ΑΡΘΡΟ 3 – ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΚΑΛΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΗΣΗΣ
Ιδιαίτερα σημαντικό άρθρο. Με τις ρυθμίσεις του επιδιώκεται η καταπολέμηση φαινομένων που συντελούσαν στην σύνταξη ατελών, ασαφών και πολλές φορές ανεφάρμοστων διατάξεων.
Οι παρ. 3,4α,4β,5,6, 2α και 2β, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την περ. 2α, αποτελούν ουσιαστικά κανόνες σύνταξης ρυθμίσεων και νομοτεχνικής επεξεργασίας στα πλαίσια των αρχών της καλής νομοθέτησης και όχι διαδικασίες νομοθετικής παραγωγής. Θεωρώ, λοιπόν, ορθότερο να ενταχθούν στο άρθρο 4, ως υποχρεώσεις των αρμόδιων φορέων νομοθέτησης. Η παρ. 1 του άρθρου 3 αφορά τις «Διαδικασίες Νομοθετικής Παραγωγής» και μπορεί να τεθεί μετά τις δομές της καλής νομοθέτησης.
Παρ. 1
- Προτείνεται η ενδεικτική εξειδίκευση των εξαιρετικών περιστάσεων που δικαιολογούν την υπέρβαση του εν λόγω αριθμού.
- Για ποιο σκοπό γίνεται η ενημέρωση του γραφείου καλής νομοθέτησης; Εισηγείται την έγκριση της υπέρβασης των 2 σχεδίων νόμων ανά έτος προς το Υπουργικό Συμβούλιο ή απλά ενημερώνεται ώστε να σχεδιάζει και το ίδιο το διάγραμμα ενεργειών του;
- Ο όρος «πλήρης» ρύθμιση, είναι ασαφής. Σύμφωνα με τις αρχές καλής νομοθέτησης κάθε ρύθμιση πρέπει να είναι πλήρης, οπότε η αναφορά της λέξη αυτής είναι περιττή. Αν όμως υποδηλώνεται ότι πρέπει κάθε τομέας να ρυθμίζεται συνολικά και όχι αποσπασματικά μέσω αναμόρφωσης – κωδικοποίησής του, πρέπει να αναφερθεί ρητά. Θεωρώ, δε, αναγκαίο για την επιτυχία του νόμου αυτού, το κάθε Υπουργείο να προχωρήσει σε μία αναμόρφωση – κωδικοποίηση αν όχι του συνόλου, τουλάχιστον του μεγαλύτερου μέρους της νομοθεσίας των πεδίων αρμοδιότητάς τους και να καλύψει νομοθετικά κενά. Επομένως, αν το ανώτατο όριο των 2 σχεδίων νόμων το χρόνο, τίθεται για να αντιμετωπισθεί η πολυνομία, πρέπει να συνυπολογισθεί ότι ενδεχομένως τα πρώτα έτη εφαρμογής τους να κριθεί αναγκαία η ψήφιση περισσότερων σχεδίων νόμων.
Παρ. 2α
Θεωρώ ότι εξουσιοδοτήσεις δίνονται ορισμένες φορές είτε για να αποφευχθεί η εφαρμογή του νόμου σε κάποια σημεία του (π.χ. έλεγχοι), είτε γιατί το αρμόδιο Υπουργείο πραγματικά αδυνατεί να ρυθμίσει ένα ζήτημα και προτιμά να αναβάλει την τακτοποίησή του, με αποτέλεσμα να ρυθμίζεται τελικά πρόχειρα και αποσπασματικά. Συνήθως δε, η ύπαρξη πολλών τέτοιων εξουσιοδοτικών διατάξεων αποτελεί ένδειξη απουσίας σχεδιασμού και μελέτης του υπό ρύθμιση θέματος. Ως εκ τούτου η ρύθμιση πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο σαφής και αυστηρή.
- Θεωρώ ότι πρέπει να υποχρεώνεται το καθ’ ύλην αρμόδιο Υπουργείο να υποβάλλει ένα είδος αιτιολογικής έκθεσης επί των λόγων που επιβάλλουν τη χρήση νομοθετικών εξουσιοδοτήσεων.
- Προτείνεται να ορισθεί το όργανο που θα ελέγχει το σύννομο και σκόπιμο των εν λόγω εξουσιοδοτικών διατάξεων, και θα εισηγείται την έγκριση ή απάλειψή τους (πέραν της ΚΕΝΕ, μπορεί να γνωμοδοτεί το Γραφείο Καλής Νομοθέτησης).
- Τέλος, προτείνεται να τεθεί ανώτατο όριο εξουσιοδοτικών διατάξεων που μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις να μπορεί να ξεπερασθεί.
Παρ. 2β
Η διάταξη αυτή είναι πολύ σημαντική, αλλά αφήνει ένα παραθυράκι, αφού σε περίπτωση μη θέσης αποκλειστικής προθεσμίας, δεν απαιτείται η υποβολή προσχεδίου τις κανονιστικής πράξης. Προς τούτου θεωρώ ότι θα πρέπει να δικαιολογείται επαρκώς η μη δυνατότητα πρόβλεψης αποκλειστικής προθεσμίας εντός της οποίας θα εκδοθεί η κανονιστική πράξη, ώστε να μην καταστρατηγηθεί ο νόμος.
Το τελευταίο εδάφιο τις παραγράφου προτείνεται να διαγραφεί και να προστεθεί η φράση «…καθώς και από χρονοδιάγραμμα εφαρμογής της» στο πρώτο εδάφιο.
Παρ. 3
Θεωρώ ότι το δεύτερο εδάφιο περιττεύει και αρκεί να τεθεί στο τέλος του πρώτου εδαφίου η φράση «…τίθενται σε χωριστό άρθρο από τις διατάξεις του νομοσχεδίου που έχουν πάγιο χαρακτήρα».
Παρ. 4α
- Ο όρος νομοθετική μεταβολή θεωρώ ότι περιπλέκει τα πράγματα και προτείνω να αναφερθεί ο όρος «ρύθμιση», ώστε να περιλαμβάνονται στο πεδίο εφαρμογής της διάταξης τόσο οι νόμοι όσο και οι κανονιστικές πράξεις.
- Όσον αφορά το κεφάλαιο, θεωρώ ότι δεν είναι σαφές και πρέπει να διευκρινισθεί πότε αναγράφεται όλο εξ αρχής. Στις περιπτώσεις που ένα νομοθέτημα δεν έχει άρθρα; (σπάνιο, αν όχι απίθανο). Όταν τροποποιούνται μερικά άρθρα ενός κεφαλαίου;
Παρ. 4β
Ένα πρόβλημα που ταλαιπωρεί όλα αυτά τα χρόνια υπαλλήλους, πολίτες αλλά και δικαστήρια, είναι ότι σπάνια σε νόμους και κανονιστικές πράξεις αναφέρονται ρητά οι διατάξεις που καταργούνται. Η πρόβλεψη στο σχέδιο νόμου της αυτονόητης μεν αλλά τόσο καταστρατηγημένης αυτής αρχής, θα μπορούσε να οδηγήσει στο αποτέλεσμα να μην ξαναδούμε άρθρο με τη γνωστή φράση: «Με το παρόν καταργείται κάθε διάταξη αντίθετη με τις διατάξεις του παρόντος», καθώς η απλή αναφορά του κανόνα αυτού σε εγχειρίδια οδηγιών περί νομοτεχνικής επεξεργασίας δεν απέδωσε.
Το άρθρο, όμως, είναι ασαφές, τόσο όσον αφορά τη χρήση της φράσης «ολοκληρωμένη ρύθμιση», όσο και επειδή στα πλαίσια της κωδικοποίησης δεν μπορεί να γίνει κατάργηση διατάξεων (παρά μόνο εκείνων που έχουν καταργηθεί σιωπηρά. Προς τούτο, θεωρώ αναγκαίο να προβλεφθεί ότι οι καταργούμενες διατάξεις αναφέρονται ρητά σε χωριστό άρθρο όχι μόνο σε περίπτωση κωδικοποίησης, αλλά σε κάθε ρύθμιση που θεσπίζεται.
Παρ. 4γ
Η παρ. 4γ είναι ασαφής:
- Η φράση «η νομοθεσία γίνεται προσβάσιμη στους πολίτες», δεν θεωρώ ορθό να περιληφθεί στο σχέδιο νόμου, αφού δεν θεσπίζει δικαιώματα ή υποχρεώσεις, αλλά μόνο στην αιτιολογική έκθεση
- Η νομοθεσία, δε γίνεται προσβάσιμη στους πολίτες μόνο αν καταγραφούν οι προς κατάργηση διατάξεις γιατί μόνο με την τυπική κατάργησή τους με διάταξη νόμου ή κανονιστικής πράξης δεσμεύεται ο αρμόδιος υπάλληλος και ο πολίτης να μην τις εφαρμόσει.
- Η νομοθεσία, δε γίνεται προσβάσιμη στους πολίτες μόνο αν καταγραφούν οι προς κατάργηση διατάξεις αλλά με την αναμόρφωση της νομοθεσίας κάθε τομέα, στα πλαίσια της οποίας, μπορούν όχι μόνο να ενταχθούν σε ένα κείμενο οι υφιστάμενες ρυθμίσεις, αλλά να καταργηθούν ή να τροποποιηθούν διατάξεις, καθώς και να προστεθούν νέες. Θεωρώ ότι η τήρηση της αρχών της καλής νομοθέτησης στις αποφάσεις – πράξεις που θα εκδοθούν στο μέλλον, δε θα είναι εφικτή αν δεν προηγηθεί η κωδικοποίηση ή αναμόρφωση σε πολλούς τομείς. Κρίνω, άλλωστε, ότι η καταγραφή των προς κατάργηση διατάξεων συνδέεται άρρηκτα με τη γενικότερη θεώρηση εκάστου τομέα στα πλαίσια κωδικοποίησης ή αναμόρφωσης των σχετικών διατάξεων.
- Η παράγραφος αυτή αναφέρεται σε απλή καταγραφή των προς κατάργηση διατάξεων χωρίς να προβλέπει χρονοδιάγραμμα θέσπισης των ρυθμίσεων με τις οποίες θα καταργηθούν οι διατάξεις. Προτείνω, λοιπόν, να τεθούν χρονοδιαγράμματα υλοποίησης των εν λόγω κωδικοποιήσεων – αναμορφώσεων με σαφή καθορισμό του ρόλου των δομών της καλής νομοθέτησης και των σταδίων της διαδικασίας αυτής.
- Προτείνω, τέλος, να προστεθεί η πρόβλεψη ότι δε θα κατατίθενται τροπολογίες νομοσχεδίων σε νομοσχέδια άλλων Υπουργείων.
ΑΡΘΡΟ 3 – ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΚΑΛΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΗΣΗΣ Ιδιαίτερα σημαντικό άρθρο. Με τις ρυθμίσεις του επιδιώκεται η καταπολέμηση φαινομένων που συντελούσαν στην σύνταξη ατελών, ασαφών και πολλές φορές ανεφάρμοστων διατάξεων. Οι παρ. 3,4α,4β,5,6, 2α και 2β, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την περ. 2α, αποτελούν ουσιαστικά κανόνες σύνταξης ρυθμίσεων και νομοτεχνικής επεξεργασίας στα πλαίσια των αρχών της καλής νομοθέτησης και όχι διαδικασίες νομοθετικής παραγωγής. Θεωρώ, λοιπόν, ορθότερο να ενταχθούν στο άρθρο 4, ως υποχρεώσεις των αρμόδιων φορέων νομοθέτησης. Η παρ. 1 του άρθρου 3 αφορά τις «Διαδικασίες Νομοθετικής Παραγωγής» και μπορεί να τεθεί μετά τις δομές της καλής νομοθέτησης. Παρ. 1 - Προτείνεται η ενδεικτική εξειδίκευση των εξαιρετικών περιστάσεων που δικαιολογούν την υπέρβαση του εν λόγω αριθμού. - Για ποιο σκοπό γίνεται η ενημέρωση του γραφείου καλής νομοθέτησης; Εισηγείται την έγκριση της υπέρβασης των 2 σχεδίων νόμων ανά έτος προς το Υπουργικό Συμβούλιο ή απλά ενημερώνεται ώστε να σχεδιάζει και το ίδιο το διάγραμμα ενεργειών του; - Ο όρος «πλήρης» ρύθμιση, είναι ασαφής. Σύμφωνα με τις αρχές καλής νομοθέτησης κάθε ρύθμιση πρέπει να είναι πλήρης, οπότε η αναφορά της λέξη αυτής είναι περιττή. Αν όμως υποδηλώνεται ότι πρέπει κάθε τομέας να ρυθμίζεται συνολικά και όχι αποσπασματικά μέσω αναμόρφωσης – κωδικοποίησής του, πρέπει να αναφερθεί ρητά. Θεωρώ, δε, αναγκαίο