Αρχική Σχέδιο της κύριας έκθεσης της Ολλανδικής εταιρίας HVA με αντικείμενο τη βελτίωση της διαχείρισης υδάτων, αγροτικών καλλιεργειών και αντιπλημμυρικής προστασίας στην Περιφέρεια ΘεσσαλίαςMASTER PLAN WATER MANAGEMENT IN THESSALY IN THE WAKE OF STORM DANIEL How to Address Thessaly’s Water-Related Agricultural ChallengesΣχόλιο του χρήστη Χρίστος Τσαντήλας | 26 Μαρτίου 2024, 17:39
  • Σχόλιο του χρήστη 'Χρίστος Τσαντήλας' | 26 Μαρτίου 2024, 17:39

    Σύμφωνα με το κείμενο του κεφαλαίου IV, στόχος είναι η αναδιαμόρφωση του γεωργικού τομέα, ώστε «να καταστεί βιώσιμος από την άποψη της χρήσης του νερού». Κατά την άποψη των συγγραφέων η αντιμετώπιση του κινδύνου της λειψυδρίας και η σταδιακή αποκατάσταση των υπόγειων υδάτινων πόρων που έχουν εξαντληθεί λόγω της υπερεκμετάλλευσης που υπέστησαν μέχρι σήμερα για την άρδευση των καλλιεργειών που εκτιμάται ότι δαπανά το 90% του νερού, μπορεί να επιτευχθεί με: α) μείωση της γεωργικής χρήσης νερού κατά 50%, β) ένα συνδυασμό μεταφοράς νερού από τον Αχελώο και αξιοποίησης του βρόχινου νερού μέσω της κατασκευής φραγμάτων στα ανώτερα σημεία της λεκάνης που θα συμβάλει παράλληλα στο μετριασμό του κινδύνου πλημμυρών. Κατά την άποψή μας, ο σχεδιασμός χρήσεων γης είναι μια δύσκολη υπόθεση δεδομένου ότι πρέπει να συνδέσει πληροφορίες των βιολογικών και φυσικών επιστημών με κοινωνικές αξίες και πολιτικές πραγματικότητες σε μία συμμετοχική διεργασία για τη δημιουργία στόχων και λήψη αποφάσεων. Με δεδομένη τη μικρή γεωργική έκταση της Ελλάδας, από την οποία προσδοκά να επιβιώσει σημαντικός πληθυσμός της Χώρας και παράλληλα να εξασφαλισθεί επισιτιστική επάρκεια και περιβαλλοντική βιωσιμότητα, ο σχεδιασμός χρήσεων γης (Land Use Planning) γίνεται ακόμα πιο δύσκολος και ιδιαίτερα σε μια περίοδο που ο τομέας της γεωργίας στην περιοχή της Θεσσαλίας έχει υποστεί τεράστιες καταστροφές λόγω των ακραίων καιρικών φαινομένων του φθινοπώρου του 2023 (καταιγίδες Daniel και Elias). Στην παρέμβαση που ακολουθεί επιχειρείται ένας πρώτος σχολιασμός στα περιεχόμενα του τέταρτου κεφαλαίου (Vol. IV) (Agriculture and Livestock) και μάλιστα μόνο στον τομέα Agriculture, δεδομένου ότι ο χρόνος της διαβούλευσης είναι πολύ μικρός και η πλήρης και συστηματική κριτική ανάλυση ολόκληρου του κειμένου είναι αδύνατη σε αυτό το διάστημα. Με βάση τα παραπάνω, τα σχόλια μας ΣΕ Ο,ΤΙ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ είναι τα ακόλουθα: 1. Δεχόμενοι ως ορθά τα δεδομένα του Πίνακα 1 (Agriculture share in Thessaly’s economy), άποψή μας είναι ότι αυτά δεν μπορούν από μόνα τους να αποτελέσουν τον οδηγό αναδιάρθρωσης των καλλιεργειών. Και τούτο διότι αποτελούν