1. Επιτρέπεται η χωρίς αντάλλαγμα πόντιση σε θαλάσσιους χώρους, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 41 του ν. 3153/2003 (Α΄ 153) και του ν. 4014/2011 (Α΄ 209), καθαρισμένων πλοίων, ναυαγίων, πλωτών ναυπηγημάτων ή άλλων τεχνητών κατασκευών ή έργων τέχνης για τον εμπλουτισμό της υποθαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας και την εν γένει βελτίωση της ελκυστικότητας του υποβρύχιου τοπίου με τη διαμόρφωση καταδυτικών αξιοθέατων. Οι ελεύθερες ή αυτόνομες καταδύσεις αναψυχής και η επιφανειακή παρατήρηση του βυθού στα ελεύθερα τεχνητά υποβρύχια αξιοθέατα είναι ελεύθερες για όλους και δεν επιτρέπεται να εισπράττεται αντάλλαγμα για την είσοδο και χρήση του θαλάσσιου χώρου, όπου ευρίσκονται.
2. Η ιδιοκτησία στα ελεύθερα τεχνητά υποβρύχια αξιοθέατα παραμένει στον πριν την πόντιση ιδιοκτήτη τους ή τον τυχόν διάδοχο αυτού, ο οποίος δικαιούται να τα ανασύρει και ανακτήσει οποτεδήποτε με υποχρέωση να αποκαταστήσει άμεσα πλήρως το υποθαλάσσιο περιβάλλον στην πρότερη κατάσταση.
3. Με άδεια της λιμενικής αρχής, κατόπιν υποβολής μελέτης αγκύρωσης και τοπογραφικού διαγράμματος κατά το Ελληνικό Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς (ΕΓΣΑ 87), επιτρέπεται η πόντιση πλησίον ελεύθερων τεχνητών υποβρυχίων αξιοθέατων ή η πρόσδεση σε αυτά ναυδέτων για χρήση από τα καταδυτικά σκάφη, ώστε να αποφεύγεται η αγκυροβολία, υπό τον όρο να μην επέρχεται οποιαδήποτε αλλοίωση ή κίνδυνος αλλοίωσης στα ελεύθερα τεχνητά υποβρύχια αξιοθέατα. Τα ναύδετα θα φέρουν την κατάλληλη σήμανση σύμφωνα με τις υποδείξεις της Υδρογραφικής Υπηρεσίας και της Υπηρεσίας Φάρων.
• Η θάλασσα είναι ενιαία, αποτελεί κοινή κληρονομιά και δημόσιο αγαθό. Για να διασφαλισθεί ότι δεν θα γίνει κατάχρηση της δυνατότητας που προβλέπεται με το άρθρο 9 και σύμφωνα με την Εθνική νομοθεσία θα πρέπει απαραίτητα, να ληφθούν υπόψη:
Ν. 3409/05 άρθρο 13 παρ. 10 «β. η συμβατότητα της σχεδιαζόμενης ανάπτυξης με υφιστάμενες ή εγκεκριμένες χρήσεις της ευρύτερης περιοχής, η ενδεχόμενη συμπληρωματικότητά της με άλλες χρήσεις και δραστηριότητες, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής ανάπτυξης και της ευρύτερης περιοχής, γ. η ύπαρξη των αναγκαίων για την εξυπηρέτηση έργων υποδομής στην ευρύτερη περιοχή,
δ. τα συνολικά άμεσα ή έμμεσα αναμενόμενα οφέλη για το περιβάλλον, τον τουρισμό, την εθνική και τοπική οικονομία και τον πληθυσμό, την απασχόληση ειδικότερα και γενικότερα, για τη βελτίωση του επιπέδου ζωής των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής
Ν. 4546/18 άρθρο 5 παρ 1« αξιολόγηση του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη τις ιδιαιτερότητες των θαλάσσιων περιοχών και παράκτιων ζωνών, καθώς και τις συναφείς υπάρχουσες και μελλοντικές δραστηριότητες και χρήσεις και επιπτώσεις τους στο περιβάλλον, στους φυσικούς πόρους και εν γένει στην πολιτιστική κληρονομιά.»
Ιδιαίτερη σημασία θα πρέπει να δοθεί στην πρόβλεψη της αριθμ. 24208/09 (ΦΕΚ 1138 Β/11-6-2009)ΥΑ : Έγκριση Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό και της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αυτού, άρθρο 5 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ όπου πχ αναφέρεται «Στα νησιά αυτά έμφαση πρέπει να δοθεί σε δράσεις που σκοπό έχουν α) την αντιμετώπιση συγκρούσεων μεταξύ των δραστη¬ριοτήτων, β) τον έλεγχο των περιβαλλοντικών πιέσεων και του είδους της ανάπτυξης και γ) την αποτροπή της μονόπλευρης εξάρτησής τους από τον τουρισμό.»
Θεωρούμε ότι σύμφωνα με τα παραπάνω, θα πρέπει να υπάρξει σεβασμός του πολιτισμού των τοπικών αλιευτικών κοινοτήτων και συμβολή στη διατήρηση της ταυτότητάς τους λαμβάνοντας υπόψη και τον ρόλο που παίζουν στην τουριστική εικόνα της χώρας.
• Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ανάλογα με την περιοχή η πιθανότητα συμβολής του κάθε έργου, στην εγκατάσταση στην περιοχή και στην εξάπλωση των πληθυσμών εισβολικών χωροκατακτητικών ειδών τα οποία μπορούν να δημιουργήσουν ιδιαίτερα προβλήματα δεδομένου ότι:
– δεν έχουν ληφθεί γενικά διαχειριστικά μέτρα περιορισμού της εξάπλωσής τους, και
– στα Καταδυτικά Πάρκα απαγορεύεται η άσκηση της αλιείας η οποία είναι το μόνο διαχειριστικό μέτρο μέχρι στιγμής για την εξάπλωση των εισβολικών ειδών στο θαλάσσιο περιβάλλον.
• Η πόντιση στοιχείων σε περιοχή στον πυθμένα της οποίας υπάρχουν προστατευόμενοι λειμώνες Posidonia oceanica ή άλλα προστατευόμενα είδη θα πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή και λήψη μέτρων ασφάλειας και με τους ιδιαίτερους όρους και περιορισμούς που καθορίζονται από την εθνική και κοινοτική νομοθεσία. θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην φύλαξη και στην αποτροπή προσέλκυσης και αγκυροβόλησης σκαφών αναψυχής στην ευρύτερη περιοχή που έχουν καταγραφεί είδη φανερόγαμων.
• Θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι το Πρωτόκολλο καθαρισμού και διαμόρφωσης των πλοίων που θα ποντιστούν είναι εγκεκριμένο από επίσημο φορέα και θα παρακολουθούνται τα πρώτα χρόνια οι πιθανοί ρυπαντές υπολείμματα των οποίων πιθανόν να παραμείνουν στα πλοία.
• Θα πρέπει να εκπονηθεί λεπτομερές «Σχέδιο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης και Παρακολούθησης» με καταγραφή των παραμέτρων, των στοιχείων και των δεικτών του περιβάλλοντος που θα παρακολουθούνται, με καταγραφή και παρακολούθηση ιχθυοπανίδας, φυκών , και της οικολογικής κατάστασης των λειμώνων ποσειδωνίας όπως και παρακολούθηση της έκτασης που καλύπτουν.
Εξασφάλιση της συνεχούς παρακολούθησης της υπό χαρακτηρισμό θαλάσσιας περιοχής και της ζώνης επιρροής γύρω από αυτή με καταγραφή των επιπτώσεων που θα προκύψουν στην βιοποικιλότητα και στα ιχθυαποθέματα τόσο από την απαγόρευση της αλιείας εντός των ορίων του καταδυτικού πάρκου όσο και από την αλληλεπίδραση με τους δύτες-επισκέπτες αυτού.
Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να διασφαλιστεί η διαρκής επιστημονική παρακολούθηση .Για το όποιο σχέδιο διαχείρισης και παρακολούθησης θα πρέπει να συμπεριληφθούν μέτρα διαχείρισης των εισβολικών ειδών σε συνεργασία με τις Περιφερειακές υπηρεσίες Αλιείας και την Γενική Δ/νση Αλιείας του ΥπΑΑΤ
Διασφάλιση της πρωτογενούς παραγωγικής δραστηριότητας της αλιείας της περιοχής εξασφαλίζοντας ότι η χρήση της εν λόγω περιοχής για καταδύσεις δεν θα δημιουργεί προβλήματα α. στον ελλιμενισμό των επαγγελματικών αλιευτικών σκαφών στους παρακείμενους λιμένες κατά προτεραιότητα, β. στην αλιευτική δραστηριότητα στην ευρύτερη περιοχή.
Εφόσον προβλεφθεί η δυνατότητα άσκησης ερασιτεχνικής αλιευτικής δραστηριότητας, θα πρέπει να περιληφθεί παράγραφος που θα αναφέρει ότι «για την άσκηση ερασιτεχνικής αλιείας, τηρούνται όλες οι διατάξεις του τομέα της αλιείας. Ειδικότερα ρυθμιστικά μέτρα μπορούν να προβλεφθούν με Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις των Υπουργών ΑΑΤ και Τουρισμού».
Ποια θα είναι η διαδικασία πόντισης των Ελεύθερων τεχνητών υποβρύχιων αξιοθέατων της παραγράφου 1; Με το δεδομένο ότι η ΚΥΑ που προβλέπονταν να εκδοθεί σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 41 του ν. 3153/2003 (Α΄ 153) δεν έχει εκδοθεί ακόμα πως θα πραγματοποιηθούν αυτές οι ποντίσεις; Παράλληλα γεννιούνται κάποια ερωτήματα από την συγκεκριμένη παράγραφο – ποιος ο λόγος να μελετήσεις – χωροθετήσεις ένα καταδυτικό πάρκο μέσα στο οποίο θα ποντίσεις κατασκευές και να πληρώνεις ενοίκιο στην Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου όταν με την συγκεκριμένη παράγραφο θα μπορεί να το κάνεις δωρεάν. Εάν από αυτά τα Ελεύθερα Τεχνητά Υποβρύχια αξιοθέατα προκύψει κάποιος εγκλωβισμός αυτοδύτη ή αλλαγή ρευμάτων και τοπική διάβρωση κοντινής παραλίας ποιος θα είναι υπεύθυνος και θα υποστεί τις συνέπειες;
Το άρθρο ξεκινά από λάθος αφετηρία. Αναφέρεται σε «εμπλουτισμό της υποθαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας και την εν γένει βελτίωση της ελκυστικότητας του βυθού», χωρίς όμως καμία απολύτως πρόνοια για το απαραίτητο επιστημονικό υπόβαθρο κάθε επέμβασης στα ευαίσθητα θαλάσσια οικοσυστήματα. Τελικά, ο εμπλουτισμός αφορά μόνο την πόντιση πλοίων ή άλλων υλικών για να γίνουν «υποβρύχια τουριστικά αξιοθέατα».