για την επιτυχία του νόμου αυτού, το κάθε Υπουργείο να προχωρήσει σε μία αναμόρφωση – κωδικοποίηση αν όχι του συνόλου, τουλάχιστον του μεγαλύτερου μέρους της νομοθεσίας των πεδίων αρμοδιότητάς τους και να καλύψει νομοθετικά κενά. Επομένως, αν το ανώτατο όριο των 2 σχεδίων νόμων το χρόνο, τίθεται για να αντιμετωπισθεί η πολυνομία, πρέπει να συνυπολογισθεί ότι ενδεχομένως τα πρώτα έτη εφαρμογής τους να κριθεί αναγκαία η ψήφιση περισσότερων σχεδίων νόμων. Παρ. 2α Θεωρώ ότι εξουσιοδοτήσεις δίνονται ορισμένες φορές είτε για να αποφευχθεί η εφαρμογή του νόμου σε κάποια σημεία του (π.χ. έλεγχοι), είτε γιατί το αρμόδιο Υπουργείο πραγματικά αδυνατεί να ρυθμίσει ένα ζήτημα και προτιμά να αναβάλει την τακτοποίησή του, με αποτέλεσμα να ρυθμίζεται τελικά πρόχειρα και αποσπασματικά. Συνήθως δε, η ύπαρξη πολλών τέτοιων εξουσιοδοτικών διατάξεων αποτελεί ένδειξη απουσίας σχεδιασμού και μελέτης του υπό ρύθμιση θέματος. Ως εκ τούτου η ρύθμιση πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο σαφής και αυστηρή. - Θεωρώ ότι πρέπει να υποχρεώνεται το καθ’ ύλην αρμόδιο Υπουργείο να υποβάλλει ένα είδος αιτιολογικής έκθεσης επί των λόγων που επιβάλλουν τη χρήση νομοθετικών εξουσιοδοτήσεων. - Προτείνεται να ορισθεί το όργανο που θα ελέγχει το σύννομο και σκόπιμο των εν λόγω εξουσιοδοτικών διατάξεων, και θα εισηγείται την έγκριση ή απάλειψή τους (πέραν της ΚΕΝΕ, μπορεί να γνωμοδοτεί το Γραφείο Καλής Νομοθέτησης). - Τέλος, προτείνεται να τεθεί ανώτατο όριο εξουσιοδοτικών διατάξεων που μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις να μπορεί να ξεπερασθεί. Παρ. 2β Η διάταξη αυτή είναι πολύ σημαντική, αλλά αφήνει ένα παραθυράκι, αφού σε περίπτωση μη θέσης αποκλειστικής προθεσμίας, δεν απαιτείται η υποβολή προσχεδίου τις κανονιστικής πράξης. Προς τούτου θεωρώ ότι θα πρέπει να δικαιολογείται επαρκώς η μη δυνατότητα πρόβλεψης αποκλειστικής προθεσμίας εντός της οποίας θα εκδοθεί η κανονιστική πράξη, ώστε να μην καταστρατηγηθεί ο νόμος. Το τελευταίο εδάφιο τις παραγράφου προτείνεται να διαγραφεί και να προστεθεί η φράση «…καθώς και από χρονοδιάγραμμα εφαρμογής της» στο πρώτο εδάφιο. Παρ. 3 Θεωρώ ότι το δεύτερο εδάφιο περιττεύει και αρκεί να τεθεί στο τέλος του πρώτου εδαφίου η φράση «…τίθενται σε χωριστό άρθρο από τις διατάξεις του νομοσχεδίου που έχουν πάγιο χαρακτήρα». Παρ. 4α - Ο όρος νομοθετική μεταβολή θεωρώ ότι περιπλέκει τα πράγματα και προτείνω να αναφερθεί ο όρος «ρύθμιση», ώστε να περιλαμβάνονται στο πεδίο εφαρμογής της διάταξης τόσο οι νόμοι όσο και οι κανονιστικές πράξεις. - Όσον αφορά το κεφάλαιο, θεωρώ ότι δεν είναι σαφές και πρέπει να διευκρινισθεί πότε αναγράφεται όλο εξ αρχής. Στις περιπτώσεις που ένα νομοθέτημα δεν έχει άρθρα; (σπάνιο, αν όχι απίθανο). Όταν τροποποιούνται μερικά άρθρα ενός κεφαλαίου; Παρ. 4β Ένα πρόβλημα που ταλαιπωρεί όλα αυτά τα χρόνια υπαλλήλους, πολίτες αλλά και δικαστήρια, είναι ότι σπάνια σε νόμους και κανονιστικές πράξεις αναφέρονται ρητά οι διατάξεις που καταργούνται. Η πρόβλεψη στο σχέδιο νόμου της αυτονόητης μεν αλλά τόσο καταστρατηγημένης αυτής αρχής, θα μπορούσε να οδηγήσει στο αποτέλεσμα να μην ξαναδούμε άρθρο με τη γνωστή φράση: «Με το παρόν καταργείται κάθε διάταξη αντίθετη με τις διατάξεις του παρόντος», καθώς η απλή αναφορά του κανόνα αυτού σε εγχειρίδια οδηγιών περί νομοτεχνικής επεξεργασίας δεν απέδωσε. Το άρθρο, όμως, είναι ασαφές, τόσο όσον αφορά τη χρήση της φράσης «ολοκληρωμένη ρύθμιση», όσο και επειδή στα πλαίσια της κωδικοποίησης δεν μπορεί να γίνει κατάργηση διατάξεων (παρά μόνο εκείνων που έχουν καταργηθεί σιωπηρά. Προς τούτο, θεωρώ αναγκαίο να προβλεφθεί ότι οι καταργούμενες διατάξεις αναφέρονται ρητά σε χωριστό άρθρο όχι μόνο σε περίπτωση κωδικοποίησης, αλλά σε κάθε ρύθμιση που θεσπίζεται. Παρ. 4γ Η παρ. 4γ είναι ασαφής: - Η φράση «η νομοθεσία γίνεται προσβάσιμη στους πολίτες», δεν θεωρώ ορθό να περιληφθεί στο σχέδιο νόμου, αφού δεν θεσπίζει δικαιώματα ή υποχρεώσεις, αλλά μόνο στην αιτιολογική έκθεση - Η νομοθεσία, δε γίνεται προσβάσιμη στους πολίτες μόνο αν καταγραφούν οι προς κατάργηση διατάξεις γιατί μόνο με την τυπική κατάργησή τους με διάταξη νόμου ή κανονιστικής πράξης δεσμεύεται ο αρμόδιος υπάλληλος και ο πολίτης να μην τις εφαρμόσει. - Η νομοθεσία, δε γίνεται προσβάσιμη στους πολίτες μόνο αν καταγραφούν οι προς κατάργηση διατάξεις αλλά με την αναμόρφωση της νομοθεσίας κάθε τομέα, στα πλαίσια της οποίας, μπορούν όχι μόνο να ενταχθούν σε ένα κείμενο οι υφιστάμενες ρυθμίσεις, αλλά να καταργηθούν ή να τροποποιηθούν διατάξεις, καθώς και να προστεθούν νέες. Θεωρώ ότι η τήρηση της αρχών της καλής νομοθέτησης στις αποφάσεις – πράξεις που θα εκδοθούν στο μέλλον, δε θα είναι εφικτή αν δεν προηγηθεί η κωδικοποίηση ή αναμόρφωση σε πολλούς τομείς. Κρίνω, άλλωστε, ότι η καταγραφή των προς κατάργηση διατάξεων συνδέεται άρρηκτα με τη γενικότερη θεώρηση εκάστου τομέα στα πλαίσια κωδικοποίησης ή αναμόρφωσης των σχετικών διατάξεων. - Η παράγραφος αυτή αναφέρεται σε απλή καταγραφή των προς κατάργηση διατάξεων χωρίς να προβλέπει χρονοδιάγραμμα θέσπισης των ρυθμίσεων με τις οποίες θα καταργηθούν οι διατάξεις. Προτείνω, λοιπόν, να τεθούν χρονοδιαγράμματα υλοποίησης των εν λόγω κωδικοποιήσεων – αναμορφώσεων με σαφή καθορισμό του ρόλου των δομών της καλής νομοθέτησης και των σταδίων της διαδικασίας αυτής. - Προτείνω, τέλος, να προστεθεί η πρόβλεψη ότι δε θα κατατίθενται τροπολογίες νομοσχεδίων σε νομοσχέδια άλλων Υπουργείων.