Το άρθρο 235 του Ποινικού Κώδικα αντικαθίσταται ως εξής:
«Άρθρο 235
Δωροληψία υπαλλήλου
1. Υπάλληλος ο οποίος ζητεί ή λαμβάνει, άμεσα ή μέσω τρίτου, για τον εαυτό του ή για άλλον, οποιασδήποτε φύσης αθέμιτο ωφέλημα, ή αποδέχεται την υπόσχεση παροχής τέτοιου ωφελήματος, για ενέργεια ή παράλειψή του σε σχέση με την άσκηση των καθηκόντων του, μελλοντική ή ήδη τελειωμένη, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή 5.000 έως 50.000 ευρώ.
2. Αν η ως άνω ενέργεια ή παράλειψη του υπαιτίου αντίκειται στα καθήκοντά του, τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών και χρηματική ποινή 15.000 έως 150.000 ευρώ.
3. Υπάλληλος ο οποίος ζητεί ή λαμβάνει, άμεσα ή μέσω τρίτου, για τον εαυτό του ή για άλλον, αθέμιτη παροχή περιουσιακής φύσης, επωφελούμενος από την ιδιότητά του, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών, αν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα από άλλη ποινική διάταξη.
4. Προϊστάμενοι υπηρεσιών ή επιθεωρητές ή πρόσωπα που έχουν την εξουσία λήψης αποφάσεων ή ελέγχου σε υπηρεσίες του Δημοσίου, των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και των νομικών προσώπων που απαριθμούνται στο άρθρο 263Α τιμωρούνται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών, αν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα από άλλη ποινική διάταξη, αν από αμέλεια, κατά παράβαση συγκεκριμένου υπηρεσιακού καθήκοντος, δεν απέτρεψαν πρόσωπο που τελεί υπό τις εντολές τους ή υπόκειται στον έλεγχό τους από την τέλεση πράξης των προηγούμενων παραγράφων.»
Κέντρο Ποινικών Επιστημών
Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Διευθυντής: Αν. Καθηγητής Ποινικού Δικαίου Αγάπιος Παπανεοφύτου
Επιστημονικός Διευθυντής: Λέκτορας Ποινικού Δικαίου Δημήτριος Ζιούβας
(E-mail: ziouvas@panteion.gr)
ΘΕΜΑ:
Συμμετοχή στη Διαβούλευση – Παρατηρήσεις επί του Σχεδίου Νόμου για την «Καταπολέμηση της διαφθοράς και την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος»
Άρθρο 04 του νομοσχεδίου (Άρθρο 235 παρ. 1, 2 ΠΚ)
1. Στο ισχύον άρθρο 235 παρ. 1 ΠΚ προβλέπεται ότι η δωροληψία αφορά ενέργεια ή παράλειψη υπαλλήλου „που ανάγεται στα καθήκοντά του ή αντίκειται σε αυτά“. Δεν γίνεται διάκριση ανάμεσα σε πράξεις αναγόμενες και σε πράξεις αντίθετες στα υπαλληλικά καθήκοντα. Η υπέρβαση του ορίου των 120.000 Ευρώ σε επίπεδο αξίας ωφελημάτων (παρ. 2) αρκεί για τη στοιχειοθέτηση της διακεκριμένης κακουργηματικής δωροληψίας.
Με το προτεινόμενο νομοσχέδιο εισάγεται για πρώτη φορά διάκριση στην ποινική αντιμετώπιση πράξεων διαφθοράς για πράξεις αφενός „σε σχέση με την άσκηση των καθηκόντων“ του υπαλλήλου, οπότε η πράξη διαφθοράς τυποποιείται ως πλημμέλημα (παρ. 1) και αφετέρου για πράξη που „αντίκειται στα καθήκοντα“ του υπαλλήλου, οπότε η πράξη διαφθοράς τυποποιείται ως κακούργημα (παρ. 2).
2. Στις περιπτώσεις διαφθοράς με ωφελήματα αξίας άνω των 120.000 Ευρώ για πράξη αναγόμενη στα υπαλληλικά καθήκοντα, οι οποίες κατά το ισχύον δίκαιο συνιστούν κακούργημα, η προτεινόμενη δια του σχεδίου νόμου τροποποίηση (πλημμέλημα) συνιστά σημαντικά ηπιότερο ποινικό νόμο κατά την έννοια του άρθρου 2 ΠΚ. Η προτεινόμενη ρύθμιση επιτείνει σε μεγάλο βαθμό τα δισεπίλυτα ερμηνευτικά ζητήματα, που με βάση το ισχύον δίκαιο έως σήμερα στερούνταν ιδιαίτερης πρακτικής σημασίας, και αφορούν στην εξομοίωση της κατάχρησης της διακριτικής ευχέρειας του υπαλλήλου, οπότε ο υπάλληλος δρα χωρίς να εμπνέεται από αμεροληψία και δικαιοσύνη ή αντίθετα προς το σκοπό της διακριτικής του εξουσίας, με πράξεις ευθέως αντικείμενες στα υπαλληλικά καθήκοντα (βλ. έτσι στην ποινική θεωρία αντί άλλων Ανδουλάκη Ν., Περί της δωροδοκίας υπαλλήλων ασκούντων διακριτικήν εξουσίαν, ΠοινΧρ 1963, 129 επ., 193 επ.). Με τον τρόπο αυτό μεταφέρεται κατ΄αποτέλεσμα το βάρος της δυσχερούς ερμηνευτικής προσέγγισης και η ευθύνη της διάκρισης μεταξύ πλημμεληματικής και κακουργηματικής διαφθοράς στον εφαρμοστή του ποινικού νόμου.
3. Συνήθως, όπως αποδεικνύει και η δικαστηριακή πρακτική, οι πράξεις διαφθοράς αφορούν πράξεις που „ανάγονται στα καθήκοντα“ των υπαλλήλων και είναι σύμφωνες με τη „λογική“ του δωρεοδότη να στοχεύει υπαλλήλους στα καθήκοντα των οποίων ανάγονται οι σκοπούμενες με τη δωροληψία ενέργειες ή παραλείψεις. Πράξεις αντικείμενες στα υπαλληλικά καθήκοντα είναι ευκολότερα ανιχνεύσιμες από τους διωκτικούς μηχανισμούς.
4. Με την προτεινόμενη μερική πλημμεληματοποίηση των εγκλημάτων διαφθοράς αποδυναμώνεται μερικώς η δυναμική του Ποινικού Δικαίου καταπολέμησης της Διαφθοράς. Οι πλημμεληματικές ποινές φυλάκισης στις περισσότερες περιπτώσεις αναστέλλονται στην εκτέλεσή τους ή μετατρέπονται σε χρηματικές στερώντας κατ΄αποτέλεσμα στο Ποινικό Δίκαιο την αποτρεπτική του λειτουργία και στην ποινή τη γενικό- και ειδικοπροληπτική της λειτουργία.
5. Για τους ανωτέρω λόγους προτείνουμε τη διατήρηση της ισχύουσας ρύθμισης του άρθρου 235 παρ. 1 και 2 ΠΚ με την ορθώς προτεινόμενη από το νομοσχέδιο προσθήκη χρηματικών ποινών.
6. Η ανωτέρω πρόταση νομοθετικής επιλογής θα όφειλε να ισχύσει mutatis mutandis σε όλες τις σχετικές ρυθμίσεις του νομοσχεδίου (άρθρο 5 κ.λπ.).
Θα πρέπει να γινει ρητή αναφορά και στις Ανεξάρτητες Αρχές που αποτελούν συχνά πηγή διαφθοράς, η μη ρητή αναφορά τους διευκολυνει να αποφευγουν τα ισχύοντα για τους άλλους