ΓΕΝΙΚΑ
Το Υπουργείο Μεταφορών, Υποδομών και Δικτύων αναλαμβάνει νομοθετική πρωτοβουλία η οποία αναλύεται σε τρία διακριτά μέρη, το πρώτο των οποίων αφορά σε μεταρρυθμίσεις της νομοθεσίας ανάθεσης και εκπόνησης των μελετών (Ν 3316/2005), το δεύτερο σε μεταρρυθμίσεις της νομοθεσίας ανάθεσης και εκτέλεσης των δημοσίων έργων (Ν 3669/2008) και το τρίτο στην ίδρυση μιας αρχής ελέγχου των διαδικασιών ωρίμανσης, ανάθεσης και εκτέλεσης των συμβάσεων.
Α. ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΝΟΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΜΕΛΕΤΩΝ:
Οι κυριότεροι σκοποί που εξυπηρετούνται με τη μεταρρύθμιση του Ν 3316/2005 και οι ρυθμίσεις που συντελούν στην εξυπηρέτηση αυτών των σκοπών είναι:
1. Τροποποιήσεις στα μητρώα μελετητών
Σκοπός των νέων ρυθμίσεων είναι η χορήγηση δυνατότητας επαγγελματικής διεξόδου σε μηχανικούς και άλλους επιστήμονες, με νέα εξειδικευμένα αντικείμενα, η συγκρότηση ομίλων και εταιρειών οι οποίες θα έχουν μόνιμη στελέχωση και θα αναλαμβάνουν ολόκληρη τη μελέτη τεχνικού έργου, η σύσταση εξειδικευμένων κατηγοριών παρόχων υπηρεσιών και η ορθολογική τήρηση του μητρώου, χωρίς περιττούς περιορισμούς.
2. Διαδικασία ωρίμανσης των συμβάσεων
Σκοπός των νέων ρυθμίσεων είναι α) Η σωστή περιγραφή και ορισμός του συμβατικού αντικειμένου, ώστε να αποφεύγονται οι τροποποιήσεις του κατά την εκτέλεση της σύμβασης (δηλαδή οι συμπλ/κές συμβάσεις), β) ο προσδιορισμός των απαραίτητων ειδικοτήτων μελετητών, ώστε να καλούνται οι αντίστοιχες ειδικότητες, γ) ο καθορισμός της ορθής διαδικασίας ανάθεσης με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας των μελετών.
3. Διαδικασίες ανάθεσης των μελετών
Σκοπός των νέων ρυθμίσεων είναι ο διαχωρισμός των προκαταρκτικών μελετών από τα υπόλοιπα στάδια, που αποσκοπεί στην καλύτερη διαχείριση των διαγωνισμών, με επαρκή προσδιορισμό του αντικειμένου της σύμβασης (φυσικού και οικονομικού) όταν η μελέτη επιδέχεται εναλλακτικές σχεδιαστικές λύσεις και στη συνέχεια ασφαλή και χωρίς κινδύνους αστοχιών ανάθεση των λοιπών σταδίων.
4. Προώθηση της διαφάνειας και αντικειμενικότητας στους διαγωνισμούς
Σκοπός των νέων ρυθμίσεων: Η αναμόρφωση των επιτροπών διασφαλίζει τη διαφάνεια σε μεγαλύτερο βαθμό, αφού στις απαιτητικές συμβάσεις η σύνθεση είναι πενταμελής και τα μέλη δεν επηρεάζονται από την αναθέτουσα αρχή και τους πολιτικούς προϊσταμένους.
Σημαντικός αριθμός απαιτητικών συμβάσεων μελετών ανατίθενται με βάση την πλέον συμφέρουσα προσφορά, με αξιολόγηση βασισμένη σε συγκεκριμένα και αντικειμενικά, κατά το δυνατόν κριτήρια. Οι υπόλοιπες μελέτες (μικρές κατ΄αντικείμενο και λιγότερο απαιτητικές από τεχνικής άποψης) ανατίθενται με βάση τη χαμηλότερη τιμή.
5. Ποιότητα των μελετών
Σκοπός των ρυθμίσεων: Η ποιοτική επιλογή των διαγωνιζομένων προδιαθέτει το ποιοτικό προϊόν της σύμβασης, το οποίο περαιτέρω διασφαλίζεται με α) την βεβαίωση περί της κατασκευασιμότητας της μελέτης, β) την εμπλοκή του ελεγκτή της μελέτης στη φάση εκπόνησης και παραλαβής της.
6. Αντικειμενικοποίηση της ανάθεσης μικρών συμβάσεων
Σκοπός των ρυθμίσεων είναι η πάταξη της αδιαφάνειας και ευνοιοκρατίας στην ανάθεση μικρών μελετών και συμβάσεων παροχής υπηρεσιών, αφού οι απευθείας αναθέσεις δεν θα γίνονται στον εκλεκτό της αναθέτουσας αρχής, αλλά τυχαία. Έτσι εξουδετερώνεται το κίνητρο των διοικήσεων των φορέων για την καταχρηστική εφαρμογή της απευθείας ανάθεσης.
Β. ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΝΟΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΡΓΩΝ:
Το δεύτερο μέρος του νομοσχεδίου αφορά την μεταρρύθμιση του υφιστάμενου νομικού πλαισίου παραγωγής δημοσίων έργων ωρίμανσης, που περιλαμβάνεται στο Ν 3669/2008 (κωδικοποίηση της νομοθεσίας κατασκευής δημοσίων έργων).
1. Οι κυριότεροι σκοποί που εξυπηρετούνται με τις προτεινόμενες παρεμβάσεις, σε συνδυασμό με την λειτουργία της θεσπιζόμενης στο τρίτο μέρος του νομοσχεδίου «Αρχής Ελέγχου Μελετών και Έργων» είναι:
α. Να θεραπευθούν οι παρατηρούμενες από καιρό αρρυθμίες στο όλο σύστημα παραγωγής των έργων, όπως είναι η επανεμφάνιση των «μεγάλων» εκπτώσεων, οι εγκρίσεις επιμετρήσεων, ανακεφαλαιωτικών πινάκων και λογαριασμών κατά «πλάσμα δικαίου», λόγω της άπρακτης παρέλευσης των προθεσμιών για την «πραγματική», εκ μέρους των αρμοδίων υπηρεσιών έγκρισή τους, η έλλειψη ρευστότητας των εργοληπτικών επιχειρήσεων λόγω της υφιστάμενης απαγόρευσης του νόμου για την εκχώρηση του εργολαβικού ανταλλάγματος σε πιστωτικά ιδρύματα.
β. Να εξασφαλιστεί, στο μέτρο του δυνατού, η ομαλή, δηλαδή η ανεμπόδιστη και άρα ταχύτερη, εκτέλεση των έργων.
γ. Να εξαλειφθούν ενδεχόμενα αδιαφανούς επίβλεψης ή διαχείρισης των συμβάσεων εκτελουμένων έργων και
δ. Να ενσωματωθούν πλήρως στο εθνικό σύστημα δικαίου συγκεκριμένες προβλέψεις του κοινοτικού δικαίου (Οδηγία 2004/18/ΕΚ), όπως ο «ανταγωνιστικός διάλογος» ή οι «συμφωνίες πλαίσιο».
2. Η μελετώμενη νομοθετική πρωτοβουλία θα αφορά τόσο στο στάδιο που προηγείται της σύναψης μιας σύμβασης έργου, όσο και σ’ αυτό που την ακολουθεί:
- Εισάγεται η έννοια της «ωριμότητας», η οποία θα ελέγχεται από την Αρχή Ελέγχου Μελετών και Έργων προ της δημοπράτησης.
- Εισάγεται στη νομοθεσία η έννοια των «πρόδρομων» εργασιών ως αυτοτελούς έργου.
- Εισάγονται δύο καινούργια συστήματα υποβολής προσφορών:
- το σύστημα της προσφοράς που περιλαμβάνει συνδυασμό πολλαπλών κριτηρίων και ιδίως
- έκπτωση στο κόστος
- Έκπτωση στο χρόνο περαίωσης και
- επιμήκυνση στη συντήρηση του έργου.
- το σύστημα της προσφοράς κατ΄ αποκοπή τιμής με εγγυημένο τον προϋπολογισμό του έργου.
- Λόγω των μεγάλων κινδύνων που συνεπάγονται για την ομαλή εκτέλεση των έργων οι μεγάλες εκπτώσεις, σε περιπτώσεις που η έκπτωση του αναδόχου ξεπερνά ένα ορισμένο όριο (και αυτό επιπροσθέτως της «πρόσθετης» εγγύησης που προβλέπει ο Κ.Δ.Ε.), η εργολαβία τίθεται υπό την επιτήρηση της «Αρχής Ελέγχου Μελετών και Έργων».
- Σε έργα πάνω από ένα όριο προϋπολογισμού που καθορίζεται με Απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων καθίσταται υποχρεωτική η συμμετοχή στην Ομάδα Επίβλεψης και του Μελετητή. Το ίδιο ισχύει και για «ειδικά έργα».
- Πρόβλεψη ειδικού κονδυλίου επί του προϋπολογισμού κάθε έργου για τη διενέργεια ποιοτικών ελέγχων.
- Αποσαφηνίζεται το νομοθετικό πλαίσιο το σχετικό με την έγκριση των επιμετρήσεων. Έτσι και οι «πλασματικώς» εγκρινόμενες πιστοποιήσεις μπορούν να επανελέγχονται.
- Θεσμοθετείται η σύνταξη αρνητικού λογαριασμού από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία, καθώς επίσης και το δικαίωμά της να διορθώνει ανακριβείς λογαριασμούς, έστω και αν αυτοί έχουν εγκριθεί.
- Για την εξασφάλιση της μεγαλύτερης δυνατής ρευστότητας των εργοληπτικών επιχειρήσεων στην τρέχουσα δημοσιονομική συγκυρία, προβλέπεται η δυνατότητα εκχώρησης σε πιστωτικά ιδρύματα του συμβατικού εργολαβικού ανταλλάγματος, με παράλληλη δέσμευση του δημοσίου ως προς την καταβολή του εκτελεσμένου, πιστοποιημένου και ελεγμένου εργολαβικού ανταλλάγματος.
- Η πραγματική ή πλασματική παραλαβή του έργου ορίζεται ότι προϋποθέτει την προηγούμενη διενέργεια επ’ αυτού ενός τουλάχιστον ελέγχου εκ μέρους της «Αρχής Ελέγχου Μελετών και Έργων ».
- Εισάγονται ρυθμίσεις που αφορούν στην ηλεκτρονική ενημέρωση κάθε ενδιαφερομένου.
- Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι εργοληπτικές επιχειρήσεις προσέφεραν και όργανα Φορέων που διαχειρίζονται δημόσια έργα αποδέχθηκαν οποιαδήποτε υλική εύνοια ή δώρο ή αντάλλαγμα για τον χειρισμό υποθέσεων ή την άσκηση των καθηκόντων και αρμοδιοτήτων τους, επιβάλλονται συγκεκριμένες και πολύ αυστηρές ποινές τόσο στα όργανα των Φορέων όσο και στις εργοληπτικές επιχειρήσεις. Θεσπίζεται για πρώτη φορά στο θεσμικό πλαίσιο των δημοσίων έργων το «σύμφωνο ακεραιότητας».
- το σύστημα της προσφοράς που περιλαμβάνει συνδυασμό πολλαπλών κριτηρίων και ιδίως
Γ. ΣΥΣΤΑΣΗ ΑΡΧΗΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΜΕΛΕΤΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ:
Για τη θεραπεία της παρατηρούμενης από δεκαετίες «κακοδαιμονίας» στο σύστημα παραγωγής έργων προτείνεται η σύσταση ανεξάρτητου νομικού προσώπου, με καθήκοντα και αρμοδιότητες ελεγκτικές.