Η πρόβλεψη για πόντιση «υποβρύχιων αξιοθέατων» όχι απλώς χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα, αλλά και χωρίς οποιαδήποτε πρόνοια για εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων εγείρει σοβαρά ζητήματα προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Κατ’ αρχήν, η ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού κατά κανόνα βασίζεται στο ζωντανό και υγιές θαλάσσιο περιβάλλον και όχι σε τεχνητές απομιμήσεις. Η αυθαίρετη πόντιση αντικειμένων κάθε είδους, από μεγάλα πλοία μέχρι μικρότερα αντικείμενα τέχνης, μπορεί εύκολα να καταλήξει σε συσσώρευση απορριμμάτων στους ελληνικούς βυθούς και σε ρύπανση και ανυπολόγιστη υποβάθμιση σημαντικών θαλάσσιων οικοσυστημάτων.
Στο σχέδιο νόμου δεν γίνεται μνεία ούτε για την υπαγωγή αυτής της δραστηριότητας σε στοιχειώδη, και πάντως απολύτως δεσμευτική στο πλαίσιο του ενωσιακού δικαίου, εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Ουδεμία επίσης αναφορά υπάρχει σε ειδικότερο καθεστώς για τις θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές ή για την προστασία οικοτόπων προτεραιότητας, όπως οι ποσειδωνίες.
Ειδικά όσον αφορά τα μεγάλα τεχνητά ναυάγια, είναι απαραίτητο να υπάρξει ειδικός χωροταξικός σχεδιασμός, ενδεχομένως στο πλαίσιο του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού. Είναι αδιανόητο η πόντιση μεγάλων πλοίων να αφεθεί στην ελεύθερη πρωτοβουλία του οποιδήποτε. Προφανής είναι ο κίνδυνος να καταλήξουμε ακόμα και σε νεκροταφεία πλοίων που για λόγους κόστους οι ιδιοκτήτες προτιμούν να μην υποβάλουν στις προβλεπόμενες περιβαλλοντικά ορθές τεχνικές διάλυσης, με βάση το θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ.
Ενδεικτικά, παραθέτουμε απόσπασμα από τη σχετική με την ασφαλή διάλυση πλοίων σελίδα του ΥΠΕΝ: «Το ζήτημα της ανακύκλωσης των πλοίων έχει προκύψει τα τελευταία χρόνια ως ένα κρίσιμο θέμα τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Στα πλαίσια της περιβαλλοντικά ορθής διαχείρισης των αποβλήτων οι χώρες, που αποτελούν κράτη σημαίας, θα πρέπει να εξασφαλίζουν ότι τα πλοία, που φέρουν τη σημαία τους, όταν αυτά καταστούν απόβλητα, όταν δηλαδή θα έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής τους, θα πρέπει να οδηγούνται σε κατάλληλα αδειοδοτημένες μονάδες ανακύκλωσης πλοίων και εκεί να ανακυκλώνονται με τρόπο περιβαλλοντικά ορθό αλλά και με τρόπο που θα εξασφαλίζει την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων που προβαίνουν στην εν λόγω εργασία. Αντίστοιχα, οι χώρες, στις οποίες υπάρχουν μονάδες ανακύκλωσης πλοίων- διαλυτήρια πλοίων- θα πρέπει να εφαρμόζουν κατάλληλες διαδικασίες ώστε οι μονάδες αυτές να είναι περιβαλλοντικά αδειοδοτημένες για να προβαίνουν στην δραστηριότητα της ανακύκλωσης των πλοίων και να τηρούν τις προδιαγραφές για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων σε αυτές.»
Το άρθρο πρέπει να αποσυρθεί, καθώς εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους για το θαλάσσιο περιβάλλον. Η δυνατότητα πόντισης υποβρύχιων αξιοθέατων μπορεί να προβλέπεται αποκλειστικά εντός οργανωμένων καταδυτικών πάρκων, με τηn κατά τον νόμο προβλεπόμενη περιβαλλοντική αδειοδότηση.
Θετική πρωτοβουλία που μπορεί να αυξήσει σημαντικά το τουριστικό προϊόν από τον καταδυτικό τουρισμό.
Τυχόν ναυάγια που βρίσκονται σε τουριστικούς λιμένες θα μπορούσαν να χρησιμοποιούνται στα Ελεύθερα Τεχνητά Υποβρύχια Αξιοθέατα υπό την προϋπόθεση τήρησης της νομοθεσίας με ιδιαίτερη προσοχή στην προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Φαίνεται όμως ότι εκκρεμεί ακόμα η έκδοση των όρων (περιβαλλοντικών και οικονομικών) για την δημιουργία των αντίστοιχων θαλάσσιων Αξιοθέατων και των όρων πόντισης σε αυτούς (ΚYA νόμου 3153/2003 Αρ. 41)
Επίσης, Στο Μέρος Πρώτο στο Άρθρο 9 θα πρότεινα να συμπεριληφθεί το παρακάτω σχόλιο:
«Είναι σημαντικό μαζί με την Νομοθετική Ρύθμιση να παρουσιάζονται έτοιμες σε διαβούλευση και οι Υπουργικές Αποφάσεις, Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις και Εγκύκλιοι που είναι απαραίτητοι να εκδοθούν για να μπορέσει να εφαρμοστεί ένας νόμος και ειδικά ο συγκεκριμένος, καθώς είναι ιδιαίτερα σύνηθες τα παραπάνω να μην εκδίδονται ποτέ, ή να καθυστερεί η έκδοση τους για πολλά χρόνια ή και όταν εκδίδονται να μην έχουν καμία απολύτως σχέση με το πνεύμα του Νόμου! Το γεγονός αυτό οδηγεί σε αποτυχία ιδιαίτερα θετικές νομοθετικές πρωτοβουλίες όπως η παρούσα. Σας παρακαλούμε θερμά να προσεχθεί το θέμα αυτό ιδιαίτερα, καθώς ήδη υπάρχουν ανενεργές διατάξεις στο παρόν Σχέδιο Νόμου όπως το άρθρο 9, το οποίο παραπέμπει σε κοινή Υπουργική Απόφαση η οποία αναμένουμε να εκδοθεί εδώ και 17 χρόνια!».
Σας ευχαριστώ.
Θα πρότεινα να συμπεριληφθεί στο Άρθρο 9 το παρακάτω:
«Επιπροσθέτως, καθώς η πόντιση προβλέπεται να πραγματοποιηθεί ορθά σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 41 του ν. 3153/2003 (Α΄ 153), θα πρέπει επιτέλους να εκδοθεί η κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Άμυνας, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γεωργίας Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Πολιτισμού και Αθλητισμού και Εμπορικής Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής που προβλέπεται στην παράγραφο 4 του άρθρου 41 που εκδίδεται μετά από πρόταση της Γενικής Γραμματείας Λιμένων και Λιμενικής Πολιτικής, όπου ορίζονται οι όροι και οι ειδικότερες προϋποθέσεις και τα δικαιολογητικά που απαιτούνται για να εγκριθεί η βύθιση, καθώς και οι μετέπειτα υποχρεώσεις των φορέων που βυθίζουν τα πλοία, τα ναυάγια, τα πλωτά ναυπηγήματα ή άλλα τεχνητά καταφύγια ιχθύων και ρυθμίζεται κάθε άλλο θέμα σχετικό με την εφαρμογή του άρθρου αυτού. Θυμίζουμε ότι η κοινή Υπουργική απόφαση εκκρεμεί επί 17 έτη και η μη έκδοση της ουσιαστικά καθιστά ανενεργό το άρθρο 9.» Σας ευχαριστώ.
Επειδή η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι η εντατική και ανεξέλεγκτη χρήση του καταδυτικού τουρισμού είχε αρνητικές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στα οικοσυστήματα, και με δεδομένη την εξαιρετικά εκτεταμένη ακτογραμμή και πολυνησία της χώρας μας, θα πρέπει να οριστούν κριτήρια και προϋποθέσεις για τη δημιουργία ελεύθερων τεχνητών υποβρύχιων αξιοθέατων. Προϋποθέσεις (ανάλογες με αυτές των καταδυτικών πάρκων) που διασφαλίζουν ότι η μελλοντική σωρευτική ανάπτυξη των ‘ελεύθερων καταδυτικών περιοχών’ δεν θα παράγει συγκρούσεις στη χρήση του παράκτιου και θαλάσσιου χώρου και δεν θα επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα και θαλάσσιο πλούτο της χώρας ακυρώνοντας έτσι τον αρχικό/ δηλωμένο στόχο για εμπλουτισμό της υποθαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας και βελτίωση της ελκυστικότητας του υποβρύχιου τοπίου.
Προς αυτή την κατεύθυνση κρίνεται σκόπιμη η εξαίρεση τους από τα κίνητρα του άρθρου 11 ή η υπαγωγή σε αυτά μόνο των φορέων Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Η δημιουργία τεχνητών υφάλων είναι προς την σωστή κατεύθυνση, γίνεται στα περισσότερα κράτη που ενδιαφέρονται για καταδυτικό τουρισμό, και εκτός από «αξιοθέατο» μπορεί να βοηθήσει και στην αναγέννηση της θαλάσσιας ζωής.
Υπάρχει διεθνής εμπειρία σχετικά με το τι «δουλεύει» και τι «όχι» ως προς την βελτίωση της βιοποικιλότητας, θα ήταν σημαντικό να δούμε πως αυτή η εμπειρία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ώστε να καταγραφούν οι προϋποθέσεις έγκρισης ή απόρριψης κάποιας σχετικής πρωτοβουλίας…
Υπάρχουν πολλά κατασχεμένα σκάφη που αφού δεν βρεθεί αγοραστής στις δημοπρασίες χρειάζεται να καταστραφούν.
Αντί να πετάει το Ελληνικό κράτος αυτά τα σκάφη στα σκουπίδια, γιατί δεν τα δίνει στις τοπικές αρχές που με την βοήθεια των παρόχων της περιοχής καθώς και την βοήθεια του ΕΛΚΕΘΕ ή άλλης αρμόδιας υπηρεσίας να τα κάνει υποβρύχια πάρκα???
Καταδυτικός Τουρισμός, Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις και Τεχνητοί ύφαλοι
Με το παρόν σημείωμα θα επιθυμούσα να συμβάλω στον διάλογο και ειδικότερα να θίξω μερικά σημαντικά κατά την γνώμη μου σημεία, όπως είναι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την μαζική κατάδυση αναψυχής καθώς και η παρεξηγημένη από τη κοινή γνώμη έννοια των τεχνητών υφάλων. Οι τεχνητοί ύφαλοι είναι μία καλά τεκμηριωμένη επιστημονική οντότητα με συγκεκριμένη λειτουργία και στόχους και που δεν θα πρέπει να αποτελεί πρόσχημα για μια άκριτη απόρριψη στον πυθμένα πάσης φύσης και μορφής αντικειμένων, αισθητικής ή όχι αξίας.
Ο οικοτουρισμός, ως μια ραγδαία ανερχόμενη οικονομική δραστηριότητα, απαιτεί αποτελεσματικό σχεδιασμό και διαχείριση ώστε να προλαμβάνονται τυχόν αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Είναι γενικά παραδεκτό ότι ένας μεγάλος αριθμός οικοτουριστικών προϊόντων καταναλώνονται από «επιφανειακούς» οικοτουρίστες (soft ecotourists) των οποίων η μη συνεπής οικολογική συμπεριφορά κατά τη διάρκεια της παραμονής τους σε ένα τουριστικό προορισμό μπορεί να αποβεί καταστρεπτική για το περιβάλλον αλλά και την τοπική κοινωνία. Ως αποτέλεσμα, η ανάπτυξη του οικοτουρισμού σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές εξακολουθεί σήμερα να προκαλεί διαταραχές της οικολογικής ισορροπίας και αρνητικές επιδράσεις στους πληθυσμούς των ειδών της τοπικής άγριας χλωρίδας και πανίδας που αναπόφευκτα οδηγούν σε απώλειες βιοποικιλότητας. Στις στρατηγικές αντιμετώπισης του συγκεκριμένου προβλήματος περιλαμβάνεται η δημιουργία ειδικών και τροποποιημένων με τεχνητά μέσα θεματικών περιοχών μικρής έκτασης για τη συγκέντρωση του μαζικού οικοτουρισμού (mass ecotourism). Καθώς η συγκεκριμένη κατηγορία των «επιφανειακών» οικοτουριστών εκπροσωπεί τη συντριπτική πλειονότητα των επισκεπτών, η συγκέντρωση τους σε ειδικά τροποποιημένες με τεχνητά μέσα θεματικές τουριστικές περιοχές, επιτρέπει την αποτελεσματικότερη διαχείριση των υψηλής οικολογικής αξίας γειτονικών φυσικών περιοχών, οι οποίες ωστόσο θα πρέπει να είναι προσβάσιμες από συνειδητοποιημένους περιβαλλοντικά επισκέπτες (hard ecotourists).
Αντίστοιχα, η παγκόσμια ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας συνεχώς αυξανόμενης περιβαλλοντικής πίεσης και μιας ανάλογης μείωσης της βιοποικιλότητας που παρατηρούνται σήμερα σε όλους τους διεθνείς τουριστικούς προορισμούς που εμφανίζουν ιδιαίτερο καταδυτικό ενδιαφέρον (Hasler & Ott, 2008; Di Franco et al., 2009). Οι αρνητικές αυτές επιπτώσεις οφείλονται κυρίως στην ίδια την παρουσία των δυτών καθώς αυτοί καταδύονται στους φυσικούς υφάλους είτε με αυτόνομη καταδυτική συσκευή (SCUBA)είτε με χρήση μάσκας και αναπνευστήρα (snorkeling. Έχει διαπιστωθεί,με άμεσες παρατηρήσεις στο πεδίο, ότι σχεδόν σε κάθε κατάδυση αναψυχής καταγράφονται πολυάριθμα επεισόδια ηθελημένων ή και ασυνείδητων επαφών των δυτών με ευαίσθητους θαλάσσιους οργανισμούς, που αθροιστικά έχουν ως αποτέλεσμα τον τραυματισμό ή και τη θανάτωση πολλών εξ αυτών. Η συνεχής αυτή αρνητική επίδραση των επισκεπτών-δυτών οδηγεί σταδιακά στην υποβάθμιση του θαλάσσιου οικοσυστήματος που μπορεί να φθάσει τοπικά ακόμη και στην ολοκληρωτική καταστροφή του. Το φαινόμενο της ακραίας υποβάθμισης πολλών υποθαλάσσιων καταδυτικών προορισμών εξαιτίας του μαζικού θαλάσσιου τουρισμού, έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά σε παγκόσμιο επίπεδο. Η αντιμετώπιση του απαιτεί τη λήψη διαχειριστικών μέτρων αποσυμφόρησης των επισκέψεων, όπως η μείωση του μέγιστου επιτρεπόμενου αριθμού των καταδύσεων καθώς και η εκτροπή ενός μέρους των επισκεπτών από ευαίσθητες θαλάσσιες φυσικές περιοχές υψηλής οικολογικής και αισθητικής αξίας.
Μία από τις προσφερόμενες λύσεις είναι η δημιουργία τεχνητών υποθαλάσσιων οικοτουριστικών αξιοθέατων με χρησιμοποίηση ειδικών κατασκευών τεχνητών υφάλων (artificial reefs, που έχουν εξ ορισμού ως στόχο την προσομοίωση των λειτουργικών και μορφολογικών χαρακτηριστικών των υποθαλάσσιων βραχωδών υποστρωμάτων, γνωστών και ως φυσικών υφάλων (natural reefs). Οι τεχνητοί ύφαλοι (Τ.Υ.) είναι κατασκευές, κυρίως από σκυρόδεμα, που ποντίζονται στο θαλάσσιο πυθμένα μέσα στα όρια θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών (ΜPAs) και στοχεύουν στην αύξηση της αφθονίας, της βιομάζας και της βιοποικιλότητας των φυσικών πληθυσμών θαλάσσιων οργανισμών, προσφέροντας τους νέες θέσεις (ενδιαιτήματα) κατοικίας και καταφυγίου, εξυπηρετώντας ταυτόχρονα την αναπαραγωγή, τη διατροφή και την ανάπτυξη των νεαρών ατόμων και γενικά τη διαβίωση των πληθυσμών τους όχι μόνο στη στενή περιοχή εγκατάστασης των τεχνητών υφάλων αλλά και στην ευρύτερη παράκτια ζώνη.
H επιστημονική βιβλιογραφία σχετικά με την τυπολογία των τεχνητών υφάλων που έχουν χρησιμοποιηθεί μέχρι σήμερα για ψυχαγωγικούς-οικοτουριστικούς σκοπούς, με βάση τη φυσική τους εμφάνιση και τα υλικά κατασκευής τους (Stolk et al., 2015), τους κατατάσσει στις εξής γενικές κατηγορίες:
α) τεχνητοί ύφαλοι από μετατροπή της χρήσης ανθρώπινων κατασκευών, πχ. παλαιά σκάφη, αεροπλάνα, αυτοκίνητα, άλλα άχρηστα μέσα μεταφοράς, κλπ.
β) τεχνητοί ύφαλοι που απέχουν σημαντικά από την ακριβή προσομοίωση της φόρμας, λειτουργίας και της αισθητικής των φυσικών υφάλων, πχ. προκατασκευασμένες μονάδες από μέταλλο, σκυρόδεμα, μάρμαρο ή και από συνθέσεις των υλικών αυτών. Οι κατασκευές αυτές έχουν μορφή γεωμετρικών σχημάτων, όπως πυραμίδων, ημισφαιρίων, θόλων, ορθογώνιων ογκόλιθων, ή ακόμη περιλαμβάνουν πρωτότυπα ή αντίγραφα έργων τέχνης, πχ. αγάλματα, αντίγραφα ιστορικών κτιριακών εγκαταστάσεων κλπ. και έχουν ωστόσο ως τεχνητοί ύφαλοι περιορισμένη λειτουργική-οικολογική αξία.
γ) τεχνητοί ύφαλοι που προσομοιάζουν με τους φυσικούς υφάλους μιμούμενοι τη λειτουργία, τη φόρμα αλλά και την αισθητική των τελευταίων.
Ένα σημαντικό μέρος της κοινής γνώμης και κυρίως των επισκεπτών των περιοχών στις οποίες έχουν ποντιστεί τεχνητοί ύφαλοι που απέχουν σημαντικά από την λειτουργία, αισθητική και τη φόρμα του φυσικού σκληρού υποστρώματος (κατηγορίες α και β), δε συμφωνεί με τις συγκεκριμένες μορφές παρέμβασης στο φυσικό περιβάλλον. Ορισμένοι μάλιστα θεωρούν ότι παρόμοιες πρακτικές είναι προσχηματικές και στην πραγματικότητα αποτελούν μια μορφή ρύπανσης με απόρριψη ή ακόμη και ηθελημένη απόκρυψη «απορριμμάτων» στο θαλάσσιο πυθμένα (Kirkbride-Smith et al., 2013).
Στην τρίτη κατηγορία μέχρι σήμερα περιλαμβάνονται ορισμένες περιορισμένες προσπάθειες που αφορούν στη χρησιμοποίηση φυσικών βράχων ή ογκόλιθων λατομείων, οι οποίοι μεταφέρονται από χερσαίες τοποθεσίες και ποντίζονται στην επιφάνεια του βυθού για τον σχηματισμό ακανόνιστων σωρών ποικίλων διαστάσεων. Θα πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι παρόμοιοι σχηματισμοί είναι μεν στην πράξη σχετικά λειτουργικοί αλλά παράλληλα είναι απλοί και μονότονοι στην εμφάνιση, με αποτέλεσμα να μη αποτελούν σήμερα πόλους έλξης των επισκεπτών-αυτοδυτών.
Συμπερασματικά και σύμφωνα με την διεθνή επιστημονική εμπειρία, δεν έχουν μέχρι σήμερα αναπτυχθεί τεχνητά ενδιαιτήματα τα οποία αφενός να ενσωματώνουν στη δομή τους τα λειτουργικά χαρακτηριστικά και ταυτόχρονα να προσομοιάζουν σε αισθητική και εμφάνιση με τα υποθαλάσσια βραχώδη υποστρώματα (φυσικοί ύφαλοι).
Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η καινοτομική τεχνολογία τεχνητών υφάλων που έχει μόλις πρόσφατα αναπτύξει το Ι.ΘΑ.Β.Β.ΥΚ. με τίτλο: «Όαση κατάδυσης αναψυχής με τεχνητούς υφάλους» και έχει ως κύριο στόχο την υποστήριξη του καταδυτικού τουρισμού τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς (Dounas et al. , 2015, 2016a, 2016b, 2018). Πληροφορίες σχετικά με την συγκεκριμένη καινοτομική τεχνολογική προσέγγιση καθώς και σχετικά ερευνητικά αποτελέσματα από δοκιμές στο πεδίο δίνονται στην ιστοσελίδα του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.: http://ubpcrete.hcmr.gr
Δρ Κώστας Ντούνας
Δ/ντής Ερευνών ΕΛΚΕΘΕ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Di Franco, A., Millazo, M., Pasquale, B., Tomasello, A., Chemello, R., 2009. SCUBA diver behaviour and its effects on the biota of a Mediterranean marine protected area. Environmental Conservation. 36, 32-40
• Dounas C. et al., 2015. Artificial Reefs and Diving Tourism. International Symposium «Marine Protected Areas in Greece and the Mediterranean», vol. 1:23-24. Zakynthos, Greece, 4-6 December 2015
• Dounas C. et al., 2016. Recreational Diving Oasis with Artificial Habitats. Rapp. Comm. int. Mer Médit., 41, 476. (41st CIESM Congress, Kiel Germany, 12-16 September 2016)
• Dounas C. et al., 2016. Development of a new type of artificial shelters for the increase of biomass and the reproductive potential of hard substrate demersal fish. 6th Panhellenic Conference of Ichthyologists, Kavala, 6-9 October 2016.
• Dounas C. et al., 2018. An experimental approach for measuring occupancy at size and shape of artificial shelters for fish-dwelling fishes: the case of dusky grouper. 12th Panhellenic Symposium of Oceanography & Fisheries, Corfu, Greece, 38p.
• Hasler Η. & J.A. Ott 2008. Diving down the reefs? Intensive diving tourism threatens the reefs of the northern Red Sea. Marine Pollution Bulletin, 56 (10): 1788–1794
• Kirkbride-Smith A.E., Wheeler P.M., Johnson M.L. 2013. The Relationship between Diver Experience Levels and Perceptions of Attractiveness of Artificial Reefs – Examination of a Potential Management Tool. PLoS ONE 8(7): e68899.
• Stolk P., Markwell K., Jenkins J. 2005. Perceptions of artificial reefs as scuba diving resources: a study of Australian recreational scuba divers. Ann. Leisure Res. 8: 153–173.
Δεν διαφωνώ επι της αρχής αλλά…
Αλοίμονο αν επιτραπέι η ανεξέλεκτη τοποθέτηση υποθαλάσσιων καλλιτεχνιμάτων και η κατατόπους δημιουργία ναύδετων.
Σκοπός είναι εκμετάλευση με την μικρότερη δυνατή αλλοίωση.
Το φυσικό κάλος είναι αυτό που εκτιμάται περισσότερο από κάθε καλλιτέχνιμα.
Με Εκτίμηση
Σε ποια υπηρεσία υποβάλλεται αίτηση ίδρυσης ελεύθερου τεχνητού υποβρύχιου αξιοθέατου (Τοπική Λιμενική Αρχή); Ποια η ακολουθούμενη διαδικασία;
Στην παρ.4 του άρθ.41 του ν.3153/2003 (Α’153) αναφέρεται πως «Με Κοινή απόφαση των Υπουργών….ορίζονται οι όροι και οι ειδικότερες προϋποθέσεις και τα δικαιολογητικά που απαιτούνται για να εγκριθεί η βύθιση, καθώς και οι μετέπειτα υποχρεώσεις των φορέων που βυθίζουν τα πλοία, τα ναυάγια, τα πλωτά ναυπηγήματα ή άλλα τεχνητά καταφύγια ιχθύων».
Η εν λόγω ΚΥΑ δεν έχει εκδοθεί έως σήμερα με αποτέλεσμα η παράγραφος 1, του άρθρου 9, του παρόντος Σχεδίου να καθίσταται ανενεργή.
Εξαιρετική πρωτοβουλία.
Θεωρώ αυτονόητο, αλλά θα πρέπει να συμπεριληφθεί στο σχέδιο νόμου, η οποιαδήποτε αλιευτική δραστηριότητα (ερασιτεχνική ή επαγγελματική), σε απόσταση 2 μιλίων από το τεχνητό υποθαλάσσιο αξιοθέατο, καθολη τη διάρκεια του έτους ώστε να επιτευχθεί ο σκοπός δημιουργίας του (τον εμπλουτισμό της υποθαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας και την εν γένει βελτίωση της ελκυστικότητας του υποβρύχιου τοπίου)
1000 Bravo..φυσικά να γίνει εξέταση του τόπου πρώτα χωρίς να καταστρέψουμε λιβάδια ποσειδωνίας κλπ..νομίζω είναι αυτονόητο αυτό που λέω αλλα όχι για όλους..
Δημιουργία τεχνητών υφάλων, είναι προς την σωστή κατεύθυνση:
– Η επιλογή τοποθεσίας είναι σημαντική, πρέπει να απαντά σε συγκεκριμένα κριτήρια, ρεύματα, είδος βυθού, βάθη και περιβάλλον χώρο.
– Μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, αλλαγή ρευμάτων, κυματισμού, και διάβρωση της γύρο περιοχής.
– Η σωστή επιλογή των υλικών κατασκευής, για αποφυγή ρύπανσης και αλλοίωσης των μακροχρονίως.
– Πρέπει να ευνοεί όλα τα είδη πανίδας για να υπάρχει ισορροπία στην εξέλιξη (ανάπτυξη)
– Να μην επιτρέπετε η αλιεία, όπως και το άναρχο αγκυροβόλιο όλων των επισκεπτών.
– Εδώ ο άνθρωπος μπορεί να προσθέσει είδη στο πρώτο στάδιο της ζωή τους, (αυγά ή νεογέννητα οστρακοειδή ή ψάρια).
– Μελέτες με συμπεράσματα υπάρχουν, ας ωφεληθούμε με τα λάθη των άλλων πριν και πάλι μας κοστίσει χρόνο και χρήμα.
Εξαιρετική αυτή η δυνατότητα που δίνει το άρθρο 9 και μπράβο.
Όσον αφορά την παράγραφο 2, προσωπικά μου είναι σαφές ότι η λέξη ιδιοκτησία αναφέρεται σε ιδιοκτησία επι του ποντισθέντος υποβρύχιου αξιοθέατου και όχι της θάλασσας, πράγμα που βρίσκω απολύτως λογικό.
Δηλαδή, αν π.χ. ένας ξενοδόχος παραγγείλει στην Σχολή Καλών Τεχνών 5 ωραία γλυπτά, τα οποία χρηματοδοτήσει ο ίδιος, και τα ποντίσει κάπου κοντά στο ξενοδοχείο του, ώστε να δημιουργήσει ένα υποβρύχιο αξιοθέατο και να προσελκύσει δύτες στο ξενοδοχείο του, η ιδιοκτησία επί αυτών των γλυπτών ανήκει πάντα σε αυτόν. Λογικό και θεμιτό το βρίσκω, ιδίως εφόσον δεν επιτρέπεται (απο την παράγραφο 1) να ζητείται αντάλλαγμα για να καταδυθεί ο οποιοσδήποτε εκεί.
Απο την άλλη, άν κάποτε αυτός θελήσει για κάποιον λόγο να τα βγάλει (πράγμα μάλλον απίθανο), δικά του είναι και μπορεί να το κάνει. Αρκεί να αποκαταστήσει τον βυθό στο σημείο και να τον αφήσει όπως τον είχε βρεί.
Το σημείο-κλειδί σε αυτό το άρθρο, που το βρίσκω εξαιρετικό, είναι ότι στα τεχνητά υποβρύχια αξιοθέατα οι καταδύσεις θα είναι ελεύθερες για όλους και δεν θα επιτρέπεται να ζητείται αντάλλαγμα. Μπράβο και πάλι!
