Αρχική Παρεμβάσεις στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας για την επιτάχυνση και την ποιοτική αναβάθμιση της ποινικής δίκης - Εκσυγχρονισμός του νομοθετικού πλαισίου για την πρόληψη και τη...ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β’ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΠΟΙΝΙΚΟ ΚΩΔΙΚΑ – ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ Ν. 4619/2019Σχόλιο του χρήστη Νικολαΐδης Γεώργιος | 28 Δεκεμβρίου 2023, 20:55
  • Σχόλιο του χρήστη 'Νικολαΐδης Γεώργιος' | 28 Δεκεμβρίου 2023, 20:55

    Με βάση τις σύγχρονες αντιλήψεις για την παιδική προστασία, ο ανήλικος παραβάτης πρέπει να αντιμετωπίζεται πρωτίστως ως θύμα: ως θύμα αποστέρησης βασικών προνοιών που θα έπρεπε να του/της έχουν παρασχεθεί από τους ενηλίκους της προηγούμενης γενιάς προκειμένου να μην είχε εκτραπεί σε ατραπούς βίας, παραβατικότητας κ.ο.κ. Συχνά, οι ανήλικοι παραβάτες προέρχονται από χαμηλά κοινωνικοοικονομικά στρώματα, αντιμετωπίζοντας ακραία φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό και από περιβάλλοντα με πολλαπλές οικογενειακές δυσλειτουργίες, και μερικοί εξ αυτών δεν έχουν καν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν μια στοιχειώδη σχολική φοίτηση (τυπικά/συμβατικά ή επί της ουσίας) για άλλοτε άλλους λόγους. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα ευάλωτο πληθυσμό, που είναι εκτεθειμένος στη βορά του οποιουδήποτε επιτήδειου. Η έλλειψη ενός υποστηρικτικού δικτύου αυξάνει τις πιθανότητες να εμπλακεί σε παράνομες δράσεις ακόμα και σε ειδεχθή εγκλήματα. Περαιτέρω, και με βάση την διεθνή εμπειρία, ο ποινικός κολασμός με εγκλεισμό των ανηλίκων παραβατών σε καταστήματα κράτησης έχει φανεί πως δεν συμβάλλει στην μείωση της πιθανότητας υποτροπής τους ούτε στον αναπροσανατολισμό της ζωής των ανηλίκων που έχουν εμπλακεί σε παραβατικές ενέργειες αλλά, αντιθέτως, μπορεί και να τα καταδικάζει και δια παντός και δια βίου. Ως εκ τούτου, η αντιμετώπιση του ανήλικου παραβάτη ως δράστη «ως εάν» ήταν ενήλικος, περιορίζει τη δυνατότητα να δοθούν στον ανήλικο ευκαιρίες ώστε να εξελιχθεί και να αποκτήσει εφόδια που θα του επιτρέψουν να βρει το βηματισμό στη ζωή του, μακριά από την περιθωριοποίηση. Σύμφωνα με την ∆ιεθνή Σύµβαση για τα ∆ικαιώµατα του Παιδιού, η κράτηση των ανηλίκων θα πρέπει να λαµβάνει χώρα µόνο ως έσχατο µέτρο και για το ελάχιστο αναγκαίο διάστηµα. Επιπλέον, η δικαιοσύνη των ανηλίκων θα πρέπει να προωθεί τη χρήση των εναλλακτικών της κράτησης µέτρων, όπως αυτό επισημαίνεται στο Γενικό Σχόλιο (General Comment) No 10 / 2007 της Επιτροπής ∆ικαιωµάτων του Παιδιού του ΟΗΕ. Προς την ίδια κατεύθυνση κινούνται συστάσεις διεθνών οργανισμών και φορέων (όπως για παράδειγμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά των Βασανιστηρίων (CPT). Σε εθνικό επίπεδο, αντίστοιχα, ο Συνήγορος του Πολίτη έχει θέσει σχετικές προτάσεις, που αφορούν τον εγκλεισμό των ανηλίκων, και προσανατολίζονται στην προώθηση αναμορφωτικών μέτρων προς όφελος των ανηλίκων και της κοινωνίας εν γένει. Στο πλαίσιο αυτό τα βήματα που είχε κάνει ο Ν 4619/19 ήταν σε θετική μεν κατεύθυνση όμως άτολμα και ανεπαρκή, καθώς προσπαθούσε να βάλει την ιδέα της θεραπευτικής και αναμορφωτικής αντιμετώπισης των ανήλικων παραβατών (στα Άρθρα 122-123 του) αλλά διατήρησε επίσης και την δυνατότητα φυλάκισης σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων (δηλαδή σε φυλακές ανηλίκων) στο Άρθρο 127 προσπαθώντας να το κάνει "δύσκολο" θέτοντας ειδικές προϋποθέσεις. Πιο συγκεκριμένα στο Άρθρο 127 ότι για να πάει σε φυλακές ανηλίκων ένας 15-18 προέβλεπε να γίνεται μόνο "εφόσον η πράξη τους, αν την τελούσε ενήλικος θα ήταν κακούργημα και εμπεριέχει στοιχεία βίας ή στρέφεται κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας. Η απόφαση πρέπει να περιέχει ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, από την οποία να προκύπτει γιατί τα αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα ή η έκτιση της ποινής στην κατοικία σε συνδυασμό με τέτοια μέτρα δεν κρίνονται στη συγκεκριμένη περίπτωση επαρκή ενόψει των ιδιαίτερων συνθηκών τέλεσης της πράξης και της προσωπικότητας του ανηλίκου". Παράλληλα, όμως, και από της έναρξης ισχύος του προηγούμενου Νόμου δεν δημιουργήθηκαν εναλλακτικές της κράτησης, ήτοι θεραπευτικού χαρακτήρα κοινότητες για ανηλίκους. Τώρα, λοιπόν, με το υπό διαβούλευση Νομοσχέδιο αντί να επεκτείνεται όπως θα έπρεπε η άρση του κολαστικού έναντι του θεραπευτικού/αποκαταστατικού χαρακτήρα της αντιμετώπισης του ανήλικου παραβάτη, στο Άρθρο 24 όπου εισάγεται τροποποίηση στην παράγραφο 1 του Άρθρου 127 του Ν 4619/19 προβλέπεται πως «διαγράφονται οι λέξεις «και εμπεριέχει στοιχεία βίας ή στρέφεται κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας»», δηλαδή επεκτείνοντας την "ειδική ρύθμιση" για τα πολύ βίαια εγκλήματα πρακτικώς σε όλα τα κακουργήματα. Δεδομένου του ότι στην πράξη στο ποινικό μας σύστημα απονομής δικαιοσύνης δεν είναι λίγα τα παραδείγματα όπου οι προβλεπόμενες εξαιρετικές περιστάσεις έχουν καταστεί η τρέχουσα πάγια πρακτική, μια τέτοια ρύθμιση πολύ φοβούμαστε ότι θα οδηγήσει στην πράξη στο να οδηγούνται άρδην οι ανήλικοι σε καταστήματα κράτησης και να μην προχωρήσει εν τέλει ποτέ στην χώρα μας η αναγκαία μεταρρύθμιση της όλης «φιλοσοφίας» της αντιμετώπισης του ανήλικου παραβάτη από κολαστική σε θεραπευτική. Με βάση τα παραπάνω, θα ήθελα να σας προτείνω: (i) να αφαιρεθεί από το κείμενο του Νόμου η δυνατότητα του περιορισμού ανηλίκων σε κατάστημα κράτησης νέων, και (ii) να συμπεριληφθούν αντί αυτού συγκεκριμένα μέτρα δημιουργίας και λειτουργίας θεραπευτικού χαρακτήρα κοινοτήτων για ανήλικους παραβάτες, καθώς και την εισαγωγή προνοιών για την ενίσχυση όλων των αναμορφωτικών μέτρων αποκαταστατικού χαρακτήρα, που θα διευκολύνουν την κοινωνική ένταξη των ανηλίκων παραβατών του νόμου. Γιώργος Νικολαΐδης Ψυχίατρος, MD, MA, MSc, PhD Διευθυντής Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού