Υφιστάμενη κατάσταση –Πρόσφατες εξελίξεις
Τα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη συνολική Στρατηγική της Ελληνικής Κυβέρνησης για τις Ενεργητικές Πολιτικές Απασχόλησης έχοντας τους ακόλουθους στόχους:
καταπολέμηση της ανεργίας κατηγοριών υψηλού κινδύνου μακροχρόνια ανέργων και επανασύνδεσή τους με την αγορά εργασίας, μέσω της απόκτησης επαγγελματικής εμπειρίας και των νέων δεξιοτήτων,
βελτίωση των δεξιοτήτων και επαγγελματική εμπειρία των δικαιούχων προκειμένου να μπορέσουν να απομακρυνθούν από τις κατηγορίες υψηλού κινδύνου και να μεταβούν σε κατηγορίες πιο κοντά στην αγορά εργασίας,
πρόληψη της απαξίωσης των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού λόγω της έλλειψης ζήτησης της εργασίας,
ενσωμάτωση καινοτόμων στοιχείων της κατάρτισης στο χώρο εργασίας, απόκτηση νέων δεξιοτήτων ή/και αναγνώριση δεξιοτήτων που έχουν προηγουμένως αποκτηθεί και δεν έχουν τυπικά αναγνωριστεί,
αντιμετώπιση κοινωνικού αποκλεισμού,
συμβολή στη δημιουργία δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο, έχοντας θετική επίπτωση στις τοπικές κοινωνίες,
πρόληψη ή/και τον μετριασμό των επιπτώσεων της μακροχρόνιας ανεργίας και της σχετικής μείωσης της παραγωγικότητας, ενίσχυση της ανθεκτικότητας της αγοράς εργασίας και δυνατότητα ταχείας απορρόφησης όταν η ζήτηση εργασίας ανακάμψει.
Ο σχεδιασμός της Κοινωφελούς εργασίας έχει εξελιχθεί και από τη μία πλευρά, στοχεύει κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά, σε συγκεκριμένες κατηγορίες υψηλού κινδύνου ανέργων και από την άλλη, έχει ενσωματώσει τα στοιχεία των άλλων ΕΠΑ και συνδυάζει απασχόληση, κατάρτιση και συμβουλευτική, αποτελώντας έτσι ένα ενεργό -και όχι παθητικό- μέτρο πολιτικής για την αγορά εργασίας.
Το 2016 τα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας ανασχεδιάστηκαν και έχουν, πλέον, επίκεντρο τον άνεργο καθώς, συνδέουν τη θέση εργασίας με την αναβάθμιση των δεξιοτήτων του ώστε να καταστεί δυνατή η βιώσιμη ένταξή του στην αγορά εργασίας. Οι καινοτομίες του Νέου κύκλου της κοινωφελούς εργασίας είναι οι εξής:
το χρονικό διάστημα απασχόλησης επεκτάθηκε από 5 σε 8 μήνες
υιοθετείται πιο εστιασμένη προσέγγιση με στόχο τις πιο ευάλωτες κατηγορίες των μακροχρόνια ανέργων, χωρίς να εξαιρούνται αυτοί που είναι πιο κοντά στην αγορά εργασίας
εισήχθησαν δράσεις συμβουλευτικής υποστήριξης
έχει εισαχθεί, σε εξειδικευμένα κέντρα κατάρτισης, προαιρετική εκπαίδευση (μία φορά την εβδομάδα) στον τομέα της πληροφορικής, πιστοποίηση του επιπέδου των γνώσεων στην πληροφορική και σεμινάρια σχετικά με τις ευκαιρίες απασχόλησης στην κοινωνική οικονομία
έχει υιοθετηθεί μια προσέγγιση βασιζόμενη στην εκτέλεση συγκεκριμένων έργων(project based),στο προφίλ των ανέργων όσο και στις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας, προκειμένου αφενός να πολλαπλασιαστούν οι θετικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις του προγράμματος και αφετέρου να συνδέεται το έργο αυτό, με συγκεκριμένα προσόντα που θα ενισχύουν το προφίλ των δικαιούχων.
χορηγήθηκε στους ωφελούμενους που μετεγκαθίστανται από τον τόπο κατοικίας για να εργαστούν στα κέντρα υποδοχής προσφύγων (hot spots) επίδομα μετεγκατάστασης.
Τα προγράμματα απασχόλησης κοινωφελούς εργασίας με έμφαση στους μακροχρόνια ανέργους, συνδέονται με την κατευθυντήρια γραμμή 5:Τόνωση της ζήτησης της εργασίας, με την κατευθυντήρια γραμμή 6: Ενίσχυση της προσφοράς της εργασίας: πρόσβαση στην απασχόληση, δεξιότητες και ικανότητες , αλλά και με την κατευθυντήρια γραμμή 8: Προαγωγή των ίσων ευκαιριών για όλους, προώθηση της κοινωνικής ένταξης και καταπολέμησης της φτώχειας.
Σήμερα υλοποιείται το πρόγραμμα της Νέας Κοινωφελούς που ξεκίνησε πιλοτικά σε 17 και 34 δήμους θύλακες υψηλής ανεργίας, με τα υψηλότερα επίπεδα της μακροχρόνιας ανεργίας και, στη συνέχεια, στο υπόλοιπο των 274 δήμων της Ελλάδας. Για την πρώτη φάση των 17 πιλοτικών δήμων ο στόχος για την επιστροφή των μακροχρόνια ανέργων στην αγορά εργασίας έχει επιτευχθεί καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των δικαιούχων έχουν 3-5 συναπτά έτη ανεργίας. Επισημαίνεται ότι οι μακροχρόνια άνεργοι μεταξύ των αιτούντων ανέρχονται στο 60,6% αλλά τελικά μεταξύ των ωφελουμένων αντιπροσωπεύουν το 80%. Παρακάτω στο διάγραμμα 1 φαίνεται ότι στα προγράμματα κοινωφελούς Εργασίας μέχρι σήμερα έχουν ενταχθεί 72,03% μακροχρόνια άνεργοι. Αυτή την περίοδο είναι σε αρχικό στάδιο υλοποίησης οι Β φάσεις των προγραμμάτων για τους 17 και 34 Δήμους-θύλακες υψηλής ανεργίας.
Διάγραμμα 1 [1]
Προκλήσεις-Δράσεις
Η κατάρτιση που παρέχεται περιορίζεται σε δύο θεματικά αντικείμενα και σε μία ημέρα της εβδομάδας.
Για μερικές κατηγορίες ανέργων, όπως αυτοί που έχουν αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις, η πλήρης απασχόληση δεν είναι πάντα δυνατή ως εκ τούτου η εξέταση της δυνατότητας συμμετοχής τους με μερική απασχόληση να είναι πιο ενδεδειγμένη.
Υπό το νέο πλαίσιο παροχής των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης όπου οι άνεργοι θα παραπέμπονται από τον εργασιακό σύμβουλο -λαμβάνοντας υπόψη αφενός το ενδιαφέρον συμμετοχής και αφετέρου τις περιορισμένες διαθέσιμες θέσεις- μπορεί να απαιτηθούν είτε σαφείς οδηγίες προς τους συμβούλους είτε προσαρμογή των παραμέτρων του προγράμματος ώστε να διασφαλίζεται διαφανής και αντικειμενικός τρόπος παραπομπής στις προσφερόμενες θέσεις.
Επιπλέον, θα ληφθούν υπόψη τα ακόλουθα:
Εμπλουτισμός των φορέων που δύναται να αιτηθούν θέσεις κοινωφελούς εργασίας
Διαφοροποίηση της παρεχόμενης κατάρτισης βάσει των αναγκών των συμμετεχόντων στο Πρόγραμμα είτε για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων τους με στόχο την ένταξη στην αγορά εργασίας είτε για την συμμετοχή τους στο πρόγραμμα
Ευελιξία στην υλοποίηση της κατάρτισης σε σχέση με το χρόνο και τον τόπο
Εξέταση δυνατότητας μερικής απασχόλησης (με ενδεχόμενη διατήρηση των διευκολύνσεων των ανέργων, όπως π.χ. δωρεάν μετακίνηση).
Στο πλαίσιο της συνεργασίας του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης & Κοινωνικής Αλληλεγγύης σε συνεργασία και του Διεθνή Οργανισμού Εργασίας (ILO) για την επίτευξη των στόχων της Νέας Γενιάς Προγραμμάτων κοινωφελούς εργασίας, έχουν πραγματοποιηθεί οι ακόλουθες ενέργειες:
Εγχειρίδιο εφαρμογής προγράμματος
Σεμινάρια εκπαίδευσης- συντονισμού με σχετικό εκπαιδευτικό υλικό που απευθύνεται σε δήμους σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας, για την ενίσχυση της επιλογής, του σχεδιασμού και της υλοποίησης των έργων.
Έρευνα για τις κοινωνικές επιπτώσεις του προγράμματος στους συμμετέχοντες στην είσοδο και έξοδο από το πρόγραμμα, σε συνδυασμό με ομάδες εστιασμένων συζητήσεων.
Ανάπτυξη των προφίλ των ανέργων για τους 51 δήμους και τον οδηγό δημιουργίας προφίλ τοπικής ανεργίας.
Εκπόνηση δέσμης προτάσεων, αντλώντας μεγάλο μέρος από τις ιδέες των επαγγελματιών του Υπουργείου και των δήμων, για την ενίσχυση του προγράμματος.
Ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας για το Υπουργείο, στην οποία οι επιβλέποντες φορείς θα εγγράφουν έργα και θα αναφέρουν τα αποτελέσματα, παρέχοντας ολοκληρωμένα δεδομένα παρακολούθησης και αξιολόγησης του έργου.
Στο ίδιο πλαίσιο, προετοιμάζονται τα ακόλουθα:
Η ανάπτυξη διαδικτυακής ιστοσελίδας για τη Νέα Γενιά Προγραμμάτων Κοινωφελούς Εργασίας και το αρχικό υλικό που φιλοξενεί.
Η ανάπτυξη ηλεκτρονικού εκπαιδευτικού υλικού.