Αρχική Παρεμβάσεις στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας για την επιτάχυνση και την ποιοτική αναβάθμιση της ποινικής δίκης - Εκσυγχρονισμός του νομοθετικού πλαισίου για την πρόληψη και τη...ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ’ ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣΣχόλιο του χρήστη Νέστωρ Κουράκης | 27 Δεκεμβρίου 2023, 20:23
  • Σχόλιο του χρήστη 'Νέστωρ Κουράκης' | 27 Δεκεμβρίου 2023, 20:23

    Εξέταση του ζητήματος εάν είναι εφαρμόσιμες οι βραχυχρόνιες ποινές του νέου ποινικού νομοσχεδίου και εάν, συνεπώς, μπορούν να τύχουν άμεσης εφαρμογής με τη δημοσίευση του νομοσχεδίου, μετά την ψήφισή του. Μια από τις σημαντικότερες καινοτομίες του νέου υπό διαβούλευση ποινικού νομοσχεδίου είναι να φυλακίζονται για σύντομο χρονικό διάστημα μέχρις 6 μηνών (ολική ή μερική έκτιση ποινής) όσοι καταδικάζονται σε βραχυχρόνιες ποινές έως τρία έτη, υπό την προϋπόθεση ότι δεν μπορούν να εφαρμοσθούν στην περίπτωσή τους οι θεσμοί της αναστολής εκτέλεσης της ποινής, της μετατροπής και της κοινωφελούς εργασίας (άρθρα 11 και 17 του ν/σ). Προφανώς ο νομοθέτης κρίνει εδώ ότι με αυτή την αυστηροποίηση η απειλή της ποινής εκπέμπει στους εν δυνάμει παραβάτες το μήνυμα να προσέξουν ιδιαίτερα τη συμπεριφορά τους, διότι ενδέχεται να βρεθούν στη φυλακή ακόμη και για μικροαδικήματα. Υφέρπει επομένως στην αντίληψη αυτή η αμφιλεγόμενη λογική της «μηδενικής ανοχής», που επιδιώκει την εμπέδωση στην κοινωνία μιας ευρύτερης κουλτούρας για πλήρη συμμόρφωση με τον νόμο. Βέβαια, η αυστηροποίηση με αυτή τη μορφή δεν κρίνεται εύστοχη, διότι αποτελεί μια οριζόντια ρύθμιση που πλήττει ταυτόχρονα «δικαίους και αδίκους», χωρίς να λαμβάνεται προσηκόντως υπ’ όψη η απαξία του κάθε συγκεκριμένου αδικήματος για το οποίο επιβάλλεται η καταδίκη. Αποτέλεσμα, να υπάρχει ζήτημα με τη συνταγματική αρχή της αναλογικότητας (ά. 28 Συντ.), ειδικότερα ως προς τη σχέση μεταξύ διαπραχθέντος αδικήματος και επιβαλλόμενης ποινής. Εξάλλου, η αυστηροποίηση, έστω και για σοβαρότερα αδικήματα, δεν μπορεί να αποδώσει καρπούς εάν δεν συνδυασθεί με την επίτευξη και ορισμένων άλλων εξίσου σημαντικών ποινικοπροληπτικών στόχων. Για να περιορισθεί, δηλ., η παραβατικότητα, θα πρέπει ο εν δυνάμει δράστης να γνωρίζει εκ των προτέρων όχι μόνο ότι (α) θα υποστεί μια αποτρεπτική (αυστηρή) ποινή, αλλά ότι ακόμη (β) θα εντοπισθεί από τις διωκτικές αρχές και θα οδηγηθεί στη Δικαιοσύνη, (γ) θα δικασθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα (ώστε να συνειδητοποιήσει τις συνέπειες των πράξεών του) και ότι (δ) θα εκτίσει οπωσδήποτε την ποινή του και μάλιστα κατά τρόπο εποικοδομητικό για τον ίδιο και την κοινωνία. Το υπό διαβούλευση ν/σ φαίνεται να καλύπτει κάποια από αυτά τα προαπαιτούμενα, καθώς προβλέπει και μέτρα για την επιτάχυνση της ποινικής δίκης. Ωστόσο, το κρίσιμο και αναπάντητο έως τώρα ζήτημα είναι: Σε περίπτωση κατά την οποία ο νομοθέτης εμμείνει στις ρυθμίσεις του για εγκλεισμό όσων καταδικάζονται σε βραχυχρόνιες ποινές, σε ποιους χώρους θα εκτίονται άραγε αυτές οι ποινές; Ούτως ή άλλως, οι Φυλακές Κορυδαλλού έχουν φθάσει, σύμφωνα με έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης (CPT, 31.8.2023), στα όριά τους, με λιγότερα από 2 τ.μ. ανά κρατούμενο, ενώ και η ίδια η συγκατοίκηση ή ο συγχρωτισμός των εκεί κρατουμένων με βραχυποινίτες προφανώς δεν μπορεί να έχει για τους τελευταίους ούτε την παραμικρή έστω βελτιωτική επίδραση. Παρόμοια μπορούν να λεχθούν και για τις υπόλοιπες φυλακές της χώρας, ενώ και οι υπό ανέγερση Φυλακές Ασπροπύργου, δυναμικότητας 2.800 κρατουμένων, δεν φαίνεται να είναι έτοιμες πριν από το… 2027-2028. Η μόνη δυνατότητα επίλυσης του προβλήματος αυτού είναι, επομένως, είτε να κτισθούν νέες φυλακές, είτε και να αξιοποιηθούν παλαιά εργοστασιακά συγκροτήματα που δεν λειτουργούν πλέον και που ενδεχομένως θα μπορούσαν να μετατραπούν σε χώρους κράτησης. Ωστόσο, με βάση τα όσα έχουν γίνει γνωστά από τον Υπουργό Δικαιοσύνης (βλ. σχτ. https://www.kathimerini.gr/politics/562761223/nees-fylakes-gia-3-000-kratoymenoys/), «τα νέα καταστήματα [για βραχυχρόνιες ποινές] θα γίνουν μέσα σε ένα χρόνο, σε πολλές περιοχές της χώρας, με διαδικασίες ταχείες, προκειμένου εκεί να μπορούν να κρατηθούν περίπου 3.000 κρατούμενοι». Προδιαγράφεται έτσι το δυστοπικό σενάριο να ξεκινήσουν τα δικαστήρια, με τη δημοσίευση του νόμου, να επιβάλλουν βραχυχρόνιες ποινές φυλάκισης, η δε Πολιτεία να μην είναι σε θέση, ελλείψει σωφρονιστικών χώρων, να παρέχει τα μέσα για την εκτέλεση αυτών των αποφάσεων, παρά μετά από ένα χρόνο! Μόνη λύση στο αδιέξοδο αυτό είναι να τροποποιηθεί το άρθρο 103 του ν/σ και να μετατεθεί η έναρξη ισχύος των διατάξεων για τις ποινές και τους σωφρονιστικούς θεσμούς (κυρίως άρθρα 11, 17) σε απώτερο χρόνο, π.χ. την 1.1.2025, οπότε εκτιμάται ότι θα είναι έτοιμες οι αναγκαίες σωφρονιστικές υποδομές για τους βραχυποινίτες. ⁕ Ο Νέστωρ Κουράκης είναι Καθηγητής Ποινικών Επιστημών Νομικής στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Λευκωσίας, Μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών.