Η ελληνική κυβέρνηση έχει ήδη θέσει σε λειτουργία on-line εργαλεία που παρέχουν την δυνατότητα συμμετοχής πολιτών και οργανισμών στη διαμόρφωση πολιτικών σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος και στη διαβούλευση πάνω στο νομοθετικό έργο. Μάλιστα στον Κανονισμό της Βουλής του 2010, αναφέρεται ότι κάθε νομοσχέδιο που κατατίθεται, πρέπει υποχρεωτικά να συνοδεύεται υποχρεωτικά από έκθεση επί της δημόσιας διαβούλευσης που έχει προηγηθεί.
Η πλατφόρμα ηλεκτρονικής διαβούλευσης ονομάζεται opengov και είναι διαθέσιμη στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://opengov.gr. To Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης είναι θεσμικά υπεύθυνο για την καλή λειτουργία της.
Σκοπός 1: Αύξηση του αριθμού νομοθετικών πράξεων που διέρχονται την διαδικασία διαβούλευσης μέσω διαδικτύου
Η διαβούλευση μέσω διαδικτύου είναι προς το παρόν περιορισμένη. Στόχος ήταν να διπλασιαστεί ο αριθμός των νομοθετικών πράξεων που υπόκεινται στη διαδικασία διαβούλευσης μέσω διαδικτύου μέχρι τον Ιούνιο του 2013, καθώς επίσης και να αυξηθεί η δημόσια συμμετοχή και η πληροφόρηση (feedback) που λαμβάνεται.
Έχουν συμπληρωθεί σχεδόν τέσσερα χρόνια λειτουργίας της πλατφόρμας δημόσιας ηλεκτρονικής διαβούλευσης opengov στην Ελλάδα. Το χρονικό διάστημα από τον Οκτώβριο του 2009 μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2013 πραγματοποιήθηκαν 361 διαβουλεύσεις και υποβλήθηκαν συνολικά 99.206 σχόλια. Ο αριθμός διαβουλεύσεων το τελευταίο έτος αυξήθηκε σε σχέση με τον αναμενόμενο (περίπου 90 διαβουλεύσεις το χρόνο) ενώ αντίθετα έχουμε πτώση 10% του ετήσιου αριθμού σχολίων.
[1]
Σχήμα: Αριθμός διαβουλεύσεων ανά μήνα.
Ενδεικτικοί δείκτες (10/2009 – 09/2013):
• Πλήθος διαβουλεύσεων: 361
• Πλήθος σχολίων: 99.206
• Διαβουλεύσεις κατά είδος: Νομοθετικές 52% Προνομοθετικές 27%, Άλλες 23%
• Μέση διάρκεια διαβούλευσης: 17 ημέρες
• Μέσος αριθμός σχολίων ανά διαβούλευση: 260 (διακύμανση 28 – 1.115 σχόλια)
• Μέσος αριθμός διαβουλεύσεων ανά μήνα: 7.5, με πτώση τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο
Για την αξιολόγηση του συστήματος δημοσιών διαβουλεύσεων το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, σε συνεργασία με τον Τομέα Διοικητικής Επιστήμης του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών, υποστήριξε την άνοιξη του 2013 σχετική έρευνα, στο πλαίσιο διδακτορικής διατριβής, με ευρεία συμμετοχή των πολιτών. Μέσω ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου διερευνήθηκε πληθώρα θεμάτων, όπως η συχνότητα συμμετοχής σε δημόσια διαβούλευση, η ικανοποίηση των πολιτών ως προς τη διαδικασία, το παρεχόμενο υλικό, την πρόσβαση στην ιστοσελίδα και την ανατροφοδότηση, καθώς επίσης οι εναλλακτικοί τρόποι έκφρασης γνώμης. Οι ερωτήσεις βασίσθηκαν στην αρχή της πληρότητας και της αξιοπιστίας, της εμπιστοσύνης, στην αρχή της ισότητας και της ισονομίας και στην αρχή της ανοιχτής διάθεσης και περαιτέρω χρήσης της δημόσιας πληροφορίας.
Από τα πρώτα αποτελέσματα προκύπτει ότι, αν και οι πολίτες θεωρούν εξαιρετικά χρήσιμο το σύστημα ηλεκτρονικής δημόσιας διαβούλευσης στη σημερινή εποχή, εκφράζουν αμφιβολίες κατά πόσο η γνώμη και τα σχόλιά τους λαμβάνονται υπόψη κατά τη διαμόρφωση των νομοθετικών ρυθμίσεων. Τα τελικά αποτελέσματα θα δημοσιευθούν μετά την ολοκλήρωση της έρευνας από το Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης.
Επίσης, ένα σημαντικό σχόλιο που τέθηκε κατά τη δημόσια διαβούλευση επί της παρούσας αναφοράς προόδου, είναι ο αποκλεισμός συγκεκριμένων ομάδων ατόμων με αναπηρία, από την όλη διαδικασία της διαβούλευσης καθώς η πλατφόρμα ηλεκτρονικής διαβούλευσης δεν είναι διαθέσιμη με τους απαιτούμενους εναλλακτικούς τρόπους.
Είναι σημαντικό επίσης να αναφερθεί ότι στην εφαρμογή διαβουλεύσεων:
• Ο μέσος χρόνος διαβούλευσης είναι κατά πολύ μικρότερος του προβλεπόμενου από το νόμο. Παρατηρήθηκε φορείς να ανεβάζουν νομοθετικές πράξεις για διαβούλευση για μόνο λίγες ημέρες, μη δίνοντας έτσι την δυνατότητα στους πολίτες και κοινωνικούς εταίρους να συμμετάσχουν ουσιαστικά. Έτσι εξηγείται και η τιμή του μέσου χρόνου διαβούλευσης στις 17 μόλις ημέρες.
• Υψηλό ποσοστό νομοσχεδίων δίνονται προς διαβούλευση στο τελικό τους στάδιο. Σχεδόν το 50% αφορά διαβουλεύσεις έτοιμων νομοσχεδίων και όχι προνομοθετικά κείμενα.
Το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης σχεδιάζει εντός του 2013 τη δεύτερη φάση της αξιολόγησης των διαβουλεύσεων για τη διερεύνηση της αξιοποίησης των σχολίων στις τελικές νομοθετικές ρυθμίσεις και την ανάληψη σχετικών δράσεων που θα βελτιώσουν την αξιοποίηση του θεσμού.
Αποτίμηση: Μερικώς εκπληρωμένος στόχος
Επόμενα βήματα:
• Περεταίρω αύξηση του ποσοστού των πράξεων που δημοσιεύονται για διαβούλευση
• Επιμήκηνση χρονικής περιόδου κατά την οποία η κάθε πράξη τίθεται σε διαβούλευση
Σκοπός 2: Αξιοποίηση των σχολίων και προτάσεων των πολιτών
Ακόμα δεν έχει εφαρμοστεί κοινός και αυστηρός μηχανισμός που να εξασφαλίζει ότι τα σχόλια και οι προτάσεις των πολιτών αξιοποιούνται πλήρως μειώνοντας το κίνητρο των πολιτών να συμμετέχουν σε επόμενες διαβουλεύσεις. Έτσι ο κάθε φορέας εφαρμόζει τις δικές του μεθόδους για την αξιοποίηση των σχολίων και προτάσεων που υποβάλλονται χωρίς να υπάρχει, στις περισσότερες περιπτώσεις, ανατροφοδότηση σχετικά με την αξιοποίηση αυτών. Η ομάδα που διοργανώνει ή έχει τη γενική εποπτεία της υποδοχής των σχολίων, πρέπει να αναπτύξει μία γραμμή ελέγχου εντός της διαδικασίας, προκειμένου να τεκμηριώνεται επαρκώς τι ελήφθη υπ’ όψη, ποια κριτήρια εφαρμόστηκαν κατά την στάθμιση των στοιχείων της διαβούλευσης, και επομένως, με ποιον τρόπο οι απόψεις όσων αναμείχθηκαν στην διαδικασία αυτή, έχουν συμβάλει στη βελτίωση του περιεχομένου.
Αποτίμηση: Μερικώς εκπληρωμένος στόχος
Για την προώθηση του Στόχου αυτού, και δεδομένου ότι υπάρχουν οι προαναφερθείσες δυσκολίες, ξεκίνησαν νέοι παράλληλοι τρόποι επικοινωνίας με τους πολίτες και τους κοινωνικούς εταίρους.
Καινοτόμα Συμμετοχικά Εργαστήρια: Στόχος των εργαστηρίων διοικητικής καινοτομίας είναι η ανάδειξη σύγχρονων δημόσιων πολιτικών και η διαμόρφωση πλαισίου εφαρμογής τους με τη συμμετοχή στελεχών του δημοσίου τομέα, εμπειρογνωμόνων από την Ελλάδα ή και από το εξωτερικό, μελών της πανεπιστημιακής και ερευνητικής κοινότητας καθώς και εκπροσώπων ιδιωτικών φορέων και μη κυβερνητικών Οργανώσεων. Τα Καινοτόμα εργαστήρια αποτελούν μια διαδικασία Κλειστής Διαβούλευσης και εντάσσονται στο πλαίσιο των στόχων που θέτει η Ανοικτή Διακυβέρνηση για τη διαμόρφωση δημόσιων πολιτικών και την διαδικασία υποβολής ολοκληρωμένων προτάσεων για την βελτίωση της Δημόσιας Διοίκησης και την αντιμετώπιση υφιστάμενων προβλημάτων και δυσλειτουργιών ιδιαίτερα σε τομείς που διαπιστώνεται χαμηλός βαθμός ικανοποίησης των πολιτών από τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, που είναι θεσμικά υπεύθυνο για την λειτουργία του δικυακού τόπου των δημοσίων διαβουλεύσεων, έχει υλοποιήσει εργαστήρια σε αντικείμενα όπως :
• «Ανταγωνιστικότητα και Βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος»
• «Ηλεκτρονική συνταγογράφηση»
• «Ενίσχυση της διαφάνειας – Καταπολέμηση της διαφθοράς»
• «Καινοτομίες στη Διαβούλευση: Συμμετοχή του πολίτη στη λήψη αποφάσεων»
• «Αθήνα: Πόλη σε κρίση;»
• «Πλαίσιο Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης»
• «Πρόγραμμα Δι@ύγεια: Παρόν και Μέλλον της Διαφάνειας στο Δημόσιο Βίο»
• «Hλεκτρονική Εκδοση, Διακίνηση και Αρχειοθέτηση»
Πρόσκληση οργανωμένων ομάδων πολιτών: Παράλληλα με τα παραπάνω, και στοχεύοντας στην ανταλλαγή απόψεων με τους πολίτες, προσκλήθηκαν οργανωμένες ομάδες πολιτών να συμμετάσχουν στην διαμόρφωση συγκεκριμένων κειμένων. Η αναφορά προόδου για το Σχέδιο Δράσης (του OGP) είναι ένα από αυτά τα κείμενα. Εδώ υπήρχε μεγάλη ανταπόκριση, καθώς σχεδόν όλοι οι εμπλεκόμενοι κατέθεσαν τις σκέψεις και προτάσεις τους.