Αρχική Ανθρώπινα ΔικαιώματαΒ’ Μέρος: 6. Δικαίωμα στην υγείαΣχόλιο του χρήστη ΟΚΑΝΑ | 20 Ιανουαρίου 2014, 14:53
  • Σχόλιο του χρήστη 'ΟΚΑΝΑ' | 20 Ιανουαρίου 2014, 14:53

    ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΟΚΑΝΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ Η υποενότητα 6.3 αφορά τον πληθυσμό των φορέων HIV. Η Δέσμη Δράσεων προς Υλοποίηση (Α), εξειδικεύεται περαιτέρω στο Α.1 που αφορά στον «Περιορισμό εξάπλωσης της ασθένειας του AIDS ανάμεσα σε Χρήστες Ενδοφλέβιων Ναρκωτικών», που περιλαμβάνουν τις Δράσεις Ι, ΙΙ και ΙΙΙ με Υπεύθυνο φορέα υλοποίησης το ΚΕΕΛΠΝΟ. Η Δράση Ι αφορά Σχέδιο Δράσης με ΑΠ Υπουργείου Υγείας 60603/20-6-2013 και η ημερομηνία ανάρτησης στη ΔΙΑΥΓΕΙΑ με τον συγκεκριμένο ΑΔΑ είναι η 27/6/2013. Ωστόσο, στις 28/6/2013 με την υπ’ αριθμ. 1913/28-6-2013 επιστολή της, η Γενική Γραμματέας Δημόσιας Υγείας απευθύνει πρόσκληση προς του συναρμόδιους για την εκπόνηση του Σχεδίου φορείς με θέμα την «Τροποποίηση και συμπλήρωση του Σχεδίου Δράσης για την Αντιμετώπιση της επιδημίας HIV/AIDS στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών στο κέντρο της Αθήνας και σε όλη την Ελλάδα». Ως εκ τούτου, θα πρέπει πλέον να αναζητηθεί το τροποποιημένο και συμπληρωμένο Σχέδιο δράσης, το οποίο δεν έχει από όσο γνωρίζουμε ολοκληρωθεί. Αναφορικά με τις Δράσεις ΙΙ και ΙΙΙ και ως γενική παρατήρηση θα πρέπει να σημειωθεί ότι το ΚΕΕΛΠΝΟ είναι εξειδικευμένος για την πρόληψη νοσημάτων φορέας και όχι φορέας εξειδικευμένος στις εξαρτήσεις και τα εξαρτημένα άτομα. Οι μολύνσεις HIV στα εξαρτημένα άτομα είναι κατά κύριο λόγο συνέπεια επικίνδυνων συμπεριφορών χρήσης και ειδικότερα της ενδοφλέβιας χρήσης, συμπεριφορά, η οποία πρωτίστως υπαγορεύεται από το ότι αυτά τα άτομα είναι εξαρτημένα. Με απλά λόγια, η προστασία της δημόσιας υγείας από τη μετάδοση λοιμωδών νοσημάτων μεταξύ ΧΕΝ ή μεταξύ ΧΕΝ και γενικού πληθυσμού εξασφαλίζεται κατά προτεραιότητα με την αντιμετώπιση του προβλήματος της εξάρτησης και των εκπορευόμενων από αυτήν επικίνδυνων συμπεριφορών. Ο αρμόδιος φορέας για παρεμβάσεις στον πληθυσμό των εξαρτημένων είναι ο ΟΚΑΝΑ, όχι μόνο επειδή έχει τη σχετική τεχνογνωσία αλλά και επειδή στην πράξη οι δράσεις που περιγράφονται, υλοποιούνται από τον ΟΚΑΝΑ και το δίκτυο συνεργασίας με τις ΜΚΟ που έχει δημιουργήσει. Το ότι ο κάθε φορέας που έχει σχετική αρμοδιότητα στον εν λόγω πληθυσμό λόγω των δευτερογενών συνεπειών της χρήσης, μπορεί στην πράξη να αναλάβει πρωτοβουλίες και δράση ελλείψει κεντρικού συντονισμού, δεν συνεπάγεται ότι είναι υπεύθυνος φορέας υλοποίησης, πολύ δε περισσότερο, όταν απουσιάζει η απαραίτητη για λόγους τάξης και ουσίας αναφορά στον ΟΚΑΝΑ. Στο κείμενο του ΕΣΔ και σε συνέχεια της παραπάνω τεκμηρίωσης από πλευράς ΟΚΑΝΑ, θα πρέπει αν μη τι άλλο να προστεθεί η δράση ‘ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ’ που έχει ξεκινήσει ο ΟΚΑΝΑ από το Δεκέμβριο του 2011 σε συνεργασία με το ΚΕΕΛΠΝΟ, το Κέντρο Πρόληψης ΑΘΗΝΑ – ΥΓΕΙΑ, και τις ΜΚΟ Θετική Φωνή, Κέντρο Ζωής, PRAKSIS και Γιατροί του Κόσμου. Η δράση αυτή αποτελεί πρωτοβουλία του ΟΚΑΝΑ και τελεί υπό τον συντονισμό του, συνεχίζεται μέχρι σήμερα και αφορά ως επί το πλείστον δουλειά στο δρόμο (streetwork), κινητές μονάδες και σημεία διανομής προφυλακτικών και συριγγών σε ενεργούς χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών στην Αττική. Ο άμεσος στόχος της δράσης είναι ο περιορισμός της εξάπλωσης της μόλυνσης μεταξύ του πληθυσμού των ενεργών χρηστών μέσω της διευκόλυνσης για αποφυγή συμπεριφορών υψηλού κινδύνου. Ο απώτερος στόχος είναι η ευαισθητοποίηση του πληθυσμού των ενδοφλέβιων χρηστών, ώστε να απευθυνθούν στα θεραπευτικά προγράμματα απεξάρτησης και –μέχρι τότε- μόνοι τους να επιδιώκουν και να εξασφαλίζουν καθαρό υγειονομικό υλικό. Η υποενότητα 6.4 αφορά τα εξαρτημένα άτομα Ι. Η πρώτη δέσμη δράσεων προς υλοποίηση (Α.1) είναι η «Θεραπεία, υποστήριξη και ένταξη εξαρτημένων ατόμων». Η προστασία ή η εξασφάλιση του δικαιώματος στη θεραπεία για τα εξαρτημένα άτομα δεν κατοχυρώνεται με την αναγνώριση και αναφορά του ΚΕΘΕΑ ως μόνου φορέα υπεύθυνου για τα παραπάνω. Αντιθέτως, το δικαίωμα στη θεραπεία καταστρατηγείται, όταν υπάρχουν αιτήματα για ένταξη σε θεραπεία με υποκατάστατα, που είναι σε αναμονή για ένταξη 3,5 έτη. Εκτός από το ΚΕΘΕΑ υπάρχουν, επίσης, ο ΟΚΑΝΑ (εθνικός φορέας με δομές σε όλη την Ελλάδα), το 18 ΑΝΩ του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής και τα προγράμματα του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης. Όλοι οι προαναφερθέντες φορείς (συμπεριλαμβανομένου και του ΚΕΘΕΑ) αναφέρονται και στο άρθρο 51 του Ν. 4139/2013. Ο πρώτος φορέας που αναφέρεται είναι ο ΟΚΑΝΑ (βλ. παράρτημα). Περαιτέρω, οι εξαρτησιογόνες ουσίες είναι πολλές και διαφορετικές ως προς το βαθμό εξάρτησης που προκαλούν και τις συμπεριφορές χρήσης που επιβάλλουν. Αντίστοιχα, οι εξαρτημένοι δεν είναι όλοι εξαρτημένοι από την ίδια ουσία ούτε έχουν το ίδιο ιστορικό χρήσης αλλά ούτε και το ίδιο κίνητρο για απεξάρτηση. Τα ‘στεγνά’ προγράμματα (ΚΕΘΕΑ, 18 ΑΝΩ, ΨΝΘ) απευθύνονται θεωρητικά στην εξάρτηση από όλες τις ουσίες, νόμιμες και παράνομες θέτουν, όμως, ως προϋπόθεση το ισχυρό κίνητρο από την πλευρά του χρήστη. Αναμφίβολα ο πιο επιβαρυμένος χρήστης είναι εκείνος που κάνει μακροχρόνια χρήση οπιούχων, ηρωίνης δηλαδή, στον οποίο εξάλλου απευθύνονται τα προγράμματα υποκατάστασης, τα οποία λειτουργεί ο ΟΚΑΝΑ. Στη συγκεκριμένη ομάδα εξαρτημένων χρηστών η χρονιότητα και η υποτροπή είναι ο κανόνας, ιδιαίτερα στις ηλικίες άνω των 30. Το πρόγραμμα υποκατάστασης έχει έως σήμερα βοηθήσει πολλούς ανθρώπους να περιορίσουν σημαντικά ή και να διακόψουν τη χρήση ηρωίνης και άλλων οπιοειδών ουσιών, να βελτιώσουν την κατάσταση της υγείας τους και να πετύχουν ένα τρόπο φυσιολογικής ζωής μακριά από την παρανομία και την μικροεγκληματικότητα. Τα ‘στεγνά’ προγράμματα ήταν ανέκαθεν πιο αποτελεσματικά σε χρήστες μικρότερης ηλικίας με εξάρτηση από ουσίες άλλες πλην της ηρωίνης. Δυστυχώς, η εξάρτηση από ηρωίνη χαρακτηρίζεται από υποτροπές, όπως προαναφέρθηκε, και άρα ένα ποσοστό αυτών που μπορεί ακόμα και να ολοκλήρωσαν ένα ‘στεγνό’ πρόγραμμα, σε μελλοντική υποτροπή θα προτιμήσουν το πρόγραμμα υποκατάστασης. Στην Ελλάδα η διάδοση της χρήσης και η επιδημιολογική παρατήρηση της εξάρτησης μετρούν ήδη περισσότερα από 30 χρόνια. Η εθνική εμπειρία από το χώρο μπορεί να επιβεβαιώσει τον ορισμό της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας, η οποία γνωρίζει πλέον ότι η εξάρτηση είναι μια χρόνια, υποτροπιάζουσα και ιάσιμη νόσος που επηρεάζει τον εγκέφαλο και τη συμπεριφορά. Η χρονιότητα και η υποτροπή είναι τα χαρακτηριστικά της νόσου που καθιστούν αναγκαίες ποικίλες θεραπευτικές επιλογές. Η απαίτηση της μόνιμης και πλήρους απεξάρτησης είναι αντιεπιστημονική και υπερβολική όταν αφορά χρήστες οπιούχων με δεκαετιών εμπειρία χρήσης, με υποτροπές, με ηλικία άνω των 35 ετών, με πολλαπλά προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας, με μακροχρόνια παραμονή στην ανεργία, με ανύπαρκτους οικογενειακούς δεσμούς, με καθημερινή επιβίωση στις πιάτσες και την παραβατικότητα, με εξασφάλιση της δόσης μέσω επαιτείας ή πορνείας, με παραπάνω από μία εμπειρία φυλάκισης και με προβλήματα στέγασης. Η ως άνω περιγραφή του προφίλ χρηστών αποσκοπεί στη ρεαλιστική καταγραφή πληθυσμού χρηστών με ιστορικό βαριάς χρήσης και χωρίς ισχυρό κίνητρο, που σε περιόδους οικονομικής κρίσης απαντάται εξαιρετικά συχνά. Η προστασία, επομένως, του δικαιώματος στη θεραπεία δεν μπορεί να αποκλείσει αυτόν τον πληθυσμό. Στο κείμενο του ΕΣΔ ο ΟΚΑΝΑ Θα πρέπει απαραίτητα να αναφέρεται ως υπεύθυνος φορέας υλοποίησης στην εν λόγω ενότητα. Σήμερα, ο ΟΚΑΝΑ διαθέτει 53 Μονάδες Υποκατάστασης σε όλη την Ελλάδα και εξυπηρετεί καθημερινά 8.200 θεραπευόμενους (στοιχεία Νοεμβρίου 2013). Η λίστα αναμονής αριθμεί 2.600 άτομα σε όλη την Ελλάδα. Παράλληλα, και σύμφωνα με την τελευταία Έκθεση του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ, 2013), που όμως αναφέρεται στα στοιχεία του 2011, το πρόγραμμα υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ παρείχε υπηρεσίες θεραπείας στο 75% των θεραπευομένων (6.783 άτομα) και το υπόλοιπο 25% (2.264 άτομα) εξυπηρετείτο από το σύνολο των ‘στεγνών’ προγραμμάτων (συμπεριλαμβανομένων και των ‘στεγνών’ προγραμμάτων του ΟΚΑΝΑ). Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι με τα δεδομένα του Νοεμβρίου του 2013, ο αριθμός θεραπευομένων στο πρόγραμμα υποκατάστασης (8.200 άτομα) αριθμούσε 1.417 άτομα περισσότερα από το 2011 και άρα και η προαναφερθείσα αναλογία θα έχει επηρεαστεί αναλόγως. ΙΙ. Η δέσμη δράσεων Α.2 αναφέρεται στο «Πιλοτικό Πρόγραμμα Θεραπευτικής Αντιμετώπισης Κρατουμένων Εξαρτημένων Χρηστών». Το συγκεκριμένο πρόγραμμα είναι μέρος της πράξης ΕΣΠΑ 2007-2013 Πιλοτικά προγράμματα υποκατάστασης στις φυλακές με προϋπολογισμό 2.247.000,00 €, που διαχειρίζεται και υλοποιεί ο ΟΚΑΝΑ έχοντας λάβει Διαχειριστική Επάρκεια από την Ειδική Υπηρεσία του τομέα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης του Υπουργείου Υγείας για την υλοποίηση χρηματοδοτούμενων έργων τύπου Β (έργα χωρίς τεχνικό αντικείμενο) και τύπου Γ (για ειδικές δράσεις). Η συγκεκριμένη πράξη εντάσσεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού», Άξονας Προτεραιότητας 13, με συγχρηματοδότηση 85% από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και 15% από Εθνικούς Πόρους. Στο κείμενο του ΕΣΔ θα πρέπει να αναφέρεται ως υπεύθυνος φορέας υλοποίησης ο ΟΚΑΝΑ σε συνεργασία με το Υπουργείο Δικαιοσύνης και όχι το αντίθετο. Ως υπεύθυνος υλοποίησης της ειδικής αυτής δράσης ο ΟΚΑΝΑ έχει περαιτέρω ενστάσεις ως προς τη διατύπωση της περιγραφής του αντικειμένου της πράξης, καθώς αναφέρεται ο όρος «συντήρηση» των χρηστών ουσιών. Ο όρος θεωρείται επιστημονικά παρωχημένος καθώς έχει συνδεθεί με τη διάκριση που γινόταν παλαιότερα μεταξύ των ‘στεγνών’ προγραμμάτων, που θεωρούνταν προγράμματα θεραπείας και των προγραμμάτων υποκατάστασης, που τότε θεωρούνταν προγράμματα ‘συντήρησης’. Πλέον και σύμφωνα με το θεραπευτικό στόχο, όπως αυτός ορίζεται από το Ευρωπαϊκό Πρωτόκολλο (Standard Protocol 2.0) του Δείκτη Αίτησης Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων που συντάχθηκε από το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο (EMCDDA) και την Ομάδα Πομπιντού του Συμβουλίου της Ευρώπης το 2000, ως θεραπεία ορίζεται κάθε δραστηριότητα, η οποία στοχεύει στο να βελτιώσει την ψυχολογική, σωματική ή κοινωνική κατάσταση των ατόμων που ζητούν βοήθεια για προβλήματα από τη χρήση ουσιών. Ο εν λόγω ορισμός σε συνδυασμό με τον ορισμό «προαγωγή της υγείας», σύμφωνα με τη Διακήρυξη της Οτάβας του ΠΟΥ (1986) και που αναφέρεται στην εισαγωγή της ενότητας 6 του Εθνικού Σχεδίου ‘Δικαίωμα στην Υγεία’ (σελ.90) [«Η δε Προαγωγή της Υγείας, είναι η διαδικασία, μέσα από την οποία τα άτομα γίνονται ικανά να αναπτύξουν τον έλεγχο πάνω στην υγεία τους και να τη βελτιώσουν»] δεν συνάδει με τη χρήση του όρου «συντήρηση». Στο κείμενο του ΕΣΔ θα πρέπει να απαλειφθεί η λέξη «συντήρηση» και να αναφέρονται τα προγράμματα υποκατάστασης ως θεραπευτικά προγράμματα αντιμετώπισης της εξάρτησης από οπιούχα. Επιπλέον, ως δέσμη δράσεων και με στόχο την έγκαιρη παρέμβαση, θα ήταν σκόπιμη η αναφορά και περιγραφή της πράξης Πιλοτικά προγράμματα για μέτρα εναλλακτικά της φυλάκισης με προϋπολογισμό ύψους 1.500.000,00 €, που επίσης διαχειρίζεται ο ΟΚΑΝΑ στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007-2013, στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού», Άξονας Προτεραιότητας 13. Την πράξη υλοποιεί ο ΟΚΑΝΑ σε συνεργασία με τα Υπουργεία Δικαιοσύνης, Διαφάνειας & Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη και αφορά τη δυνατότητα παρακολούθησης θεραπευτικού προγράμματος για μικροπαραβάτες χρήστες ουσιών που συλλαμβάνονται αντί της έκτισης ποινής.   ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Κώδικας Ναρκωτικών Ν. 4139/2013 ΦΕΚ Α’ 7420.03.2013 Άρθρο 51 Εγκεκριμένοι Οργανισμοί θεραπείας στο πλαίσιο του ποινικού συστήματος Εγκεκριμένοι οργανισμοί ή φορείς για την υλοποίηση των δράσεων που μνημονεύονται στα άρθρα 30−35 είναι οι εξής: 1) Οργανισμός κατά των Ναρκωτικών (Ο.ΚΑ.ΝΑ.) 2) Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕ.Θ.Ε.Α.) 3) Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθηνών (Ψ.Ν.Α.) 4) Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης (Ψ.Ν.Θ.). Άρθρο 53 Σκοπός του Ο.ΚΑ.ΝΑ. Σκοπός του Οργανισμού είναι: α) η συμβολή στο σχεδιασμό, την προώθηση, την εφαρμογή εθνικής πολιτικής και προγραμμάτων σχετικά με την πρόληψη της χρήσης και διάδοσης των ναρκωτικών και τη θεραπεία, την επαγγελματική κατάρτιση και κοινωνική επανένταξη των εξαρτημένων από φαρμακευτικές ουσίες ατόμων, β) η συμβολή στη μελέτη σε εθνικό επίπεδο του όλου προβλήματος των ναρκωτικών για τον εντοπισμό των συγκεκριμένων αιτίων που οδηγούν τα άτομα και ιδίως τους νέους, στη λήψη ναρκωτικών, καθώς επίσης και η συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Πληροφόρησης − Τράπεζας Πληροφοριών ως προς την εκάστοτε κατάσταση και έκταση του προβλήματος των ναρκωτικών στη χώρα, γ) η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, κατά τρόπο ενιαίο και επιστημονικά υπεύθυνο, για τις συνέπειες από τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, καθώς και η ενθάρρυνση, ο συντονισμός και η εποπτεία κάθε ιδιωτικής πρωτοβουλίας που έχει σκοπό τη συμμετοχή στην προσπάθεια για την αντιμετώπιση του προβλήματος των ναρκωτικών, δ) η πρόταση και προώθηση αναγκαίων νομοθετικών, κοινωνικών και άλλων μέτρων για την πρόληψη και καταστολή του προβλήματος των ναρκωτικών, ε) η συνεργασία με αντίστοιχους συντονιστικούς ή ερευνητικούς φορείς σε οργανισμούς και υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλους διεθνείς οργανισμούς, σχετικούς με την αντιμετώπιση του όλου θέματος, η μεταξύ τους ανταλλαγή πληροφοριών και η ενεργός συμμετοχή στις συναντήσεις που αυτοί οργανώνουν, με στόχο την εναρμόνιση της εθνικής πολιτικής προς εκείνη των κοινοτικών και διεθνών φορέων και στ) η σύνταξη εκθέσεων για την κατάσταση του προβλήματος σε εθνικό και διεθνές επίπεδο και για την πορεία των σχετικών εθνικών ερευνών και η κατάρτιση στατιστικών πινάκων με ανάλυση και αξιολόγηση αυτών και η υποβολή τους στο Υπουργείο Υγείας μαζί με προτάσεις για τη λήψη των αναγκαίων μέτρων.