Στο δεύτερο εδάφιο της παρ. 1 του άρθρου 104 του Κώδικα δικαστικών υπαλλήλων (ν. 4798/2021, Α΄68), περί των γονικών αδειών ανατροφής τέκνων, τρίτεκνων και πολύτεκνων, προστίθενται οι λέξεις «και για κάθε τέκνο» και η παρ. 1 διαμορφώνεται ως εξής:
«1. Στον φυσικό, θετό ή ανάδοχο γονέα δικαστικό υπάλληλο, που έχει τέκνο ηλικίας έως έξι (6) ετών, ή έως οκτώ (8) ετών εφόσον η υιοθεσία ή η αναδοχή δεν έχει ολοκληρωθεί έως τα έξι (6) έτη, χορηγείται υποχρεωτικά, ύστερα από αίτησή του, γονική άδεια ανατροφής του τέκνου έως δύο (2) έτη, χωρίς αποδοχές. Διάστημα τριών (3) μηνών της άδειας αυτής χορηγείται με πλήρεις αποδοχές στην περίπτωση απόκτησης τρίτου τέκνου και άνω και για κάθε τέκνο. Ο χρόνος της άδειας αυτής (χωρίς αποδοχές) δεν αποτελεί χρόνο πραγματικής υπηρεσίας. Η άδεια αυτή χορηγείται μετά τη λήξη της άδειας μητρότητας.».
Στην την παρ. 5 του άρ. 7 του ν. 4440/2016 :
«5. Η πράξη απόσπασης ή μετάταξης υπαλλήλου για αποδεδειγμένα ιδιαίτερους σοβαρούς λόγους υγείας του ιδίου, συζύγου ή συμβιούντος ή προσώπου με α΄ βαθμό συγγένειας προς τον αιτούντα ή προσώπου του οποίου ο αιτών μετά τον διορισμό ή την πρόσληψή του, διορίζεται δικαστικός συμπαραστάτης και του ανατίθεται δικαστικώς και η επιμέλεια, εφόσον η καθημερινή φροντίδα του προσώπου αυτού δεν παρέχεται [ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ] από αρμόδια ιδρύματα και φορείς κοινωνικής προστασίας, εκδίδεται από το αρμόδιο για διορισμό όργανο της υπηρεσίας υποδοχής, μετά από σύμφωνη γνώμη της Κεντρικής Επιτροπής Κινητικότητας. Για την απόδειξη των λόγων υγείας απαιτούνται έγγραφα από δημόσια αρχή. Σε περίπτωση που οι λόγοι υγείας αφορούν σε γονέα, απαιτείται βεβαίωση από το αρμόδιο Κέντρο Πιστοποίησης Αναπηρίας (ΚΕ.Π.Α.) που να πιστοποιεί ποσοστό αναπηρίας εξήντα επτά τοις εκατό (67%) και άνω. Σε κάθε περίπτωση, η αίτηση πρέπει να είναι ειδικώς αιτιολογημένη και να προκύπτει αιτιώδης σύνδεσμος της αναγκαιότητας για απόσπαση ή μετάταξη και των λόγων υγείας. Ειδικά κατά την εξέταση του αιτήματος δόκιμου υπαλλήλου λαμβάνεται υποχρεωτικά υπόψη από την Κεντρική Επιτροπή Κινητικότητας αν οι λόγοι υγείας, των οποίων γίνεται επίκληση, είναι επιγενόμενοι του διορισμού του ή προϋπήρχαν ή έχουν ληφθεί υπόψη για τον διορισμό του υπαλλήλου. Αν οι επικαλούμενοι λόγοι υγείας προϋπήρχαν του διορισμού του υπαλλήλου ή έχουν ληφθεί υπόψη για τον διορισμό του, η αίτηση απορρίπτεται ως απαράδεκτη. Στην περίπτωση υπαλλήλων με σχέση εργασίας Ιδιωτικού Δικαίου Αορίστου Χρόνου, εφόσον δεν υφίσταται κενή θέση προσωπικού Ιδιωτικού Δικαίου Αορίστου Χρόνου, ο υπάλληλος δύναται να μεταταχθεί/μεταφερθεί σε συνιστώμενη προσωποπαγή θέση με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου, με παράλληλη δέσμευση κενής οργανικής θέσης μόνιμου προσωπικού, για όσο χρόνο υφίσταται η προσωποπαγής θέση. Το προσωπικό, που ανήκει οργανικά σε υπηρεσίες ανταποδοτικού χαρακτήρα των Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού δύναται να αιτηθεί απόσπαση ή μετάταξη για λόγους υγείας μόνο σε υπηρεσίες ανταποδοτικού χαρακτήρα άλλων Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού. Αποσπάσεις, οι οποίες διενεργούνται για λόγους υγείας ανανεώνονται με απόφαση του αρμόδιου για διορισμό οργάνου του φορέα υποδοχής για μια ή και περισσότερες φορές και για όσο χρόνο εξακολουθούν να υφίστανται οι λόγοι υγείας για τους οποίους έγιναν, οι οποίοι αποδεικνύονται, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην παρούσα παράγραφο.
Η υπό εξέταση νομοθετική πρωτοβουλία συνιστά ευκαιρία για την αποκατάσταση ενός σημαντικού ερμηνευτικού και κανονιστικού κενού, το οποίο αφορά υπαλλήλους που έχουν αναλάβει, δυνάμει αμετάκλητης δικαστικής απόφασης, την ιδιότητα του δικαστικού συμπαραστάτη ατόμων με σοβαρές αναπηρίες ή ψυχική νόσο.
Η ισχύουσα διατύπωση του άρθρου 150 του Κώδικα Δικαστικών Υπαλλήλων προβλέπει τη δυνατότητα μετάθεσης για λόγους υγείας του υπαλλήλου ή των μελών της οικογένειάς του, χωρίς ωστόσο να περιλαμβάνει ρητά την ιδιότητα του δικαστικού συμπαραστάτη, μολονότι πρόκειται για θεσμοθετημένο ρόλο με αυξημένες ευθύνες και διαρκή ανάγκη φυσικής παρουσίας. Η παράλειψη αυτή έχει οδηγήσει επανειλημμένα στην απόρριψη αιτημάτων μετάθεσης υπαλλήλων που, παρότι φροντίζουν ευάλωτα πρόσωπα χωρίς άλλη υποστηρικτική δομή, δεν μπορούν να υπαχθούν στους προβλεπόμενους λόγους.
Το πρόβλημα δεν είναι μεμονωμένο. Πολλοί υπάλληλοι έχουν έρθει αντιμέτωποι με το ίδιο αδιέξοδο, καθώς η μη ρητή αναγνώριση της δικαστικής συμπαράστασης ως λόγου κατεπείγουσας μετάθεσης στερεί τη δυνατότητα πρακτικής άσκησης της προστατευτικής αυτής σχέσης, με συνέπειες όχι μόνο για τους ίδιους αλλά και για τα πρόσωπα που εξαρτώνται απολύτως από αυτούς για τη στοιχειώδη καθημερινή διαβίωση και εκπροσώπησή τους.
Επιπλέον, στον Κώδικα Δημοσίων Υπαλλήλων (ν. 3528/2007) η ιδιότητα του δικαστικού συμπαραστάτη αναγνωρίζεται ήδη σε ανάλογες περιπτώσεις, γεγονός που αναδεικνύει τη θεσμική αναντιστοιχία και την άνιση μεταχείριση εντός του ευρύτερου δημόσιου τομέα.
Η ανάγκη τροποποίησης ή αυθεντικής ερμηνείας της σχετικής διάταξης κρίνεται επιτακτική. Προτείνεται η σαφής πρόβλεψη ότι στους λόγους υγείας που θεμελιώνουν αίτημα μετάθεσης υπάγεται και η υποχρέωση ουσιαστικής φροντίδας προσώπου υπό δικαστική συμπαράσταση, κατ’ ανάλογη εφαρμογή των υφιστάμενων διατάξεων του δημοσιοϋπαλληλικού πλαισίου και σε εναρμόνιση με το Σύνταγμα (άρθρα 21 και 25) και τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (ν. 4074/2012).
Είμαι βέβαιος ότι θα ανταποκριθείτε στην ανάγκη για την ως ανω συστηματική αποσαφήνιση. Σας ευχαριστώ για τον χρόνο σας
Η επικείμενη αναμόρφωση διατάξεων αρμοδιότητας του Υπουργείου Δικαιοσύνης προσφέρει την αναγκαία ευκαιρία να θεραπευθεί ένα κρίσιμο νομοθετικό κενό, που έχει ως αποτέλεσμα τη συστηματική αδυναμία ικανοποίησης μεταθέσεων για υπαλλήλους οι οποίοι ασκούν τον θεσμό της δικαστικής συμπαράστασης, και συνεπώς φροντίζουν για πρόσωπα τα οποία τελούν υπό πλήρη ή μερική στερητική δικαστική συμπαράσταση, λόγω σοβαρής ψυχικής ασθένειας ή αναπηρίας.
Η ισχύουσα διατύπωση του άρθρου 150 του Κώδικα προβλέπει τη δυνατότητα μετάθεσης για λόγους υγείας του υπαλλήλου ή μελών της οικογένειάς του. Ωστόσο, δεν προβλέπει ρητά την περίπτωση κατά την οποία ο υπάλληλος έχει νομικά αναλάβει – βάσει αμετάκλητης δικαστικής απόφασης – τον ρόλο του δικαστικού συμπαραστάτη, δηλαδή τη νομική και πρακτική ευθύνη προστασίας ενός εντελώς ευάλωτου προσώπου.
Αυτό έχει ως συνέπεια, στην πράξη, η άσκηση της θεσμοθετημένης αυτής προστατευτικής σχέσης να καθίσταται ανεφάρμοστη, ακριβώς επειδή η σχετική ευθύνη δεν εντάσσεται ρητά στους λόγους μετάθεσης, παρά το ότι συνεπάγεται διαρκή φυσική παρουσία, συνεχή εποπτεία και ενεργή κοινωνική διαμεσολάβηση του συμπαραστάτη.
Η πολιτεία, διαχρονικά, αναγνωρίζει την υποχρέωση συνεχούς προστασίας των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και των ατόμων με αναπηρία, στο πλαίσιο τόσο του Συντάγματος (άρθρα 21 και 25), όσο και της Διεθνούς Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, την οποία η Ελλάδα έχει κυρώσει με τον ν. 4074/2012. Η αδυναμία όμως του ισχύοντος Κώδικα να εξειδικεύσει αυτή την προστασία σε έναν τόσο κρίσιμο τομέα όπως οι υπηρεσιακές μετακινήσεις υπαλλήλων που έχουν αναλάβει τον ρόλο αυτό, κλονίζει τη θεσμική συνοχή και αφήνει ακάλυπτα τα ίδια τα πρόσωπα που ο θεσμός υποτίθεται ότι υπηρετεί.
Επιπλέον, στον Κώδικα Δημοσίων Υπαλλήλων (ν. 3528/2007) η ιδιότητα του δικαστικού συμπαραστάτη αναγνωρίζεται ρητά σε ανάλογες περιπτώσεις. Η απουσία αντίστοιχης πρόβλεψης στον Κώδικα Δικαστικών Υπαλλήλων συνιστά άνιση μεταχείριση χωρίς καμία θεσμική ή κοινωνική δικαιολογία.
Ζητείται, επομένως, η νομοθετική προσθήκη ή αυθεντική ερμηνεία της διάταξης του άρθρου 150, ώστε να καταστεί σαφές ότι στους λόγους υγείας εμπίπτει και η υποχρέωση ουσιαστικής φροντίδας και προστασίας προσώπου υπό δικαστική συμπαράσταση, ως λόγος κατεπείγουσας και κοινωνικά αναγκαίας μετάθεσης.
Συγκεκριμένα, προτείνεται η ρητή ερμηνευτική ενσωμάτωση στη διάταξη αυτή της πρόβλεψης ότι στους λόγους υγείας που θεμελιώνουν αίτημα μετάθεσης εμπίπτουν και οι περιπτώσεις όπου ο υπάλληλος έχει οριστεί δικαστικός συμπαραστάτης ατόμου με αναπηρία ή άλλης ευάλωτης κατηγορίας, κατ’ ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων που ισχύουν ήδη για το προσωπικό του Δημοσίου, όπως αυτές έχουν ερμηνευθεί στην πράξη της Διοίκησης και σε σχετική νομολογία.
Με την παρέμβαση αυτή, δεν επιδιώκεται η θέσπιση νέου προνομίου, αλλά η άμβλυνση μιας βαθιάς αδικίας και η εναρμόνιση της πρακτικής εφαρμογής του Κώδικα με τις αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης και της συνταγματικής προστασίας των αδυνάτων.