Στο άρθρο 8 του ν. 4538/2018 (Α’ 85) αντικαθίσταται το δεύτερο εδάφιο της παρ. 2 και η παρ. 2 διαμορφώνεται ως εξής:
«2. Η τοποθέτηση ανηλίκου σε ανάδοχους γονείς επιτρέπεται εφόσον πληρούνται σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις:
α. οι ανάδοχοι γονείς πληρούν τα όρια ηλικίας και έχουν διαφορά ηλικίας από τον αναδεχόμενο, σύμφωνα με όσα προβλέπονται από τη νομοθεσία για την υιοθεσία. Ο περιορισμός της ηλικίας δεν ισχύει για την περίπτωση της συγγενικής αναδοχής,
β. οι ανάδοχοι γονείς έχουν καλή ψυχική, διανοητική και σωματική υγεία, ιδίως μάλιστα δεν πάσχουν από χρόνια μεταδοτικά νοσήματα. Οι συνοικούντες των αναδόχων γονέων δεν πάσχουν από χρόνια μεταδοτικά νοσήματα και έχουν καλή ψυχική υγεία.
γ. οι ανάδοχοι γονείς και οι συνοικούντες με αυτούς δεν έχουν καταδικαστεί τελεσίδικα ή δεν εκκρεμεί σε βάρος τους ποινική δίωξη για τα αδικήματα που επισύρουν έκπτωση από τη γονική μέριμνα, σύμφωνα με το άρθρο 1537 ΑΚ, ή για κακοποίηση ή παραμέληση ανηλίκων για τα αδικήματα της πορνογραφίας ανηλίκων, μαστροπείας, σωματεμπορίας, ασέλγειας με ανήλικο έναντι αμοιβής, αποπλάνηση παιδιών, ληστείας, καθώς και για όσα προβλέπονται από τη νομοθεσία για τα ναρκωτικά ή την εμπορία οργάνων,
δ. οι ανάδοχοι γονείς έχουν αποδεδειγμένα τη δυνατότητα να καλύψουν τα βασικά έξοδα διατροφής, μόρφωσης και ιατρικής περίθαλψης του ανάδοχου τέκνου, διαθέτοντας επαρκείς προς τούτο οικονομικούς πόρους και καταβάλλοντας προσωπική φροντίδα,
ε. οι ανάδοχοι γονείς είναι εγγεγραμμένοι στο Εθνικό Μητρώο Υποψήφιων Αναδόχων Γονέων της παρ. 1 του παρόντος».
Να συμπληρωθεί ως ακολούθως:
Στο άρθρο 8 του ν. 4538/2018 (Α’ 85) αντικαθίσταται το δεύτερο εδάφιο της παρ. 2 και η παρ. 2 διαμορφώνεται ως εξής:
«2. Η τοποθέτηση ανηλίκου σε ανάδοχους γονείς επιτρέπεται εφόσον πληρούνται σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις:
α. οι ανάδοχοι γονείς πληρούν τα όρια ηλικίας…
β. οι ανάδοχοι γονείς έχουν…
γ. οι ανάδοχοι γονείς και οι…
δ. οι ανάδοχοι γονείς έχουν…
ε. οι ανάδοχοι γονείς είναι εγγεγραμμένοι στο Εθνικό Μητρώο Υποψήφιων Αναδόχων Γονέων της παραγράφου 1 του άρθρου 6. Σε απρόβλεπτες ή επείγουσες περιπτώσεις, όπως ενδεικτικά αναφέρεται ο αιφνίδιος θάνατος των γονέων, η εγκληματική ενέργεια μεταξύ των γονέων, η απροειδοποίητη εγκατάλειψη της οικογενειακής εστίας από τους γονείς, η ως άνω προηγούμενη εγγραφή των αναδόχων γονέων στο Εθνικό Μητρώο Υποψήφιων Αναδόχων Γονέων της παραγράφου 1 του άρθρου 6 δύναται να παραλειφθεί, εφόσον πρόκειται για συγγενική αναδοχή.
Οι προϋποθέσεις που αναφέρονται στις περιπτώσεις β΄, γ΄ και δ΄ πρέπει να συντρέχουν καθ’ όλη τη διάρκεια της αναδοχής».
Πιστεύουμε ότι σχετικά με τη διαφάνεια που υποσχέθηκε ο ν. 4538/2018 κατά την ψήφισή του και που στην πράξη μέχρι σήμερα δεν την έχουμε διαπιστώσει, σε σχέση με την πορεία των προγραμμάτων εξωιδρυματικής και αποϊδρυματικής πολιτικής στη χώρα, είναι αναγκαίο να αναρτώνται στην ιστοσελίδα του ΕΚΚΑ τα αριθμητικά στοιχεία που συγκεντρώνονται βάσει των Μητρώων που τηρούνται. Δεν είναι κατανοητό γιατί στοιχεία που δεν εμπεριέχουν προσωπικά δεδομένα, δεν είναι διαθέσιμα προς ενημέρωση του κοινού. Αυτό είναι απολύτως εφικτό εφόσον λειτουργεί το πληροφοριακό σύστημα και θα απαλλάξει από βάρος εργασίας τους υπαλλήλους που καλούνται να απαντούν συνεχώς σε ερωτήσεις των ενδιαφερομένων αλλά θα βοηθήσει και τους ενδιαφερόμενους να γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή τις πιθανότητες υιοθεσίας ή αναδοχής παιδιών και να καταθέτουν αναλόγως τις αιτήσεις τους. Τα αριθμητικά στοιχεία που πρέπει να είναι πάντα διαθέσιμα είναι:
– Αριθμός παιδιών εγγεγραμμένων στο Μητρώο Ανηλίκων και οι ηλικίες τους.
– Αριθμός παιδιών τυπικής ανάπτυξης και παιδιών με αναπηρίες και οι ηλικίες τους.
– Αριθμός παιδιών τυπικής ανάπτυξης με Α.Σ.Ο.Α. αναδοχής και οι ηλικίες τους.
– Αριθμός παιδιών τυπικής ανάπτυξης με Α.Σ.Ο.Α. υιοθεσίας και οι ηλικίες τους.
– Αριθμός αναπήρων παιδιών με Α.Σ.Ο.Α. Αναδοχής και οι ηλικίες τους.
– Αριθμός αναπήρων παιδιών με Α.Σ.Ο.Α. Υιοθεσίας και οι ηλικίες τους.
– Αριθμός υποψηφίων αναδόχων γονέων ανά Περιφέρεια και συνολικά (Ειδικά Μητρώα και Εθνικό )
– Αριθμός υποψηφίων θετών γονέων ανά Περιφέρεια και συνολικά (Ειδικά Μητρώα και Εθνικά).
– Αριθμός παιδιών με Α.Σ.Ο.Α. αναδοχής που πρέπει να παραμείνουν στην Περιφέρεια της κατοικίας τους λόγω ειδικών προβλέψεων στις δικαστικές αποφάσεις ρύθμισης της επιμέλειάς τους.
– Αριθμός παιδιών ανά κλειστή δομή παιδικής προστασίας, οι ηλικίες τους και αριθμός παιδιών που φιλοξενούνται σε αυτά και για τα οποία έχει συνταχθεί ατομικό σχέδιο οικογενειακής αποκατάστασης. Επίσης, σωστό είναι να περιλαμβάνεται παρατήρηση για τα παιδιά για τα οποία δεν προβλέπεται οικογενειακή αποκατάσταση και η προοπτική τους (π.χ. «15 παιδιά ηλικίας 7-17 ετών θα παραμείνουν στη δομή γιατί συνδέονται με τακτική επικοινωνία με τις βιολογικές τους οικογένειες ‘ ή 5 παιδιά ηλικίας 14-17 ετών δεν επιθυμούν την αναδοχή».-
– Αριθμός προτεινόμενων «συνδέσεων» παιδιών με αναδόχους και θετούς γονείς
– Αριθμός επιτυχών «συνδέσεων» παιδιών με αναδόχους και θετούς γονείς.
Τα στοιχεία αυτά εάν δεν είναι εφικτό να ενημερώνονται καθημερινά, να ενημερώνονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα π.χ. ανά δίμηνο ή ανά τρίμηνο.
Με όλα αυτά τα στοιχεία και την «καθαρή» εικόνα που σχηματίζεται στο ευρύ για την ειλικρινή πρόθεση των δομών κλειστής περίθαλψης ανηλίκων να συμμετέχουν σε προγράμματα οικογενειακής τους αποκατάστασης θεωρούμε ότι θα είναι πολύ πιο εύκολο να δρομολογηθεί από το Υπουργείο μια πολιτική συγκεκριμένης κατεύθυνσης προς φορείς που δεν προάγουν στην πραγματικότητα το θεσμό της αναδοχής και της υιοθεσίας και οι ίδιοι οι φορείς θα αισθάνονται ότι τελούν κάτω από το κριτικό βλέμμα της κοινωνίας. Επίσης με αυτό τον τρόπο οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών θα μπορούν να υποβάλουν προτάσεις στο ΕΣΑΝΥ και να συμμετέχουν στις διεργασίες για την καλύτερη εξυπηρέτηση των συμφερόντων των ευάλωτων ανηλίκων.
Άρθρο 2α
Η εξίσωση των ορίων ηλικίας των υποψήφιων αναδόχων με τους θετούς γονείς επιτείνει τη σύγχυση μεταξύ των της αναδοχής και της υιοθεσίας. Η αναδοχή είναι θεσμός παιδικής προστασίας και όχι θεσμός οικογενειακής αποκατάστασης. Συνεπώς, για τους ανάδοχους φροντιστές πρέπει να ισχύει ότι και για τους κοινωνικούς φροντιστές των ιδρυμάτων κι όχι ότι για τους θετούς γονείς. Προδήλως η Πολιτεία δε ζητά από κοινωνικούς φροντιστές που θα αναλάβουν την πραγματική φροντίδα ανήλικων σε ιδρύματα να είναι άνω των 30 και κάτω των 60 ούτε βεβαίως όλους τους κοινωνικούς φροντιστές χωρίζουν με το ανήλικο 50 έτη κατ’ανώτατο όριο. Η εισαγωγή ορίων ηλικίας στην ανάδοχη φροντίδα αποκλείει ένα εξαιρετικά πολύτιμο κομμάτι δυνητικών υποψήφιων αναδόχων οι οποίοι μπορεί να διαθέτουν ενέργεια, χρόνο, εμπειρία, γνώση και ψυχική διαθεσιμότητα για να στηρίξουν ένα παιδί στο μεγάλωμά του. Επιπλέον θα θέλαμε να σας επιστήσουμε την προσοχή στο γεγονός ότι για μεγάλο ποσοστό του συνόλου των παιδιών που διαβιούν σε κλειστές δομές η εκδήλωση ενδιαφέροντος από υποψήφιους αναδόχους είναι από χαμηλή έως ανύπαρκτη. Συνεπώς δεν υπάρχει η πολυτέλεια απόρριψης αιτήσεων υποψήφιων που πληρούν όλες τις ουσιαστικές προϋποθέσεις καταλληλότητας για να γίνουν ανάδοχοι φροντιστές αλλά όχι τα όρια ηλικίας που θα τους επέτρεπαν να γίνουν θετοί γονείς.
2δ
Οι αναδοχή είναι θεσμός παιδικής προστασίας και όχι οικογενειακής αποκατάστασης. Συνεπώς την ευθύνη κάλυψης βασικών εξόδων διατροφής, μόρφωσης και ιατρικής περίθαλψης οφείλει να έχει εξολοκλήρου η Πολιτεία, όπως άλλωστε γίνεται σε όλες τις χώρες με αναπτυγμένα συστήματα ανάδοχης φροντίδας. Άλλωστε η Πολιτεία ήδη καλύπτει όλα τα παραπάνω έξοδα και επιπλέον καλύπτει λειτουργικά έξοδα μεγάλων ιδρυμάτων και μισθοδοσίες φροντιστικού και επιστημονικού προσωπικού για τα παιδιά που βρίσκονται σε κλειστές δομές. Γιατί αυτή η ευθύνη να μετακυλίεται στον ανάδοχο φροντιστή όταν όσο το παιδί παραμένει υπό κρατική προστασία; Υποψήφιοι που μπορεί να έχουν χαμηλό εισόδημα ίσως διαθέτουν χρόνο για να φροντίσουν ένα παιδί με αγάπη και να του προσφέρουν την προστασία που χρειάζεται. Η Ιρλανδία για παράδειγμα ανέπτυξε το σύστημα ανάδοχης φροντίδας στην κοινότητας και σε αυτή τη βάση αναζητώντας κατάλληλους υποψήφιους ανάδοχους ανάμεσα σε πολίτες με χαμηλά εισοδήματα καθώς και ανέργους.
Άρθρο 2ε
Με την τροποποίηση του 2ε, η εγγραφή στο Μητρώο Υποψήφιων Αναδόχων και η υπαγωγή στη διαδικασία της εκπαίδευσης εισάγονται ως απαραίτητες προϋποθέσεις για την ανάληψη φροντίδας του ανήλικου και από τα συγγενικά πρόσωπα αυτού και στην απομάκρυνση για επείγοντες και απρόβλεπτους λόγους. Κατά τη γνώμη μας η τροπολογία του συγκεκριμένου άρθρου κινείται σε κατεύθυνση απολύτως αντίθετη από την διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία που εξηγεί αναλυτικά την ανάγκη ρητής οριοθέτησης και προτεραιοποίησης της συγγενικής αναδοχής έναντι των άλλων μορφών εναλλακτικής φροντίδας ευάλωτων ανήλικων. Αυτονόητο δε είναι ότι δε θα είναι προς το συμφέρον του ανήλικου να τοποθετηθεί σε ανάδοχη οικογένεια μέσω του Μητρώου πόσω μάλλον σε δομή κλειστής φροντίδας αν υπάρχουν συγγενείς που διαπιστώνονται ψυχικά και συναισθηματικά διαθέσιμοι και κατάλληλοι να αναλάβουν την φροντίδα του ανήλικου για όσο αυτό χρειαστεί.
Kαθώς μας δίνεται η ευκαιρία να εκφράσουμε δημόσια την γνώμη μας για τις διατάξεις του νόμου 4538/2018 πρέπει να επισημάνουμε ότι προβληματικές διατάξεις υπάρχουν και στις ΚΥΑ που έχουν εκδοθεί και πρέπει να διορθωθούν (τροποποιηθούν). Ειδικότερα η τελευταία ΚΥΑ για τη διαδικασία τοποθέτησης ανηλίκων σε ανάδοχος και θετές οικογένειες παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα που αναστέλλουν αν όχι καταργούν τη δυνατότητα αναδοχής και υιοθεσία παιδιών που δεν παρουσιάζουν ενδιαφέρον στην κοινωνία για να αναλάβει τη φροντίδα τους για διαφόρους λόγους. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι για τα παιδιά αυτά η λειτουργία του πληροφοριακού συστήματος διασύνδεσης παιδιών με ανάδοχους ή θετούς γονείς είναι άνευ σημασίας αφού δεν υπάρχουν σχετικές αιτήσεις και το σύστημα αυτό δεν πρόκειται να λειτουργήσει προς το σκοπό που δημιουργήθηκε. Πρέπει συνεπώς, όταν ένα παιδί παραμένει στα «αζήτητα» μετά από 3 προσπάθειες ηλεκτρονικής διασύνδεσής του να δίνεται η δυνατότητα στο φορέα προστασίας του (ίδρυμα) να οργανώνει το ίδιο την διαδικασία αναδοχής του σε συνεργασία με τους φορείς εποπτείας και οι φορείς εποπτείας των ιδρυμάτων (κοινωνικοί σύμβουλοι) να ζητούν την προώθηση της αποΪδρυματοποίησης και να την εποπτεύουν. Είναι λάθος αυτό που προβλέπεται στην ΚΥΑ να αλλάζει μόνο το Α.Σ.Ο.Α. του παιδιού γιατί το πρόβλημα δεν είναι εάν το παιδί προορίζεται για αναδοχή ή υιοθεσία αλλά εάν για το συγκεκριμένο παιδί δεν υπάρχει κανένα ενδιαφέρον ούτε για αναδοχή ούτε για υιοθεσία όπως συνήθως γίνεται. Επίσης το Α.Σ.Ο.Α. του παιδιού δεν μπορεί να αλλάξει από αναδοχή σε υιοθεσία εάν δεν υπάρχουν οι νομικές εκείνες συνθήκες που επιτρέπουν την υιοθεσία του. Συνεπώς πρέπει να επιτρέπεται και η παράλληλη δυνατότητα (που νομικά υπάρχει ούτως ή άλλως) να αποκατασταθεί οικογενειακά ένα παιδί έξω από το πληροφοριακό σύστημα. Σε διαφορετική περίπτωση παιδιά που δεν ενδιαφέρουν τους υποψήφιους αναδόχους θα παραμείνουν για όλη την ανήλικη ζωή τους σε ίδρυμα και αυτό πρέπει να αποτραπεί.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΑΝΑΔΟΧΟΥΣ
Παρατηρήθηκαν σοβαρές δυσλειτουργίας και ατυχείς συνδέσεις με αναδόχους γονείς μέσω του ηλεκτρονικού συστήματος. Αυτό συμβαίνει γιατί η αναδοχή είναι ένας θεσμός στον οποίο δεν αρμόζει εφαρμογή πανελλήνιας εμβέλειας καθώς τα παιδιά σε αναδοχή διατηρούν συχνά δεσμούς με πρόσωπα του περιβάλλοντός τους ή με ιδρύματα τα οποία διατηρούν την επιμέλειά τους ή έχουν την εποπτεία τους. Επίσης έχει παρατηρηθεί ότι κατά την καταχώριση δεδομένων στο πληροφοριακό σύστημα δεν εισάγονται σωστά τα δεδομένα που προβλέπονται σε δικαστικές αποφάσεις, όπως είναι το δικαίωμα επικοινωνίας του παιδιού με τους φυσικούς γονείς ή συγγενείς καθώς τα άτομα που τα καταχωρούν δεν γνωρίζουν και τη σημασία τους. Η αναδοχή των παιδιών ιδρυμάτων ή μη, είναι λογικότερο να γίνεται σε επίπεδο Περιφερειακό και όχι εθνικό με αντίστοιχη ρύθμιση του Συστήματος.
Εχει επανειλημμένα εντοπισθεί από επιστημονικές μελέτες και σχετικές έρευνες ότι η ιδρυματική περίθαλψη βρεφών και μικρών σε ηλικία παιδιών δημιουργεί σοβαρές και μη αναστρέψιμες βλάβες στην σωματική και ψυχική ανάπτυξη των παιδιών. Επιπλέον για να είμαστε συνεπείς στη συνταγματική υποχρέωση για ισότητα και ισοπολιτεία όλων των παιδιών που ζουν στα όρια της ελληνικής επικρατείας και κυρίως αυτών που είχαν την ατυχία να στερηθούν την οικογένειά τους, είναι ανάγκη να λάβουμε υπόψη μας ότι πρέπει έγκαιρα να τους δοθούν ευκαιρίες για μια καλύτερη υγεία, περίθαλψη, εκπαίδευση, κοινωνικά και περιβαλλοντικά ερεθίσματα που θα ευνοήσουν την ισότιμη ανάπτυξη ενός παιδιού χωρίς διαφοροποιήσεις από τα υπόλοιπα που έχουν την κατάλληλη οικογένεια να τα φροντίζει. Είναι σημαντικό να μη ξεχνούμε ότι η φροντίδα της παιδικής ηλικίας εκτός από συνταγματική μας υποχρέωση, αποτελεί τρόπο για να διαφυλάσσουμε την υγεία και κυρίως την ψυχική υγεία των παιδιών αυτών που συχνά, παραμένοντας σε ιδρύματα, αποκόπτονται από υγιή κοινωνικά πρότυπα, στερούνται σημαντικών προσώπων αναφοράς για όλη την υπόλοιπη ζωή τους και επανέρχονται ως νέοι ενήλικες στο περιβάλλον από το οποίο προήλθαν πριν μπουν σε ίδρυμα και το οποίο δεν έχει να τους προσφέρει παρά μόνο επιστροφή στην κοινωνική και προσωπική υποβάθμιση και ανακύκλωση προβληματικών συνθηκών διαβίωσης. Αρκετά μεγάλος αριθμός ανηλίκων που διαβίωναν σε ίδρυμα εκδήλωσαν κατά την εφηβεία και ενηλικίωση σοβαρές ψυχοκοινωνικές διαταραχές και διάγουν την υπόλοιπη ζωή τους σε ψυχιατρικές δομές αποκλειόμενοι από όλο το κοινωνικό γίγνεσθαι και την προσωπική τους ευημερία. Οσο νωρίτερα λοιπόν ο ανήλικος ενταχθεί σε κατάλληλο οικογενειακό περιβάλλον τόσο περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν για την ισότιμη κοινωνική του ένταξη και τη μελλοντική του υγεία και ευημερία. Για τους λόγους αυτούς προτείνουμε (με κριτήριο και το χρόνο έναρξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας) κανένα παιδί ηλικίας 0-6 ετών να μην τοποθετείται σε ίδρυμα, για οποιοδήποτε λόγο. Η διάταξη αυτή μπορεί να συμπεριληφθεί στο άρθρο 11 του νόμου 4538/2018 με την προσθήκη παραγράφου 3 με το εξής περιεχόμενο: «3. Κανένας ανήλικος ηλικίας από 0 έως 6 ετών δεν θα τοποθετείται σε ίδρυμα/μονάδα παιδικής προστασίας οποιασδήποτε μορφής εσωτερικής οργάνωσης και παιδαγωγικού πλαισίου και για κανένα λόγο. Εάν είναι αδύνατον να ανευρεθεί μόνιμη ανάδοχη οικογένεια ή θετή οικογένεια, τη φροντίδα του ανηλίκου θα αναλαμβάνουν Ανάδοχοι Γονείς Πρώτης Φροντίδας. Σε περίπτωση αδυναμίας εξεύρεσης οποιασδήποτε ανάδοχης οικογένειας, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις σοβαρών αναπηριών και ασθενειών, ο ανήλικος θα τοποθετείται σε δομή προστασίας ανηλίκων στην οποία θα λαμβάνονται όλα τα μέτρα εξεύρεσης ανάδοχης οικογένειας και σύνδεσης του ανηλίκου με εθελοντές του φορέα».
Ο υφιστάμενος νόμος παρά τις προβλέψεις για την προτεραιότητα σε αναδοχή των ανηλίκων που διαβιούν σε ιδρύματα, δεν περιλαμβάνει καμιά πρόβλεψη για την υποχρεωτικό συμμετοχή των ιδρυμάτων παιδικής προστασίας στην πολιτική αποϊδρυματοποίησης που προωθεί ο 4538/2018. Τα ιδρύματα παιδικής προστασίας συνεχίζουν να ενεργούν με άξονα τις καταστατικές τους διατάξεις που μπορεί να μην περιλαμβάνουν στους σκοπούς τους την αποϊδρυματοποίηση των ανηλίκων που περιθάλπονται σε αυτούς κατά παραπομπή της Πολιτείας. Αυτό αδικεί τα παιδιά που τοποθετούνται σε ιδρύματα διότι σύμφωνα με την πολιτική εκάστου ιδρύματος, υπάρχουν παιδιά που ποτέ δεν θα ενταχθούν στο σύστημα της αναδοχής και της υιοθεσίας για λόγους που σχετίζονται με τα συμφέροντα, τις επιδιώξεις ή την άποψη των ιδρυμάτων παιδικής προστασίας, κάτι που πρέπει να εκλείψει εάν θέλουμε να είμαστε συνεπείς στις Διατάξεις της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Παιδιών και των κατευθύνσεων της εθνικής και ευρωπαΪκής νομοθεσίας για την αποϊδρυματοποίηση παιδιών τυπικής ανάπτυξης μετά την ηλικία των 6-7 ετών , παιδιών με αναπηρίες όπου ο θεσμός της αναδοχής σχεδόν δεν υπάρχει, παιδιών με ζητήματα ψυχοκοινωνικών διαταραχών για τα οποία δεν υπάρχει και δεν καλλιεργείται κανένα ενδιαφέρον από την πλευρά της Πολιτείας και των ιδρυμάτων παιδικής προστασίας δημοσίων και ιδιωτικών. Προτείνουμε συνεπώς και σε επανάληψη άρθρου 14 που συμπεριλαμβανόταν στο προεδρικό διάταγμα 339/1993 να προστεθεί το άρθρο 21 άρθρο 22 με το εξής περιεχόμενο:
΄Αρθρο 22
Αποϊδρυματοποίηση ανηλίκων
`Ολοι οι φορείς αρμοδιότητας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων που έχουν προγράμματα περίθαλψης απροστάτευτων ανηλίκων οποιασδήποτε μορφής και οποιουδήποτε τύπου διαβίωσης αυτών, υποχρεούνται να εφαρμόζουν συστηματικά και μόνιμα προγράμματα αποϊδρυματοποίησης των ανηλίκων αυτών και να προβαίνουν στην τοποθέτησή τους σε ανάδοχες ή θετές οικογένειας με βάση το αληθινό συμφέρον των ανηλίκων, είτε οι ίδιοι εάν είναι αρμόδιοι σύμφωνα με το νόμο και τις καταστατικές τους διατάξεις είτε σε συνεργασία με τους κατά νόμο αρμόδιους φορείς. Αντίστοιχη υποχρέωση υφίσταται σε φορείς αρμοδιότητας άλλων Υπουργείων που περιθάλπουν ιδρυματικώς απροστάτευτους ανηλίκους συνεργαζόμενοι με φορείς εποπτείας σύμφωνα με το άρθρο 13 παρ. 1 του παρόντος για την αποΪδρυματοποίηση των ανηλίκων που περιθάλπουν είτε με το θεσμό της ανάδοχης οικογένειας είτε με το θεσό της υιοθεσίας. Κανένας ανήλικος από 0-6 ετών δεν επιτρέπεται να περιθάλπεται από δομή ιδρυματικής περίθαλψης ή μη μόνο για ειδικά αιτιολογημένους και τεκμηριωμένους λόγους και κυρίως εάν δεν είναι δυνατή άμεσα η ανεύρεση ανάδοχης ή θετής οικογένειας. Στην τελευταία περίπτωση ο φορέας περίθαλψης του ανηλίκου υποχρεούται εντός εξαμήνου να τοποθετήσει τον ανήλικο σε κατάλληλο οικογενειακό περιβάλλον ο ίδιος εάν είναι αρμόδιος ή σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς εποπτείας κατά το άρθρο παρ. 1 του παρόντος.
2. ΄Ολοι οι φορείς παιδικής προστασίας που έχουν προγράμματα περίθαλψης ανηλίκων ανεξαρτήτως οργανωτικού και παιδαγωγικού πλαισίου, υποχρεούνται εντός εξαμήνου από την ισχύ του παρόντος να περιλάβουν στις καταστατικές τους διατάξεις ρυθμίσεις για την οικογενειακή αποκατάσταση των ανηλίκων που περιθάλπουν μέσω των θεσμών της αναδοχής και της υιοθεσίας σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4538/2019, είτε οι ίδιοι εάν υπάγονται στους φορείς εποπτείας του άρθρου 13 του παρόντος είτε συνεργαζόμενοι με τους κατά νόμον αρμόδιους δημόσιους φορείς.
3. Η ανάπτυξη προγραμμάτων αποϊδρυματοίησης και η ετήσια αξιολόγησή τους αποτελεί κριτήριο και επιπλέον προϋπόθεση για την ειδική πιστοποίηση των νομικών πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα (κοινωφελή ιδρύματα, φιλανθρωπικά σωματεία, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις κ.α.), που παρέχουν υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας σύμφωνα με το άρθρο 5 Ν. 2646/1998 και την χορήγηση της προβλεπόμενης κρατικής επιχορήγησης της παραγράφου 8 του άρθρου 5 του ίδιου νόμου.
Καθώς το υφιστάμενο νομοθέτημα δίνει έμφαση στη συνεργασία κράτους και κοινωνικών οργανώσεων μέσω των αρμοδιοτήτων του ΕΣΑΝΥ είναι θεμιτό να προβλέπεται συμμετοχή αυτών και στη διαδικασία εκπαίδευσης καθώς συχνά η εμπειρία των κοινωνικών οργανώσεων για την ρεαλιστική προσέγγιση των ζητημάτων είναι πολύ πιο ουσιαστική από αυτή των ακαδημαϊκών ή επιστημονικών φορέων, όπως άλλωστε έχει διαπιστωθεί. Προτείνουμε συνεπώς οι παρ. 1 και 2 του άρθρου 14 να διαμορφωθεί ως εξής:
«΄Αρθρο 14
Παρ. 1
1. Οι φορείς εποπτείας υποχρεούνται στη διενέργεια αυτοτελώς ή από κοινού με άλλους επιστημονικούς ή/και κοινωνικούς φορείς προστασίας των ανηλίκων, συνδέσμους γονέων και κηδεμόνων ανηλίκων σε αναδοχή, τυπικής ανάπτυξης ή αναπήρων ή παιδιών με ψυχοκοινωνική διαταραχή ή παραβατική συμπεριφορά, των προγραμμάτων επιμόρφωσης υποψηφίων αναδόχων γονέων. Οι ανωτέρω μπορούν επίσης να οργανώνουν και να εκτελούν προγράμματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης αναδόχων γονέων στους οποίους έχει ήδη τοποθετηθεί ανήλικος , σύμφωνα με τον παρόντα νόμο».
2. Η εκπαίδευση γίνεται από εξειδικευμένους επιστήμονες που ορίζει ο φορέας ιδίως νομικούς, ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς και από ανάδοχους γονείς με πολυετή επιτυχή εμπειρία στο θεσμό της αναδοχής. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων καθορίζεται το ύψος της αποζημίωσης των εκπαιδευτών καθώς και τα απαιτούμενα προσόντα τους»
Προτείνεται να συμπληρωθεί η διάταξη του εδαφίου δ της παρ. 1 του άρθρου 9 ως εξής:
» δ. Πιστοποιητικά δημόσιου νοσηλευτικού ιδρύματος από το οποίο να προκύπτει ότι ο αιτών και τα συνοικούντα με αυτόν πρόσωπα δεν πάσχουν από χρόνια μεταδοτικά νοσήματα και ψυχική νόσο ή διαταραχή»
Στο ευρύ κοινό και στους επαγγελματίες της κοινωνικής εργασίας, πρέπει να είναι σαφής ο ρόλος του Εισαγγελέα στα ζητήματα ρύθμισης της επιμέλειας του ανηλίκου και να είναι σαφές ότι ο Εισαγγελέας ρυθμίζει προσωρινά μόνο τα ζητήματα αυτά, ενώ η τελικά ρύθμιση γίνεται μόνο από το δικαστήριο στις περιπτώσεις της δικαστικής αναδοχής. Επίσης όλο το νομοθέτημα παραλείπει να αναφερθεί στη δυνατότητα έκδοσης προσωρινής διαταγής του δικαστηρίου για την προσωρινή ρύθμιση των θεμάτων φροντίδας του ανηλίκου, όπως είναι η προσωρινή του φιλοξενία από υποψήφια ανάδοχη οικογένεια μέχρι την τελική ρύθμιση από το δικαστήριο. Προτείνουμε λοιπόν να τροποποιηθεί η παρ. 1 του άρθρου 12 και να διαμορφωθεί ως εξής:
«Αρθρο 12
παρ. 1
1. Στους αναδόχους γονείς που έχουν οριστεί με σύμβαση σύμφωνα με το άρθρο 10 του παρόντος ή με δικαστική απόφαση σύμφωνα με το άρθρο 11 του παρόντος ή σύμφωνα με το άρθρο 18 του παρόντος ή ορίστηκαν προσωρινά με εισαγγελική διάταξη ή προσωρινή διαταγή του δικαστηρίου και για όσο χρονικό διάστημα διαρκεί η αναδοχή, οριστική ή προσωρινή, παρέχεται οικονομική ενίσχυση για την κάλυψη τρεχουσών αναγκών του ανηλίκου. Φορέας της οικονομικής ενίσχυσης ορίζεται ο Οργανισμός Προνοιακών Επιδομάτων και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ο.Π.Ε.Κ.Α)
Το εδάφιο β της παρ. 1 του άρθρου 13 πρέπει να αναδιατυπωθεί, διότι είναι ασαφές και προκαλεί σύγχυση στους φορείς κοινωνικής προστασίας καθώς και στις περιφερειακές υπηρεσίες εποπτείας. Η διάταξη αυτή αναφέρεται σε καθεστώς ήδη τοποθέτησης του ανηλίκου σε ανάδοχη οικογένεια, είναι συνεπώς αδόκιμη η χρήση ενεστώτα χρόνου στο άρθρο όπως ισχύει, καθώς αναφέρεται σε ανηλίκους που ήδη έχουν τοποθετηθεί σε ανάδοχη οικογένεια άρα δεν διαμένουν πλέον σε ίδρυμα. Προτείνουμε η διάταξη να διαμορφωθεί ως εξής:
«Παρ. 1 εδαφ. β
β Στις Διευθύνσεις Κοινωνικής Μέριμνας ή κατά περίπτωση τα Τμήματα Κοινωνικής Αλληλεγγύης των Διευθύνσεων Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας των Περιφερειών ή Περιφερειακών Ενοτήτων, για τους ανηλίκους των οποίων η επιτροπεία σύμφωνα με το άρθρο 1600 ΑΚ ή η μόνο η επιμέλεια είχε ανατεθεί με δικαστική απόφαση σε νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και είχαν τοποθετηθεί σε ίδρυμα και για τις περιπτώσεις της συμβατικής αναδοχής του άρθρου 10 του παρόντος, ανηλίκων που είχαν ή δεν είχαν τοποθετηθεί προηγουμένως σε ίδρυμα».
Το εδάφιο 6 της παρ. 2 του άρθρου 8 προτείνουμε να συμπληρωθεί με μια περίπτωση αναγκαία και συνήθως συντρέχουσας στα ζητήματα κακής άσκησης της επιμέλειας του ανηλίκου και να προστεθεί μια επιπλέον περίπτωση κατεπείγουσας ανάγκης παρέμβασης για τον ανήλικο και μια επιπλέον κατηγορία προσώπων στα οποία υπάρχει δυνατότητα να ανατεθεί προσωρινά η πραγματική φροντίδα του ανηλίκου σε κατεπείγουσες περιπτώσεις κινδύνου αυτού, χωρίς να είναι υποχρεωτική η από πριν εγγραφή αυτών στο Μητρώο Υποψηφίων Αναδόχων, καθώς εξυπηρετείται μια όλως έκτακτη και επείγουσα ανάγκη προστασίας του ανηλίκου. Στην πράξη παρατηρούμε συχνά να λείπουν πρόσωπα οικογενειακού περιβάλλοντος του παιδιού για να αναλάβουν τη φροντίδα του όταν προκύπτει πρόβλημα ενώ υπάρχουν άλλα πρόσωπα, όπως δάσκαλοι, γείτονες που μπορούν προσωρινά να φροντίσουν τον ανήλικο. Προτείνουμε το εδ. 6 να τροποποιηθεί ως εξής:
«παρ. 6: Σε απρόβλεπτες και επείγουσες περιπτώσεις όπως ενδεικτικά αναφέρεται ο αιφνίδιος θάνατος των γονέων, η εγκληματική ενέργεια μεταξύ των γονέων, η κακοποιητική ενέργεια σε βάρος του ανηλίκου, η απροειδοποίητη εγκατάλειψη της οικογενειακής εστίας από τους γονείς, η ως άνω προηγούμενη εγγραφή των αναδόχων γονέων στο Εθνικό Μητρώο Υποψηφίων Αναδόχων Γονέων της παρ. 1 του άρθρου 6 δύναται να παραληφθεί εφόσον πρόκειται για συγγενική αναδοχή ή για αναδοχή από πρόσωπα του στενού κοινωνικού και φιλικού περιβάλλοντος του ανηλίκου.Η διαδικασία του άρθρου 9 ακολουθείται μετά την επείγουσα τοποθέτηση του ανηλίκου στα ως άνω πρόσωπα εφόσον υπάρχει αίτημα για μόνιμη αναδοχή του ανηλίκου από τα πρόσωπα αυτά».
Καθώς η αναδοχή είναι ένα μέτρο που λαμβάνεται για την προστασία των ανηλίκων με βάση τα άρθρα 1532 και 1533 ΑΚ, συχνά, ειδικά σε περιπτώσεις κακοποίησης ή εγκατάλειψης ανηλίκων εφαρμόζεται η παρ.3 του 1533 που προβλέπει την αφαίρεση της επιμέλειας από τους βιολογικούς γονείς ή συγγενείς και την ανάθεσή της σε τρίτους. Στην υφιστάμενη μορφή, ο νόμος κάνει ένα «άλμα» ρύθμισης της πραγματικής φροντίδας των ανηλίκων δια της αναδοχής παραλείποντας να εντοπίσει, ότι τα ορφανά, εγκαταλελειμμένα ή έκθετα παιδιά στερούνται του βασικού δικαιώματος της άσκησης της γονικής μέριμνας από κάποιο φυσικό ή νομικό πρόσωπο. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ο ανήλικος που έχει εγκαταλειφθεί ή έχουν αποβιώσει οι γονείς τους πρέπει να έχει πρόσωπο που να τον εκπροσωπεί νόμιμα και έχει το δικαίωμα διοίκησης της περιουσίας τους και αυτός μπορεί να είναι μόνο ο επίτροπος του ανηλίκου που του έχει ανατεθεί το σύνολο της άσκησης της γονικής μέριμνας Προτείνουμε συνεπώς για μεγαλύτερη συνάφεια με τον Αστικό Κώδικα και τις πραγματικές ανάγκες το άρθρο 11 παρ. 1 να τροποποιηθεί ως εξής:
΄Αρθρο 11 παρ. 1
1. Για να τοποθετηθεί με δικαστική απόφαση ανήλικος σε ανάδοχο γονέα, πρέπει το συμφέρον του να επιβάλει την ανάθεση της πραγματικής φροντίδας ή και της επιμέλειάς του σε τρίτους (αναδόχους γονείς) ιδίως δε σε συγγενείς σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 8 είτε γιατί οι γονείς του αδυνατούν ή εμποδίζονται να ασκούν κατά τρόπο ικανοποιητικό εν όλω ή εν μέρει την γονική του μέριμνα είτε γιατί ο επίτροπός τους αδυνατεί ή εμποδίζεται να ανταποκριθεί στα καθήκοντα που σχετίζονται με την εξασφάλιση της υγιούς σωματικής και πνευματικής ανάπτυξης του ανηλίκου. Η αναδοχή ανηλίκου προκρίνεται ιδίως για περιπτώσεις εκθέτων, ορφανών ή εγκαταλελειμμένων από τους δύο γονείς ή προκειμένου περί εκτός γάμου μη αναγνωρισμένων τέκνων, εγκαταλελειμμένων από τη μητέρα τους, κακοποιημένων ή παραμελημένων από τους γονείς τους ή συνοικούντες καθώς και ανηλίκων που διαβιούν σε ιδρύματα. Η τοποθέτηση του ανηλίκου σε αναδοχή στις ως άνω ειδικά αναφερόμενες περιπτώσεις εφαρμόζεται αφού προηγηθεί η ρύθμιση της γονικής μέριμνας των ανηλίκων αυτών δια του ορισμού επιτρόπου.
Κατά τη γνώμη μας πρέπει να απαλειφθεί από τις τυπικές προϋποθέσεις καταλληλότητας αναδόχου γονέα η ηλικία κατ΄αναλογία με την υιοθεσία, και οπωσδήποτε δεν πρέπει να αλλάξει η διάταξη για έλλειψη περιορισμού λόγω ηλικίας στη συγγενική αναδοχή όπως ισχύει σήμερα. Η έλλειψη του κριτηρίου ηλικίας στην αναδοχή είναι αναγκαίο διότι δημιουργεί συχνά σοβαρά προσκόμματα στην αποκατάσταση ενός παιδιού και γιατί ο θεσμός της αναδοχής διαφοροποιείται ως προς το σκοπό και τη στόχευσή από το θεσμό της υιοθεσίας και αυτό πρέπει να παγιωθεί και στην κοινή συνείδηση. Η αναδοχή αποτελεί ένα κοινωνικό μέτρο επιβοηθητικό σε αυτόν που ασκεί την επιμέλεια ενός ανηλίκου, μεταβατικό, μέχρι την οριστική οικογενειακή αποκατάσταση του παιδιού και συχνά αποτελεί ένα σοβαρό εμπόδιο για την οικογενειακή φροντίδα και αποκατάσταση ενός μεγαλύτερου σε ηλικία παιδιού ή παιδιού με προβλήματα ψυχοκοινωνικής διαταραχής που απαιτούν ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας με εμπειρία και έλλειψη οικογενειακών υποχρεώσεων. Π.χ.άνθρωποι 62 ετών μπορούν χωρίς κανένα πρόβλημα να αναλάβουν τη φροντίδα ενός παιδιού άνω των 12 ετών, ενώ και μια νέα/νέος επιστήμονας κοινωνικής εργασίας, ψυχολογίας και συναφών επιστημών μπορεί να γίνει ανάδοχη μητέρα ενός παιδιού και μάλιστα με αναπηρία μέχρι 5-7 ετών ενώ βρίσκεται στην ηλικία των 27 ετών, πράγμα που στον εθελοντισμό συναντάται πολύ συχνά με πολύ καλά αποτελέσματα. Αν δε, τεθεί περιορισμός ηλικίας στη συγγενική αναδοχή τότε γιαγιά και παππούς σε νέα σχετικά ηλικία μετά τα 60 τους χρόνια δεν θα μπορούν να αναλάβουν τη φροντίδα εγγονού ενώ αδελφός ή αδελφή μετά τα 25 δεν θα μπορεί να αναλάβει τη φροντίδα μικρού αδελφού, εξαναγκάζοντας τις υπηρεσίες σε αναζήτηση ξένων προσώπων ως αναδόχων, λύση που δεν θΑ συμφέρει πιθανότατα στον ανήλικο. Τα ηλικιακά κριτήρια σε κάθε περίπτωση εξετάζονται κατά την κοινωνική έρευνα καταλληλότητας, το προσδόκιμο ζωής των ανθρώπων έχει αυξηθεί κατά πολύ και εν τέλει εάν ο νομοθέτης εξίσωνε την αναδοχή με την υιοθεσία θα είχε εισαγάγει στον Αστικό Κώδικα τα όρια ηλικίας που θέσπισε για την υιοθεσία και στις διατάξεις περί αναδοχής. Σύμφωνα με τα παραπάνω το εδάφιο 1 της παρ. 2 του άρθρου 8 πρέπει να διαμορφωθεί ως εξής: «2. Η τοποθέτηση ανηλίκου σε αναδόχους γονείς επιτρέπεται εφόσον πληρούνται σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις: α. οι ανάδοχοι γονείς έχουν ηλικία κατάλληλη και ικανή για την ευχερή ανατροφή και φροντίδα του ανηλίκου είτε πρόκειται για συγγενείς είτε για τρίτους (ή άλλως σε κάθε περίπτωση πρέπει να διατηρηθεί η διάταξη ότι ο περιορισμός της ηλικίας δεν ισχύει για την περίπτωση της συγγενικής αναδοχής).
Η διατύπωση της παρ. 1 του άρθρου 5 είναι ασαφής και δεν μπορεί να προσδιοριστεί η χρονική στιγμή κατά την οποία ένας ανήλικος πρέπει να εγγράφεται στο Εθνικό Μητρώο Ανηλίκων. Πρέπει κατά τη γνώμη μας η διάταξη να τροποποιηθεί ώστε να γίνει πιο σαφής και κατανοητή.
Η διάταξη της παρ. 1 πρέπει να διαμορφωθεί ως εξής:
» 1.Το Ε.Κ.Κ.Α τηρεί Εθνικό Μητρώο Ανηλίκων στο οποίο εγγράφονται υποχρεωτικά όλοι οι ανήλικοι που τοποθετούνται σε μονάδες παιδικής προστασίας ή τοποθετούνται οριστικά σε ανάδοχη ανάδοχη οικογένεια με σύμβαση, σύμφωνα με το άρθρο 10 του παρόντος ή με δικαστική απόφαση σύμφωνα με το άρθρο 11 του παρόντος ή προσωρινά, με εισαγγελική διάταξη ή προσωρινή διαταγή δικαστηρίου ή τοποθετούνται σε ανάδοχη οικογένεια με τις ως άνω διαδικασίες , με σκοπό την υιοθεσία».
Ενα σημαντικό πρόβλημα που έχει διαπιστωθεί ότι υπάρχει είναι η απουσία προσώπων άμεσης υποδοχής παιδιών σε κατεπείγουσες περιπτώσεις ανάγκης απομάκρυνσης από τη βιολογική οικογένεια ή αναδόχων γονέων που θα αναλάβουν τη φροντίδα του ανηλίκου για σύντομο χρονικό διάστημα μέχρι να διευθετηθεί το καθεστώς της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειάς τους και να βρεθεί η μονιμότερη λύση φροντίδας τους. Σήμερα τα παιδιά αυτά εάν είναι βρέφη συχνά παραμένουν στο νοσοκομείο αρκετούς μήνες μέχρι να διευκρινιστεί η προοπτική της φυσικής οικογένειας να αναλάβει τη φροντίδα του παιδιού και σε περίπτωση απόρριψης της εκδοχής αυτής, τα βρέφη τοποθετούνται σε ανάδοχες οικογένειες μακροπρόθεσμης προοπτικής (με το ρίσκο να τα διεκδικήσουν οι βιολογικοί γονείς στο δικαστήριο για την αφαίρεση της επιμέλειάς τους) ενώ εάν τα παιδιά είναι μεγαλύτερης ηλικίας παραμένουν για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα στο νοσοκομείο και στη συνέχεια κατευθύνονται σε ιδρύματα κλειστής φροντίδας. Εκεί εάν μεν προωθείται ο θεσμός της αναδοχής το παιδί θα κατευθυνθεί σε ανάδοχη οικογένεια μετά από ένα χρόνο τουλάχιστον ή εάν δεν προωθείται η αναδοχή θα παραμείνει σε αυτό μέχρι την ενηλικίωσή του. Θεωρούμε ότι είναι αναγκαία η δημιουργία μιας ειδικής κατηγορίας αναδόχων γονέων – βραχείας αναδοχής ή αναδοχής «πρώτης φροντίδας» που θα αναλαμβάνει αποκλειστικά τα παιδιά αμέσως μετά την απομάκρυνση από την βιολογική του οικογένεια και μέχρι την τοποθέτησή του σε μόνιμη ανάδοχη ή θετή οικογένεια ή θα επιστρέψει στη βιολογική οικογένεια. Οι ανάδοχες αυτές οικογένειες ή μεμονωμένα πρόσωπα κατοικούν στον τόπο κατοικίας του παιδιού και δεν θα περιλαμβάνονται στο πληροφοριακό σύστημα λόγω της ειδικής τους αποστολής και θα τηρείται μητρώο μόνο σε τοπικό επίπεδο προς εξυπηρέτηση των άμεσων αναγκών των ευάλωτων παιδιών. Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η προσθήκη ενός άρθρου μετά το άρθρο 6 με το εξής περιεχόμενο:
΄Αρθρο 7
«Ειδικό Μητρώο Υποψηφίων Αναδόχων Γονέων Πρώτης Φροντίδας και Ειδικό Μητρώο Εγκεκριμένων Αναδοχών Πρώτης Φροντίδας
Ο αρμόδιος φορέας εποπτείας της αναδοχής τηρεί Ειδικό Μητρώο Υποψηφίων Αναδόχων Γονέων Πρώτης Φροντίδας με τις αρμοδιότητες του άρθρου 17 του παρόντος Για την εγγραφή τους στα Ειδικά Μητρώα ακολουθείται η διαδικασία του προηγουμένου άρθρου. Ο ίδιος φορέας διατηρεί και το Ειδικό Μητρώο Εγκεκριμένων Αναδοχών Πρώτης Φροντίδας στα οποία καταγράφονται τα στοιχεία που προβλέπονται στην παράγραφο 3 του άρθρου 7 καθώς και υπεύθυνη δήλωση του αναδόχου γονέα περί την υποχρεώσεώς του να συνεργαστεί άμεσα με τις αρμόδιες υπηρεσίες για την ομαλή μετάβαση του ανηλίκου από την ανάδοχη οικογένεια «πρώτης φροντίδας» στην μόνιμη ανάδοχη ή θετή οικογένεια ή την επιστροφή στην βιολογική οικογένεια. Ως ανάδοχοι γονείς πρώτης φροντίδας επιλέγονται κατά προτεραιότητα πρόσωπα που είναι ήδη γονείς φυσικών ή θετών τέκνων». Κατά συνέπεια των ανωτέρω πρέπει να τροπο ποιηθεί και το άρθρο 17 και να διαμορφωθεί ως εξής:
Αρθρο 17
» Αναδοχή βραχείας διάρκειας
Στις περιπτώσεις της παρ. 3 του άρθρου 1532 ΑΚ εφόσον προκύπτει επείγουσα ανάγκη απομάκρυνσης του ανηλίκου από τη βιολογική του οικογένεια ή υπάρχει μακροχρόνια παραμονή του ανηλίκου σε νοσηλευτική μονάδα μετά την απομάκρυνσή του από τη φυσική του οικογένεια και μέχρι την οριστική αποκατάσταση του ανηλίκου, ο Εισαγγελέας με διάταξή του ή ο Πρόεδρος του δικαστηρίου με προσωρινή του διαταγή, μπορούν να τοποθετούν τον ανήλικο προσωρινά και για βραχύ χρονικό διάστημα σε αναδόχους γονείς προερχόμενους από το Ειδικό Μητρώο Αναδόχων Γονέων Πρώτης Φροντίδας μέχρι την οριστική τοποθέτηση του ανηλίκου σε ανάδοχη οικογένεια μακροχρόνιας φροντίδας ή υποψήφια θετή οικογένεια ή την επιστροφή του ανηλίκου στη βιολογική του οικογένεια. Η αναδοχή βραχείας διάρκειας μπορεί να έχει και επαγγελματική μορφή και επιλέγεται εφόσον δεν μπορεί να ανευρεθεί ανάδοχος γονέας εγγεγραμμένος στο Μητρώο της παρ. 1 του άρθρου 7. Οι ανάδοχοι γονείς πρώτης φροντίδας συμμετέχουν επίσης σε προγράμματα εκπαίδευσης, συμβουλευτικής υποστήριξης και επιμόρφωσης.
H εφαρμογή του ν. 4538/2018 κατέδειξε την ανάγκη να γίνουν τροποποιήσεις στη νομοθεσία για την σαφέστερη και ευχερέστερη εφαρμογή των διατάξεων. Προτείνουμε τις παρακάτω τροποποιήσεις σχετικά με το Ε.Σ.Αν.Υ. το οποίο αποδείχθηκε ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά καλύπτοντας το εύρος των αναγκών ολόκληρης της χώρας. Υπάρχουν στη περιφέρεια ιδιαίτερα και σημαντικά προβλήματα που μπορούν ευχερέστερα να επιλυθούν στο πλαίσιο τοπικών συνεργασιών και επιστημονικών παρεμβάσεων , λαμβάνονταςυπόψη τις ειδικότερες κάθε φορά συνθήκες και ενισχύοντας το έργο του εθνικού συμβουλίου με προτάσεις και συμπεράσματα. Οι τροπολογίες που προτείνονται είναι:
Προστίθεται παρ. 2 στο άρθρο 1 ως εξής: «Συνιστάται σε κάθε Περιφέρεια της χώρας συμβουλευτικό -γνωμοδοτικό όργανο με την ονομασία «Περιφερειακό Συμβούλιο Αναδοχής και Υιοθεσίας- ΠΕ.Σ.Αν.Υ» το οποίο υπάγεται στη Διεύθυνση Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφέρειας, με σκοπό την αποϊδρυματική πολιτική για τους ανήλικους στα γεωγραφικά όρια της Περιφέρειας σε συνεργασία με το Εθνικό Συμβούλιο Αναδοχής και Υιοθεσίας».
Προστίθεται άρθρο 3 μετά το άρθρο 2 με τίτλο: «Σύνθεση Περιφερειακού Συμβουλίου Αναδοχής και Υιοθεσίας» και περιεχόμενο το εξής: 1. Το Συμβούλιο συγκροτείται με απόφαση του Περιφερειάρχη και αποτελείται από τα εξής μέλη και τους αναπληρωτές τους: α. Τον Διευθυντή Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας ως Πρόεδρο β. τον Εισαγγελέα Ανηλίκων ή Εισαγγελέα Πρωτοδικών της έδρας της Περιφέρειας γ. Τον Πρόεδρο του Κέντρου Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφέρειας δ. έναν κοινωνικό λειτουργό, υπάλληλο της Διεύθυνσης ή Τμήματος Κοινωνικής Μέριμνας Περιφερειακής Ενότητας και μέλος του Συνδέσμου Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος που ορίζεται από το Διευθυντή Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφέρειας ε.΄Ενα νομικό με εμπειρία στα ζητήματα παιδικής προστασίας στ. Έναν εκπρόσωπο των φορέων παιδικής προστασίας που έχουν έδρα ή παράρτημα στα όρια της Περιφέρειας που ορίζεται με απόφαση του Διευθυντή Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας με αναπληρωτή του έναν εκπρόσωπο από άλλο φορέα ζ. έναν παιδοψυχίατρο από Παιδοψυχιατρικη Κλινική Δημόσιου Νοσοκομείου στα όρια της Περιφέρειας που ορίζεται από την αρμόδια Υ.Π.Ε. η. Εναν εκπρόσωπο της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων και Κοινωνικής Αρωγής του Πρωτοδικείου της έδρας της Περιφέρειας θ. Εναν εκπρόσωπο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Σωματείων Γονέων και Κηδεμόνων Ατόμων με Αναπηρία ι. ΄Εναν ανάδοχο γονέα.
Τροποποιείται η παρ. 4 η οποία γίνεται παρ. 5 και διαμορφώνεται ως εξής: «Σε κάθε συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου προσκαλείται και μετέχει με εκπρόσωπό του χωρίς δικαίωμα ψήφου, ο βοηθός Συνήγορος του Πολίτη, Κύκλος Δικαιωμάτων του Παιδιού.
Τροποποιείται η παρ. 5 η οποία γίνεται παρ. 6 και διαμορφώνεται ως εξής: Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων εγκρίνεται ο κανονισμός λειτουργίας του Εθνικού και Περιφερειακών Συμβουλίων Αναδοχής και Υιοθεσίας.
Τροποποιείται το άρθρο 3 και διαμορφώνεται ο τίτλος του ως εξής: «Αρμοδιότητες και Εθνικού και Περιφερειακών Συμβουλίων Αναδοχής και Υιοθεσίας» Προστίθεται παρ. 2 στο άρθρο που ορίζει ότι: Το Περιφερειακό Συμβούλιο έχει στα όρια της γεωγραφικής του περιφέρειας τις εξής αρμοδιότητες: α. τη συνεργασία με το Εθνικό Συμβούλιο Αναδοχής και Υιοθεσίας στους τομείς αρμοδιότητάς τους β. την υποβολή προτάσεων και γνωμοδοτήσεων για τη σχεδιαζόμενη εθνική και περιφερειακή πολιτική σχετικά με τη διάδοση και προώθηση της υιοθεσίας και της αναδοχής γ. την παρακολούθηση της εφαρμογής της νομοθεσίας για την υιοθεσία και την αναδοχή στα γεωγραφικά όρια της Περιφέρειας δ. την παρακολούθηση και το συντονισμό της δράσης των εμπλεκόμενων φορέων για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή των ανωτέρω θεσμών καθώς και της ενίσχυσης της συνεργασίας με την κοινωνία των πολιτών στα ζητήματα αυτά ε. την υποστήριξη και την παροχή γνωμοδοτικής και επιστημονικής συνδρομής προς τους φορείς και τις υπηρεσίες που υλοποιούν προγράμματα υιοθεσιών και αναδοχών ύστερα από ερωτήματα των φορέων εποπτείας που λειτουργούν στα όρια της Περιφέρειας και των ιδιωτικών φορέων παιδικής προστασίας που υλοποιούν προγράμματα αναδοχής σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες στ. την υποβολή προτάσεων προς τα αρμόδια υπουργεία σχετικά με την ανάπτυξη και βελτίωση των θεσμών.
Η αφαίρεση στη παράγραφο ε΄ του » Σε απρόβλεπτες ή επείγουσες περιπτώσεις, όπως ενδεικτικά αναφέρεται ο αιφνίδιος θάνατος των γονέων, η εγκληματική ενέργεια μεταξύ των γονέων, η απροειδοποίητη εγκατάλειψη της οικογενειακής εστίας από τους γονείς, η ως άνω προηγούμενη εγγραφή των αναδόχων γονέων στο Εθνικό Μητρώο Υποψήφιων Αναδόχων Γονέων της παραγράφου 1 του άρθρου 6 δύναται να παραλειφθεί, εφόσον πρόκειται για συγγενική αναδοχή» που αναφέρεται στον Ν4538 θεωρώ ότι δεν καλύπτει με σαφήνια τις πολλές περιπτώσεις παιδιών που θα βρεθούν στην έκτακτη ανάγκη να προστατευθούν σε μια οικογένεια. Η αποσαφήνιση ότι αυτό μπορεί να γίνει μέσω της συγγενικής αναδοχής θα βοηθήσει τις κοινωνικές υπηρεσίες και τις εισαγγελικές αρχές να απευθύνονται σε συγγενείς των παιδιών ,χωρίς να αναζητούν ανάδοχους μέσω των μητρώων ,που σε αυτήν την περίπτωση μπορεί να κατευθύνει τα παιδιά σε ιδρυματική προστασία μέχρι να βρεθεί ανάδοχος.
Με σκοπό την προώθηση του θεσμού της αναδοχής και την επίσπευση της αποϊδρυματοποίησης για εκατοντάδες παιδιά που αναλώνονται και εγκλωβίζονται στην επιζήμια για την υγεία τους εμπειρία των ιδρυμάτων, φρονούμε ότι είναι σκόπιμη η διεύρυνση των ανώτατων ηλικιακών ορίων των υποψηφίων αναδόχων τα οποία δεν χρειάζεται να ταυτίζονται με αυτά της υιοθεσίας όπως προβλέπει ο ΑΚ καθώς ο θεσμός της αναδοχής διέπεται από τις αρχές της συμπληρωματικότητας και του παρεπόμενου (Γεωργιάδης Αλέξανδρος-Γεώργιος, Αναδοχή Ανηλίκου, Εκδόσεις Σάκκουλας ΑΕ, 2019). Ευρωπαϊκά μοντέλα έχουν αποδείξει ότι ανάδοχοι γονείς ηλικίας 65+ ανταποκρίνονται επιτυχώς στις ανάγκες του θεσμού της ανάδοχης φροντίδας και τα παιδιά επωφελούνται από θετικές εμπειρίες μαζί τους (δείτε παρακαλώ την Ειδική Έκθεση του Συνηγόρου του Παιδιού «Από το ίδρυμα στην κοινότητα. Εναλλακτική Φροντίδα Ευάλωτων Παιδιών και Υποστήριξη Οικογενειών» https://www.synigoros.gr/resources/eidikh-ek8esh-prostasia-eyalwtwn-paidiwn_teliko.pdf)
Τα ηλικιακά όρια των ανάδοχων γονέων πιστεύουμε οτι επιβαρύνουν το θεσμό της αναδοχής με αναποτελεσματικότητα και άρα δεν θα έπρεπε να υπάρχουν.
αρθρο 2 παρ. α : Τα ηλικιακά όρια της αναδοχής πρέπει να διαφέρουν από της τεκνοθεσίας . Είναι άλλος ο στόχος της αναδοχής (επιστροφή στην βιολογική οικογένεια) και υπάρχουν άνθρωποι αξιόλογοι κάτω ή πάνω από τα ηλικιακά όρια της τεκνοθεσίας που θα μπορούσαν να αναλάβουν την φροντίδα ενός παιδιού .
άρθρο 2 παρ δ: Αν επιθυμούμε ενίσχυση του θεσμού της αναδοχής , θα πρέπει να κατευθυνθούμε και στην χορήγηση επιδόματος αναδοχής όπως προβλέπεται από τον Ν. 4538/2018 και να εκδοθούν οι σχετικές ΚΥΑ . Δεν είναι δυνατόν να ζητάμε αποιδρυματοποίηση χωρίς κανένα κίνητρο . Ακόμη και τα δικαστικά έξοδα τα επιβαρύνονται οι ανάδοχοι γονείς !!!Ως γνωστόν τα παιδιά <> είναι παιδιά που έχουν αναγκη εξειδικευμένων υπηρεσιών (λογοθεραπείες εργοθεραπείες , ψυχολογική παρέμβαση ή ακόμη και ιατρικές επεμβάσεις που δεν έχουν πραγματοποιηθεί κλπ) . Μέχρι σήμερα όλες αυτές οι εξειδικευμένες υπηρεσίες καλύπτονται από τους αναδόχους . Ένα αξιοπρεπές επίδομα θα εξασφάλιζε την κάλυψη των αναγκών του παιδιού και θα ήταν κίνητρο για υποψηφίους που επιθυμούν αλλα δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα .Ενεργοποίηση και της επαγγελματικής αναδοχής με ότι περιγράφεται στον Ν. 4538/2018 γιατί έχει μεγάλη σημασία και η αναδοχή των παιδιών με αναπηρία
Εθνική στρατηγική για ευαισθητοποίηση , παροχή κινήτρων είναι τα βασικά στοιχεία για την ενίσχυση του θεσμού
Μαρία Φραγκιουδάκη . Κοιν. λειτουργός -Αν. Προισ/νη Τμήματος Κοιν. Αλληλεγγύης της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου
α. τα όρια ηλικίας των αναδόχων πρέπει να αλλάξουν και να μην ακολουθηθεί ο κανόνας που ισχύει για την υιοθεσία. Μεγαλύτεροι άνθρωποι με εμπειρία είναι πολύ χρήσιμοι στην Αναδοχή και κυρίως για μεγάλα παιδιά. Ο περιορισμός της ηλικίας δεν ισχύει για την περίπτωση της συγγενικής αν, όπως ισχύει και για την συγγενική αναδοχή.
δ. οι ανάδοχοι γονείς δεν έχουν καμία υποχρέωση να καλύψουν τα έξοδα διατροφής και μόρφωσης του ανάδοχου τέκνου. Αυτή είναι υποχρέωση του Κράτους και μόνον. Οι οικονομικοί πόροι των Αναδόχων είναι για τη δική τους συντήρηση και όχι του παιδιού που θα αναλάβουν. Ιδιαίτερα στην επαγγελματική Αναδοχή θα πρέπει να υπάρχει μεγαλύτερο ποσόν επιδόματος για τις υπηρεσίες τους και τα έξοδα του παιδιού σε ανάγκη ή αναπηρία. Πουθενά στον κόσμο δεν ισχύει κάτι τέτοιο να καλύπτουν οι Ανάδοχοι τα έξοδα του παιδιού και είναι αποτρεπτικό για την Αναδοχή. Αρκεί η προσωπική φροντίδα. Η Αναδοχή σε αυτό διαφέρει της υιοθεσίας.
– χρειάζονται πολιτικές παρεμβάσεις στην διόρθωση και τον εμπλουτισμό του ίδιου του Νόμου 4538/18.
– να λυθούν άμεσα θέματα που αφορούν στην αναδοχή όπως στην θέσπιση του επιδόματος του παιδιού που είναι σε αναδοχή
– να λυθούν νομικά εμπόδια που παραμένουν σε εκρεμμότητα επί σειρά ετών και εμποδίζουν την άμεση τοποθέτηση των παιδιών σε θετές ή ανάδοχες οικογένειες
– να υπάρχει μια πιο αυστηρή αντιμετώπιση για την ιδιωτική υιοθεσία που συνήθως μέσω αυτής υποθάλπεται η αγοραπωλησία βρεφών
– να υποστηριχθεί θεσμικά η κατάλληλη επιμόρφωση όλων των επαγγελματιών που εμπλέκονται στο πεδίο
– να σχεδιαστεί ένα εγχειρίδιο με οδηγίες που θα διευκολύνει την συμπλήρωση των ΑΣΟΑ απο τους ειδικούς
– να λυθεί το θέμα της υποστελέχωσης των κοινωνικών υπηρεσιών (πχ υπάρχουν ακόμα νομοί που δεν έχουν κοινωνική λειτουργό για αυτά τα θέματα)
– να υπάρχει ένας μηχανισμός ελέγχου των ιδρυμάτων έτσι ώστε να κάνουν αυτό που πρέπει για τα παιδιά και να μην αυθαιρετούν