Πολύ θετικό. Καλό θα είναι να μπορούν ναυαγημένα σκάφη (υπάρχουν πολλά πχ στην Σαλαμίνα) να καθαρίζονται και να ποντίζονται σε μέρη με περιορισμένο καταδυτικό ενδιαφέρον. Την διαχείρηση και εκμετάλευση εκει είναι λογικό να την έχει, με χρονομίσθωση, οποιος αναλάβει την πόντιση και την διαείρηση, αλλά «ιδιοκτισία» στην θάλασσα δεν ξέρω κατα πόσο νοείται. επίσης προφανώς πρέπει να υπαρχει και κάποια περιβαντολογική μελέτη επι αυτού, και ποινες σε όσους δέν τις τηρούν αλλιώς θα ποντιστούν τα μισά σκουπιδια του καθενώς με την δικαιολογία του τεχνητού αξιοθέατου.
Παράγραφος 1. Δεν θα διαφωνήσω επί της αρχής εδώ, αρκεί να μην γίνει ο βυθός ένας απέραντος σκουπιδότοπος απο κάθε λογής ποντισμένα ναυπηγήματα ή κατασκευές που έτσι όπως το διατυπώσατε φοβάμαι ότι αυτό θα γίνει. Είναι άλλο να ποντίσεις ένα μεγάλο πλοίο για ναυάγιο που θα γίνει ένας όμορφος τεχνητός ύφαλος (όπως οπουδήποτε παγκοσμίως), είναι άλλο να κάνεις μια όμορφη υποβρύχια έκθεση καλλιτεχνικού χαρακτήρα ΚΑΙ άλλο να μπορεί ο οποιοσδήποτε χρήστης του χώρου ή εκμεταλλευτής της περιοχής να ποντίζει οτιδήποτε απο γύψινα εδώλια αρχαϊκού χαρακτήρα μέχρι να μετακινεί και να αλλοιώνει το υποβρύχιο περιβάλλον με κατασκευές αλλάζοντας την ισορροπία του. Δείτε το παρακαλώ αυτό με ΠΡΟΣΟΧΉ, καθώς σαν λαός οι Έλληνες είμαστε ανενημέρωτοι και ανεκπαίδευτοι σε τέτοια θέματα για να μη μιλήσουμε για καθαρή παιδεία. Οπότε αυτό θα μας γυρίσει μπούμερανγκ εκτιμώ στο μέλλον.
Παράγραφος 2. Δεν έχω καταλάβει την διατύπωση «ιδιοκτήτης – ιδιοκτησία» μάλλον δεν βρήκατε τον σωστό όρο για να αποδώσετε στην Ελληνική γλώσσα που είναι (αν μη τι άλλο) κυριολεκτική! Αυτό κύριοι είναι ΠΑΡΑΝΟΜΟ βάσει του Ελληνικού συντάγματος. ΔΕΝ υφίσταται ιδιοκτησία στη θάλασσα! Ούτε διαδοχικότητα υφίσταται (διάδοχο έχουν οι βασιλείς, οι μονάρχες, οι δικτάτορες και οι διάφοροι «γαλαζοαίματοι»). Τι θα πει «διάδοχος»; δεν στέκουν αυτά νομικά και θα τα βρείτε μπροστά σας στο μέλλον. Οπότε λίγο περισσότερο σκέψη για την διατύπωση του νόμου. Ένας απλός χρήστης της περιοχής θα μπορεί να είναι αυτός που τα επαγγελματικά του συμφέροντα θα είναι κοντά, ένας συνεκμεταλλευτής της θαλάσσιας περιοχής σε συνεκμετάλλευση ΠΆΝΤΑ με το Ελληνικό Δημόσιο και τις Αρχές. Σε καμία περίπτωση ιδιοκτήτης που θα περάσει την ιδιοκτησία του στον διάδοχό του! Η ΘΑΛΑΣΣΑ ΑΝΗΚΕΙ ΙΣΟΠΟΣΑ ΚΑΙ ΙΣΟΤΙΜΑ ΣΕ ΌΛΟΥΣ ΤΟΥς ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΣ!
Επικροτούμε την απόφαση σας στη δημιουργία ελεύθερων τεχνητών υποβρύχιων αξιοθέατων. Με τον τρόπο αυτό θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε τους βυθούς μας να αποκτήσουν και πάλι ζωή με τη δημιουργία τεχνικών υφάλων και παράλληλα να δώσουμε τη δυνατότητα σε περιοχές, στις οποίες ο βυθός δεν έχει καταδυτικό ενδιαφέρον, να μεταμορφωθεί σε ένα καταδυτικό παράδεισο. Συγχαρητήρια γι’ αυτή την πρωτοποριακή ιδέα σας.
Ωστόσο εκτιμούμε ότι θα πρέπει να προστεθεί μία ακόμα παράγραφος στο εν λόγω Άρθρο ως εξής: «4. Στα Ελεύθερα Τεχνητά Υποβρύχια Αξιοθέατα απαγορεύεται για λόγους προστασίας τους αλλά και προστασίας των λουομενων, των καταδυόμενων, αλλά και τη θαλάσσιας ζωής η πάσης φύσεως αλιεία σε ακτίνα 150 μέτρων από την περίμετρο τους.».
Η αλιεία όχι μόνο θα καταστρέψει τα ελεύθερα τεχνητά υποβρύχια αξιοθέατα και τη ζωή που θα αναπτυχθεί σε αυτά, αλλά, παράλληλα θα τα κάνει επικίνδυνα.
Επιτέλους η Ελλάδα εξελίσσεται καταδυτικά!
Έπρεπε να είχε γίνει από καιρό!!!