Υπουργείο Δικαιοσύνης

1. Η ασφάλεια και η προστασία των κρατουμένων, των υπαλλήλων, των επισκεπτών και κάθε προσώπου που βρίσκεται υπό οποιαδήποτε άλλη ιδιότητα στο κατάστημα κράτησης και η εν γένει εύρυθμη λειτουργία του καταστήματος αποτελούν υποχρέωση της διοίκησης και σε αυτές συμβάλλει το σύνολο του προσωπικού. Η ομαλή κοινή διαβίωση των κρατουμένων επιδιώκεται με τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειάς τους, με την ανάπτυξη δραστηριοτήτων αξιοποίησης του χρόνου κράτησης σύμφωνα με το άρθρο 2 παράγραφοι 1-5 του παρόντος, με τη συνεχή επικοινωνία μεταξύ του προσωπικού και αυτών για τη διευκόλυνση της άσκησης των δικαιωμάτων τους, και με διαδικασίες διαμεσολάβησης ή διαπραγμάτευσης για την ειρηνική επίλυση διαφορών και συγκρούσεων των κρατουμένων μεταξύ τους ή με το προσωπικό. Η διατήρηση της ευταξίας, όταν αυτή διακυβεύεται, εξυπηρετείται με τους ελάχιστους αναγκαίους για κάθε συγκεκριμένη περίπτωση περιορισμούς, η νομιμότητα των οποίων ελέγχεται από τον αρμόδιο δικαστικό λειτουργό. Η χρήση βίας κατά των κρατουμένων αποτελεί το έσχατο μέσο επιβολής της τάξης και της ασφάλειας από το προσωπικό φύλαξης και εξωτερικής φρούρησης του καταστήματος, περιορίζεται στο απολύτως αναγκαίο και ανάλογο με τις περιστάσεις μέτρο, για το συντομότερο διάστημα, και επιτρέπεται μόνο σε περιπτώσεις νόμιμης άμυνας, απόπειρας απόδρασης ή ενεργητικής ή παθητικής φυσικής αντίστασης σε νόμιμη διαταγή. Σε κάθε περίπτωση που χρησιμοποιείται βία κατά κρατουμένου, συντάσσεται αναφορά προς τον Διευθυντή του καταστήματος και τον αρμόδιο δικαστικό λειτουργό στην οποία εξηγούνται οι λόγοι που την επέβαλαν και εκτίθενται η πορεία και η έκβαση του συμβάντος.
2. Αν οι προσπάθειες πρόληψης και ήπιας διευθέτησης που αναφέρονται στο δεύτερο εδάφιο της προηγούμενης παραγράφου δεν αποδίδουν ή δεν προσφέρονται λόγω της ταχείας εξέλιξης και κλιμάκωσης των γεγονότων, και εκδηλωθούν α) ομαδική απείθεια, στάση ή αντίσταση κρατουμένων σε νόμιμη διαταγή και ιδίως στη διαταγή επιστροφής και εγκλεισμού στα κελιά, και β) ενέργειες που θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια του καταστήματος ή τη ζωή ή την υγεία των προσώπων που βρίσκονται υπό οποιαδήποτε ιδιότητα σε αυτό σε περίπτωση ομηρίας κρατουμένων, υπαλλήλων ή τρίτων, ή οργανωμένης επίθεσης από τον περιβάλλοντα χώρο του καταστήματος, ο αρμόδιος δικαστικός λειτουργός ή ο αναπληρωτής του, και, σε περίπτωση κατεπείγοντος, ο Διευθυντής του καταστήματος κράτησης ή ο αναπληρωτής του μπορούν να καλούν την εξωτερική φρουρά και την αστυνομική δύναμη προς παροχή οιασδήποτε κατά την κρίση τους αναγκαίας συνδρομής στο προσωπικό φύλαξης, συμπεριλαμβανομένης της αστυνομικής επέμβασης σε περίπτωση αποτυχίας της διαμεσολάβησης ή της διαπραγμάτευσης και στάσης ή εξωτερικής επίθεσης. Στην τελευταία περίπτωση, ο τρόπος και τα μέσα της επέμβασης αποφασίζονται από τον επικεφαλής της αστυνομικής δύναμης, σύμφωνα με τις οικείες διατάξεις, τηρουμένων των αρχών της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας. Η πρόσκληση της εξωτερικής φρουράς γίνεται προφορικώς και της αστυνομικής δύναμης εγγράφως, και σε κατεπείγουσα περίπτωση προφορικώς, οπότε ακολουθεί σχετικό έγγραφο. Αν κατά την κρίση των ως άνω οργάνων είναι άμεσα και εξαιρετικά αναγκαία η επέμβαση της αστυνομικής δύναμης, συμπεριλαμβανομένης της εισόδου σε χώρους του καταστήματος, και δεν παρευρίσκεται ο αρμόδιος δικαστικός λειτουργός, ενημερώνεται αυτός αμέσως με οποιονδήποτε τρόπο και σπεύδει στο κατάστημα, οπότε μπορεί να προβεί σε ανάκληση της εντολής επέμβασης και να ζητήσει εξηγήσεις για τους λόγους που την κατέστησαν αναγκαία.
3. Με κοινή απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και του Αναπληρωτή Υπουργού Προστασίας του Πολίτη καταρτίζεται ο κανονισμός ασφάλειας των καταστημάτων κράτησης, με τον οποίο καθορίζονται:
α) τα προληπτικά μέτρα φυσικής, διαδικαστικής και δυναμικής ασφάλειας στο εσωτερικό και στο εξωτερικό μέρος του καταστήματος,
β) οι ενέργειες στις οποίες πρέπει να προβαίνει το προσωπικό φύλαξης, το προσωπικό εξωτερικής φρούρησης και οι λοιποί υπάλληλοι του καταστήματος καθώς και οι αστυνομικές δυνάμεις για την ομαλή κοινή διαβίωση των κρατουμένων και τη λειτουργική ευρυθμία του καταστήματος, ιδίως κατά την έξοδο των κρατουμένων για προαυλισμό, την επάνοδό τους στα κελιά ή τους θαλάμους, τη διανομή συσσιτίου, τις μεταγωγές, τη μεταφορά ασθενών, σε περιπτώσεις αντίστασης ή απείθειας σε νόμιμες διαταγές, σε τυχόν απόπειρες απόδρασης και σε όλες τις ανάλογες περιπτώσεις, και
γ) τα κατασταλτικά μέτρα που λαμβάνονται για την αποκατάσταση της ομαλής λειτουργίας και της ασφάλειας στο εσωτερικό και το εξωτερικό μέρος του καταστήματος σε περιπτώσεις απείθειας σε νόμιμες εντολές, αντίστασης ή στάσης, σε απόπειρες απόδρασης και σε εκδήλωση έκνομων ενεργειών ή καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Η χρήση αλυσίδων και σιδηρών δεσμών απαγορεύεται απολύτως. Χρήση μέσων περιορισμού των κινήσεων του σώματος επιτρέπεται υπό τους όρους των παραγράφων 5 και 6 του παρόντος άρθρου.
4. Οι υπάλληλοι φύλαξης που εργάζονται εντός της περιμέτρου του καταστήματος κράτησης και κινούνται σε χώρους στους οποίους ζουν, εργάζονται και συγχρωτίζονται οι κρατούμενοι δεν φέρουν όπλα. Οι υπάλληλοι εξωτερικής φρούρησης φέρουν δημόσιο ατομικό οπλισμό, στη χρήση του οποίου έχουν εκπαιδευτεί, και τον χρησιμοποιούν σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στον κανονισμό οργάνωσης και λειτουργίας της υπηρεσίας τους. Οι ειδικότερες προϋποθέσεις και διαδικασίες διεξαγωγής έρευνας από το προσωπικό φύλαξης στους χώρους στους οποίους έχουν πρόσβαση οι κρατούμενοι και σε πρόσωπα, κρατουμένους και επισκέπτες και στα αντικείμενα τα οποία κατέχουν, καθώς και η αντιμετώπιση στάσεων, αποδράσεων, αντίστασης και ομαδικής απείθειας, ιδίως ο εξοπλισμός που διατίθεται στο προσωπικό φύλαξης όταν επεμβαίνει σε συγκεκριμένο περιστατικό για το οποίο επιτρέπεται η χρήση βίας σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην παράγραφο 1 του παρόντος άρθρου, καθώς και η συνδρομή της υπηρεσίας εξωτερικής φρούρησης, προβλέπονται στον εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας και τον Κανονισμό Ασφαλείας του καταστήματος.
5. Τα ενδεδειγμένα μέτρα τάξης και προστασίας προσδιορίζονται από τις ειδικές κατά περίπτωση συνθήκες και κλιμακώνονται ανάλογα με την έκταση και την ένταση των γεγονότων που διακυβεύουν την ομαλή κοινή διαβίωση των κρατουμένων και την εύρυθμη λειτουργία του καταστήματος. Τέτοια μέτρα συνιστούν:
α) η συγκράτηση με τεχνικές άμυνας, η χρήση μέσων για τον περιορισμό των κινήσεων του σώματος των κρατουμένων οι οποίοι επιχειρούν να αποδράσουν ή να βλάψουν ή βλάπτουν άλλους κρατουμένους, υπαλλήλους του καταστήματος ή άλλα πρόσωπα τα οποία εργάζονται σε αυτό ή το επισκέπτονται, ή προκαλούν ζημιές σε ατομικά είδη άλλων κρατουμένων, στις εγκαταστάσεις του καταστήματος και σε άλλα περιουσιακά στοιχεία,
β) η διασπορά των κρατουμένων αυτών σε διαφορετικές εγκαταστάσεις του καταστήματος,
γ) ο διαχωρισμός σε ιδιαίτερους χώρους ατομικής ή ομαδικής κράτησης των κρατουμένων οι οποίοι απειλούνται με άσκηση κάθε είδους βίας ή γίνονται θύματα σωματικής ή και ψυχολογικής κακομεταχείρισης και εκμετάλλευσης, με παρακολούθηση ιατρού και ψυχολόγου, και η παραμονή τους στους χώρους αυτούς με δήλωση των ιδίων των κρατουμένων,
δ) ο περιορισμός σε ιδιαίτερους χώρους ατομικής κράτησης των κρατουμένων οι οποίοι παραπέμπονται στο Συμβούλιο αδειών και πειθαρχικού ελέγχου για την τέλεση πειθαρχικών παραπτωμάτων βίας ή εκμετάλλευσης, μέχρι την έκδοση της απόφασης του Συμβουλίου αυτού και πάντως όχι για περισσότερες από τρεις ημέρες, οι οποίες συνυπολογίζονται σε περίπτωση επιβολής πειθαρχικής ποινής περιορισμού σε ειδικό ατομικό χώρο κράτησης,
ε) η σταδιακή, σε ολιγομελείς ομάδες, έξοδος των κρατουμένων που έχουν διαφορές μεταξύ τους από τους χώρους ατομικής ή ομαδικής κράτησής τους, με πρόσβαση στους κοινόχρηστους χώρους και στο προαύλιο του καταστήματος τουλάχιστον για δύο ώρες ημερησίως,
στ) η διακοπή διεξαγωγής οργανωμένων εργασιών και δραστηριοτήτων, και
ζ) η αναστολή εφαρμογής του προγράμματος του καταστήματος ως προς ορισμένες λειτουργίες του που δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιούνται λόγω των συνθηκών που έχουν διαμορφωθεί.
Τα μέτρα των περιπτώσεων ε΄, στ΄ και ζ΄ επανεξετάζονται καθημερινά και διαρκούν μόνο όσο απαιτείται για την αποκατάσταση της ευταξίας και την ανάκτηση του ελέγχου από το προσωπικό. Στη λήψη των μέτρων τάξης και προστασίας μπορεί να συμπράττει και η εξωτερική φρουρά του καταστήματος. Τα μέτρα αυτά λαμβάνονται από το Συμβούλιο καταστήματος κράτησης με τη σύνθεση του τέταρτου εδαφίου της παραγράφου 2 του άρθρου 8 του παρόντος και, σε έκτακτες περιπτώσεις, όταν βίαιες ενέργειες κρατουμένου θέτουν σε άμεσο κίνδυνο τη ζωή, την υγεία ή την ελευθερία μέλους του προσωπικού ή συγκρατουμένου του ή τρίτων, από τον Διευθυντή του καταστήματος ή τον αναπληρωτή του και εγκρίνονται μέσα σε 24 ώρες από τον αρμόδιο δικαστικό λειτουργό.
6. Τα μέτρα προφυλακτικής μόνωσης ή κατευνασμού των κρατουμένων στις περιπτώσεις απόπειρας αυτοκτονίας ή άλλης αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς, κατάποσης αντικειμένων επικίνδυνων για την υγεία, μεταδοτικών νόσων, ψυχογενών αντιδράσεων από την κράτηση, ψυχικής πάθησης ή άλλης διατάραξης των ψυχικών λειτουργιών, περιλαμβάνουν τεχνικές αποκλιμάκωσης και, όταν αυτές δεν έχουν αποτελέσματα, σωματικό περιορισμό ή ακινητοποίηση ή απομόνωση. Τα μέτρα αυτά λαμβάνονται από το Συμβούλιο καταστήματος κράτησης του πρώτου εδαφίου της παραγράφου 2 του άρθρου 8 του παρόντος ύστερα από γνωμάτευση ψυχιάτρου ή άλλου κατά περίπτωση αρμόδιου ιατρού και εκτελούνται από νοσηλευτή ή άλλον εκπαιδευμένο υπάλληλο, με τήρηση όλων των πρωτοκόλλων, των όρων και των οδηγιών που αφορούν τη λήψη περιοριστικών μέτρων και προβλέπονται στα διεθνή κείμενα για την προστασία των δικαιωμάτων των ασθενών και στη διεθνή νομολογία. Στις ανωτέρω περιπτώσεις, για την παραμονή των κρατουμένων στο αναρρωτήριο του καταστήματος εφαρμόζεται η παράγραφος 1 του άρθρου 30 του παρόντος. Σε έκτακτες περιπτώσεις, όταν τίθεται σε άμεσο κίνδυνο η ζωή, η υγεία ή η ελευθερία μέλους του προσωπικού ή κρατουμένου ή τρίτων, τα μέτρα λαμβάνονται από τον Διευθυντή του καταστήματος ή τον αναπληρωτή του, και καλείται για να επιληφθεί αμέσως ψυχίατρος ή άλλος κατά περίπτωση αρμόδιος ιατρός προκειμένου να τηρηθεί η διαδικασία του προηγούμενου εδαφίου και, όπου απαιτείται, η διαδικασία του άρθρου 30 του παρόντος. Σε κάθε περίπτωση, ενημερώνεται ο αρμόδιος δικαστικός λειτουργός για να ελέγξει τη νομιμότητα των μέτρων.
7. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, τα μέτρα ασφάλειας, τάξης, προστασίας, προφυλακτικής μόνωσης και κατευνασμού δεν αποτελούν τιμωρία.