Τίθεται από σήμερα 14 Σεπτεμβρίου 2010 σε δημόσια διαβούλευση η νομοθετική πρωτοβουλία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, «για την επιτάχυνση στην απονομή της ποινικής δικαιοσύνης».
Ο ρυθμός απονομής της ποινικής δικαιοσύνης στη χώρα μας σήμερα είναι αφόρητα βραδύς. Δεν θα ήταν υπερβολή να πει κανείς ότι η όλη κατάσταση προσεγγίζει, αν δεν ταυτίζεται με το καθεστώς της «αρνησιδικίας», που στο χώρο της ποινικής δίκης εκφράζεται με τη μορφή της «ατιμωρησίας». Το φαινόμενο αυτό εμφανίζεται ιδιαίτερα οξύ στο επίπεδο των κακουργημάτων, πολλά από τα οποία δεν έχουν εισέτι δικαστεί σε πρώτο βαθμό, παρόλο που από το χρόνο τελέσεώς τους έχει παρέλθει διάστημα μείζον της 12ετίας. Σε όχι λίγες περιπτώσεις, το αμετάκλητο της σχετικής κρίσης προσεγγίζει τη συμπλήρωση του χρόνου της παραγραφής.
Το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο, όντας κατά βάση δημιούργημα των αρχών του περασμένου αιώνα, δεν κρίνεται επαρκές να αντιμετωπίσει τις απαιτήσεις της σημερινής πραγματικότητας, οι επελθούσες δε αλλεπάλληλες παρεμβάσεις, το μόνο που πέτυχαν ήταν η αλλοίωση της φυσιογνωμίας του με τη δημιουργία μιας, πλάι στην υπάρχουσα, «παραδικονομίας».
Οι βασικότερες προτάσεις για τις αναγκαίες τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα, του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, Ειδικών Ποινικών Νόμων καθώς και του Κώδικα Οργανισμού των Δικαστηρίων είναι οι ακόλουθες:
1. Προτείνεται η εισαγωγή του θεσμού της ποινικής συνδιαλλαγής στα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας ή της περιουσίας, όταν αυτά τελούνται χωρίς τη χρήση βίας. Ο θεσμός ανταποκρίνεται στη βασική επιδίωξη της ποινικής δίκης για αποκατάσταση ασφαλούς και ειρηνικού κοινωνικού βίου υπό την αιγίδα του νόμου.
2. Στη δέσμη μέτρων επιτάχυνσης της ποινικής διαδικασίας εντάσσονται μεταβολές που αφορούν:
α) τη μείωση του χρόνου διεξαγωγής της προκαταρκτικής εξέτασης, της προανάκρισης και της κύριας ή της συμπληρωματικής ανάκρισης. Αντίστοιχα, μειώνονται και οι προθεσμίες που ισχύουν κατ’ εξαίρεση για τα Πρωτοδικεία Αθηνών Πειραιά και Θεσσαλονίκης.
β) την οριοθέτηση του χρόνου εντός του οποίου οφείλει να καταρτιστεί η απευθυνόμενη προς το συμβούλιο εισαγγελική πρόταση και να εκδοθεί από το δικαστικό συμβούλιο το αντίστοιχο βούλευμα.
γ) την (σχεδόν ολοκληρωτική) παράκαμψη της προανάκρισης (με την κατάργηση της προανάκρισης επί πλημμελημάτων αρμοδιότητας μονομελούς πλημμελειοδικείου, σε συνδυασμό με την σημαντική αύξηση της αρμοδιότητας του μονομελούς).
δ) την περάτωση της κύριας ανάκρισης με βούλευμα του συμβουλίου πλημμελειοδικών.
ε) την κατάργηση του ενδίκου μέσου της αναιρέσεως κατά βουλεύματος και τη συρρίκνωση του ενδίκου μέσου της εφέσεως κατά βουλεύματος.
στ) την αύξηση της αρμοδιότητας του μονομελούς πλημμελειοδικείου και την ελαχιστοποίηση των περιπτώσεων ιδιάζουσας δωσιδικίας.
ζ) τον περιορισμό των αναβολών της δίκης.
3. Προτείνεται η αποποινικοποίηση της οφειλής μικροποσών στα ασφαλιστικά ταμεία, με διαφοροποίηση για πρώτη φορά του ύψους μεταξύ των παρακρατούμενων από τον εργοδότη εισφορών των ασφαλισμένων και όσων ο εργοδότης οφείλει προσωπικά, ώστε η πρώτη πράξη να αντιμετωπίζεται αυστηρότερα από τη δεύτερη. Η λύση αυτή ανταποκρίνεται στα σημερινά κοινωνικοοικονομικά δεδομένα και συνεπάγεται αποσυμφόρηση των ποινικών δικαστηρίων. Η είσπραξη των ποσών αυτών μπορεί να επιτευχθεί με τα προβλεπόμενα μέσα διοικητικής εκτέλεσης.
4. Προτείνεται η υπαγωγή στο «φυσικό δικαστή» (Μικτά Ορκωτά Δικαστήρια) των υποθέσεων ανηλίκων θυμάτων κακουργηματικών πράξεων, προς εξορθολογισμό της δικονομικής τάξης στο σημείο αυτό και παράλληλη επίσπευση της εκδικάσεως των υποθέσεων αυτών, αλλά και επιτάχυνσης της διαδικασίας στα Τριμελή Εφετεία Κακουργημάτων.
Η διαφάνεια αποτελεί προτεραιότητα σε κάθε πρωτοβουλία της κυβέρνησης, όπως και η συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση των επιλογών της. Για αυτό, σας καλώ, να συμμετάσχετε στη δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση, διατυπώνοντας τις απόψεις και τις παρατηρήσεις σας στις ρυθμίσεις του σχεδίου νόμου. Η διαβούλευση θα ολοκληρωθεί την Παρασκευή 24 Σεπτεμβρίου 2010 και, αφού ληφθούν υπόψη τα αποτελέσματά της, το σχέδιο νόμου θα κατατεθεί προς ψήφιση στη Βουλή.
Χάρης Καστανίδης
Υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας
& Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων