Άρθρο 12: Κατάργηση των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου ΟΡΣΑ, ΟΡΘΕ και ΟΡΘΙ και μεταφορά των αρμοδιοτήτων τους

Εγώ στον ΟΡΘΕ ολοκλήρωσα μια μελέτη 17 χιλιάδων σελίδων που την ανάθεσα στους Τομείς του Οργανισμού.

Δεν αμφισβητώ την ανάγκη αναδιοργάνωσης των κρατικών δομών. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η αναδιοργάνωση αυτή θα πρέπει να γίνει με τέτοιο τρόπο, ώστε να μη δημιουργήσει προβλήματα στη λειτουργία των υπηρεσιών και στην εξυπηρέτηση των πολιτών.

Αναφορικά με το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο του Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, και ειδικότερα όσον αφορά στην κατάργηση του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου & Προστασίας Περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας (ΟΡΣΑ) και τη μεταφορά των αρμοδιοτήτων του στο Τμήμα του Μητροπολιτικού Σχεδιασμού Αθήνας – Αττικής που θα συσταθεί στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιματικής Αλλαγής, έχω τις εξής παρατηρήσεις:

1. Με ποιό σκεπτικό ο ΟΡΣΑ κρίνεται ως μη απαραίτητος? Όπως είναι γνωστό, ο ΟΡΣΑ έχει προσφέρει από το 1985, οπότε και ιδρύθηκε, πολύ σημαντικό έργο με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στην Αθήνα και στην Αττική γενικότερα (οικολογική ανασυγκρότηση, ποιοτική αναβάθμιση γειτονιάς, προστασία ιστορικών τόπων κ.λπ.) Πλήν όμως, οι σύγχρονες συνθήκες επιβάλλουν την προσαρμογή και επικαιροποίηση του ρυθμιστικού σχεδίου, ώστε να συμβαδίζει με τις γενικότερες μεταβολές που έχουν επέλθει και θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Ο ΟΡΣΑ έχει προχωρήσει προς αυτήν την κατεύθυνση, όμως υπάρχουν αρκετά πράγματα που πρέπει να γίνουν και σίγουρα το έργο του δεν έχει τελειώσει ακόμα.

2. Έχει ληφθεί υπόψη ότι στην αρμοδιότητα του ΟΡΣΑ περιλαμβάνεται το σύνολο των Δήμων της Αττικής, δηλ. 66 Δήμοι – αριθμός καθόλου ευκαταφρόνητος – με τις ιδιαιτερότητες του καθενός?

3. Η μεταφορά των αρμοδιοτήτων του ΟΡΣΑ σε μια υπηρεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος που ΘΑ ΣΥΣΤΑΘΕΊ συνεπάγεται μεγάλες καθυστερήσεις λόγω των χρονοβόρων διαδικασιών που θα απαιτηθούν στην πράξη για τη μετάβαση στη νέα κατάσταση, ενώ στο μεταξύ δεν θα υπάρχει καθόλου εποπτεία και συντονισμός του ρυθμιστικού σχεδιασμού, με ο,τι αυτό συνεπάγεται. Πως θα γίνει ο χειρισμός των 66 Δήμων της Αττικής?

4. Η παραπάνω μεταφορά στην πράξη σημαίνει απώλεια της εμπειρίας που έχει σχηματιστεί από τη λειτουργία του ΟΡΣΑ και θα μπορούσε να αξιοποιηθεί κατάλληλα.

Βάσει αυτού του Σχ. Νόμου, κάποιες από τις αρμοδιότητες του ΟΡΣΑ περνάν σε ένα τμήμα του ΥΠΕΚΑ, χωρίς αναφορά στη στελέχωσή του, στον τεράστιο όγκο αρμοδιοτήτων και εκκρεμοτήτων του ΟΡΣΑ, ενώ είναι ελλιπής η μέριμνα για το μέλλον των υπαλλήλων του, καθώς η πλειονότητα αυτών έχει «διατεθεί» από άλλες υπηρεσίες του ΥΠΕΚΑ. Οι υπάλληλοι αορίστου χρόνου (μόλις 3), του ΟΡΣΑ οδηγούνται στη διαθεσιμότητα- το «κέρδος» δηλαδή για το Δημόσιο είναι μηδαμινό-.
Σήμερα ο ΟΡΣΑ λειτουργεί με 20 υπαλλήλους, εκ των οποίων οι 10 είναι μηχανικοί και οι υπόλοιποι, επιστήμονες άλλων ειδικοτήτων. Παρόλο που τα τελευταία χρόνια έχει χάσει το 75% του ανθρώπινου δυναμικού του, αρκετές αρμοδιότητες λόγω θεσμικών αλλαγών, αλλά και την αίγλη που απολάμβανε σε παλιότερες εποχές ως υπεύθυνος γα την εφαρμογή του Ρυθμιστικού σχεδίου της Αθήνας, ο ΟΡΣΑ είναι μια μάχιμη, παραγωγική μονάδα με σημαντικό έργο. Πρόσφατα ολοκλήρωσε την εκπόνηση του Νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου Αττικής (ΡΣΑ),το οποίο παρουσιάστηκε στις αρμόδιες Επιτροπές της Βουλής, – όπου απέσπασε πολύ θετικά σχόλια- και προωθείται για θεσμοθέτηση. Επίσης το τελευταίο διάστημα προώθησε την έκδοση αρκετών ΓΠΣ της Αττικής (που για έτη βρισκόταν στις καλένδες), ολοκλήρωσε διατάγματα προστασίας –ορεινών όγκων , ακτών κλπ-, ειδικά διατάγματα για περιοχές της Αττικής, παρεμβάσεις, Σχεδιασμούς, Μελέτες Έρευνες, και βρίσκεται στη διαδικασία ανάθεσης τεσσάρων έργων με χρηματοδότηση του ΕΠΕΡΡΑΑ. Η ξαφνική κατάργηση του ΟΡΣΑ μας φέρνει μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα αναφορικά με το μέλλον του σχεδιασμού στην πόλη μας. Ο ρόλος του, να προτείνει παρεμβάσεις ή να κρίνει αναπτυξιακά σχέδια, βάση του δικού του σχεδιασμού και των δικών του προτεραιοτήτων και κατευθύνσεων με γνώμονα πάντα την Προστασία του Περιβάλλοντος , πολλές φορές αμφισβητήθηκε από τους Υπ. ΠΕΚΑ, οι οποίοι αντιμετώπιζαν τον ΟΡΣΑ ως εμπόδιο σε κάποιες αναπτυξιακές ή επιβλαβείς για το περιβάλλον , βλέψεις τους.
Αυτό που χάνεται με το «κλείσιμο» του ΟΡΣΑ είναι ο συντονιστικός του ρόλος μεταξύ αναπτυξιακής, χωροταξικής και περιβαλλοντικής πολιτικής. Ο ΟΡΣΑ είναι ένα ανεξάρτητο εργαλείο ορθολογικής ανάπτυξης, το τελευταίο ανάχωμα, το τελικό φίλτρο στις επενδυτικές πολιτικές, τις οποίες κρίνει αυστηρά με όρους πολεοδομικούς, χωροταξικούς, και περιβαλλοντικούς . Η συρρίκνωση του ΟΡΣΑ είναι ενδεικτική για τη στάση της σημερινής πολιτικής που είναι η απαξίωση της έννοιας του σχεδιασμού και η αντικατάστασή του με άλλους όρους.

Κατά την παρουσίαση από τον Υπουργό Π.Ε.Κ.Α. κ. Μανιάτη του Σ.Ν. για το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης που θα κατατεθεί για ψήφιση στη Βουλή, με αγανάκτηση πληροφορηθήκαμε την ανάρτηση στο διαδίκτυο (www.opengov.gr) για “δημόσια διαβούλευση” μόλις πέντε (!) ημερών του Σ.Ν. του ΥΠ.ΔΙ.Μ.Η.Δ., με το οποίο καταργείται ο φορέας εφαρμογής του ρυθμιστικού που την ίδια ώρα παρουσιάζονταν (ΟΡ.ΘΕ.) και η μεταφορά των αρμοδιοτήτων του σε νέο συνιστώμενο τμήμα Μητροπολιτικού Σχεδιασμού Θεσσαλονίκης στη Δ/νση Χωροταξίας του Υ.Π.Ε.Κ.Α.

Μετά τα παραπάνω:

– Επιβεβαιώνονται οι φόβοι μας, ενώ αγνοήθηκαν οι παρατηρήσεις και ενστάσεις μας, όπως είχαν διατυπωθεί στα προηγούμενα ομόφωνα ψηφίσματά μας (18-12-2012 και 24-01-2013).

– Η επιχειρηματολογία της αιτιολογικής έκθεσης του Σ.Ν. περί: επικαλυπτόμενων δραστηριοτήτων, κατακερματισμού αντικειμένου, σημαντικής εξοικονόμησης κόστους και επίτευξης οικονομίας κλίμακας είναι παντελώς ανυπόστατες για την συγκεκριμένη περίπτωση (ΟΡ.ΘΕ.).

– Η κατάργηση του ΟΡ.ΘΕ. και η λειτουργία του ως τμήμα του Υ.Π.Ε.Κ.Α. αποτελεί άλμα στο παρελθόν, καθώς σηματοδοτεί τη συγκέντρωση των αρμοδιοτήτων σχεδιασμού της Μητροπολιτικής Περιοχής της Θεσσαλονίκης στην κεντρική διοίκηση (Αθήνα) και τη λήψη των αποφάσεων μακριά από τους ενδιαφερόμενους τοπικούς φορείς.

Ως εργαζόμενοι στον ΟΡ.ΘΕ., πολλοί δε από την αρχή της ίδρυσής του, θεωρούμε εκ των ων ουκ άνευ και απαιτούμε:

– Η αρμοδιότητα σχεδιασμού επιπέδου μητροπολιτικής Θεσσαλονίκης να ασκείται τοπικά και η αντίστοιχη δομή να έχει έδρα τη Θεσσαλονίκη.

– Η δομή αυτή να στελεχωθεί πρωτίστως από το υπάρχον έμπειρο προσωπικό του ΟΡ.ΘΕ. ώστε να αξιοποιηθεί και στο μέλλον η πολύτιμη τεχνογνωσία του τόσο σε μελέτες, έρευνες και προγράμματα όσο και για τη μεταφορά της εμπειρίας του στο απαραίτητο νέο στελεχιακό δυναμικό.

Στην παρουσίαση για το Ρυθμιστικό η οθόνη ήταν μικρή και δεν βλέπαμε τις παρουσιάσεις. Έπρεπε να είχε ανεβεί άνθρωπος πάνω απο τη γυψοσανιδα και να βάλει μεγάλη οθόνη. Είναι σαν το τραγούδι η Μοναξιά της Αμερικής του Σαββοπουλου που λέει βγαίνει ο κακός ειρηνιστης απο τη μικρή σου οθόνη και σε σκοτώνει μέσα στο σαλόνι.

θεωρούμε ότι η κατάργηση του ΟΡΣΑ είναι μια κακή επιλογή, με το δεδομένο ότι εκκρεμούν στον Οργανισμό δεκάδες περιπτώσεις αναθεώρησης πολεοδομικών σχεδίων των δήμων της Αττικής. Οι περιπτώσεις αυτές έχουν «βαλτώσει» για πάρα πολλά χρόνια και λόγω της έλλειψης προσωπικού στον Οργανισμό τα τελευταία 2-3 χρόνια, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των λίγων στελεχών του Οργανισμού. Η διάλυσή του, χωρίς την ύπαρξη καμιάς νέας σχετικής υποδομής στο ΥΠΕΚΑ, θα δημιουργήσει μείζον πρόβλημα, αφού θα γίνει πλήρης κατάργηση της υφιστάμενης υποδομής, με αποτέλεσμα ακόμα μεγαλύτερες καθυστερήσεις από τις σημερινές που φθάνουν τα 7-8 χρόνια!

Για όλους τους παραπάνω λόγους, προτείνουμε να υλοποιηθεί πρώτα η διάδοχη κατάσταση και μετά να προχωρήσετε στην κατάργηση του ΟΡΣΑ.

Με την προτεινόμενη ‘ενσωμάτωση’ του Οργανισμού Ρυθμιστικού Θεσσαλονίκης στις δομές του ΥΠΕΚΑ:
Δεν προωθείται η πολλαπλώς εξαγγελλόμενη ‘αποκέντρωση’ της διοίκησης
Δεν υλοποιείται η μείωση ή εξάλειψη της γραφειοκρατίας (οι δήμοι θα πρέπει να απευθύνονται πλέον στο ‘κλεινόν άστυ’ για τη ρύθμιση θεμάτων πολεοδομ. σχεδίων, περιβαλλοντικών ζητημάτων και συναφών μελετών κ.λπ. κ.λπ.)
Δεν διαφαίνεται απλούστευση διαδικασιών εφαρμογής χωρικού σχεδιασμού ούτε εξοικονόμηση κρατικών πόρων (ο ΟΡΘΕ δεν έχει οργανικά ούτε έναν υπάλληλο! – κοστίζει ελάχιστα στο κράτος!)
Δεν βελτιώνεται η χωροταξική οργάνωση του δήμου και της ευρύτερης Θεσσαλονίκης
Δεν συνιστώνται (νέες) δομές και δράσεις οι οποίες να αποκτούν τις απαραίτητες συνέργειες με τους φορείς της Μητροπολιτικής Θεσσαλονίκης (δήμοι, νομικά πρόσωπα, υπηρεσίες)
Δεν επισπεύδονται οι χρονοβόρες διαδικασίες που αφορούν σε επίλυση θεμάτων του πολεοδομικού αλλά και του -κατακερματισμένου από πλευράς αρμοδιοτήτων- συγκοινωνιακού σχεδιασμού της μητρόπολης
Δεν εμπλουτίζεται η νέα προτεινόμενη υπηρεσία (Τμήμα του ΥΠΕΚΑ..) με τα ‘εργαλεία’ και τις αρμοδιότητες που το Ρυθμιστικό Σχέδιο προτείνει κ.λπ. κ.λπ.
Δεν φαίνεται να είναι άμεσης εφαρμογής η όποια αλλαγή η οποία θα οπλίσει το αρμόδιο Τμήμα του ΥΠΕΚΑ να μπορεί να μελετά και να σχεδιάζει, να γνωμοδοτεί και ΝΑ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ..
Κατά συνέπεια, η πρόσφατη παρουσίαση του (νέου) σχεδίου του Ρυθμιστικού (15.01.14) αποτελεί ενέργεια-τραγέλαφο με δεδομένες τις δρομολογημένες εξελίξεις. Τέλος, η προτεινόμενη κατάργηση του φορέα είναι λάθος κίνηση (από τεχνοκρατικής άποψης).

Η κατάργηση περιττών οργανισμών και υπηρεσιών του δημοσίου είναι χωρίς αμφιβολία μεταρρυθμιστικό και αναγκαίο βήμα. Ωστόσο, για κάθε συγκεκριμένο οργανισμό, πρέπει να τεκμηριωθεί η σκοπιμότητα της κατάργησής του και να εκτιμηθεί το ισοζύγιο θετικών και αρνητικών συνεπειών.
Στην περίπτωση των Οργανισμών Αθήνας (ΟΡΣΑ) και Θεσσαλονίκης (ΟΡΘΕ) το μόνο κατ’ αρχήν θετικό στοιχείο θα ήταν η εξοικονόμηση του κόστους λειτουργίας τους. Στην πράξη, ωστόσο, με δεδομένο ότι (α) οι αρμοδιότητές του δεν καταργούνται αλλά μεταφέρονται σε νέο-συνιστώμενα τμήματα του ΥΠΕΚΑ, και (β) ότι οι δύο Οργανισμοί έχουν ήδη αποψιλωθεί από προσωπικό (ενδεικτικά, ο ΟΡΣΑ διαθέτει πλέον μόνο περί τους 20 υπαλλήλους, στη μεγάλη πλειονότητά τους αποσπασμένους από το ΥΠΕΚΑ στο οποίο απλώς θα επανέλθουν), είναι προφανές ότι το καθαρό χρηματικό όφελος, αν υπάρξει, θα είναι πολύ περιορισμένο. Τα δύο νέα τμήματα θα απαιτήσουν υπαλλήλους, χώρους και εξοπλισμό, με αποτέλεσμα το όποιο κέρδος από την κατάργηση των Οργανισμών να εξανεμισθεί. Μόνο δραστική μείωση του αριθμού των υπαλλήλων θα μπορούσε να οδηγήσει σε ουσιαστική εξοικονόμηση, αλλά αυτό είναι αδύνατον, αν τα δύο νέα τμήματα υποκαταστήσουν πραγματικά τους Οργανισμούς στις αρμοδιότητές τους. Ας σημειωθεί, ενδεικτικά, ότι ο ΟΡΣΑ ασκεί τόσο το στρατηγικό όσο και μέρος του πιο εφαρμοσμένου σχεδιασμού για το σύνολο της Αττικής, δηλ, μιας περιοχής που περιλαμβάνει περί το 40% του πληθυσμού και ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό της οικονομικής δραστηριότητας της χώρας, με στελέχη που είναι μακράν λιγότερα αυτών των αντίστοιχων υπηρεσιών πολλών μεσαίων δήμων. Τα μεγέθη για την περιοχή ευθύνης του ΟΡΘΕ είναι μικρότερα, αλλά επίσης σημαντικά.
Το προηγούμενο σημείο οδηγεί και στον πυρήνα του ζητήματος. Οι μητροπολιτικές περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης αποτελούν όχι μόνο μεγάλες αλλά και εξαιρετικά πολύπλοκες χωρικές ενότητες, με στρατηγική σημασία για την ανταγωνιστικότητα και τη χωρική οργάνωση της Ελλάδας, και πολυδιάστατα προβλήματα περιβάλλοντος, πολεοδομίας και ανάπτυξης. Η διαχείρισή τους προϋποθέτει υπηρεσίες μεγάλης κλίμακας και εξειδικευμένα στελέχη οι οποίες οφείλουν να λειτουργούν συντονιστικά έναντι ενός μεγάλου αριθμού άλλων υπουργείων και ΔΕΚΟ, και να προωθούν διαδικασίες διακυβέρνησης (governance) εντάσσοντας στη λογική του μητροπολιτικού σχεδιασμού και τους φορείς του ιδιωτικού και του κοινωνικού τομέα. Οι δύο Οργανισμοί έχουν την ευθύνη της εφαρμογής εξαιρετικά σύνθετων σχεδίων, των Ρυθμιστικών Σχεδίων Αθήνας και Θεσσαλονίκης (που μάλιστα, μετά από δεκαετίες, βρίσκονται σε φάση επικαιροποίησης με την ψήφιση στο άμεσο μέλλον δύο αντίστοιχων νόμων) καθώς και Σχεδίων Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης (ΣΟΑΠ) στα δύο πολεοδομικά συγκροτήματα. Τόσο τα δύο νέα Ρυθμιστικά Σχέδια όσο και τα ΣΟΑΠ απαιτούν για την εφαρμογή τους προώθηση μεγάλου αριθμού νέων θεσμικών ρυθμίσεων, σύνταξη σχεδίων ενδιάμεσου επιπέδου ή εφαρμογής, και εμπλοκή (και συντονισμό) πολλών άλλων δημόσιων και ιδιωτικών φορέων. Όλα τα παραπάνω δεν μπορούν να γίνουν από συμβατικά τμήματα ενός υπουργείου, που είναι τελείως αναντίστοιχα με το μέγεθος του έργου που είναι αναγκαίο για το σχεδιασμό των δύο μητροπολιτικών περιοχών και συνοπτικά αναφέρουμε πιο πάνω. Κατά μείζονα λόγο, συμβατικά τμήματα υπουργείων, δεν διαθέτουν ούτε τη θεσμική ευελιξία και μερική αυτονομία, ούτε την ευρύτερη νομιμοποίηση που προσδίδει στους δύο Οργανισμούς το γεγονός ότι διοικούνται όχι αποκλειστικά από το Υπουργείο αλλά από Εκτελεστική Επιτροπή ευρύτερης σύνθεσης, στην οποία αντιπροσωπεύονται και άλλοι δημόσιοι φορείς (δήμοι, περιφέρειες, ανεξάρτητοι επιστήμονες κύρους).
Θεωρούμε ότι η κατάργηση των δύο Οργανισμών, με ελάχιστο ή μηδενικό χρηματικό όφελος, θα δημιουργήσει τεράστια προβλήματα στο χωρικό σχεδιασμό και τη διακυβέρνηση των δύο μητροπολιτικών περιοχών της χώρας. Η απόφαση αυτή, που έρχεται σε πλήρη αντίθεση και με όποια διακηρυγμένη κίνηση προς την κατεύθυνση της αποκέντρωσης, αφού αποτελεί βήμα επανασυγκέντρωσης αρμοδιοτήτων στο στενό πυρήνα της κεντρικής εξουσίας, πρέπει να αρθεί. Αυτό που απαιτείται, αντίθετα, είναι η αναβάθμιση των δύο Οργανισμών, ποσοτικά αλλά ακόμα περισσότερο θεσμικά, με ενίσχυση της ανεξαρτησίας και του κύρους τους, ούτως ώστε να μπορέσουν να λειτουργήσουν ως φορείς μητροπολιτικής διακυβέρνησης, όπως συμβαίνει με αντίστοιχους φορείς άλλων μεγάλων πόλεων της Ευρώπης (Greater London Authority, Institut d’aménagement et d’urbanisme de la Région parisienne (IAURP) κλπ.).

Δημήτρης Οικονόμου, Καθηγητής Πολεοδομίας-Χωροταξίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Επικροτω και επαυξανω, οσον αφορα προσπαθειες αναδιοργανωσεως των κρατικών δομών. Οχι ομως εις βαρος της λειτουργιας των προσφερομενων υπηρεσιών και (τελικως!) των (μη) εξυπηρετουμενων κατοικων της χωρας και ΦΟΡΟΛΟΓΟΥΜΕΝΩΝ.

Ως προς το υπο διαβουλευσι Ν/Σ του ΥΔΜ&ΗΔ, και συγκεκριμενα για την καταργησι του ΟΡΣΑ (με μεταφορα αρμοδιοτητων σε υπο συστασι Τμημα του ΥΠΕΚΑ, εχω τις ακολουθες σκεψεις:

α) Απο οσα διαβαζουμε, γινεται αντιληπτο οτι ο ΟΡΣΑ εχει κριθει τελεσιδικως ως αναλωσιμος, ή ακομη και αχρηστος. Ειναι ομως ετσι; Ο οργανισμος αυτος ΟΡΣΑ εχει παρουσιασει πολυ αξιολογο εργο απο ιδρυσεως του (τοσο για το Λεκανοπεδιο Αττικης, οσο και για γειτνιαζουσες περιοχες). Το ρυθμιστικο σχεδιο ομως απαιτει συνεχως επανεξετασι και αναθεωρησι (δεν φανταζομαι οτι υπαρχουν ανθρωποι που διαφωνουν). Ο ΟΡΣΑ προωθει τις σχετικες διαδικασιες λαμβανοντας υπ’ οψιν ολες τις παραμετρους. Βγαζοντας την πριζα απο τον οργανισμο, οχι μονο δεν επικουρουμε, αλλα οδηγουμε σε τελμα.

β) Το εργο του ΟΡΣΑ αφορα το συνολο των Δημων της Αττικης. Τα μεγεθη συνεπως καταδεικνυουν το προβλημα που ενδεχεται να αντιμετωπισουμε την επομενη ημερα – οταν δηλαδη δεν θα εχουμε τον ΟΡΣΑ πλεον

γ) Η σχεδιαζομενη μεταφορά των αρμοδιοτήτων του οργανισμου αυτου σε μια υπηρεσια του Υπουργείου, η οποια ειναι στα σχεδια, υποδηλωνει σημαντικες καθυστερήσεις, με εκ παραλληλου κενο στην εποπτεια και την διαχειρισι του ρυθμιστικού σχεδιασμού. Δεδομενου οτι το προκειμενο ειναι οι πολυαριθμοι και πολυπληθεις δημοι της Αττικης, ο κινδυνος πολεοδομικου black-out ειναι προ των πυλων!

δ) Η υηρεσια που ειναι να διαδεχθη τον ΟΡΣΑ θα ξεκινηση σχεδον απο το μηδεν (σε αντιδιαστολη με την συσσωρευμενη εμπειρια του υπαρχοντος και ενεργου οργανισμου.

Αυτή την εποχή προωθούνται για ψήφιση στο Κοινοβούλιο τα νέα Ρυθμιστικά Σχέδια Αθηνών και Θεσσαλονίκης.
Τα δύο Σχέδια αποτελούν εξαιρετικά σημαντικές και φιλόδοξες πρωτοβουλίες και η εφαρμογή τους αναμένεται, όπως οι περισσότεροι εμπλεκόμενοι συμφωνούν, να συμβάλει στην ορθότερη οργάνωση του χώρου στις αναφερόμενες περιοχές και, τελικά, στην προώθηση της από παντού ζητούμενης ανάπτυξης.
Από την άλλη μεριά, με το παρόν άρθρο του υπό διαβούλευση σχεδίου νόμου καταργούνται οι φορείς υπεύθυνοι για την εφαρμογή των Ρυθμιστικών Σχεδίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης και στη θέση τους δημιουργούνται δύο τμήματα στην ιεραρχική δομή του ΥΠΕΚΑ.
Αυτό που δεν γίνεται κατανοητό είναι με ποιο σκεπτικό θεωρείται ότι οι δύο φορείς ΟΡΘΕ και ΟΡΣΑ δεν κρίνονται πλέον απαραίτητοι, τη στιγμή που προωθούνται νέα Ρυθμιστικά Σχέδια για τις περιοχές ευθύνης των φορέων αυτών.
Πως θα υλοποιηθούν τα νέα Ρυθμιστικά Σχέδια, όταν η διάδοχη κατάσταση θα είναι δύο απλά τμήματα στο ΥΠΕΚΑ τα οποία εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να έχουν τις αρμοδιότητες που προτείνουν τα δύο νέα Ρυθμιστικά Σχέδια ούτε να χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά τα εργαλεία που αναφέρονται εκεί. Ούτε φυσικά να εμπλέξουν αριθμητικά και ποιοτικά το απαραίτητο επιστημονικό δυναμικό που απαιτείται.
Για ποιο λόγο η ενσωμάτωση στρατηγικού χαρακτήρα αρμοδιοτήτων – οι οποίες μάλιστα εξειδικεύονται στα δύο μεγάλα μητροπολιτικά κέντρα της χώρας, άρα εμπλέκουν άμεσα σημαντικές τοπικές δυνάμεις και φορείς – στην κλασσική ιεραρχική δομή ενός Υπουργείου, θεωρείται σήμερα, το 2014, μοντέρνο και αποτελεσματικό κράτος.
Κάτι τέτοιο είναι προφανές ότι ευνοεί την γραφειοκρατία, την κωλυσιεργία και ελαχιστοποιεί τις δυνατότητες θετικών πρωτοβουλιών για την επίλυση των σημαντικών προβλημάτων των περιοχών της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.
Συνεπώς, αντίθετα με τα όσα ευαγγελίζεται η αιτιολογική έκθεση του υπό διαβούλευση σχεδίου νόμου, η κατάργηση των ΟΡΣΑ & ΟΡΘΕ δεν συμβάλει σε ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό κράτος. Ούτε βέβαια αντιμετωπίζει το θέμα των επικαλύψεων των αρμοδιοτήτων στις περιοχές ευθύνης των δύο Οργανισμών, το θέμα αυτό δεν αγγίζεται καν στο σχέδιο νόμου αφού δεν καταργούνται επικαλυπτόμενες αρμοδιότητες.
Αυτό που προτείνεται με το παρόν σχόλιο είναι η απαλοιφή του άρθρου 12 από το σχέδιο νόμου. Δεν είναι δυνατόν το θέμα των φορέων υλοποίησης των νέων Ρυθμιστικών Σχεδίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης να λυθεί με ένα νομοσχέδιο του Υπουργείου Δ. Μεταρρύθμισης γιατί το θέμα των φορέων εφαρμογής των Σχεδίων δεν είναι μόνο οργανωτικό. Είναι εξόχως τεχνοκρατικό και αφορά στην επιστήμη της Χωροταξίας.
Συνεπώς το θέμα πρέπει να αντιμετωπιστεί συνολικά στα νομοσχέδια που θα έρθουν προς ψήφιση για τα νέα Ρυθμιστικά.
Εκεί θα πρέπει να προτείνονται δύο ισχυρές δομές οι οποίες θα λειτουργούν σε τοπικό επίπεδο, μία στην Αττική και μία στη Θεσσαλονίκη, καθότι οι αρμοδιότητες είναι χωρικές, θα έχουν ισχυρό κύρος, θα εφοδιαστούν με τα απαραίτητα θεσμικά εργαλεία και προσωπικό για να προωθήσουν αποτελεσματικά τα ρυθμιστικά σχέδια ενώ ταυτόχρονα θα λογοδοτούν ως προς τα λειτουργία τους και τα αποτελέσματά τους τόσο προς την Κεντρική Διοίκηση, η οποία θα έχει τον τελικό λόγο για τη χάραξη της δημόσιας πολιτικής, όσο και προς τις τοπικές κοινωνίες.

Αναφέρεται ότι ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας (ΟΡΣΑ) συνεχίζει να διατηρεί τη νομική προσωπικότητά του και να εκπληρώνει τους σκοπούς του μέχρι τις 28.02.2014. Μετά, όλες οι αρμοδιότητες του ΟΡΣΑ μεταφέρονται στο Τμήμα Μητροπολιτικού Σχεδιασμού Αθήνας – Αττικής που συστήνεται και υπάγεται στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής.

Σίγουρα, πολλοί οργανισμοί και υπηρεσίες του κράτους χρειάζονται ριζική αναδιοργάνωση, αλλά υπάρχουν και δομές όπως ο ΟΡΣΑ που έχουν συσσωρεύσει τεράστια εμπειρία και έχουν συμβάλλει στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στην Αττική.

Η προσαρμογή και επικαιροποίηση του ρυθμιστικού σχεδίου ώστε να αντικατοπτρίζει τις γενικότερες αλλαγές που έχουν συντελεστεί στην Αττική είναι έργο που πρέπει να ολοκληρωθεί από τον ΟΡΣΑ ώστε να μην χαθεί η τεράστια εμπειρία που διαθέτει στο εν λόγω αντικείμενο.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι στην αρμοδιότητα του ΟΡΣΑ περιλαμβάνονται όλοι οι Δήμοι της Αττική και ότι στις 25-05-2014 έχουμε τις περιφερειακές & δημοτικές εκλογές είναι επιτακτική η ανάγκη ο ΟΡΣΑ να διατηρήσει τη νομική προσωπικότητά του και να εκπληρώσει τους σκοπούς του τουλάχιστον μέχρι το τέλος του έτους 2014.

Ο εξορθολογισμός των κρατικών δομών με την κατάργηση περιττών φορέων & δομών κρίνεται απαραίτητος.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, οποιαδήποτε προσπάθεια προς τον σκοπό αυτό θα πρέπει να γίνει με πολύ προσεκτικά βήματα, ώστε να εξασφαλισθεί ότι δεν θα έχουμε αρνητικά αποτελέσματα.
Στην περίπτωση του ΟΡΣΑ, η κατάργησή του σημαίνει στην ουσία κατάργηση του στρατηγικού σχεδιασμού που αφορά στο σύνθετο έργο του Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αθήνας και της Αττικής γενικότερα , η οποία περιλαμβάνει 66 Δήμους συνολικά. Το έργο αυτό είναι προφανές ότι δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί από ένα συμβατικό τμήμα του ΥΠΕΚΑ που πρόκειται να ιδρυθεί, ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψη ότι το παραπάνω Σχέδιο βρίσκεται σε φάση επικαιροποίησης.
Η κατάργηση του ΟΡΣΑ θα επιφέρει μεγάλη αναστάτωση στους Δήμους της Αττικής , με ότι αυτό συνεπάγεται, αφού άλλωστε πλησιάζει και ο καιρός των Δημοτικών Εκλογών.

Η κατάργηση κρατικών φορέων και υπηρεσιών, με στόχο τον εκσυγχρονισμό και την αποτελεσματικότερη λειτουργία του κράτους προυποθέτει ότι αυτή δεν θα δημιουργήσει προβλήματα που θα επηρεάσουν τόσο το κράτος, όσο και τους πολίτες. Κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να ισχύει στην περίπτωση του ΟΡΣΑ, ο οποίος έχει να επιδείξει σημαντικό έργο, παρόλη τη μείωση προσωπικού που έχει υποστεί τα τελευταία χρόνια. Το έργο αυτό περιλαμβάνει την έκδοση ΓΠΣ της Αττικής, ειδικές μελέτες, σχεδιασμούς κ.λπ. και σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει τελειώσει, αφού μάλιστα στην αρμοδιότητα του ΟΡΣΑ υπάγονται 66 Δήμοι της Αττικής.

Ο ξαφνικός θάνατος του ΟΡΣΑ με την κατάργησή του, χωρίς να υπάρχει ουσιαστικά πρόβλεψη για τη διάδοχη κατάσταση (η εκχώρηση των αρμοδιοτήτων του ΟΡΣΑ σε ένα τυπικό τμήμα του ΥΠΕΚΑ, το οποίο μάλιστα δεν έχει συσταθεί ακόμα, χωρίς καμιά εγγύηση για την ύπαρξη εξειδικευμένης εμπειρίας σε διαδικασίες συντονισμού πολιτικών ανάπτυξης, προστασίας του περιβάλλοντος και χωροταξικού σχεδιασμού – κάτι που σαφώς διαθέτει ο ΟΡΣΑ – είναι προφανές ότι αδυνατεί να καλύψει τις ανάγκες)θα οδηγήσει κατά πάσα πιθανότητα σε αδιέξοδο. Και όλα αυτά, για ένα εξαιρετικά αμφίβολο οικονομικό κέρδος(???), αφού η συντριπτική πλειοψηφία των στελεχών που υπηρετούν σήμερα στον ΟΡΣΑ προέρχεται από άλλες υπηρεσίες του ΥΠΕΚΑ, στις οποίες είναι πιθανόν να επιστρέψουν.

Επιτέλους, κάποτε σε αυτόν τον ευλογημένο τόπο θα πρέπει να καταργηθεί η λογική του «πονάει πόδι, κόψει κεφάλι» και να προχωρήσουμε με σοβαρότητα, σύνεση και σωστό σχεδιασμό…

Η κατάργηση των ΟΡΣΑ και ΟΡΘΕ δεν θα συμβάλει στη βελτίωση των κρατικών δομών στο χωρικό σχεδιασμό. Δεν θα απλουστεύσει καμμιά διαδικασία του χωρικού σχεδιασμού μητροπολιτικών περιοχών. Αντιθέτως, η κατάργησή των ΟΡΣΑ και ΟΡΘΕ και η μεταφορά αρμοδιοτήτων στο ΥΠΕΚΑ και τις Περιφέρειες θα αναγκάσει του Δήμους να ρυθμίζουν τα πολεοδομικά και χωροταξικά θέματά τους μέσω του κεντρικού κράτους, συχνά σε μεγάλη απόσταση από τους Δήμους.

Η νέα Διεύθυνση του ΥΠΕΚΑ δεν διαφαίνεται να ενισχύεται με τις αρμοδιότητες και τα εργαλεία που προτείνονται από το Ρυθμιστικό Σχέδιο, ενώ από την κατάργησή των συγκεκριμένων οργανισμών διαφαίνεται αδιαφορία για την πολύτιμη εμπειρία και γνώση του στελεχιακού δυναμικού τους.
Κατά την περίοδο που διατέλεσα Αντιπρόεδρος, είχαμε καταβάλει προσπάθειες ενίσχυσης του στρατηγικού συντονιστικού ρόλου του ΟΡΘΕ και είχαμε ζητήσει την περαιτέρω στελέχωση του επιστημονικού δυναμικού του.

Η κατάργηση του ΟΡΣΑ αποτελεί έκφανση μιας μεθοδολογικά ανεπαρκούς (επιπόλαιας) μεθοδολογίας για την κατά τα άλλα απαραίτητη αναδιάρθρωση του δημόσιου τομέα και των οργανισμών του. Χωρίς αξιολόγηση, άρα χωρίς να γίνεται αντιληπτή η σημασία αυτού του οργανισμού καταργείται μια δομή που έχει προσφέρει ουσιαστικά στην ανάπτυξη της Αττικής (από το 1985), ιδιαίτερα της ευρύτερης Αθήνας, στο βωμό μιας δέσμευσης για κλείσιμο οργανισμών που όμως υλοποιείται με τρόπο βλαπτικό για το συμφέρον της χώρας.
Ο ΟΡΣΑ είναι ένας οργανισμός που έχει σημαντικό κύρος, που λαμβάνει αποφάσεις και γνωμοδοτεί με σημαντικό βαθμό ανεξαρτησίας, έχοντας ιστορικά προσωπικό υψηλών προσόντων στον τομέα πολεοδομίας-χωροταξίας που σε μεγάλο βαθμό έχει αντληθεί από το ΥΠΕΚΑ. Η επιστημονική επάρκεια του ΟΡΣΑ κάποιες φορές έχει οδηγήσει και σε διαφορετικές απόψεις από τους Υπουργούς ΥΠΕΧΩΔΕ, ΥΠΕΚΑ (και συναφών ονομασιών) που τον εποπτεύουν, προς τιμήν της δημοκρατικής πολιτείας που έδινε αυτή τη δυνατότητα αλλά και της επιστήμης του χώρου. Η κατάργηση του οργανισμού δεν μπορεί παρά να γεννήσει υποψίες ότι πέρα από την εξοικονόμηση πόρων (άκρως αμφίβολη στην περίπτωση αυτή διότι οι περισσότεροι υπάλληλοι επιστρέφουν στο ΥΠΕΚΑ, ενώ εγείρεται ζήτημα χώρων που μπορεί να οδηγήσει στη διατήρηση του υπάρχοντος κτηρίου) λύνει το ζήτημα του αντιλόγου που αν και σπάνιος δεν είναι επιθυμητός. Δεκάδες καίρια ζητήματα σήμερα σε επίπεδο μητροπολιτικής διακυβέρνησης, όπως το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αττικής-Αθηνών, το Ελληνικό, ο Ελαιώνας, του Γουδή, εκκρεμούν ενώ έχουν ήδη σε διάφορους βαθμούς δρομολογηθεί (το Ρυθμιστικό Σχέδιο είναι έτοιμο για κατάθεση). Η ολοκλήρωσή τους προβλέπεται να δώσει λύσεις σε χρονίζοντα ζητήματα της Αττικής στην κατεύθυνση του δημόσιου συμφέροντος.
Αντίθετα, η κατάργηση του Οργανισμού, χωρίς ορατά οφέλη προβλέπεται να βαλτώσει τις εξελίξεις ή να τις εκχωρήσει άνευ αντιλόγου στην αγορά με την κακή έννοια του όρου, με αποτέλεσμα την κατάργηση της έννοιας του μέτρου που κατάφερνε ο ΟΡΣΑ να διασφαλίζει. Όχι τυχαία, ίσως, καθώς η εποχή μας δεν φαίνεται να ευνοεί τον σχεδιασμό, ενώ δυστυχώς βρισκόμαστε σε μια χώρα που πάσχει από την αυθαιρεσία στη δόμηση και το έλλειμμα σχεδιασμού πράγμα που έρχεται σε αντίθεση με τα ευρύτερα κοινωνικά συμφέροντα και το μακροπρόθεσμο δημόσιο συμφέρον.
Κατ’αναλογίαν, εξ΄όσων δύναμαι να γνωρίζω τα αντίστοιχα ισχύουν για την περίπτωση του ΟΡΘ.
Εν προκειμένω, η μόνη λύση είναι η απαλοιφή του άρθρου 12 από το νομοσχέδιο.
Παντελής Σκάγιαννης, Κοσμήτορας της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Καθηγητής του Τμήματος Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, πρ. Πρόεδρος του Τμήματος, πρ. μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Ένωσης Ευρωπαϊκών Σχολών Planning.

ΝΑΙ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.

Ο ΟΡ.ΘΕ, όπως και ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Αθήνας, ήταν πρωτοποριακές δομές για τα δύο μεγάλα αστικά κέντρα, που δημιουργήθηκαν, με την ψήφιση των αντίστοιχων Ρυθμιστικών Σχεδίων.
Η προσφορά τους, όλα τα χρόνια ήταν σημαντική, παρ’ ότι οι Κυβερνήσεις δεν έπραξαν αυτό που οι ιδρυτικοί νόμοι με έμφαση τόνιζαν:
α) Δεν υποστήριξαν στελεχιακά τους δύο Οργανισμούς.
β) Δεν επικαιροποίησαν τα δύο Ρυθμιστικά Σχέδια στα όρια της δεκαετίας, όπως προέβλεπαν οι ιδρυτικοί νόμου.
Σήμερα, ακόμη περισσότερο που όλοι συμφωνούν πως ο σχεδιασμός και η υλοποίηση της ανάπτυξης κάθε περιφέρειας, είναι δική της υπόθεση, δεν μπορούν να καταργούνται τόσο σημαντικοί Οργανισμοί.
Δεν ισχύει ούτε το επιχείρημα του δημοσιονομικού κόστους λειτουργίας των δύο Οργανισμών, διότι λειτουργούν με αποσπασμένους μονίμους υπαλλήλους, άλλων φορέων της δημόσιας διοίκησης.
Ακόμη περισσότερο σήμερα οι οργανισμοί αυτοί είναι ανάγκη να αναβαθμιστούν, να αποκτήσουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και ευελιξία, για να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του νέου μοντέλου ανάπτυξης, που θέλει το δημόσιο να αποφασίζει γρήγορα, με διαφάνεια, υποστηρίζοντας τόσο την ανάπτυξη, όσο και το περιβάλλον. Γι’ αυτό προτείνω την μετατροπή των φορέων από Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, σε Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου, υπό τον απόλυτο έλεγχο Δημόσιου Φορέα, για να γίνουν ακόμη πιο αποτελεσματικοί και ευέλικτοι στη συνεργασία τους με δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, όπως και στην στελέχωσή τους.
Από τις δημόσιες συζητήσεις που έγιναν τα τελευταία χρόνια, υπάρχει μεγάλη σύμπτωση απόψεων για τη διεύρυνση των ορίων του ΟΡ.ΘΕ και για την μεταφορά της εποπτείας του, στην Αιρετή Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.
Αυτό δυστυχώς δεν επιτρέπεται από το παρόν Σύνταγμα, το οποίο προβλέπει ότι οι πιο σημαντικές αρμοδιότητες του ΟΡ.ΘΕ και του ΟΡ.ΘΑ πρέπει να ασκούνται από φορέα της Κεντρικής Διοίκησης. Γι’ αυτό πρέπει να υπάρξει δέσμευση πολιτική και κυβερνητική, στην οποία πιστεύω ότι θα συμφωνήσουν και τα κόμματα της αντιπολίτευσης, ότι στην επικείμενη Αναθεώρηση του Συντάγματος θα ψηφιστεί αυτή η αλλαγή.
Είναι αδιανόητο στην εποχή που όλοι μιλούν για την αποκέντρωση, ως εθνική αλλά και ευρωπαϊκή πολιτική, να καταργούνται ουσιαστικοί φορείς του περιφερειακού σχεδιασμού και της ανάπτυξης και να επανέρχονται οι αρμοδιότητες στην Κεντρική Διοίκηση.
Καμιά φιλοσοφία για το νέο επιτελικό και αποτελεσματικό κράτος δεν μπορεί να εξηγήσει αυτήν την επιλογή.

Γιάννης Μαγκριώτης
Πρώην Υφυπουργός Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων.

Η προτεινόμενη κατάργηση των Οργανισμών Αθήνας (ΟΡΣΑ) και Θεσσαλονίκης (ΟΡΘΕ) δεν αναμένεται να οδηγήσει σε ουσιαστική εξοικονόμηση κόστους εφόσον οι αρμοδιότητες θα μεταφερθούν σε νέα τμήματα του ΥΠΕΚΑ. Το σημερινό προσωπικό των φορέων είναι ήδη ανεπαρκές και προέρχεται ουσιαστικά από υπαλλήλους αποσπασμένους από το ΥΠΕΚΑ.
Οι Οργανισμοί έχουν την ευθύνη σχεδιασμού, συντονισμού και υλοποίησης σύνθετων διαδικασιών ρύθμισης του χώρου στις οποίες εμπλέκονται πολυάριθμοι φορείς του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Ειδικότερα η κατάργηση του Οργανισμού Θεσσαλονίκης (ΟΡΘΕ) και η μεταφορά των αρμοδιοτήτων του σε τμήμα του ΥΠΕΚΑ στην Αθήνα έρχεται σε προφανή αντίθεση με το στόχο της αποκεντρωμένης και αποτελεσματικής λειτουργίας της διοίκησης και συνεπάγεται πλήθος μετακινήσεων με μεγάλο κόστος για τη διεκπεραίωση θεμάτων που σχετίζονται με το περιβάλλον, και τον χωροταξικό πολεοδομικό σχεδιασμό. Η κατάργηση του ΟΡΘΕ και η υποβάθμιση του σε συμβατικό τμήμα ενός υπουργείου με έδρα την Αθήνα θα επιδεινώσει ακόμη περισσότερο τη διαχείριση της μητροπολιτικής περιοχής της Θεσσαλονίκης που έχει πληγεί σε μεγαλύτερο βαθμό από την παρούσα οικονομική και κοινωνική κρίση. Ωστόσο αποτελεί ουσιαστικά το μοναδικό πόλο που έχει τις παραγωγικές και πληθυσμιακές προϋποθέσεις για να εξισορροπήσει την ασύμμετρη ανάπτυξη της χώρας με επίκεντρο την Αθήνα.
Σύμφωνα με την άποψη της πλειοψηφίας της διοίκησης του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Π.Σ. Α.Π.Θ. ο Οργανισμός Θεσσαλονίκης πρέπει όχι μόνο να συνεχίσει να λειτουργεί αποκεντρωμένα, με ουσιαστική παρουσία στην Θεσσαλονίκη αλλά και να αναβαθμιστεί ουσιαστικά, ώστε να ασκεί στρατηγικό ρόλο με αντιπροσωπευτική εκτελεστική επιτροπή ευρύτερης σύνθεσης, στην οποία θα περιλαμβάνονται εκπρόσωποι δημοσίων και ιδιωτικών φορέων, καθώς και ανεξάρτητοι επιστήμονες.

Νίκος Καλογήρου
Καθηγητής Αρχιτεκτονικού και Αστικού Σχεδιασμού
Πρόεδρος του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Π.Σ.Α.Π.Θ.

Ενώ στη Θεσσαλονίκη την Τετάρτη 15.1.2014, άρχιζε η δημόσια συζήτηση επί του Σχεδίου Νόμου του νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου Θεσσαλονίκης (ν.Ρ.Σ.Θ.), αναρτήθηκε για διαβούλευση το σχολιαζόμενο Σχέδιο Νόμου σύμφωνα με το οποίο προτείνεται η κατάργηση του Οργανισμού Θεσσαλονίκης (ΟΡ.ΘΕ.) αρμόδιου κατεξοχήν φορέα για την προώθηση και παρακολούθηση της εφαρμογής του.

Σαν Εκτελεστική Επιτροπή του Οργανισμού Θεσσαλονίκης (ΟΡ.ΘΕ.)., επισημαίνουμε τα ακόλουθα σημεία θεωρώντας και ελπίζοντας ότι συνεισφέρουμε αποτελεσματικά στο δημόσιο διάλογο:
1. Το προωθούμενο για κατάθεση στη Βουλή Σχέδιο Νόμου για το ν.Ρ.Σ.Θ. που εκτός άλλων προβλέπει διεύρυνση της περιοχής ευθύνης του, απαιτεί σοβαρή ενίσχυση και οργάνωση του ήδη λειτουργούντα Φορέα ώστε να διασφαλιστεί η προωθούμενη χωροταξική, πολεοδομικής και περιβαλλοντική πολιτική, που περιγράφεται και απορρέει από αυτό.
Το προτεινόμενο όμως Σχέδιο Νόμου καταργεί τον ΟΡ.ΘΕ., μεταφέρει τις αρμοδιότητές του στην Αθήνα και τις εντάσσει στις υπηρεσιακές δομές του Υ.ΠΕ.Κ.Α. θεωρώντας ότι ο σχεδιασμός, η παρακολούθηση της εφαρμογής και ο συντονισμός ενεργειών και δράσεων μπορεί να γίνεται «εξ αποστάσεως» και από οποιονδήποτε.
Επισημαίνουμε και πάλι ότι η εφαρμογή και παρακολούθηση του ν.Ρ.Σ.Θ. δεν μπορεί να γίνεται εκ του μακρόθεν, πόσο μάλλον από ένα υπό σύσταση Τμήμα, μιας υπό σύσταση Διεύθυνσης που προβλέπεται από το προτεινόμενο για θεσμοθέτηση οργανόγραμμα του Υ.Π.Ε.Κ.Α, με αρμοδιότητα «τον σχεδιασμό της Μητροπολιτικής Θεσσαλονίκης», υπεύθυνης για τη χάραξη των κατευθυντηρίων γραμμών για την άσκηση της χωροταξικής πολιτικής της Μητροπολιτικής Περιοχής της Θεσσαλονίκης.
2. Αναιρείται με τον τρόπο αυτό η αναφαίρετη από δεκαετίες εκχωρηθείσα σχετική αρμοδιότητα σε τοπικό επίπεδο που ασκήθηκε με επιτυχία με τη σύμπραξη των φορέων της Θεσσαλονίκης, με πόλο οργάνωσης και προώθησης των προτάσεων για τη χωρική ανάπτυξη και την ολοκληρωμένη περιβαλλοντική προστασία, τον Οργανισμό Θεσσαλονίκης.
Συστατικό στοιχείο εφαρμογής του ν.Ρ.Σ.Θ. είναι η συμμετοχή των κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών φορέων της πόλης, κάτι που προβλέπεται και με τη ανασύσταση του Συμβουλίου του. Ο σχεδιασμός και η παρακολούθηση και αξιολόγηση της υλοποίησής του από μακριά, επιβεβαιώνουν την οριζόντια-άκριτη και λανθασμένη θεώρηση, πως η κεντρική κυβέρνηση πρέπει να προΐσταται και να επιβάλλει ασφυκτικό έλεγχο στις περιφερειακές δομές και σχηματισμούς.
Η προωθούμενη για θεσμοθέτηση χωροταξική, περιβαλλοντική και πολεοδομική πολιτική απαιτεί σχεδιασμό, πληρότητα αποφάσεων και ενεργειών πράγμα που μπορεί να επιτευχθεί με την ενίσχυση και όχι την διάλυση χρήσιμων και απαραίτητων δομών.
3. Η προτεινόμενη κατάργηση του ΟΡ.ΘΕ. θα δημιουργήσει προβλήματα, όχι μόνο σε επίπεδο ουσίας του σχεδιασμού, αλλά και σε διαδικαστικά θέματα όπως εγκρίσεις Γ.Π.Σ. ή περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις., με συνέπειες που, μάλλον, δεν φαίνεται να έχουν εκτιμηθεί στο υπό διαβούλευση Σχέδιο Νόμου. Επιπλέον, η νέα προγραμματική περίοδος (Σ.Ε.Σ.), για την παροχή οικονομικών ενισχύσεων και την προώθηση επενδύσεων, επιβάλλει ολοκληρωμένες αστικές αναπλάσεις, ενταγμένες στον αστικό, πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό. Χωρίς τον ΟΡ.ΘΕ η προοπτική αυτή διαγράφεται απολύτως αρνητική.
4. Δεν υπάρχει δημοσιονομικό όφελος από την κατάργηση του ΟΡ.ΘΕ δεδομένου ότι το έμπειρο στελεχιακό δυναμικό που διαθέτει από της συστάσεώς του, έχει διατεθεί και αμείβεται από άλλες Υπηρεσίες του δημόσιου τομέα (Υ.Π.Ε.Κ.Α. και Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας-Θράκης), τα μέλη της διοίκησης δεν αμείβονται ενώ τα λειτουργικά έξοδα είναι μειωμένα στο ελάχιστο.
5. Τέλος, όπως είναι γνωστό η παρακολούθηση της υλοποίησης του ν.Ρ.Σ.Θ. από την αιρετή Περιφέρεια είναι αδύνατη, καθώς, σύμφωνα με συνταγματική επιταγή, η αρμοδιότητα του χωροταξικού σχεδιασμού ανήκει αποκλειστικά στην κεντρική διοίκηση. Με αυτή την έννοια η συνέχιση λειτουργίας του ΟΡ.ΘΕ. εξασφαλίζει την απρόσκοπτη λειτουργία θεσμών και διαδικασιών.

Γι αυτό και προτείνεται
1. Ο ΟΡ.ΘΕ. και ο ΟΡ.ΣΑ., όχι μόνον να διατηρηθούν και να λειτουργούν ως τοπικοί-αποκεντρωμένοι Φορείς, αλλά και να ενισχυθούν, ώστε να προωθηθούν οι στόχοι και τα προγράμματα της νέας Προγραμματικής Περιόδου (Σ.Ε.Σ.), που εμπεριέχουν έντονα τον πολεοδομικό και αστικό σχεδιασμό, ως συστατικό στοιχείο της χωρικής συνοχής και του αναπτυξιακού προγραμματισμού.
Οι Οργανισμοί αυτοί μπορούν να ανταποκριθούν στις υψηλές απαιτήσεις με την πολύτιμη γνώση και εμπειρία που διαθέτουν, σε αντιπαράθεση με τις προωθούμενες καταργήσεις, που τελικά θα αφήσουν μια μαύρη κουκίδα στον σχεδιασμό και ένα κενό σε περιφερειακό – τοπικό επίπεδο για την άσκηση πολιτικών του Υ.Π.Ε.Κ.Α. και την υλοποίηση στόχων που εκπορεύονται από τα προωθούμενα Σχέδια Νόμου για τα αντίστοιχα νέα Ρυθμιστικά Σχέδια των Μητροπόλεων Αθήνας και Θεσσαλονίκης.
2. Η πολιτεία πρέπει να προβεί σε αναπροσανατολισμό πολιτικών σχετικών με την αξιολόγηση Οργανισμών, με ουσιαστικό τρόπο, ενδυναμώνοντας παρά καταργώντας Φορείς που ιστορικά έχουν κατακτήσει το ρόλο τους και λειτουργούν ως υπεύθυνοι για τη χωρική ανάπτυξη στην περιοχή τους τόσο σε χωροταξικό και αστικό επίπεδο, όπως αυτό ασκείται από ειδικούς Φορείς σε όλες τις Μητροπολιτικές περιοχές των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Μάρω Ευαγγελίδου
20.1.14
Η κατάργηση των Οργανισμών Ρυθμιστικού Σχεδίου να γίνει ευκαιρία αναβάθμισης των θεσμών Μητροπολιτικής Διακυβέρνησης

Η κατάργηση των ΟΡΣΑ-Θ είναι λυπηρό γεγονός ιδίως για όσους πίστεψαν στον δύσκολο ρόλο τους και στρατεύθηκαν στην προσπάθεια ουσιαστικής άσκησής του. Μια σύντομη αναδρομή στην πορεία τους όμως, και κυρίως αυτής του ΟΡΣΑ, αναδεικνύει ότι η ‘προαναγγελία’ αυτού του θανάτου είχε γίνει σταδιακά μέσα από μη αναστρέψιμες επιλογές υποβάθμισης του ρόλου του, που έγιναν στην 30ετή ζωή του είτε από τις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες του Υπουργείου και του Οργανισμού, είτε από την Διοίκηση που τις εισηγήθηκε ή τις αποδέχθηκε άκριτα.
Αναφέρω χαρακτηριστικά, τη μη ανάληψη των αρμοδιοτήτων περιβαλλοντικής πολιτικής (του γνωστού ΠΕΡΠΑ) όπως είχε προδιαγραφεί από τον Ν1515/85, ή έστω την παρακολούθησή της, την απόδοση της αρμοδιότητας Πολεοδομικών Μελετών στο ΥΠΕΧΩΔΕ (1990) και όχι στις Νομαρχίες, επιλογή που θα επέτρεπε την οργάνωση μιας ουσιαστικής Αποκέντρωσης και την ανάπτυξη επιτελικού ρόλου παρακολούθησης της εφαρμογής του ΡΣΑ μέσα από μια κάθετη συνεργασία με τις υποκείμενες πολιτικο-διοικητικές βαθμίδες, την μη ανάληψη ενεργού ρόλου στο σχεδιασμό των Ολυμπιακών Υποδομών και τη μεταολυμπιακή τους ενσωμάτωση που θα επέτρεπε -με γερή στελέχωση- την ανάπτυξη μιας επιχειρησιακής κουλτούρας σχεδιασμού και διαχείρισης έναντι της πεπατημένης κανονιστικής πολιτικής, την υποτονική (μέσω γνωμοδότησης) ανάμειξή του στον περιφερειακό σχεδιασμό της διαχείρισης αποβλήτων, στην περιβαλλοντική αδειοδότηση μεγάλων έργων ή/και την στρατηγική περιβαλλοντική αξιολόγηση σχεδίων και προγραμμάτων, σε αντίθεση με τα ειωθότα σε αντίστοιχους φορείς άλλων ευρωπαϊκών χωρών κλπ.
Οι ανωτέρω επιλογές οφείλονται στην έλλειψη κοινά αποδεκτής αντίληψης για τον ρόλο του στρατηγικού χωρικού σχεδιασμού, ο οποίος δεν περιορίζεται απλά στην χάραξη κατευθύνσεων πολιτικής αλλά πρέπει να ενσωματώνει στην φιλοσοφία και τους στόχους του ένα πρόγραμμα εφαρμογής, καθώς και εργαλεία συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα. Η ίδρυση της αιρετής περιφέρειας το 2010 με την ανάληψη των αρμοδιοτήτων προγραμματισμού και τη διαχείριση του ΠΕΠ αυξάνει τις απαιτήσεις συντονισμού Περιφέρειας και ΟΡΣΑ, αλλά επιτρέπει και την ανάληψη εξ ολοκλήρου του ρόλου του φορέα εφαρμογής από την Περιφέρεια, όμως η ασαφής αναφορά του Ν του Καλλικράτη σε ‘μητροπολιτικές λειτουργίες’ (και όχι αρμοδιότητες) προκαλεί σύγχυση.
Καθοριστικό στοιχείο της όλης πορείας υποβάθμισης –ή ορθότερα μη κατάκτησης του ρόλου που του είχε αναθέσει ο ιδρυτικός του νόμος- είναι η μη έγκριση του Οργανογράμματος, κενό που ευθύνεται και για την τραγική υποστελέχωσή του (δες ανωτέρω και σχόλιο Δ. Οικονόμου με στοιχεία).
Η κατάργηση του ΟΡΣΑ συνιστά πάντως απώλεια για την χωρική και περιβαλλοντική διακυβέρνηση στην Αττική. Ωστόσο στο βαθμό που η επιλογή επιβάλλεται από την συγκυρία, είναι βασικό να ενταχθεί σε ένα ουσιαστικό πλαίσιο διοικητικής μεταρρύθμισης, να σχεδιαστεί σωστά και να μην προκαλέσει νέα προβλήματα. Αντίθετα –αν θέλουμε να ανταποκριθεί η κατάργηση των ΟΡΣ στις οριζόντιες αρχές της εισηγητικής έκθεσης του ΣΝ- είναι ευκαιρία να αντιμετωπίσει ταυτοχρόνως κάποιες χρόνιες αδυναμίες στην άσκηση πολεοδομικών και περιβαλλοντικών αρμοδιοτήτων και κυρίως την κατανομή τους μεταξύ Υπουργείου και υποκείμενων πολιτικο-διοικητικών επιπέδων (Αποκεντρωμένη Διοίκηση, Περιφέρεια και ΟΤΑ).
Σημειώνεται ότι η κατάργηση του φορέα δεν περιλαμβάνει μόνο τις Υπηρεσίες αλλά και την Εκτελεστική Επιτροπή (ΕΕ), η οποία είναι το πολιτικό όργανο γνωμοδότησης και διαβούλευσης. Τα δύο αυτά σώματα χρήζουν διαφορετικής αντιμετώπισης, αλλά το ΣΝ δεν προβλέπει ποιος ασκεί τις αρμοδιότητες της ΕΕ και επίσης δεν αναφέρεται στο όργανο που έχει συσταθεί με τον Ν. 3889/10 (αρ 27), ως ανασύσταση του Συμβουλίου ΡΣΑ. (Παρότι ουδέποτε ενεργοποιήθηκε. έχει μια ενδιαφέρουσα σύνθεση με συμμετοχή εκπροσώπων άλλων Υπουργείων που μπορεί να τονώσει την οριζόντια συνεργασία τομεακών και χωρικών πολιτικών).
Στην επεξεργασία πρότασης θα βοηθούσε η παράλληλη δημοσιοποίηση του ΣΝ της κυοφορούμενης ‘Χωροταξικής Πολεοδομικής Μεταρρύθμισης’ (γνωστή ως ΧΩΠΟΜΕ), η οποία θα αποσαφηνίσει τα επίπεδα σχεδιασμού, το περιεχόμενο και τις νομικές συνέπειες κάθε σχεδίου αλλά και τον φορέα έγκρισης και παρακολούθησης της εφαρμογής κάθε επιπέδου, ώστε να εξασφαλίζεται η κάθετη συνεργασία/συνοχή .

Ωστόσο –και με δεδομένο ότι το καλύτερο είναι εχθρός του καλού- καταθέτω κάποιες στοιχειώδεις ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ βελτίωσης του Αρ 12 του υπό διαβούλευση ΣΝ:

1. Να θεσπιστεί με τον ίδιο νόμο ένα πολιτικό όργανο τύπου «Συμβούλιο Μητροπολιτικής Διακυβέρνησης» το οποίο θα λειτουργεί υπό τον Υπουργό ΠΕΚΑ με τροποποίηση του 3889/αρ27, το οποίο θα αναλάβει μεγάλο μέρος των γνωμοδοτικών αρμοδιοτήτων της καταργούμενης ΕΕ, αλλά και νέες, που θα προσδιοριστούν σαφέστερα με μελλοντική πράξη (ΠΔ ή ΚΥΑ).
2. Να μετατεθεί η ημερομηνία κατάργησης των ΟΡΣ και να προβλεφθεί ότι θα γίνει με την έγκριση του νέου Οργανογράμματος. Δεν έχει καμία έννοια μια ενδιάμεση φάση που προκαλεί περιττή αναστάτωση και διοικητικό βάρος προσαρμογής, στο βαθμό που ήδη έχει δρομολογηθεί και θα εγκριθεί σύντομα το νέο Οργανόγραμμα.
3. Να προβλεφθεί στο νόμο η βασική μορφή της νέας Υπηρεσίας, η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από Δ/νση, ώστε να περιλαμβάνει τουλάχιστον τα σημερινά τμήματα (Ρυθμιστικού, Γενικού Πολεοδομικού Σχεδιασμού, Περιβάλλοντος και Μητροπολιτικών Παρεμβάσεων). Είναι παντελώς λάθος η μετατροπή ενός Οργανισμού Στρατηγικού Σχεδιασμού σε Τμήμα με ανάμεικτες αρμοδιότητες, όπως επίσης και η ένταξή του στη Δ/νση Χωροταξίας η οποία δεν διαθέτει την κατάλληλη τεχνογνωσία σε επίπεδο κλίμακας προσέγγισης για να ‘διευθύνει’ όλες τις αρμοδιότητες, ενώ θα υπάρξει επικάλυψη με άλλες Δ/νσεις του ΥΠΕΚΑ, και θα διαρραγεί η σημερινή ενότητα προσέγγισης χωρικών και περιβαλλοντικών πολιτικών.
4. Να προβλεφθεί –με εξουσιοδότηση- ότι κατά το στάδιο της υλοποίησης και μετά την αναλυτική καταγραφή των αρμοδιοτήτων και ‘περιγραμμάτων θέσεων’ (job description) του νέου Οργανογράμματος θα είναι δυνατή –με ΠΔ ή ΥΑ- η μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στην Περιφέρεια ιδίως αυτών που σχετίζονται με το πρόγραμμα εφαρμογής του ΡΣ και των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων. Σημειώνεται ότι ανάλογη πρόβλεψη εμπεριείχετο στο σχέδιο ΡΣΑ του 2012 η οποία αφαιρέθηκε στο νέο σχέδιο επειδή τα θέματα νομοθετικών ρυθμίσεων παραπέμφθηκαν στην ΧΩΠΟΜΕ. Η πρόβλεψη αυτή θα είναι χρήσιμη και για τον ΟΡΣΘ, αρμοδιότητες του οποίου μπορούν να μεταφερθούν στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας.
5. Να συμπληρωθεί η ρύθμιση με τη σύσταση των θέσεων προϊσταμένων Δ/νσης και Τμημάτων και προβλέψεις αναγνώρισης του χρόνου άσκησης διοικητικών καθηκόντων για τα στελέχη της ιεραρχίας των ΟΡΣΑ/Θ, ώστε να μπορούν να καταλάβουν θέσεις ευθύνης στη νέα δομή, και να διασφαλιστεί η μεταφορά της συσσωρευμένης εμπειρίας.
Τέλος επισημαίνω ότι η όλη ρύθμιση μπορεί να ενταχθεί στο ΣΝ περί ΡΣΑ που έχει ήδη κατατεθεί στη Βουλή.

Μάρω Ευαγγελίδου, Πολεοδόμος-Χωροτάκτης πρώην Γ. Γραμματέας ΥΠΕΚΑ
(οι ανωτέρω προτάσεις 1-3, είχαν κατατεθεί στο Υπουργό Ε. Λιβιεράτο στη διάρκεια της θητείας μου, κατά την επεξεργασία του Οργανογράμματος του ΥΠΕΚΑ)

Η κατάργηση των Οργανισμών Ρυθμιστικού Σχεδίου να γίνει ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΤΩΝ ΘΕΣΜΩΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΤΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

Η κατάργηση των ΟΡΣΑ-Θ είναι λυπηρό γεγονός ιδίως για όσους πίστεψαν στον δύσκολο ρόλο τους και στρατεύθηκαν στην προσπάθεια ουσιαστικής άσκησής του. Μια σύντομη αναδρομή στην πορεία τους όμως, και κυρίως αυτής του ΟΡΣΑ, αναδεικνύει ότι η ‘προαναγγελία’ αυτού του θανάτου είχε γίνει σταδιακά μέσα από μη αναστρέψιμες επιλογές υποβάθμισης του ρόλου του, που έγιναν στην 30ετή ζωή του είτε από τις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες του Υπουργείου και του Οργανισμού, είτε από την Διοίκηση που τις εισηγήθηκε ή τις αποδέχθηκε άκριτα.
Αναφέρω χαρακτηριστικά, τη μη ανάληψη των αρμοδιοτήτων περιβαλλοντικής πολιτικής (του γνωστού ΠΕΡΠΑ) όπως είχε προδιαγραφεί από τον Ν1515/85, ή έστω την παρακολούθησή της, την απόδοση της αρμοδιότητας Πολεοδομικών Μελετών στο ΥΠΕΧΩΔΕ (1990) και όχι στις Νομαρχίες, επιλογή που θα επέτρεπε την οργάνωση μιας ουσιαστικής Αποκέντρωσης και την ανάπτυξη επιτελικού ρόλου παρακολούθησης της εφαρμογής του ΡΣΑ μέσα από μια κάθετη συνεργασία με τις υποκείμενες πολιτικο-διοικητικές βαθμίδες, την μη ανάληψη ενεργού ρόλου στο σχεδιασμό των Ολυμπιακών Υποδομών και τη μεταολυμπιακή τους ενσωμάτωση που θα επέτρεπε -με γερή στελέχωση- την ανάπτυξη μιας επιχειρησιακής κουλτούρας σχεδιασμού και διαχείρισης έναντι της πεπατημένης κανονιστικής πολιτικής, την υποτονική (μέσω γνωμοδότησης) ανάμειξή του στον περιφερειακό σχεδιασμό της διαχείρισης αποβλήτων, στην περιβαλλοντική αδειοδότηση μεγάλων έργων ή/και την στρατηγική περιβαλλοντική αξιολόγηση σχεδίων και προγραμμάτων, σε αντίθεση με τα ειωθότα σε αντίστοιχους φορείς άλλων ευρωπαϊκών χωρών κλπ.
Οι ανωτέρω επιλογές οφείλονται στην έλλειψη κοινά αποδεκτής αντίληψης για τον ρόλο του στρατηγικού χωρικού σχεδιασμού, ο οποίος δεν περιορίζεται απλά στην χάραξη κατευθύνσεων πολιτικής αλλά πρέπει να ενσωματώνει στην φιλοσοφία και τους στόχους του ένα πρόγραμμα εφαρμογής, καθώς και εργαλεία συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα. Η ίδρυση της αιρετής περιφέρειας το 2010 με την ανάληψη των αρμοδιοτήτων προγραμματισμού και τη διαχείριση του ΠΕΠ αυξάνει τις απαιτήσεις συντονισμού Περιφέρειας και ΟΡΣΑ, αλλά επιτρέπει και την ανάληψη εξ ολοκλήρου του ρόλου του φορέα εφαρμογής από την Περιφέρεια, όμως η ασαφής αναφορά του Ν του Καλλικράτη σε ‘μητροπολιτικές λειτουργίες’ (και όχι αρμοδιότητες) προκαλεί σύγχυση.
Καθοριστικό στοιχείο της όλης πορείας υποβάθμισης –ή ορθότερα μη κατάκτησης του ρόλου που του είχε αναθέσει ο ιδρυτικός του νόμος- είναι η μη έγκριση του Οργανογράμματος, κενό που ευθύνεται και για την τραγική υποστελέχωσή του (δες ανωτέρω και σχόλιο Δ. Οικονόμου με στοιχεία).
Η κατάργηση του ΟΡΣΑ συνιστά πάντως απώλεια για την χωρική και περιβαλλοντική διακυβέρνηση στην Αττική. Ωστόσο στο βαθμό που η επιλογή επιβάλλεται από την συγκυρία, είναι βασικό να ενταχθεί σε ένα ουσιαστικό πλαίσιο διοικητικής μεταρρύθμισης, να σχεδιαστεί σωστά και να μην προκαλέσει νέα προβλήματα. Αντίθετα –αν θέλουμε να ανταποκριθεί η κατάργηση των ΟΡΣ στις οριζόντιες αρχές της εισηγητικής έκθεσης του ΣΝ- είναι ευκαιρία να αντιμετωπίσει ταυτοχρόνως κάποιες χρόνιες αδυναμίες στην άσκηση πολεοδομικών και περιβαλλοντικών αρμοδιοτήτων και κυρίως την κατανομή τους μεταξύ Υπουργείου και υποκείμενων πολιτικο-διοικητικών επιπέδων (Αποκεντρωμένη Διοίκηση, Περιφέρεια και ΟΤΑ).
Σημειώνεται ότι η κατάργηση του φορέα δεν περιλαμβάνει μόνο τις Υπηρεσίες αλλά και την Εκτελεστική Επιτροπή (ΕΕ), η οποία είναι το πολιτικό όργανο γνωμοδότησης και διαβούλευσης. Τα δύο αυτά σώματα χρήζουν διαφορετικής αντιμετώπισης, αλλά το ΣΝ δεν προβλέπει ποιος ασκεί τις αρμοδιότητες της ΕΕ και επίσης δεν αναφέρεται στο όργανο που έχει συσταθεί με τον Ν. 3889/10 (αρ 27), ως ανασύσταση του Συμβουλίου ΡΣΑ. (Παρότι ουδέποτε ενεργοποιήθηκε. έχει μια ενδιαφέρουσα σύνθεση με συμμετοχή εκπροσώπων άλλων Υπουργείων που μπορεί να τονώσει την οριζόντια συνεργασία τομεακών και χωρικών πολιτικών).
Στην επεξεργασία πρότασης θα βοηθούσε η παράλληλη δημοσιοποίηση του ΣΝ της κυοφορούμενης ‘Χωροταξικής Πολεοδομικής Μεταρρύθμισης’ (γνωστή ως ΧΩΠΟΜΕ), η οποία θα αποσαφηνίσει τα επίπεδα σχεδιασμού, το περιεχόμενο και τις νομικές συνέπειες κάθε σχεδίου αλλά και τον φορέα έγκρισης και παρακολούθησης της εφαρμογής κάθε επιπέδου, ώστε να εξασφαλίζεται η κάθετη συνεργασία/συνοχή .

Ωστόσο –και με δεδομένο ότι το καλύτερο είναι εχθρός του καλού- καταθέτω κάποιες στοιχειώδεις ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ βελτίωσης του Αρ 12 του υπό διαβούλευση ΣΝ:

1. Να θεσπιστεί με τον ίδιο νόμο ένα πολιτικό όργανο τύπου «Συμβούλιο Μητροπολιτικής Διακυβέρνησης» το οποίο θα λειτουργεί υπό τον Υπουργό ΠΕΚΑ με τροποποίηση του 3889/αρ27, το οποίο θα αναλάβει μεγάλο μέρος των γνωμοδοτικών αρμοδιοτήτων της καταργούμενης ΕΕ, αλλά και νέες, που θα προσδιοριστούν σαφέστερα με μελλοντική πράξη (ΠΔ ή ΚΥΑ).
2. Να μετατεθεί η ημερομηνία κατάργησης των ΟΡΣ και να προβλεφθεί ότι θα γίνει με την έγκριση του νέου Οργανογράμματος. Δεν έχει καμία έννοια μια ενδιάμεση φάση που προκαλεί περιττή αναστάτωση και διοικητικό βάρος προσαρμογής, στο βαθμό που ήδη έχει δρομολογηθεί και θα εγκριθεί σύντομα το νέο Οργανόγραμμα.
3. Να προβλεφθεί στο νόμο η βασική μορφή της νέας Υπηρεσίας, η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από Δ/νση, ώστε να περιλαμβάνει τουλάχιστον τα σημερινά τμήματα (Ρυθμιστικού, Γενικού Πολεοδομικού Σχεδιασμού, Περιβάλλοντος και Μητροπολιτικών Παρεμβάσεων). Είναι παντελώς λάθος η μετατροπή ενός Οργανισμού Στρατηγικού Σχεδιασμού σε Τμήμα με ανάμεικτες αρμοδιότητες, όπως επίσης και η ένταξή του στη Δ/νση Χωροταξίας η οποία δεν διαθέτει την κατάλληλη τεχνογνωσία σε επίπεδο κλίμακας προσέγγισης για να ‘διευθύνει’ όλες τις αρμοδιότητες, ενώ θα υπάρξει επικάλυψη με άλλες Δ/νσεις του ΥΠΕΚΑ, και θα διαρραγεί η σημερινή ενότητα προσέγγισης χωρικών και περιβαλλοντικών πολιτικών.
4. Να προβλεφθεί –με εξουσιοδότηση- ότι κατά το στάδιο της υλοποίησης και μετά την αναλυτική καταγραφή των αρμοδιοτήτων και ‘περιγραμμάτων θέσεων’ (job description) του νέου Οργανογράμματος θα είναι δυνατή –με ΠΔ ή ΥΑ- η μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στην Περιφέρεια ιδίως αυτών που σχετίζονται με το πρόγραμμα εφαρμογής του ΡΣ και των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων. Σημειώνεται ότι ανάλογη πρόβλεψη εμπεριείχετο στο σχέδιο ΡΣΑ του 2012 η οποία αφαιρέθηκε στο νέο σχέδιο επειδή τα θέματα νομοθετικών ρυθμίσεων παραπέμφθηκαν στην ΧΩΠΟΜΕ. Η πρόβλεψη αυτή θα είναι χρήσιμη και για τον ΟΡΣΘ, αρμοδιότητες του οποίου μπορούν να μεταφερθούν στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας.
5. Να συμπληρωθεί η ρύθμιση με τη σύσταση των θέσεων προϊσταμένων Δ/νσης και Τμημάτων και προβλέψεις αναγνώρισης του χρόνου άσκησης διοικητικών καθηκόντων για τα στελέχη της ιεραρχίας των ΟΡΣΑ/Θ, ώστε να μπορούν να καταλάβουν θέσεις ευθύνης στη νέα δομή, και να διασφαλιστεί η μεταφορά της συσσωρευμένης εμπειρίας.
Τέλος επισημαίνω ότι η όλη ρύθμιση μπορεί να ενταχθεί στο ΣΝ περί ΡΣΑ που έχει ήδη κατατεθεί στη Βουλή.

Μάρω Ευαγγελίδου, Πολεοδόμος-Χωροτάκτης πρώην Γ. Γραμματέας ΥΠΕΚΑ
(οι ανωτέρω προτάσεις 1-3, είχαν κατατεθεί στο Υπουργό Ε. Λιβιεράτο στη διάρκεια της θητείας μου, κατά την επεξεργασία του Οργανογράμματος του ΥΠΕΚΑ)

Η κατάργηση του ΟΡΣΑ αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζονται τα πράγματα στην Ελλάδα του σήμερα. Πράγματι, τα τελευταία χρόνια έχουμε γίνει μάρτυρες μιας τάσης συρρίκνωσης του ΟΡΣΑ με την απομάκρυνση σημαντικού μέρους του προσωπικού του, με αποτέλεσμα να έχουν απομείνει περίπου 20 στελέχη, από τα οποία τα 10 είναι μηχανικοί. Και αυτό, ενώ είναι γνωστό το σημαντικό έργο του που έχει απτά αποτελέσματα – η εκπόνηση του νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αθήνας, το οποίο βρίσκεται σε διαδικασία προώθησης στη Βουλή για ψήφιση, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα-.

Αντί, λοιπόν, να ενισχυθεί ο ρόλος του ΟΡΣΑ, αλλά και το προσωπικό του, αποφασίζεται η κατάργησή του και η εκχώρηση (?) των αρμοδιοτήτων του σε ένα απλό τμήμα του ΥΠΕΚΑ που θα ιδρυθεί.

Η πρόταση αυτή δεν ευσταθεί από καμιά άποψη. Πράγματι, αν εξετάσουμε το θέμα από οικονομικής πλευράς, θα διαπιστώσουμε ότι οι περισσότεροι υπάλληλοι του ΟΡΣΑ θα επιστρέψουν στον ΥΠΕΚΑ, απ΄όπου είχαν αποσπαστεί, ενώ δεν αποκλείεται να διατηρηθεί και το υπάρχον κτίριο που στεγάζει τον ΟΡΣΑ λόγω ελλείψεως χώρων, οπότε για ποιά εξοικονόμηση πόρων μιλάμε; Επιπλέον, είναι προφανές ότι με την κατάργηση του ΟΡΣΑ χάνεται και η πολύτιμη εμπειρία που έχει συσσωρευθεί κατά τα 30 χρόνια λειτουργίας του, ενώ είναι πολύ αμφίβολο αν το τμήμα του ΥΠΕΚΑ που θα δημιουργηθεί θα μπορέσει να ανταποκριθεί με επιτυχία στο μεγάλο έργο που θεωρητικά θα αναλάβει.

Τα παραπάνω οδηγούν στο εξής συμπέρασμα: ή η απόφαση κατάργησης του ΟΡΣΑ ελήφθη με μεγάλη προχειρότητα,χωρίς ικανοποιητική μελέτη των δεδομένων, ή ο ρόλος του ΟΡΣΑ δεν ήταν αρεστός σε κάποιους που έχουν άλλους στόχους, αντίθετους με το δημόσιο συμφέρον…

Ή κατάργηση των Οργανισμών δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ασυνεπής κίνηση από τη μεριά της πολιτείας: Μετά από τρεις δεκαετίες αυστηρής κηδεμονίας τους από το κατά περίπτωση προϊστάμενο υπουργείο (με αποτέλεσμα το σημαντικό περιορισμό της εμβέλειάς τους), τερματίζεται άδοξα ένα πείραμα πριν καλά-καλά του δοθεί η δυνατότητα να εξελιχθεί όπως θα έπρεπε. Χωρίς να υπάρχει κάποιο σξιόλογο δημοσιονομικό όφελος, εξαφανίζουμε ένα θεσμό που δοκιμάστηκε επιτυχώς σε διάφορες χώρες του εξωτερικού, και μάλιστα σε μια περίοδο που η ανάγκη ολιστικής προσέγγισης σε θέματα αειφορίας προβάλλει επιτακτικά. Χωρίς τους Οργανισμούς το δύσκολο αυτό αντικείμενο θα πρέπει να το αναλάβουν φύσει δυσκίνητες και ανεπαρκώς στελεχωμένες υπηρεσιες του Υπουργείου. Αναπόφευκτη συνέπεια, η περαιτέρω μείωση της αποτελεσματικότητας. Με τέτοια νομοθετήματα η χώρα θα παραμείνει οπισθοδρομική.

Καθηγητής Νικόλαος Σ. Μουσιόπουλος
τέως Κοσμήτορας Πολυτεχνικής Σχολής Α.Π.Θ.
τακτικό μέλος Γερμανικής Ακαδημίας Επιστημών

Εφόσον το κύριο ζήτημα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της χώρας είναι η «σωστή» ανάπτυξη (σε αντιδιαστολή με την στρεβλή ή την αυθαίρετη ανάπτυξη που τείνει να γίνει ο κανόνας), θεσμοί όπως είναι οι μηχανισμοί/οργανισμοι σχεδιασμού και ελέγχου της ανάπτυξης χρειάζονται ενδυνάμωση και ενίσχυση, όχι κατάργηση.

Ο ΟΡΣΑ, ο ΟΡΘΕ και ο ΟΡΘΙ είναι οι κατεξοχήν υφιστάμενοι μηχανισμοί σχεδιασμού και ελέγχου που πρόσφατα έχουν εκπονήσει νέα Ρυθμιστικά Σχέδια και τα έχουν καταθέσει προς έγκριση. Ουδείς αμφισβητεί ότι τα επικαιροποιημένα Ρυθμιστικά σχέδια των νομών που συγκεντρώνουν πάνω από το 50% της οικονομικής δραστηριότητας της χώρας είναι απαραίτητα εργαλεία για τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Δεδομένου εξάλλου του γεγονότος ότι ουδέν άμεσο οικονομικό (δημοσιονομικό) κέρδος δεν προκύπτει από την κατάργηση των οργανισμών αυτών, η κίνηση έχει συμβολική μόνο αξία. Το ερώτημα λοιπόν είναι αν η μείωση του αριθμού των οργανισμών έχει μεγαλύτερη συμβολική αξία στην αγορά από την ενίσχυση και ενδυνάμωση των μηχανισμών σχεδιασμού και ελέγχου της ανάπτυξης. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι κατά τη γνώμη μου προφανής.

Είναι πολύ εύκολο να καταστρέψεις ένα θεσμό ενώ είναι πολύ δυσκολότερο να τον ξαναφτιάξεις από την αρχή. Άποψή μου είναι ότι οι Οργανισμοί των Ρυθμιστικών Σχεδίων πρέπει να ενισχυθούν, να ενδυναμωθούν, να στελεχωθούν και να διορθωθούν οι όποιες πιθανόν διαπιστωμένες αδυναμίες τους ώστε να παίξουν το ρόλο τους σωστά συμβάλλοντας υποδειγματικά στην προσπάθεια αλλαγής του κλίματος και εν τέλει εξόδου από την κρίση.

Με την κατάργηση του ΟΡΘΕ επιστρέφουν στην κεντρική διοίκηση αρμοδιότητες που ασκούνται αποκεντρωμένα και τοπικά στη Θεσσαλονίκη από το 1985. Επί πλέον αναιρείται κάθε έννοια του ολοκληρωμένου σχεδιασμού για την επίτευξη εδαφικής συνοχής και περιβαλλοντικής προστασίας σε περιοχές μητροπολιτικού χαρακτήρα με έντονα και σύνθετα προβλήματα που για να αντιμετωπισθούν θέλουν ενιαία και ολοκληρωτική θεώρηση για την άσκηση χωροταξικής, περιβαλλοντικής και πολεοδομικής πολιτικής.

Κατάργηση του Οργανισμού Αθήνας …. τέλος σχεδιασμού για την Αττική;

Με έκπληξη πληροφορηθήκαμε μέσω της ανάρτησης σε διαβούλευση σχετικού Σχεδίου Νόμου του ΥΔΜΗΔ, ότι καταργείται ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας (άρθρο 12 αυτού). Το επιχειρούμενο «λουκέτο» στον Οργανισμό Αθήνας είναι λουκέτο στον Σχεδιασμό της Αθήνας, και στις έννοιες του συντονισμού, του ελέγχου, της συναίνεσης, της Ανάπτυξης και του Οράματος που εμπεριέχει.

Η κατάργηση χρησιμοποιεί ως αιτιολογικό την εξυπηρέτηση της αναδιάρθρωσης του δημόσιου τομέα. Στο εισαγωγικό σημείωμα του προτείνοντος Υπουργού γίνεται λόγος για κατάργηση φορέων που δεν είναι απαραίτητοι και που έχουν πλέον εκπληρώσει την αποστολή τους και για εκπλήρωση του στόχου δημιουργίας κράτους λειτουργικότερου και αποτελεσματικότερου, στα πλαίσια των επιχειρησιακών προτεραιοτήτων του κράτους.
Στην δε αιτιολογική έκθεσή του:
-ο εξορθολογισμός φορέων με συναφές αντικείμενο και επικαλυπτόμενες δραστηριότητες (περιορισμός πλήθους ομοειδών φορέων και αντιμετώπιση κατακερματισμού αντικειμένου),
-η σημαντική εξοικονόμηση κόστους μέσω π.χ. του περιορισμού των λειτουργικών δαπανών,
-η επίτευξη οικονομιών κλίμακας με τη συγκέντρωση των σχετικών αρμοδιοτήτων σε υφιστάμενες δομές που λειτουργούν σε κεντρικό/επιτελικό επίπεδο.

Από τα αναφερόμενα στην περίπτωση του Οργανισμού Αθήνας δεν ισχύει ΟΥΔΕΝ.
Δεν προκύπτει με την ρύθμιση εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος την στιγμή που:

1. Ο Οργανισμός Αθήνας δεν έχει εκπληρώσει το έργο του και αυτό όχι γιατί ολιγώρησε στα καθήκοντά του , αλλά γιατί
αποστολή του είναι ο χωρικός Σχεδιασμός και η Προστασία του Περιβάλλοντος της Mητροπολιτικής περιοχής της Αθήνας – Αττικής, που ως δυναμική έννοια και πρακτική, δεν τελειώνει αλλά εξελίσσεται αφουγκραζόμενη τις νέες ανάγκες της κοινωνίας και προτείνοντας λύσεις οι οποίες εξυπηρετούν τον ολοκληρωμένο σχεδιασμό, ώστε να εξασφαλίζεται η ανάπτυξη παράλληλα με το βελτιωμένο περιβάλλον και την εξισορρόπιση κοινωνικών ανισοτήτων.

2. Ο Χωροταξικός Σχεδιασμός έχει σαφές πεδίο αναφοράς που δεν στοιχειοθετεί συνάφεια αντικειμένου. Ο Χώρος της Μητροπολιτικής περιφέρειας της Αθήνας έχει τις δικές του επιτακτικές ανάγκες, τις δικές του προτεραιότητες, τις δικές του δυναμικές, τις δικές του αναπτυξιακές απαιτήσεις, τα δικά του περιβαλλοντικά προβλήματα την δική του φυσιογνωμία και απαιτεί διαφορετικό τρόπο επέμβασης. Σε κάθε περίπτωση εμπεριέχει μια ιδιαίτερη δυναμική, λόγω της συγκέντρωσης σε αυτόν του 35% περίπου του πληθυσμού της χώρας και του 48% του ΑΕΠ αυτής και με βάση τις σύγχρονες πρακτικές απαιτεί ολιστική προσέγγιση, ευελιξία, επαγρύπνηση και βαθειά γνώση του Χώρου.
Βεβαίως η συνάφεια δεν έχει να κάνει με τα νομοθετικά εργαλεία, που μπορεί να είναι κοινά και να υλοποιούν ποικιλία νομοθετικών πρωτοβουλιών.

3. Με την κατάργηση του Οργανισμού Αθήνας δεν επιτυγχάνεται σημαντική εξοικονόμηση κόστους. Οι λειτουργικές του δαπάνες ελάχιστα επιβαρύνουν τον προϋπολογισμό του Κράτους (ανέρχονται στο 0,02% του συνολικού εκτιμώμενου ποσού εξοικονόμησης με την αναδιάρθρωση του ΥΠΕΚΑ και είναι της τάξης των 300.000 ευρώ). Αυτό γιατί επί της ουσίας λειτουργεί με υπαλλήλους διατεθημένους από το Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής , οι οποίοι αμείβονται με τους βασικούς μισθούς, χωρίς επιδόματα θέσης, χωρίς υπερωρίες , χωρίς επιμίσθια ειδικών διατάξεων, τα δε μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής του, που αποτελούν το γνωμοδοτικό του όργανο, δεν είναι αμοιβόμενα.

4. Με την προτεινόμενη ρύθμιση αναφέρεται ότι οι αρμοδιότητες του Οργανισμού Αθήνας μεταφέρονται στο Τμήμα Μητροπολιτικού Σχεδιασμού Αθήνας στην Δ/νση Χωροταξίας οι αρμοδιότητες της οποίας διαρθρώνονται σε 9 τμήματα (συμπεριλαμβανομένων των υπό σύσταση τμημάτων με το Σχέδιο Νόμου). Η Δνση Χωροταξίας υπάγεται στην Γενική Γραμματεία Χωροταξίας η οποία σύμφωνα με το άρθρο 19 του ν.3855/10 υποστηρίζεται λειτουργικά από την Κεντρική Υπηρεσία του ΥΠΕΚΑ .
Παραμένει αναγκαίο να διευκρινηστεί πώς ένας τεράστιος όγκος θεμάτων που αφορούν αρμοδιότητες του ΟΡΣΑ (ενδεικτικά η Μητροπολιτική Περιφέρεια Αττικής περιλαμβάνει 66 Καλλικρατικούς Δήμους) είτε απλώς βρίσκονται σε εξέλιξη στον ΟΡΣΑ (πχ Ελαιώνας, Πάρκο Γουδή, Θριάσειο, μητροπολιτικές παρεμβάσεις, ορεινοί όγκοι, ανάπτυξη δημόσιων ακινήτων, 18 ΓΠΣ σε εκκρεμότητα κοκ), θα αντιστοιχιθεί με το μέγεθος ενός συμβατικού τμήματος του ΥΠΕΚΑ.
Από την άλλη, το σχήμα αυτό εντάσσοντας τα αντικείμενα στους γραφειοκρατικούς δαιδάλους της ιερραρχικής δομής του ΥΠΕΚΑ, καταλύει την μέχρι σήμερα υπάρχουσα ευελιξία και ταχύτητα στην προώθηση των θεμάτων , αναγκαία για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της παρούσας συγκυρίας που διανύει η χώρα και ιδιαίτερα το Λεκανοπέδιο της Αττικής και αναγκαία για την υποστήριξη του διεθνή ρόλο του σε μια παγκοσμιοποιημένη και ανταγωνιστική οικονομία..
Η διασφάλιση τόσο της διεκπεραίωσης των θεμάτων όσο και της αξιοποίησης της συσωρευμένης εμπειρίας και πολύτιμης γνώσης του στελεχιακού δυναμικού του, που αποσυντίθεται οδηγούμενο σε διαφορετικές διευθύνσεις μέσα στο ΥΠΕΚΑ και στην διαθεσιμότητα για τρείς από αυτούς, δεν αξιολογήθηκε καθόλου. Η αποξίωση και η οριζόντια αντιμετώπιση τα ισοπέδωσε.

5. Στην σημερινή συγκυρία είναι ανάγκη, ένας μηχανισμός όπως ο ΟΡΣΑ, που υπήρξε εν πολλοίς ένα ανεξάρτητο εργαλείο εφαρμογής ενός οραματικού στρατηγικού σχεδιασμού (με συμμετοχή της κεντρικής διοίκησης και της αιρετής αυτοδιοίκησης), να ενισχυθεί και αναβαθμιστεί με την απόδοση ενός ολοκληρωτικά συντονιστικού και επιχειρησιακού ρόλου.

Ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας ξεκίνησε την λειτουργία του το 1985 με κορύφωση της στελέχωσης του 90 περίπου άτομα, διατεθημένα από το τότε Υπουργείο Χωροταξίας και κατέληξε, μια και δεν απόκτησε ποτέ οργανισμό που να διασφαλίζει τους υπαλλήλους του, να αριθμεί περίπου 20 στις μέρες μας. Παρόλα αυτά υπηρέτησαν σε αυτόν άξια στελέχη και αναπτύχθηκε μια σημαντικότατη τεχνογνωσία, που κινδυνεύει να αξανεμιστεί.
Παρά τις δυσκολίες ιδιαίτερα τα δύο τελευταία χρόνια, ο Οργανισμός Αθήνας αντιλήφθηκε γρήγορα τις προκλήσεις της εποχής και ανταποκρίθηκε στις απαιτήσεις τους, με αυταπάρνηση του στελεχικού δυναμικού και άνοιγμα προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τους κρατικούς και μη φορείς, ολοκληρώνοντας το Νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο σε συνεργασία με τις παραγωγικές τάξεις και τα εμπλεκόμενα Υπουργεία, αναθεωρώντας ικανό αριθμό Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων της Αττικής παρεμβαίνοντας δυναμικά με αναπλάσεις υποβαθμισμένων περιοχών, διασφαλίζοντας την ακεραιότητα προστατευόμενων περιοχών και δίνοντας λύσεις εκεί που φαίνονταν ότι δεν υπάρχουν.
Υπήρξε πάντοτε για τις περιοχές αρμοδιότητάς του στην Αττική, στο πλευρό της πολιτείας ως τεχνικός σύμβουλος και υποστηρικτής της ορθολογικής ανάπτυξης και των επενδυτικών πρωτοβουλιών, της οικολογικής ανασυγκρότησης και του οράματος για μια πιο ελκυστική και λειτουργική μητρόπολη.

Το μέλλον του Οργανισμού Αθήνας, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί εκτός οριζόντιων και άκριτων πολιτικών, μέσα από τη συζήτηση στην βουλή τού Νομοσχεδίου του Ρυθμιστικού του Σχεδίου, με ενίσχυση του συντονιστικού του ρόλου, αφού η προτεινόμενη κατάργησή ΔΕΝ αφορά σε επικαλυπτόμενες δραστηριότητες και συναφή αντικείμενα, ΔΕΝ εξυπηρετεί σημαντική εξοικονόμηση κόστους και ΔΕΝ συνιστά συγκέντρωση αρμοδιοτήτων σε υφιστάμενες δομές του κεντρικού κράτους.

Η αστόχαστη κατάργηση του ΟΡΘΕ, όπως και του Οργανισμού της Αθήνας, με την προσχηματική επίκληση της ανάγκης αναδιαρθρώσεων των Οργανισμών του Δημόσιου Τομέα, ολοκληρώνει, μάλλον αποτελειώνει, μια στρατηγική, μέσα στις δεκαετίες, σταδιακής εγκατάλειψής τους ή, επιεικέστερα, αποστέρησής τους από τις ρυθμιστικές τους αρμοδιότητες, που κατά τη στιγμή της ίδρυσής τους είχαν επιτρέψει την αισιοδοξία για την ανάπτυξη πολιτικών επίλυσης των αντιθέσεων του χώρου, στην κατεύθυνση της κοινωνικής δικαιοσύνης, της ανάπτυξης και της υπεράσπισης του περιβάλλοντος.

Ο ΟΡΘΕ οφείλει το κύρος του όχι σε μια ανακλαστική, φορμαλιστική υπεράσπιση των δημόσιων Οργανισμών, αλλά στην ιστορία των καίριων γνωμοδοτικών παρεμβάσεων του σε κρίσιμα ζητήματα ανάπτυξης της πόλης και του ευρύτερου οικονομικού χώρου της Θεσσαλονίκης.
Στην ικανότητά του να ανατοποθετεί τα πρακτικά ζητήματα της συγκυρίας στο επίπεδο της θεωρητικής τους περιγραφής και της κοινωνικής τους αλήθειας.
Στην εγρήγορση του επιστημονικά εξαιρετικά εφοδιασμένου στελεχικού του δυναμικού να εξελίσσει τα εργαλεία της άσκησης ρυθμιστικών ελέγχων και να διατυπώνει πολιτικές επίλυσης των χωρικών αντιθέσεων.
Στη συγκρότηση, μέσα στα χρόνια, μιας δημιουργικής εμπειρίας και συλλογικής ευφυΐας, που συχνά επέτρεψε πειραματικές πρωτοβουλίες ανίχνευσης νέων προσεγγίσεων στα προβλήματα της σύγχρονης μητρόπολης – χαρακτηριστικά που αποτυπώνονται τόσο στις εκατοντάδες εφαρμοσμένων Μελετών και Ερευντικών Προγραμμάτων που ο ΟΡΘΕ ενέπνευσε, συντόνισε και υλοποίησε, πολλά από τα οποία αναγνωρίσθηκαν και διεθνώς ως πρωτοπόρες συμβολές.
Στην ανεξαρτησία της επιστημονικής-πολιτικής φιλοσοφίας, που ο ΟΡΘΕ διαμόρφωσε απέναντι σε επιλογές τις πολιτικής του διεύθυνσης, όσο και απέναντι σε ομάδες συχνά επιθετικών συμφερόντων.

Εχει χαρακτήρα ειρωνείας το γεγονός ότι η ανακοίνωση της διάλυσης του ΟΡΘΕ – στη συγκυρία της κρίσης, σε μια στιγμή παρόξυνσης των χωρικών αντιθέσεων και εκτράχυνσης των μεθόδων διαρπαγής δικαιωμάτων και αποθεμάτων του δημόσιου στοιχείου – συνέπεσε με τη στιγμή ανακοίνωσης από τον Υπουργό του Ρυθμιστικού Σχεδίου της Θεσσαλονίκης, δηλαδή ενός έργου στο οποίο συμβολικά πυκνώνει η πολιτική και επιστημονική λογική του ΟΡΘΕ.
Η κατάργηση του Οργανισμού, χωρίς μάλιστα να έχει ανακοινωθεί κάποια αξιολόγηση που, ενδεχομένως, θα υπεδείκνυε την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του και τον εκσυγχρονισμό των δομών του, είναι μία κίνηση πολιτικού πρωτογονισμού, η οποία αναθέτοντας τις αρμοδιότητές του τώρα στο ΥΠΕΚΑ και αργότερα, γιατί όχι, σε κάποιο outsourcing προοιωνίζεται, αν δεν υπερκαθορίζει, την τυφλή κυριαρχία αυθαίρετων, αντικοινωνικών χωρικών στρατηγικών, σε αντίθεση προς κάθε λογική κοινωνικού και αποκεντρωμένου δημοκρατικού σχεδιασμού και ελέγχου.

Για όποιον και όποιαν βρίσκεται ή βρέθηκε μέσα στο χώρο λειτουργίας των δομών σχεδιασμού και ρύθμισης του χώρου, η μόνη λύση είναι η απαλοιφή, τώρα, του άρθρου 12 από το Νομοσχέδιο, η αξιολόγηση του έργου που υλοποιείται στους Οργανισμούς και η ενίσχυσή τους στην εκπλήρωση του Ιδρυτικού Ρυθμιστικού τους προορισμού.

Λόης Παπαδόπουλος
Καθηγητής Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού, πρώην Πρόεδρος του ΟΡΘΕ

1.Ποιό είναι το οικονομικό όφελος από την κατάργηση του Οργανισμού Αθήνας; Είναι τόσο σημαντικό;
2.Ποιές θα είναι οι επιπτώσεις από την κατάργηση του Οργανισμού στην στρατηγική της ανάπτυξης της Αθήνας και στην ποιότητα των πολεοδομικών και χωροταξικών παρεμβάσεων;
3.Υπάρχει μια προτιμότερη εναλλακτική λύση;

Η μισή Ελλάδα ζει στην Αθήνα. Η καθημερινή ζωή είναι δύσκολη: κίνηση στους δρόμους, έλλειψη ανοιχτών χώρων, έλλειψη πρασίνου και υποδομών, ανήλεια διαμερίσματα με προβληματικό αερισμό. Ο Οργανισμός Αθήνας είναι αποτέλεσμα μιας εξαιρετικής ιδέας, είναι ένας ανεξάρτητος, υψηλού επιπέδου οργανισμός με στελέχη ειδικευμένα στην χωροταξία. Έχοντας τον υπηρετήσει αμισθί σαν μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του σχεδόν 2 χρόνια, μπορώ να διαβεβαιώσω για το έργο του, την αποτελεσματικότητα του και την σφαιρική αντιμετώπιση θεμάτων στρατηγικής σημασίας.

Μελέτες σαν το Ρυθμιστικό Σχέδιο και την αξιολόγηση του αμφιλεγόμενου έργου της πεζοδρόμησης της Πανεπιστημίου θα είναι δύσκολο να γίνουν από άλλο σχήμα, χωρίς την ενεργό συμμετοχή ανεξάρτητων ειδικών διεθνούς κύρους που είναι γνώστες των προβλημάτων της Αθήνας, που έχουν μοναδικό γνώμονα το δημόσιο συμφέρον.

Καθηγητής Σπύρος Πολλάλης
Πανεπιστήμιο Harvard

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ- ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Με αδιαμφισβήτητο δεδομένο ότι στην Αττική συγκεντρώνεται το 35% περίπου του πληθυσμού (κατανεμημένο σε 66 δήμους από τους οποίους 8 νησιωτικοί) και παράγεται το 48% του ΑΕΠ της χώρας, παραμένει επίκαιρη και εντείνεται στη σημερινή οικονομική συγκυρία και το διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον, η ανάγκη άσκησης πολιτικών σε μητροπολιτικό επίπεδο και εφαρμογής του αναπτυξιακού σχεδιασμού με ολοκληρωμένες χωρικές και πολυτομεακές παρεμβάσεις. και στρατηγικές αναδιαρθρώσεις.

Στο μητροπολιτικό συγκρότημα της Αθήνας συγκεντρώνεται το 35% περίπου του πληθυσμού της χώρας, το μεγαλύτερο ποσοστό των διοικητικών επιχειρήσεων, των πανεπιστημιακών και ερευνητικών ιδρυμάτων, των αθλητικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων, σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι αλλά και επιχειρήσεις αιχμής της παγκόσμιας οικονομίας.

Οι ιδιαιτερότητες ζωτικής σημασίας, που διαμορφώνονται στη Μητροπολιτική Περιοχή της Πρωτεύουσας, για την οικονομική ανάπτυξη (εθνικού επιπέδου), τον ανταγωνισμό, και την προβολή του ρόλου της Αθήνας, αυξάνουν τη δυναμική της και χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και μεταχείρισης.

Η δυναµική αυτή απαιτεί τη στήριξή της στην οργάνωση και λειτουργία ενός κεντρικού, με αυτονομία χειρισμών, συντονιστικού οργάνου εξειδίκευσης και εφαρμογής των πολιτικών επιλογών για την κοινωνικοοικονομική εξέλιξη και εδραίωσή της.

Αυτό τον ρόλο ασκεί από το 1985 μέχρι σήμερα ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας/ Αττικής.

Παρόλα αυτά, στο πλαίσιο της προωθούμενης «ορθολογικής» αναδιάρθρωσης των δομών με στόχο την βελτιστοποίηση της λειτουργίας και την εξοικονόμηση πόρων του δημόσιου τομέα, στο σχέδιο νόμου του Υπ. Διοικητ. Μεταρρύθμισης, προτείνεται η κατάργηση του ΟΡΣΑ και η σύσταση Τμήματος στην Δ/νση Χωροταξίας του ΥΠΕΚΑ όπου και μεταφέρονται οι αρμοδιότητές του.

Μέσα από γραφειοκρατικούς ατραπούς, διάσπαση του αντικειμένου των αρμοδιοτήτων του σημερινού ΟΡΣΑ και δημιουργία ενός απογυμνωμένου από ολοκληρωμένες και συνεργατικές πολιτικές Τμήματος, ακυρώνονται οι τιθέμενοι στόχοι για την εφαρμογή αναπτυξιακών κατευθύνσεων στο χώρο της Μητρόπολης της Αθήνας, με παράλληλη εξασφάλιση των απαιτούμενων περιβαλλοντικών και κοινωνικών παραμέτρων.

Στο πλαίσιο της ανάγκης ορθολογικής αναδιάρθρωσης των δομών, στόχος θα πρέπει να είναι η διατήρηση και ενίσχυση μιας ευέλικτης, κατά τεκμήριο, μονάδας όπως αυτή του ΟΡΣΑ για την περιφέρεια της Αττικής (προσδιορισμένης με σαφή μητροπολιτική γεωαναφορά), δυνατής να μετεξελιχθεί και αναβαθμιστεί σε Φορέα Μητροπολιτικής Διακυβέρνησης Αττικής κατά τα διεθνή πρότυπα.

Απόδειξη για την δυνατότητα που έχει μια ευέλικτη μονάδα όπως ο ΟΡΣΑ να παράξει έργο, είναι οι δράσεις σχεδιασμού που προωθήθηκαν μέσα στο 2013 με τον συντονισμό και την συνεργασία με συναρμόδιους φορείς , την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τους πολίτες όπως:
• η ολοκλήρωση του σχεδίου νόμου για το νέο ΡΣΑ,
• Σχέδια Ολοκληρωμένων Αστικών Παρεμβάσεων (ΣΟΑΠ) στο Κέντρο της Αθήνας, στη Δυτική Αθήνα , Πειραιά
• η επανεκκίνηση των διαδικασιών για την τροποποίηση των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων της Αττικής (στους Δ. Αθηναίων, Πειραιά, Σαλαμίνας, Μαρκόπουλου Μεσογαίας, Κερατσινίου, Καλυβίων Θορικού, Ελευσίνας, Πολυδενδρίου, Μεγάρων, Βάρης), ώστε να δρομολογηθούν λύσεις και απαντήσεις σε χρονίζοντα αιτήματα φορέων, πολιτών, επενδυτών κλπ.
• η θεσμική ολοκλήρωση των Μητροπολιτικών παρεμβάσεων στον Όρμο Φαλήρου (ΠΔ), στο Τατόι (ΚΥΑ), η «διπλή ανάπλαση» (ΠΔ), το Πάρκο Γουδή (ΚΥΑ), η Ανάπλαση Δυτικής Ακτής Λιμένα Πειραιά (Λιμενοβιομηχανική ζώνη Δραπετσώνας – Κερατσινίου), η Πανεπιστημίου, Τεχνόπολις, Ελληνικό, κλπ.
• Ειδικά διατάγματα προστασίας: Ορεινοί Όγκοι, Θαλάσσιο μέτωπο (συνεχής διαδικασία)
• η προώθηση και αντιμετώπιση των εκκρεμοτήτων της περιοχής του Ελαιώνα όπου δρομολογήθηκε και η τροποποίηση του ΠΔ στο πλαίσιο της νέας πραγματικότητας
• η Ίδρυση Παρατηρητηρίου για την παρακολούθηση εφαρμογής του ΡΣΑ

Αθήνα 21 Ιανουαρίου 2013

Η Εκτελεστική Επιτροπή του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αθήνας

Ο Οργανισμός Θεσσαλονίκης (ΟΡΘΕ), εκτός των δραστηριοτήτων που άπτονται άμεσα με τα αντικείμενα του χωροταξικού, του πολεοδομικού και περιβαλλοντικού σχεδιασμού, προωθεί παράλληλα σημαντικά ευρωπαϊκά προγράμματα, πρωτοβουλίες και δράσεις (ενδεικτικά αναφέρω τα: HABITAT, Local Agenta, EUROPEAN URBAN PILOT PROJECTS, URBAN, RIMED, UTN II, SOCIOMETREX, INTREMETREX,POLYMETREXplus, ACCOLAGOONS,SPECIAL κά) ενώ συμμετέχει ενεργά σε διεθνή συνέδρια και ευρωπαϊκά Δίκτυα (όπως το METREX: «The network of European Metropolitan Regions and Areas). Οισυμμετοχές αυτές στο διεθνές και ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, με έδρα την Θεσσαλονίκη προώθησαν και προέβαλαν την Θεσσαλονίκη ως Ευρωπαϊκή Μητρόπολη, που διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση όχι μόνο με τις Μητροπόλεις / Πρωτεύουσες κρατών των Βαλκανίων (Σόφια, Βουκουρέστι, Τίρανα, Σκόπια)αλλά και τις Μητροπόλεις της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής, είτε αυτές ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση είτε όχι. Η πρωτοπορεία του ΟΡΘΕ σε σημαντικά σύγχρονα προβλήματα, αποδεικκνύεται και από το γεγονός ότι διοργάνωσε προ δεκαετίας (το 2002),στη Θεσσαλονίκη, Διεθνές συνέδριο με θέματα χωροταξικού και κοινωνικού σχεδιασμού («THE SOCIAL FACE OF SUSTAINABILITY»).
Επίσης σημαντικό ρόλο παίζει η συμβολή του ΟΡΘΕ σε Αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς (από τα EUROPAN, έως τους πρόσφατους αρχιτ. διαγωνισμούς της Βαλκανικής Πλατείας, του Επταπυργίου κτλ), αποδεικκνύοντας ότι ο σχεδιασμός σε Μητροπολιτικό επίπεδο «διαπερνά» όλα τα επίπεδα σχεδιασμού, έχοντας ως εργαλείο την άμεση και άριστη γνώση του χώρου.
Η κατάργηση ενός φορέα που με έδρα την Θεσσαλονική απέδωσε και εξακολουθεί -παρά τις όποιες δυσκολίες- να αποδίδει τα μέγιστα όχι μόνο για την Μητροπολιτική περιοχή του αλλά και για την χώρα, δεν θα εξυπηρετήσει το δημόσιο συμφέρον και θα ακυρώσει προσπάθειες και επιτευγματα δεκαετιών.

Η κατάργηση του ΟΡΣΑ και ΟΡΘΕ και η μεταφορά των αρμοδιοτήτων τους σε τμήμα της Δ/νσης Χωροταξίας θα σημαίνει και την κατάργηση αρμοδιοτήτων που ασκούνται από τους δύο Οργανισμούς.
Οι δύο Οργανισμοί καλύπτουν αρμοδιότητες που αφορούν τόσο το στρατηγικό όσο και μέρος του πιο εφαρμοσμένου σχεδιασμού για το σύνολο της Αττικής και της Θεσσαλονίκης. Έχουν στην ευθύνη τους την προώθηση ενός σύνθετου και καινοτόμου σχεδιασμού (Ρ.Σ , ΣΟΑΠ…), που απαιτεί ειδικές θεσμικές ρυθμίσεις, μελέτες και συντονισμό των επι μέρους Υπουργείων και φορέων
Οι αρμοδιότητες αυτές δεν είναι δυνατόν να συρρικνωθούν και να συμπεριληφθούν στις αρμοδιότητες ενός τμήματος της Δ/νσης Χωροταξίας, που κατέξοχήν έχει στην ευθύνη του τις βασικές κατευθύνσεις στρατηγικού χαρακτήρα για το σύνολο των αστικών κέντρων της χώρας. Η Δ/νση Χωροταξίας το μόνο που μπορεί να διατηρήσει είναι αρμοδιότητες Γενικών Κατευθύνσεων για τα Μητροπολιτικά Κέντρα στο πλαίσιο της γενικότερης πολιτικής για το οικιστικό δίκτυο της Χώρας.
Η ανάδειξη αφ’ενός του μητροπολιτικού ρόλου της Αθήνας και η διεκδίκηση του αντίστοιχου ρόλου της Θεσσαλονίκης, βασικού Εθνικού στόχου για την περαιτέρω αναγνωρισιμότητα, και ανάπτυξη της χώρας μας, καθώς και η αντιμετώπιση των σύνθετων προβλημάτων που μαστίζουν αυτά τα αστικά κέντρα απαιτούν συντονισμένη και ολοκληρωμένη πολιτική και σχεδιασμό και κύρίως την εφαρμογή ενός συγκεκριμένου πρόγραμματος υλοποίησης που να περιλαμβάνει συντονισμένα τόσο ερευνητικό και μελετητικό έργο, όσο και συγκεκριμένες δράσεις εφαρμογής και οπωσδήποτε αντίστοιχες χρηματοδοτήσεις. Όλο αυτό το έργο, όσο και να προβλεφθεί δεν μπορεί να ακηθεί από ένα τμήμα μιας Δ/νσης, που έχει επιφορτισθεί με το πολύπλοκο έργο του Χωροταξικού Σχεδιασμού (Εθνικού και Περιφερειακού Επιπέδου) στο σύνολο της χώρας. Η πιθανή δε πολυδιάσπαση του αντικειμένου των Οργανισμών σε επί μέρους Δ/νσεις του ΥΠΕΚΑ ενισχύει την πολυδιάσπαση του αντικειμένου, την αύξηση της γραφεικρατείας και τελικά την μη επίλυση των προβλημάτων και την επίτευξη της ουσιαστικής αναβάθμισης των σημαντικών για την Χώρα μητροπολιτικών της κέντρων
Απαιτείται όχι η κατάργηση των Οργανισμών αλλά η ενίσχυση τους, τόσο με επιστημονικό προσωπικό, όσο και με σχετικά κονδύλια για την ολοκλήρωση του πολύπλοκου έργου του, την συνεχή παρακαλουθηση των εξελίξεων και την τακτή αξιολόγηση του σύνθετου σχεδιασμού που προωθεί.

Δόξα Μουστάκη
Τεως Αν. Προϊσταμένη του Α’ Τμήματος (Γενική Χωροταξική Πολιτική) της Δ/νσης Χωροταξίας