Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος' | 29 Μαρτίου 2024, 00:02

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ-ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΜΕΓΑΛΕΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΤΟΥ 2023 Δρ. Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος, Οικονομικός Γεωγράφος, Ερευνητής (Από την περίπτωση της Θεσσαλίας στην περίπτωση της χώρας) Η πολύ σοβαρή υπόθεση, της πρόσφατης Θεσσαλικής καταστροφής, αποτελεί ένα συγκλονιστικό προηγούμενο και ενδεχόμενο για κάθε περιοχή και περιφέρεια της χώρας. Όμως διαπιστώνονται σοβαρές αδυναμίες τόσο στην προσέγγιση, όσο και στη μεθοδολογία διαχείρισης του ζητήματος της ολοκληρωμένης διαχείρισης υδάτων. Κατ’αρχήν η μελέτη αυτή ανατέθηκε απευθείας, με την θεσμικά απαράδεκτη και χορηγία 1 εκ € της Ένωσης Τραπεζών. Πρέπει να επιλυθεί κάποτε το ζήτημα της ταχείας εκπόνησης μελετών για θεμελιακά ζητήματα, όπως η διαχείριση υδάτων, με βάση προδιαγραφές και κατευθύνσεις που εν προκειμένω απουσιάζουν. Εξάλλλου οι Γενικές Μελέτες-και Προτάσεις της Ολλανδικής εταιρείας Συμβούλων HVA, αναρτήθηκαν στη διαβούλευση στα αγγλικά, πλην μιας περίληψης στα ελληνικά. Η δέσμη των μελετών ολοκληρώθηκε μεν σε σύντομο χρόνο όμως πολλά στοιχεία τους δεν είναι ώριμα, αλλά αποτελούν πρόχειρη συρραφή αναλύσεων εκτιμήσεων, διάσπαρτων ιδεών και μια σωρεία προτάσεων δαπανηρών αντιπλημμυρικών έργων, μοντέλα εξοικονόμησης νερού, άρδευσης και μείωσης των 32.000 γεωτρήσεων. Εστιάζει σε σχέδια Ορθών Γεωργικών Πρακτικών, αρδευτικών μεθόδων και αναδιάρθρωση καλλιεργειών, με υποκατάσταση της υδροβόρας βαμβακοκαλλιέργειας, με νέες βιώσιμες ανταγωνιστικές καλλιέργειες. Εκτός αυτών, προβαίνει σε πολλές ασαφείς και ατεκμηρίωτες εκτιμήσεις δαπάνης, κόστους -οφέλους, επενδύσεων, ιεράρχηση προτεραιοτήτων χωρίς επαρκή αιτιολόγηση, με συγκεχυμένα χρονοδιαγράμματα. Είναι ουσιώδες πως υποβάλλεται πρόταση σύστασης Ενιαίου Φορέα Διαχείρισης Υδάτων, αντιμετώπισης των πλημμυρών και της λειψυδρίας, με βάση τις καλές Ευρωπαϊκές πρακτικές και επιτυχή πρότυπα Ολλανδίας, Γερμανίας και Γαλλίας. Θέτει ορθώς μεν το θέμα λειτουργίας σύγχρονων συστημάτων παρακολούθησης, μελέτης, έγκαιρης ενημέρωσης, εκκένωσης, συνεργειών, συνεργασιών, κατάρτισης και αξιοποίησης του υπάρχοντος ανθρώπινου δυναμικού αλλά δεν διακρίνει την αρμοδιότητα και εμπλοκή των υπηρεσιών Πολιτικής Προστασίας Κεντρικών και τοπικών και του προτεινόμενου νεοσύστατου Αρδευτικού –Αντιπλημμυρικού Φορέα. Παρεμφερή προβλήματα κινδύνων και καταστροφών πλημμυρών, ξηρασίας, πυρκαγιών και πολλών άλλων δεινών αντιμετωπίζουν όλες σχεδόν οι περιοχές της χώρας, παρά όλα αυτά συζητάται μόνο εντελώς ελλειπτικά και ευκαιριακά το ζήτημα της Θεσσαλίας ενώ αγνοήθηκαν πολλά από τα συναφή σοβαρά ζητήματα που επηρεάζουν όλη τη χώρα. Εν πολλοίς μας βρίσκουν σύμφωνους οι παρατηρήσεις και τα σχόλια των περιβαλλοντικών οργανώσεων Greenpeace, WWF όπως και του καθηγητή κ. Ν. Δανελάτου. Το εγχείρημα αυτό επιχειρεί εντελώς ανορθόδοξα ένα μακροχρόνιο καινοτόμο σχεδιασμό μεγάλης δαπάνης και αλλαγής περιβαλλοντικού και οικονομικού μοντέλου ιδίως στη Γεωργία. Η Υλοποίηση ανάλογων σχεδίων, συνεπάγεται υψηλές δαπάνες, πολύ ακριβότερες από άλλες εναλλακτικές φιλικές προς της φύση .Εκτός του τεράστιου κόστους της Θεσσαλικής Καταστροφής υπέστησαν οι άτυχοι κάτοικοι της περιοχής και επωμίσθηκε η χώρα. Το κυρίως αντικείμενο των σχεδίων αυτών, δεν είναι της αποκατάστασης των ζημιών αλλά της πρόληψης και αντιμετώπισης των μελλοντικών κινδύνων από τις πλημύρες και τη λειψυδρία, που εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο, της Προσαρμογής στη Κλιματική Αλλαγή στην οποία, σε μεγάλο βαθμό, οφείλονται τα πρωτοφανή φαινόμενα. Τα προβλήματα αυτά κατά συνέπεια είναι καθολικού και όχι τοπικού ενδιαφέροντος. Σε κάθε περίπτωση χρήζουν μακροχρόνιου σχεδιασμού και μεγάλων επενδύσεων. Για τα νέα αυτά σύνθετα προβλήματα και τις επαγόμενες από τη Κλιματική Κρίση απειλές και κινδύνους, έχει θεσπισθεί πανευρωπαϊκά, εθνικά και περιφερειακά η υποχρέωση κατάρτισης, Ευρωπαϊκής, Εθνικής Στρατηγικής και Περιφερειακών Σχεδίων Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή Μετριασμού και Ανθεκτικότητας. Η Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ) βασικός νόμος 4936/2022 σύμφωνα με το άρθρο 5, περιόδου 10 ετών ένα κείμενο στρατηγικού προσανατολισμού με στόχο τη χάραξη κατευθυντήριων γραμμών, παραμένει ανίσχυρη και ανεφάρμοστη. Πουθενά όμως στις μελέτες δεν αναφέρεται όπως όφειλε, το Εθνικό και Περιφερειακό Σχέδιο Κλιματικής Αλλαγής ΠεΠΣΚΑ Θεσσαλίας, που εκπονείται μια τετραετία και απομένει εκκρεμές με πολλές παρατάσεις, χωρίς να έχει εγκριθεί η ΜΠΕ Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων των προτεινόμενων φιλόδοξων έργων. Από τις κατατεθείσες διάσπαρτες Εκθέσεις και Προτάσεις λείπει το πλαίσιο αναφοράς, στις κατευθυντήριες αρχές τις Στρατηγικές, των διεθνών συμφωνιών και των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν περιέχει σαφή εκτίμηση των αναμενόμενων κλιματικών μεταβολών στη περιοχή και τη χώρα, βάσει διαφορετικών κλιματικών σεναρίων. Απουσιάζει η ανάλυση τρωτότητας και εκτίμηση των επιπτώσεων των κλιματικών μεταβολών στους διάφορους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας, με προσδιορισμό και προκαταρκτική εκτίμηση του συνολικού κόστους προσαρμογής. Δεν μνημονεύει καν τον υφιστάμενο εθνικό και περιφερειακό Χωροταξικό Σχεδιασμό της Θεσσαλίας (Απόφαση Έγκριση Αναθεώρησης του Περιφερειακού Χωροταξικού Πλαισίου της Περιφέρειας Θεσσαλίας Αριθμ. Α. Π.: ΥΠΕΝ/ΔΧΩΡΣ/69722/1108 Τεύχος ΑΑΠ 269/15 Νοεμβρίου 2018.) Αυτό όφειλαν σύμφωνα με τη πάγια Συνταγματική νομολογία του ΣτΕ να συσχετισθεί και να αξιολογηθεί η μέχρι τώρα εφαρμογή του ή να προταθεί η Αναθεώρηση του. Ομοίως, πουθενά δεν περιέλαβε τα τοπικά χωρικά και πολεοδομικά σχέδια και την όλη κατάσταση, λειτουργικά προβλήματα και οικονομικά μεγέθη των ΤΟΕΒ και ΓΟΕΒ, των Αγροτικών και κτηνοτροφικών συνεταιρισμών και του ιδιωτικού Αγροτο-βιομηχανικού συμπλέγματος της περιοχής της Θεσσαλίας που εμπλέκεται και επηρεάζεται καθοριστικά από τις προτεινόμενες προληπτικές και θεραπευτικές λύσεις. Στις προτεραιότητες όφειλε να περιλαμβάνει, συνολικά και αναλυτικά εκτός από τη γεωργία και τηΝ κτηνοτροφία, τη δασοπονία, την ενέργεια, την ασφάλιση, τις υποδομές και τις μεταφορές, το δομημένο περιβάλλον, την προστασία της βιοποικιλότητας, τα οικοσυστημάτων, τους υδάτινους πόρους, τις παράκτιες ζώνες και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, Δεν φαίνεται πουθενά να προτείνει την ενσωμάτωση πολιτικών προσαρμογής σε ευρύτερες εθνικές πολιτικές. Δεν λαμβάνει υπόψη και δεν συνεκτιμά την όλη κατάσταση και τις ανάγκες, αρδευτικές, περιβαλλοντικές και οικολογικές της μεγάλης Λεκάνης απορροής του Αχελώου ποταμού όπως επιβάλλεται από την αλλαγή του ρου των ποταμών και τη μαζική μεταφορά υδάτων από τη μια υδατική λεκάνη στην άλλη. Ειδικότερα έπρεπε να συμπεριλάβει και να συνεκτιμήσει αναλυτικά τη κατάσταση και διαχείριση συνολικά των υδάτινων, καλλιεργητικών και περιβαλλοντικών συστημάτων της Αιτωλοακαρνανίας. Το ίδιο είχε γίνει παλιότερα με τα περίφημα έργα εκτροπής του Αχελώου που στοίχισαν 1,5 δις € και όντας εκτός Ευρωπαϊκού και Συνταγματικού πλαίσιο από καθαρή απρονοησία έμειναν ημιτελή. Επομένως οι ιδιόρρυθμες αυτές μελέτες Γενικού και μερικού περιεχομένου είναι εκτός περιβαλλοντικού και χωροταξικού θεσμικού πλαισίου, ανίσχυρες και ανεφάρμοστες. Η υπόθεση της Θεσσαλίας είναι προφανώς μια μεγάλη εθνική υπόθεση, που εύλογα απασχολεί όλους τους Έλληνες και προβληματίζει την πολιτική ηγεσία της χώρας που όμως διστάζει να λάβει πολλές κρίσιμες αποφάσεις με πολλά συνεπόμενα και ολέθρια ενδεχόμενα. Είναι ενδεικτικό, πως μόνο το κόστος αποζημιώσεων και απωλειών, υπολογίζεται προσωρινά σε 4 δις €. ενώ το κόστος των προτεινόμενων έργων αντιπλημμυρικής θωράκισης εκτιμάται σε 4,5 δις €. Αντίστοιχα διεκδικούνται 3,5 δισ.€ , για ανασύσταση της λίμνης Κάρλα, Εκτροπή του Αχελώου, μεταφορά οικισμών, εγγειοβελτιωτικά έργα, σύγχρονα συστήματα άρδευσης, αλλαγή παραγωγικού μοντέλου γεωργίας και κτηνοτροφίας κ.ά. Σε κάθε περίπτωση αποφεύγει να αναφερθεί διεξοδικά στο ιστορικό του περίφημου αυτού έργου και στην μεγίστη κρατική αβελτηρία, αφού στην αποξηρανθείσα αρχαία λίμνη, χωροθετήθηκαν και λειτουργούσαν σε σημείο πλημμύρας, υψίστης σημασίας αμυντικές εγκαταστάσεις. Παρεμφερείς όμως απειλές κινδύνους και ανάγκες, έχουν όλες οι Περιφέρειες τις χώρας., οι οποίες πουθενά δεν αναφέρονται και δεν συσχετίζονται. Όλες μελλοντικά οι περιοχές της Ελλάδας και της Μεσογείου είναι εν δυνάμει, εξίσου ευάλωτες και τρωτές, σύμφωνα με πρόσφατες επιστημονικές προβλέψεις τη Κλιματικής Αλλαγής, των αυξημένων Μεσογειακών καταιγίδων, MEDICANE αλλά παραμένουν εντελώς ανέτοιμες για την αντιμετώπιση κυκλώνων, πλημμυρών, πυρκαγιών, υπερθέρμανσης, κατολισθήσεων κ.ά. Φαντάζεται κάποιος, τι θα συμβεί όταν πιθανόν σημειωθεί μελλοντικά μια καταιγίδα τύπου «Ντάνιελ» ή και πολύ υποδεέστερη στα φράγματα του Αχελώου, της Ηλείας, της Μακεδονίας, ή σε άλλες περιφερειακές πόλεις. Τα καταστροφικά αυτά καιρικά φαινόμενα, δεν θα είναι εφεξής φαινόμενα 100ετίας ή χιλιετίας αλλά συνήθη και επικείμενα, που μπορούν να πλήξουν ανά πάσα στιγμή κάθε περιφέρεια ή πόλη της χώρας ή του πλανήτη. Η υπό διαβούλευση μελέτη HVA τείνει να καλύψει ευκαιριακές, επικοινωνιακές ανάγκες και προτείνει ανεφάρμοστες αποσπασματικές λύσεις , όπως συνέβη, το 2020 στο πόδι, βιαστικά και σπάταλα με τα άστοχα έργα του 2021 μετά την καταιγίδα IANOΣ. Πουθενά δεν κατέγραψε η εν λόγω Έκθεση, την χρόνια και βαριά ανεπάρκεια και αδυναμία του όλου κράτους και των πλέον ευαίσθητων πεδίων κρατικής αρμοδιότητας, όπως διαχείρισης, των υδάτων, φυσικών καταστροφών και αγροτικής μεταρρύθμισης. Παντού υποτίθεται, πως υπάρχουν Σχέδια Διαχείρισης των Υδάτων και αντιμετώπισης των πλημμυρών. μελέτες Λεκανών απορροής και ποταμών των 14 Υδατικών Διαμερισμάτων της χώρας. Τίποτα δεν έχει εφαρμοσθεί από όλα αυτά και όλη η σχετική νομοθεσία παραμένει ανεφάρμοστη παρά, το ευρύ πλέγμα νομικών, εκσυγχρονιστικών δεσμεύσεων και αλλαγών που έχει αναλάβει η χώρα, ως κράτος-μέλος της ΕΕ, σε ενσωμάτωση του ευρωπαϊκού περιβαλλοντικού κεκτημένου. Παρόμοια τύχη είχαν τα προταθέντα μέτρα της αντιμετώπισης των πυρκαγιών, σύμφωνα με την Έκθεση της Επιτροπής Γκολντάμερ. Η τρομερή αυτή Θεσσαλική δοκιμασία και εμπειρία αποτελεί, ένα μεγάλο μάθημα για όλους. Πρέπει να γίνουν όλα τα σωστά βήματα καλύτερης ανοικοδόμησης «Βuilding Back Beter» ή να τα «Φτιάξουμε πάλι καλύτερα». Αλλά πώς; Μόνο για μια περιοχή ή για όλες; Είναι αναγκαίος ο ανθεκτικός και ολοκληρωμένος σχεδιασμός, που να καλύπτει ευρύτερες ανάγκες και υποχρεώσεις ολοκληρωμένων Εθνικών και Περιφερειακών Σχέδιων που παραμένουν εξίσου ανολοκλήρωτα και αναξιοποίητα. Οι τοπικές αρχές αποτελούν βασικές κινητήριες δυνάμεις της ενεργειακής μετάβασης και της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής στο πλησιέστερα στους πολίτες επίπεδο διακυβέρνησης. Οι τοπικές αρχές έχουν, από κοινού με τις περιφερειακές και εθνικές αρχές την ευθύνη της δράσης για το κλίμα. Ο μετριασμός της κλιματικής αλλαγής και η προσαρμογή σε αυτή μπορούν να προσφέρουν πολλαπλά οφέλη για το περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία. Η από κοινού αντιμετώπιση θα δημιουργήσει νέες ευκαιρίες για την προώθηση της βιώσιμης τοπικής ανάπτυξης. Εν προκειμένω περιλαμβάνονται: η διαμόρφωση κοινοτήτων χωρίς αποκλεισμούς, ανθεκτικών στην κλιματική αλλαγή και ενεργειακά αποδοτικών·η βελτίωση της ποιότητας ζωής· η τόνωση των επενδύσεων και της καινοτομίας· η προώθηση της τοπικής οικονομίας και η δημιουργία θέσεων εργασίας· η ενίσχυση της συμμετοχής και της συνεργασίας των ενδιαφερομένων μερών. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Τεχνικές Κατευθυντήριες Οδηγίες σχετικά για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των υποδομών στην κλιματική αλλαγή για τις επενδύσεις σε υποδομές που καλύπτουν την περίοδο προγραμματισμού 2021-2027. Σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 6 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/523 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (1) (στο εξής: κανονισμός InvestEU ), η Επιτροπή υποχρεούται να καταρτίσει κατευθυντήριες γραμμές για τη βιωσιμότητα. Στο άρθρο 8 παράγραφος 6 στοιχείο α) καθορίζονται οι απαιτήσεις σχετικά με τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτήν. Σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 6 στοιχείο ε), οι κατευθυντήριες γραμμές για τη βιωσιμότητα πρέπει να περιλαμβάνουν καθοδήγηση προς τους εταίρους υλοποίησης σχετικά με τις πληροφορίες που πρέπει να παρέχονται για τους σκοπούς του ελέγχου (προελέγχου) του περιβαλλοντικού, κλιματικού ή κοινωνικού αντικτύπου των χρηματοδοτικών και επενδυτικών πράξεων. Το άρθρο 8 παράγραφος 6 στοιχείο δ) ορίζει ότι οι κατευθυντήριες γραμμές για τη βιωσιμότητα καθιστούν δυνατό τον προσδιορισμό των έργων που δεν συνάδουν με την επίτευξη των στόχων για το κλίμα. Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των υποδομών στην κλιματική αλλαγή αποτελούν μέρος των κατευθυντήριων γραμμών για τη βιωσιμότητα. Κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των έργων υποδομής στην κλιματική αλλαγή, οι οποίες συνάδουν με τις κατευθυντήριες γραμμές που έχουν καταρτιστεί για άλλα προγράμματα της Ένωσης κατά περίπτωση, προβλέπονται επίσης στον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1153 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου ( κανονισμός ΜΣΕ ). Οι κατευθυντήριες γραμμές θεωρούνται επίσης σχετικό έγγραφο αναφοράς για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των υποδομών στην κλιματική αλλαγή σύμφωνα με το άρθρο 2 σημείο 37 και το άρθρο 67 παράγραφος 3 στοιχείο ι) του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1060 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (κανονισμός περί κοινών διατάξεων ή ΚΚΔ ), καθώς και στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας Κατά σύμπτωση αυτές τις ημέρες γνωστοποιήθηκε η Απόφαση παραπομπής της χώρας στο Ευρωδικαστήριο, για μη τήρηση των βασικών οδηγιών 2000/00 ΕΚ για τα Ύδατα και της 2007/60 για τη προστασία από τις πλημμύρες. Το κεφάλαιο των αποζημιώσεων και τις οφειλόμενης αποκατάστασης των ζημιών είναι άλλο ξεχωριστό θέμα που ουδόλως θίγεται. Εισηγούνται ένα δήθεν βιώσιμο αναπτυξιακό μοντέλο χωρίς να συνυπολογίζουν τις αρχές αειφορίας του ΟΗΕ και τις θεμελιώδεις Ευρωπαϊκές πολιτικές Γεωργίας και Κτηνοτροφίας, την Κοινή Αγροτική Πολιτική ΚΑΠ, τις οικείες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις, το παραγωγικό και περιβαλλοντικό μοντέλο όλης της χώρας. Όλα τα Σχέδια οφείλουν να τελούν σε άμεση συνάρτηση με την Αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής, την Ανθεκτικότητα της χώρας συνολικά και το Μετριασμό των επιπτώσεων. Μια άλλη σοβαρή παράλειψη είναι η μη αναζήτηση οικονομικών λύσεων βασισμένων στη φύση, σε αναδασώσεις, στην πρωτοβουλία των τριών δισεκατομμυρίων δένδρων για την Ευρώπη. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη μέριμνα στην περιβαλλοντική προστασία και αξιοποίησης της Ορεινής Θεσσαλίας, της Πίνδου, του Πηλίου, των Χασίων και της οροσειράς του Όθρυ που καλύπτουν το 60% των εκτάσεων της ή 11000 τετρ. χλμ και αποτελούν ανεκτίμητους φυσικούς θησαυρούς με σπάνιες περιοχές NATURA, βιοτόπων, οικοσυστημάτων, υγροτόπων, χλωρίδας, πανίδας, εδαφών, ατμόσφαιρας κ.ά. Δεν αναφέρεται ο ρόλος του Οργανισμού Φύσης Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής ή ΟΦΥΠΕΚΑ παρότι με τον ιδρυτικό του νόμο, 4685/2020 (ΦΕΚ Α 92/7.5.2020) αποτελεί τον κεντρικό κρατικό φορέα υπεύθυνο για τη διαχείριση των Προστατευόμενων Περιοχών(Π.Π.) στην Ελλάδα για ένα Εθνικό Σύστημα Διακυβέρνησης Προστατευόμενων Περιοχών. Δεν υπάρχει ένα ολοκληρωμένο τεκμηριωμένο περιβαλλοντικό σχέδιο και έργο εκτός από τις δήθεν διευθετήσεις ποταμών με ασύδοτες αμμοληψίες και δαπανηρές «προστασίες» με τσιμεντόστρωση των ακτών που τα σαρώνουν τα κύματα και δεν προσφέρουν απολύτως τίποτα. Θεωρούμε πρωταρχικό να εκπονηθούν ανάλογες και πολύ διευρυμένες μελέτες για όλη τη χώρα και να συγκροτηθούν επαρκή και ικανά διαχειριστικά σχήματα και συστήματα για κάθε Υδατικό Διαμέρισμα και ευρύτερη περιοχή, χωριστά Σχέδια Διαχείρισης των Υδάτων και Αντιμετώπισης των Πλημμυρών σύμφωνα με τους Νόμους 3199/2010 και 3492/ 2012. Μέχρι τώρα οι διάσπαρτες μελέτες γίνονται ευκαιριακά κατόπιν εορτής και παραμένουν ατελείς, ή ανεφάρμοστες. Από το 2010 όταν εκπονήθηκαν πλείστες όσες μελέτες, για όλα τα Υδατικά Διαμερίσματα και τις λεκάνες Απορροής των ποταμών και των ρεμάτων, της χώρας φουσκώνουν τα ράφια των αρμοδίων. Για την Περιφέρειά Δυτικής Ελλάδας εκπονήθηκαν πολλά συναφή σχέδια για τη Βόρεια Πελοπόννησο, την ΒΔ Πελοπόννησο και την Αιτωλοακαρνανία, τα διαμερίσματα Αχελώου και Μόρνου, πλην όμως ουδέν απολύτως υλοποιήθηκε. Οι παλαιοί φορείς άρδευσης ΤΟΕΒ και ΓΟΕΒ της περιοχής, αποδείχθηκαν ανεξαιρέτως αποτυχημένοι ή χρεοκοπημένοι δεν εφαρμόζουν κανένα σχέδιο ορθολογικής διαχείρισης ενώ οφείλουν στην ΔΕΗ πάνω από 40 εκ €. Για τον νευραλγικό αυτό τομέα που διαχειρίζονται το 60% των αρδευόμενων εκτάσεων της χώρας έχει κατατεθεί από την Εταιρεία Μελετών «ΔΙΑΝΕΟΣΙΣ» αναλυτική έκθεση με προτάσεις των καθηγητών Π, Σκούρα, Ψαλτόπουλου. Εκτός όλων αυτών όλη αυτή η ανησυχητική κατάσταση , σχετίζεται με την ανυπαρξία κάθε σοβαρής πρόβλεψης κάλυψης των υψηλών ενεργειακών αναγκών του αγροτικού τομέα από τις ΑΠΕ. Πολύ αργά αφού εδραίωσαν τη θέση του στις ΑΠΕ, πλουσιοπάροχα προνομιούχες ισχυρές εταιρείας και τα κερδοσκοπικά Κεφάλαια, επινοήθηκαν