Με κοινή απόφαση των αρμοδίων Γενικών Διευθυντών ή – σε περίπτωση που δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις του άρθρου 109 του ν. 4622/2019 – των Υπουργών Πολιτισμού και Αθλητισμού και Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, κηρυγμένοι ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι χαρακτηρίζονται ως επισκέψιμοι ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι (ΕΕΑΧ). Με όμοια απόφαση παρέχεται η δυνατότητα κατάρτισης προγραμματικών συμβάσεων πολιτισμικής ανάπτυξης κατ’ εφαρμογή της παραγράφου 5 του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 (Α` 87), με τις οποίες θα εξειδικεύονται τα έργα, προγράμματα και υπηρεσίες πολιτιστικού χαρακτήρα εντός των ΕΕΑΧ, καθώς και τα ζητήματα οργάνωσης, διαχείρισης, επίβλεψης και εκμετάλλευσης των επιτρεπόμενων στους χώρους αυτούς δραστηριοτήτων, καθώς και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια.
1. Εάν για τους ιδρυόμενους ΕΕΑΧ δεν έχει ορισθεί φορέας διαχείρισης με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού ή με προγραμματική σύμβαση του άρθρου 100 του ν. 3852/2010, ως φορέας διαχείρισης νοείται η εφορεία ενάλιων αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
2. Η φύλαξη των ΕΕΑΧ γίνεται από προσωπικό της αρμόδιας αρχαιολογικής υπηρεσίας σε συνεργασία με τη λιμενική αρχή.
3. Στους ΕΕΑΧ επιτρέπεται αποκλειστικά και μόνο καθοδηγούμενη κατάδυση ή περιήγηση επιφανείας και παρατήρηση του βυθού με μάσκα και αναπνευστήρα (snorkeling) με συνοδεία προσωπικού νομίμως αδειοδοτημένων παρόχων καταδυτικών υπηρεσιών αναψυχής, η περιήγηση και παρατήρηση του βυθού με πλοία διαφανούς πυθμένα ή άλλα μέσα παρατήρησης του βυθού, καθώς και η αρχαιολογική ή άλλη, διενεργούμενη υπό τους όρους του π.δ. 67/1981 (Α΄ 23) και των λοιπών οικείων διατάξεων, επιστημονική έρευνα.
4. Οι επισκέπτες, τα καταδυτικά ή και περιηγητικά σκάφη μεταφοράς τους, αν χρησιμοποιούνται, αναχωρούν για την κατάδυση ή περιήγηση από συγκεκριμένο σημείο ή σημεία αφετηρίας και επιστρέφουν στο ίδιο σημείο, χωρίς, κατά την διάρκεια της παραμονής τους στον ΕΕΑΧ, να προσεγγίζουν άλλο σημείο της ξηράς ή άλλο σκάφος. Τα σημεία αναχώρησης και επιστροφής μπορούν να φυλάσσονται από την αρμόδια αρχαιολογική υπηρεσία ή κατ’ εντολή της από την αρμόδια λιμενική αρχή.
5. Τα όργανα φύλαξης μπορούν να πραγματοποιούν οποτεδήποτε κατά την κρίση τους σωματικό έλεγχο και έλεγχο στις αποσκευές των επισκεπτών και των συνοδών τους, καθώς και στα χρησιμοποιούμενα για τη μεταφορά των επισκεπτών σκάφη, τόσο στο σημείο αναχώρησης και επιστροφής όσο και εντός του χώρου του ΕΕΑΧ ή και κατά τον πλου από και προς αυτόν.
Η διάταξη αυτή προσπαθεί να φέρει «από το παράθυρο» τη δυνατότητα να υπάρχει άλλος φορέας που διαχειρίζεται ενάλιο αρχαιολογικό χώρο, κάτι που απαγορεύεται με βάση το άρθρο 7 του Αρχαιολογικού Νόμου, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, καθώς δεν υπάρχει κανένας άλλος φορέας διαχείρισης αρχαίων μνημείων εκτός από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του ΥΠ.ΠΟ.Α.
Ποια θα είναι η διαδικασία για τον χαρακτηρισμό μιας περιοχής σαν ΕΕΑΧ; θα ακολουθείτε η διαδικασία των καταδυτικών πάρκων ή θα πρέπει να προσκομιστούν διαφορετικά δικαιολογητικά από αυτά που προβλέπονται στο Νόμο 4296 / 2014; Η διαδικασία που θα ακολουθείτε θα είναι η διαδικασία των καταδυτικών πάρκων μέσω της κατάθεσης φακέλου στη Δ/νση Χωρικού Σχεδιασμού του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας;
Αρχικά να συγχαρώ αυτούς που δίνουν στους ΕΕΑΧ και νομική μορφή! Το παρόν άρθρο ωστόσο το βρίσκω αρκετά ελλιπές, γεγονός που μόνο προβλήματα θα φέρει κατά την υλοποίηση, δημιουργία και αξιοποίηση των ΕΕΑΧ. Παραθέτω ορισμένες προτάσεις για το πως θα έπρεπε να είναι το συγκεκριμένο άρθρο:
1)Οι επισκέψεις στους ΕΕΑΧ θα πρέπει να γίνονται μόνο συγκεκριμένες ώρες της ημέρας όπως γίνεται και με τα μουσεία, μόνο που σε αυτή την περίπτωση καλό θα ήταν να ακολουθούν το ωράριο της καταδυτικής τουριστικής κίνησης(πχ 09:00-18:00)και ΠΟΤΕ βράδυ.
2)θα πρέπει να βρίσκεται κοντά στη στεριά, ρε ρηχό βάθος(π.χ. έως 10μ, θα εξυπηρετεί τους δύτες φύλαξης οι οποίοι σε περιόδους υψηλής επισκεψιμότητας θα χρειάζεται να κάνουν 2-4 βουτιές την ημέρα, και για να είναι ορατά από τα Glass bottoms και αυτούς που κάνουν περιήγηση επιφάνειας), σε περιοχή όπου θα πρέπει να υπάρχει και κάποια σταθερή εγκατάσταση, όπου θα βρίσκεται το προσωπικό φύλαξης(δύτες, νυχτερινοί φύλακες, εξοπλισμός αρχαιολόγων κλπ), γραφείο που θα κανονίζει τις επισκέψεις στον ΕΕΑΧ και ότι άλλο είναι απαραίτητο για την λειτουργία του ΕΕΑΧ. Επίσης μέρος για τα σκάφη των επισκεπτών με ρεμέντζα, πλατφόρμες η ότι εξυπηρετεί καλύτερα στον συγκεκριμένο ΕΕΑΧ. Επίσης είναι απαραίτητο να είναι οριοθετημένο με σημαντήρες/φανούς ώστε να μην πλέουν σκάφη/αλιευτικά πάνω από αυτά και να ενταχθούν στους νέους ναυτικούς χάρτες, NAVTEX, GPS κλπ.
3)ΚΑΜΙΑ κατάδυση-ξενάγηση από επισκέπτες δεν θα επιτρέπεται στον ΕΕΑΧ, χωρίς δύτη φύλαξης, εκτός του ωραρίου ή της μέρες συντηρήσεων-εργασιών, είτε για καταδυτικό κέντρο είτε για ομάδες/συλλόγους είτε απλούς δύτες που θέλουν να το επισκεφτούν. Οι παραβάτες θα έχουν και τις αντίστοιχες κυρώσεις.
4)α-θα πρέπει να είναι προσβάσιμοι από ΟΛΟΥΣ τους πιστοποιημένους δύτες(από αναγνωρισμένο οργανισμό), καθοδηγούμενης από καταδυτικό κέντρο ή όχι,απλά θα πρέπει να δηλώνουν την επίσκεψη τους σε κάποιο αρμόδιο γραφείο(π.χ.αρχαιολογική υπηρεσία της περιοχής που βρίσκεται η ΕΕΑΧ, γραφείο/εγκατάσταση του ΕΕΑΧ κλπ) για συγκεκριμένες ώρες της ημέρας.
β-για περιήγηση επιφανείας και παρατήρηση του βυθού με μάσκα και αναπνευστήρα (snorkeling)δεν θα απαιτείται κάποια πιστοποίηση, ωστόσο οι επισκέπτες θα πρέπει να έχουν μεριμνήσει για τον δικό τους εξοπλισμό και εννοείται να ακολουθούν τις οδηγίες του υπεύθυνου ξενάγησης-δύτη φύλαξης
γ-η περιήγηση και παρατήρηση του βυθού με πλοία διαφανούς πυθμένα ή άλλα μέσα παρατήρησης του βυθού θα γίνεται μόνο με επαγγελματικά σκάφη γι’αυτό το σκοπό, που θα πληρούν τις προϋποθέσεις των σχετικών διατάξεων για το εκάστοτε σκάφος και το βύθισμα του δεν θα επηρεάζει τα εκθέματα του ΕΕΑΧ. Γι’αυτά τα σκάφη θα πρέπει να υπάρχει συγκεκριμένο σημείο εισόδου, διαδρομή και εξόδου από τον ΕΕΑΧ
5)Το προσωπικό των ΕΕΑΧ θα απαρτίζεται από τους αρχαιολόγους, οι οποίοι θα είναι υπεύθυνοι για τη συντήρηση, επεξεργασία των αρχαίων και ένας εκ’ των οποίων θα είναι ο επικεφαλής της εκάστοτε ΕΕΑΧ, γραμματειακή υποστήριξη όπου θα είναι υπεύθυνοι για τη διατήρηση αρχείου, σύνταξη αναφορών, επικοινωνία, ενημέρωση αντίστοιχων ιστοσελίδων κλπ, δύτες ασφαλείας οι οποίοι θα είναι υπεύθυνοι για την ασφαλή καθοδήγηση-εποπτεία των προγραμμάτων ξενάγησης στον ΕΕΑΧ, παροχή βοήθειας στους αρχαιολόγους στις διάφορες εργασίες υποβρυχίως ή και στην επιφάνεια και προσωπικό ασφαλείας κατά τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας. Ο αριθμός των εργαζομένων είναι ανάλογος των αναγκών της εκάστοτε ΕΕΑΧ και ορίζεται από τον επικεφαλή. Οποιοδήποτε στέλεχος μπορεί να έχει περισσότερες από μια ιδιότητες με την προϋπόθεση ότι πληρεί τα κριτήρια και μπορεί να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του εκάστοτε ΕΕΑΧ
6)Ο επικεφαλής της ΕΕΑΧ θα πρέπει να είναι αρχαιολόγος με ειδίκευση στα αρχαιολογικά ευρήματα που φιλοξενούνται στον εκάστοτε ΕΕΑΧ, πιστοποιημένος δύτης από αναγνωρισμένο οργανισμό, επιπέδου δύτη διασώστη και ανώτερα
7)Σχετικά με τους δύτες φύλαξης: θα πρέπει να είναι πιστοποιημένοι δύτες αυτόνομης κατάδυσης από αναγνωρισμένο οργανισμό, επαγγελματικού επιπέδου(Divemasters, Instructors κλπ), πιστοποιημένοι στην παροχή Α΄Βοηθειών και στη χρήση ιατρικού οξυγόνου και απινιδωτή(τα οποία θα είναι διαθέσιμα στην εγκατάσταση του ΕΕΑΧ), με χαρτιά σε ισχύ. Ιδανικά μπορούν να είναι οι ίδιοι οι αρχαιολόγοι, με την προϋπόθεση ότι πληρούν τις παραπάνω προϋποθέσεις και μπορούν να ανταπεξέλθουν και στις 2 τους ιδιότητες
8)Σχετικά με το προσωπικό ασφαλείας: θα πρέπει πάντα να βρίσκονται στο πόστο τους, από το οποίο θα είναι ορατός ο ΕΕΑΧ, θα είναι υπεύθυνοι για την ορθή λειτουργία του εξοπλισμού ασφαλείας(κάμερες κλπ)και θα μπορούν να πραγματοποιούν οποτεδήποτε κατά την κρίση τους σωματικό έλεγχο και έλεγχο στις αποσκευές των επισκεπτών και των συνοδών τους, καθώς και στα χρησιμοποιούμενα για τη μεταφορά των επισκεπτών σκάφη, τόσο στο σημείο αναχώρησης και επιστροφής όσο και εντός του χώρου του ΕΕΑΧ ή και κατά τον πλου από και προς αυτόν(από παράγραφο 5).
Σε περίπτωση που το προσωπικό του ΕΕΑΧ πρέπει να είναι μόνο μέλη της εφορίας αρχαιοτήτων(άρα αρχαιολόγοι), καλό θα ήταν να δημιουργηθεί κάποια υποκατηγορία η οποία να περιλαμβάνει μέλη της εφορείας αρχαιοτήτων ως «βοηθοί» των αρχαιολόγων(από τη στιγμή που δεν έχουν την ιδιότητα του αρχαιολόγου), ώστε να μπορούν να καλυφθούν τα πόστα της γραμματειακής υποστήριξης, δυτών φύλαξης-ξενάγησης κλπ σε περιοχές οπού δεν είναι εφικτό να καλυφθούν αυτά τα πόστα από αρχαιολόγους είτε επειδή δεν υπάρχουν είτε δεν πληρούν τα κριτήρια!
Δεν διευκρινίζονται τα παρακάτω:
Ποια η διαδικασία χαρακτηρισμού μίας περιοχής ως ΕΕΑΧ;
Ποιο το επισπεύδων Υπουργείο;
Ποιος μπορεί να είναι φορέας διαχείρισης μίας ΕΕΑΧ, εκτός της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων; Ποια η νομική μορφή του; Ποια η διαδικασία ορισμού του ως διαχειριστή;
Η παράγραφος 3 αναφέρει ότι «στους ΕΕΑΧ επιτρέπεται αποκλειστικά και μόνο καθοδηγούμενη κατάδυση ή περιήγηση επιφανείας και παρατήρηση του βυθού με μάσκα και αναπνευστήρα (snorkeling) με συνοδεία προσωπικού νομίμως αδειοδοτημένων παρόχων καταδυτικών υπηρεσιών αναψυχής».
Οφείλουμε (ομοίως με το άρθρο 8) να επιτρέψουμε στους ερασιτέχνες να προσεγγίζουν, προσδένουν (αν απαιτείται) και να επισκέπτονται αυτούς τους ΕΕΑΧ, χωρίς την υποχρεωτική συνοδεία καταδυτικού παρόχου !!!
Τέλος, η υποβρύχια φωτογράφιση / βιντεοσκόπηση απαιτεί πολλές φορές εξεζητημένο εξοπλισμό, ως εκ τουτου, θα πρέπει να εξετάζεται ο σκοπός αυτής (ανεξαρτήτως εξοπλισμού).
Η φωτογράφιση με σκοπό την ανάρτηση σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τοπικά ή διεθνή καταδυτικά συνέδρια, θα πρέπει όχι μόνο να μην υπόκειται σε τέλη, αλλά και να διευκολυνθεί, προς όφελος του καταδυτικού τουρισμού.
Είναι πολύ μεγάλο λάθος η απόφαση δημιουργίας ΕΕΑΧ να γίνεται απο γενικούς διευθυντές του δημοσίου.
Οι γενικοί διευθυντές του δημοσίου είναι συνήθως εξαιρετικά ευθυνόφοβοι και κοντόφθαλμοι ώστε να αναλάβουν το βάρος μιας τέτοιας απόφασης.
Άν θέλουμε πραγματικά να γίνουν ΕΕΑΧ Θα πρέπει οπωσδήποτε να εξαιρεθεί η δημιουργία ΕΕΑΧ απο το άρθρο 109 του ν. 4622/2019 (επιτελικό κράτος) και η σχετικές αποφάσεις (ΚΥΑ) να εκδίδονται απευθείας απο τους υπουργούς πολιτισμού και ναυτιλίας.
Εάν θέλουμε πραγματικά ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού, ΟΧΙ πολλές εξουσίες σε γενικούς διευθυντές και γενικά σε δημοσίους υπαλλήλους.
Επιτέλους ένα από τα βασικά αιτήματα της καταδυτικής αγοράς φαίνεται ότι θα υλοποιηθεί μέσα από αυτό το άρθρο και θα δώσει άλλη πνοή στην καταδυτική αγορά με τη λειτουργία των επισκέψιμων ενάλιων αρχαιολογικών χώρων που μέσα από αυτό το άρθρο φαίνεται ότι σύντομα θα είναι υπαρκτά και επισκέψιμα. Επιτέλους η Ελλάδα θα μπορέσει να διαφοροποιηθεί και να έχει το δικό της unique selling proposition (USP) για να προβάλλει στην παγκόσμια αγορά και να προσελκύσει το παγκόσμιο καταδυτικό ενδιαφέρον.
Ωστόσο θα πρέπει να προστεθεί παράγραφος 6 η οποία θα μπορεί να δίνει τη δυνατότητα στους επισκέπτες να φωτογραφίζουν ή να βιντεοσκοπούν τους χώρους αυτούς ατελώς με ερασιτεχνικό εξοπλισμό.
Στην υπάρχουσα νομοθεσία, ΥΠΠΟΤ/ΔΟΕΠΥ/ΤΟΠΥΝΣ/126463/28-12-2011 Κ.Υ.Α (ΦΕΚ 3046/Β’/30-122011) δεν είναι σαφής η δυνατότητα φωτογράφισης ή βιντεοσκόπησης υποβρυχίως στους εν λόγω χώρους με αποτέλεσμα να απαιτούνται υπέρογκα ποσά σε ημερήσια βάση από τους δύτες. Αυτό είναι αποτρεπτικό, για την προσέλκυση δυτών, καθώς και για την ανάπτυξη και προβολή των αξιοθέατων καταδυτικού τουρισμού.
Για το λόγο αυτό ζητούμε την να προστεθεί η ακόλουθη παράγραφος 5 στο Κεφαλαιο Β’ Αξιοθέατα καταδυτικού Τουρισμού:
5. Η φωτογράφηση και η βιντεοσκόπηση σε αρχαιολογικούς χώρους, σε ιστορικούς τόπους, σε αρχαιολογικούς υποθαλάσσιους χώρους, υποθαλάσσιους ιστορικούς τόπους, μουσεία και μνημεία, χωρίς επαγγελματικό εξοπλισμό πραγματοποιείται ατελώς.
Επίσης όσον αφορά στην επαγγελματική υποβρύχια λήψη τα ποσά που απαιτούνται ανέρχονται στα 800 ευρώ, ενώ αντίστοιχα στη ξηρά τα ποσά είναο 200 ευρώ ημερησίως και ανά χώρο.
Ζητούμε το ποσό που απαιτείται για υποβρύχιες λήξεις επαγγελματικής χρήσης να εξισωθεί στο ποσό των 200 ευρώ που αντιστοιχεί στην ξηρά.