πρόχειρες λύσεις για ανύπαρκτες Ενεργειακές Κοινότητες τους αποδυναμωμένους αγροτικούς συνεταιρισμούς και τους υπό κατάρρευση ΓΟΕΒ και ΤΟΕΒ. Τα προσδοκόμενα αποτελέσματα από την κοσμογονία των ΑΠΕ είναι μηδαμινά για τις για τις αποδεκατισμένες μικρές τοπικές κοινωνίες με ελάχιστα οφέλη ή κίνητρα. Όλα αυτά συμβάλλουν στην πλήρη εγκατάλειψη και ερήμωση της υπαίθρου χώρας. H διαχείριση του υδατικού δυναμικού δεν είναι μια τυπική γραφειοκρατική εργασία, απαιτεί ισχυρούς αποκεντρωμένους φορείς, συνθετικές μελέτες και εταιρείες παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών σε πολλούς τομείς. Πέρα από τις προέχουσες ή αναπαραγόμενες μελέτες το πιο κρίσιμο είναι τα σχέδια εφαρμογή τους και πως θα λειτουργήσουν οι απαραίτητοι μηχανισμοί σε μόνιμη βάση. Άρα, η τοπική κοινωνία πρέπει να συζητήσει με τα συναρμόδια υπουργεία, με ποιό τρόπο θα συμμετάσχει, θα ωφεληθεί και διαχειριστεί τόσα κρίσιμα ζητήματα, επιβίωσης, ανάπτυξης, που θα έχουν μελετηθεί εκτενώς, τεκμηριωμένα με εφαρμόσιμα, αποτελεσματικά σχέδια, και προπαντός εξασφαλισμένους πόρους που αγνοούνται. Συνεχώς προκρίνονται μόνο αποσπασματικές λύσεις όπως οι επί τούτου χωροθετήσεις των Ειδικών Χωρικών Σχεδίων ΕΣΧΑΣΕ και ο αντισυνταγματικός ΓΟΚ και η αδειοδότηση πάρκων ΑΠΕ ερήμην των απόψεων και των συμφερόντων τις τοπικής κοινωνίας. Απουσιάζει η ημιουργία συστημάτων διαχείρισης υδάτων, αντιπυρικής και αντιπλημμυρικής προστασίας. χωροθέτησης χρήσεων γης, εγγειοβελτιωτικά έργα καλλιεργητικών σχεδίων, υπηρεσιών γεωργικής εκπαίδευσης, αγροτικός εξηλεκτρισμός κά. Το Σύστημα διαχείριση υδάτων σημαίνει ότι υπάρχει μια οργάνωση, με σαφείς διαδικασίες οι οποίες ακολουθούνται πριν τα έργα, Η αντιμετώπιση του μεγαλύτερου προβλήματος συνίσταται στη: Δημιουργία Βάσης δεδομένων, που σημαίνει ότι μαζεύουμε και επεξεργαζόμαστε όλα τα υπάρχοντα στοιχεία, με πλήρη στοιχεία για υδρογεωλογικά ή υδρολογικά φαινόμενα, συστημάτων που ακολουθούν μια εξελικτική πορεία και μπορούν έτσι να κάνουν ασφαλείς προβλέψεις. Συνεχή αναφορά και διασύνδεση με Αστεροσκοπείο, ΕΜΥ,ΙΓΜΕ Πανεπιστήμια, ΔΕΗ για υδρογεωλογικά, υδρολογικά, βροχοπτώσεις, μετεωρολογικά δεδομένα Αξιόπιστα στοιχεία χρήσης νερού από ΓΟΕΒ, ΤΟΕΒ, ΔΕΥΑ, Γεωτρήσεις, υποδομές Βιομηχανίες, Αγροτικές επιχειρήσεις μαζί με ένα ενιαίο σύνολο γεωχωρικών δεδομένων με δυνατότητα συνεχούς επεξεργασίας, αξιολόγησης και βελτίωσης. Δημιουργία Μοντέλων προσομοίωσης, Με βάση τα στοιχεία που υπάρχουν Μετεωρολογικά, Κλιματικά, υδρολογικά, γεωλογικά και διάφορα οικονομικά μοντέλα. Ένα νέο συλλογικό σύστημα λήψης αποφάσεων, με όλες τις ιδέες, σκέψεις και προτάσεις για την ανάπτυξη της κάθε Περιφέρειας, της κάθε περιοχής και διαπεριφερειακά, ακολουθώντας τον ρου των ποταμών και των Λεκανών απορροής των Υδάτων. Κανένα σύστημα δεν θα μπορεί να ανταποκριθεί σε 10- 20 χρόνια, αν δεν εκτιμηθούν οι ανταγωνιστικές ανάγκες και χρήσεις με τις ανάλογες μελέτες, και κυρίως όταν την εφαρμογή τους. Αντίστοιχα υπάρχουν και διάφορα οικονομικά μοντέλα, κατά περιοχές και στάδια. Για το πως θα προστατευθούμε από τις πλημμύρες τη λειψυδρία και ις πυρκαγιές, καθημερινά αντιμετωπίζουμε κρίσιμες αποφάσεις. Αν θα κάνουμε λιμνοδεξαμενές ή συνεχώς δαπανηρές γεωτρήσεις σε μεγαλύτερα βάθη; Πως θα βρεθεί η άριστη τεχνική και οικονομική λύση και πως σταθμίσουμε συγκρουόμενες απόψεις και συμφέροντα; Ειδικά στο νερό, υπάρχει τρομερή σπατάλη στην άρδευση, στον Θεσσαλικό Κάμπο, στην Κωπαϊδα, στην Αιτωλία ή την Ηλεία, κατακαλόκαιρο ποτίζουν με τα “κανονάκια” και με ένα σύστημα που έχει 70% απώλειες. Μπορεί να λειτουργούν ασταμάτητα 260.000 γεωτρήσεις στη χώρα, που προκαλούν συνεχή υποβάθμιση και καταστροφή τω υδροφορέων, με συνεχή άνοδο της θερμοκρασίας μείωση βροχοπτώσεων και χιονοπτώσεων; Αν με μια μικρή επένδυση, μπορούμε με μια λιμνοδεξαμενή, να αντικαταστήσουμε πολλές ενεργοβόρες γεωτρήσεις που προκαλούν υφαλμύρωση, υπερλίπανση., υποβάθμιση, αχρήστευση του εδάφους, ανεπάρκεια και ακαταλληλότητα. νερού και λειψυδρία. Με σύγχρονες μεθόδους μπορούμε να εξοικονομήσουμε το 50% του νερού και να γλυτώσουμε πολλές περιττές δαπάνες. Κανένα προβληματικό σύστημα δεν σύνθετα προβλήματα, οι όποιες πρόχειρες λύσεις λειτουργούν μόνο ανακουφιστικά. Δεν θα πρέπει με το άγχος της επίλυσης του προσωρινού προβλήματος να οδηγούμαστε σε λύσεις, που δημιουργούν ζοφερές καταστάσεις στο μέλλον με ζημιές στο περιβάλλον και την τοπική και εθνική οικονομία. Αποτελεί επιτακτική ανάγκη για όλους να αναζητηθούν λύσεις σε ευρύτερη και μεσο-μακροπρόθεσμη βάση, επενδύοντας σε έργα υποδομής όχι ευκαιριακά εξαντλώντας τα όποια αποθέματα και μετά «Γαία πυρί μιχθήτω». Το ίδιο σύστημα μπορεί να μας δώσει απαντήσεις μπροστά σε μια αναπτυξιακή δράση. Το ίδιο περίπου μια μεγάλη ξενοδοχειακή μονάδα, η οποία μπορεί να έχει και γκολφ (που θέλει αρκετό νερό για πότισμα το γκαζόν), να έχει πισίνες κλπ, που σημαίνει μεγάλη κατανάλωση και μάλιστα στην περίοδο που υπάρχει έλλειψη. Σαν καλό παράδειγμα λειτουργίας ενός τέτοιου φορέα ,μετά από μια οικολογική καταστροφή, είναι τα σχέδια διαχείρισης του Κηφισού ποταμού στη Βοιωτία, το πρώτο του είδους του. Πολύ καλή πρακτική εμπειρία υπάρχει από τους οργανισμούς ανατολικής και δυτικής Κρήτης που συγχωνεύτηκαν και έχουν αναλάβει αποτελεσματικά τη διαχείριση των νερών και άλλων δημόσιων έργων υποδομής αλλά με πολύ γενναία κρατική χρηματοδότηση που πρέπει να επεκταθεί σε όλη τη χώρα με βάση τις αρχές τις ισόρροπης ανάπτυξης και δίκαιης πράσινης μετάβασης. Δυστυχώς επικρατεί μια Υπουργική αναρχία , πολυνομία, υπερρύθμιση και απορρύθμιση ενώ όπου εμπλέκονται, πολλά συναρμόδια Υπουργεία Αγροτικής Ανάπτυξης, Ενέργειας Περιβάλλοντος Φυσικών καταστροφών Οικονομίας και Ανάπτυξης Φορείς και Αρχές, είναι πενιχρά τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα. Οι λύσεις πρέπει να δοθούν με μακροπρόθεσμη στόχευση, με βάση τις αρχές που διέπουν την υδατική και περιβαλλοντική οικονομία, την ορθολογική διαχείριση των φυσικών και υδάτινων πόρων. Επιβάλλεται πριν από όλα, να μεταρρυθμισθεί συνολικά το κυβερνητικό σύστημα και να εδραιωθεί η αποκέντρωση, να ενδυναμωθεί η Τοπική Αυτοδιοίκηση να μεταφερθούν πόροι και αρμοδιότητες, να διευρυνθούν οι ΔΕΥΑ Να υλοποιηθεί η περίφημη πολυεπίπεδη διακυβέρνηση με ευρεία Διοικητική και Χωρική μεταρρύθμιση σύμφωνα με τα πολλά καλά Ευρωπαϊκά πρότυπα, για θεσμική σύγκλιση και εκδημοκρατισμό. Αυτά που μέχρι τώρα υπάρχουν στα χαρτιά να εφαρμοσθούν στη πράξη, ώστε να δώσουν απαντήσεις σε τόσες μεγάλες προκλήσεις σε μια πολύπλευρη αναπτυξιακή δράση, Επί τέλους τι κάνουμε τώρα συνολικά και τα κρίσιμα μελλοντικό προβλήματα; Ποιοι και πως θα μελετήσουν και θα τα λειτουργήσουν σε μόνιμη βάση; Τι κάνει η τοπική κοινωνία και τα συναρμόδια υπουργεία; Και με ποιο τρόπο θα το διαχειριστούμε. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Έγκαιρο, κοινό σχεδιασμό και ενιαίες κρατικές πολιτικές για όλες τις περιοχές. Συστημική προσέγγιση - αναγνώριση των δυνητικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε όλους τους τομείς. Να καταρτισθούν και να εφαρμοσθούν με τις ίδιες ταχύτατες και ευέλικτες διαδικασίες, χωρικά, περιβαλλοντικά, αναπτυξιακά και υδατικά σχέδια για όλες τις περιφέρειες. Αναθεώρηση επικαιροποίηση των Σχεδίων Διαχείρισης των Λεκανών απορροής όλων των ποταμών και των Ρεμάτων της περιοχής. Σύσταση Ενιαίου φορέα διαχείρισης των υδάτων και αντιπλημμυρικής προστασίας σε κάθε ΥΔΑΤΙΚΌ Διαμέρισμα. Τράπεζα Δεδομένων για την Κλιματική αλλαγή: Αποτελεσματική εκτίμηση του κλιματικού κινδύνου και περιορισμός της αβεβαιότητας. Επιτάχυνση έγκρισης Περιφερειακών σχεδίων για την προσαρμογή, εκτίμηση περιφερειακού κινδύνου, αυστηρά χρονοδιαγράμματα και εκτίμηση κόστους Κατάρτιση Τοπικών Σχεδίων Προσαρμογής ανά ΟΤΑ Ιεράρχηση κινδύνων στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων που θα αφορούν τις διαστάσεις της βιωσιμότητας (περιβάλλον, οικονομία, κοινωνία) Συλλογή αξιόπιστων στοιχείων για εκτίμηση του κόστους της μη προσαρμογής και μείωση του επενδυτικού κινδύνου Σχεδιασμός και εφαρμογή δράσεων ενημέρωσης για την προσαρμογή σε όλους με έμφαση σε ευάλωτους τομείς (π.χ. αγροτικός τομέας, νοικοκυριά). Χρήση πόρων από Ευρωπαϊκή Ένωση για την ενίσχυση της γνώσης τόσο των αποτελεσμάτων της κλιματικής αλλαγής αλλά και τη μελέτη δράσεων προσαρμογής. Αναζήτηση καλών πρακτικών και εφαρμογή λύσεων συμβατών με την ελληνική οικονομία και τις προκλήσεις από την κλιματική αλλαγή Εθνικό θεσμικό πλαίσιο: Σύνδεση εθνικής στρατηγικής με οριζόντιες εθνικές πολιτικές Συνεργασία και με το εθνικό συμβούλιο για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή Στενή συνεργασία με Σ με αρμόδια υπουργεία και ους τους εμπλεκόμενους φορείς. Έγκαιρος και στρατηγικός προγραμματισμός Σύστασης ειδικού Ταμείου για την Προσαρμογή με χωριστό προϋπολογισμό που να αφορά αποκλειστικά ειδικές δράσεις Χρήση πόρων του προϋπολογισμού για τη διευκόλυνση παρακολούθησης της προσαρμογής στην Ελλάδα σε πιο στενό χρονικό ορίζοντα με αποδοτικούς δείκτες Έσοδα από πώληση δικαιωμάτων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ, καθώς και από αναμόρφωση του φορολογικού συστήματος- ΣΕΔΕ: Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών Συνεργασία με αρμόδιους φορείς για την απορρόφηση ευρωπαϊκών και εθνικών πόρων της προσαρμογής Συνεργασία με το Παρατηρητήριο για την Προσαρμογή (παρακολούθηση διαθέσιμων σχετικών πόρων) Ενίσχυση της ιδιωτικής χρηματοδότησης για την προσαρμογή Χρήση ασφαλιστικών προϊόντων για περιορισμό της ζημιάς Ασφάλιση μεγαλύτερων μονάδων δικαιούχων (π.χ. συνεταιρισμοί, επιχειρήσεις ενός δήμου κτλ.) Αναδιάρθρωση καλλιεργειών. Δημιουργία κοινωφελών ενεργειακών πάρκων ενεργειακών κοινοτήτων και ενίσχυση του αγροτικού εξηλεκτρισμού. Οι επενδύσεις να χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης που μέχρι τώρα διασπαθίσθηκε σε πελατειακές εξυπηρετήσεις. Να μελετηθούν μικρά υδατοφράγματα, λιμνοδεξαμενές και εγγειοβελτιωτικά έργα κατά περιοχές. Να επιλυθεί το μεγάλο πρόβλημα της άρδευσης των υποβαθμισμένων περιοχών, Κορινθίας, Βοιωτίας, Δυτικής Αχαΐας, Θεσσαλίας με ορθολογική διαχείριση και δημιουργία φραγμάτων. Μέτρα εξοικονόμησης του νερού σύγχρονα καλλιεργητικά συστήματα και εξοπλισμοί. Να ενισχυθεί η δασοπονία και να δημιουργηθούν κτηνοτροφικά πάρκα. Συνεχής επιμόρφωση των αγροτών και μέτρα ενίσχυσης των νέων αγροτών, των ομάδων παραγωγών και των Συνεταιρισμών με παράλληλα μέτρα αντιμετώπισης της εγκατάλειψης και ερήμωσης των αγροτικών περιοχών. Προστασία των ευαίσθητων οικοσυστημάτων με ενίσχυση του μέχρι σήμερα αόρατου ΟΦΥΠΕΚΑ, αξιοποίηση και προστασία των δασών.