ένα μόνο τμήμα της συνολικής πληροφορίας, αγνοώντας τα δεδομένα των βιολογικών και φυσικών επιστημών, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Πιο συγκεκριμένα δεν είναι δυνατή η υλοποίηση μιας επιθυμίας μας, με την οποία δεν συμφωνούν τα φυσικά δεδομένα. Το που θα καλλιεργηθούν τα φυτά που επιθυμούμε, εξαρτάται κυρίως από το εάν το φυσικό περιβάλλον (εδαφοκλιματικό), που εμπεριέχει τους βασικούς συντελεστές παραγωγής το επιτρέπει. Έτσι οι προτεινόμενες αλλαγές, για παράδειγμα του βαμβακιού με κηπευτικά, λαχανικά και φρούτα είναι τελείως ατυχείς. Στις μεγαλύτερες πεδινές εκτάσεις της Θεσσαλίας δεν είναι δυνατή η καλλιέργεια δενδρωδών καλλιεργειών λόγω κλίματος. Το ίδιο ισχύει για τα κηπευτικά και λαχανικά και ιδιαίτερα τα βολβώδη (πατάτες), τα οποία απαιτούν ελαφρά και καλώς στραγγιζόμενα εδάφη, τα οποία σε πολλές περιοχές της Θεσσαλίας που καλλιεργούνται με βαμβάκι δεν υπάρχουν. Επομένως η όποια προσπάθεια επιλογής καλλιεργειών πρέπει να ξεκινά από διαχωρισμό της Θεσσαλίας σε αγο-οικολογικές ζώνες (περιοχές με κατάλληλα εδαφοκλιματικά χαρακτηριστικά για την ανάπτυξη καλλιεργειών), κάτι που δεν προτείνει η μελέτη. 2. Η πρόταση νέων καλλιεργειών που ευδοκιμούν σε άλλα τελείως διαφορετικά εδαφοκλιματικά περιβάλλοντα πρέπει να προβλέπει μια στοιχειώδη μελέτη προσαρμοστικότητας, που επίσης δεν προβλέπεται από τη μελέτη. Εάν δε οι νέες προτεινόμενες καλλιέργειες, είναι δενδρώδεις η αποτυχία στην επιλογή τους μπορεί να συνεπάγεται ανεπανόρθωτη οικονομική καταστροφή για όποιον την επιχειρήσει. 3. Η σχετική παραγωγικότητα του νερού (“relative productivity of water”) δεν πρέπει να σταματά μόνο στην παραγωγή του αρχικού προϊόντος (π.χ. σύσπορο ή εκκοκισμένο βαμβάκι), αλλά να συνεκτικά και τις δυνατότητες που δημιουργεί σε προστιθέμενη αξία με την επεξεργασία του πρωτογενώς παραγόμενου προϊόντος. Έτσι η αντικατάσταση του βαμβακιού με βάση μόνο αυτό το στοιχείο που χρησιμοποιεί η μελέτη είναι τελείως αδόκιμη. 4. Η οικονομική σημασία της αντικατάστασης μιας καλλιέργειας τόσο για τους παραγωγούς όσο και για την οικονομία της περιοχής δεν φαίνεται να λαμβάνεται υπόψη στη μελέτη. Η αντικατάσταση με βάση μια δογματική και λαθεμένη άποψη ότι είναι η κύρια αιτία της εξάντλησης των υδάτων της Θεσσαλίας αποτελεί μια ρηχή αξιολόγηση της πραγματικότητας. Δεν φταίει το «υδροβόρο» βαμβάκι, αλλά η ανεύθυνη ακολουθούμενη διαχρονικά πολιτική για τη χρησιμοποίηση της «ευκαιρίας» που προσφέρει η καλλιέργεια αυτή για είσπραξη περισσότερων επιδοτήσεων σε περιοχές που δημιουργούν πολιτικά οφέλη. Η ορθή χωροθέτηση της καλλιέργειας με βάση το κριτήριο της μεγαλύτερης απόδοσης, κάτι που θα μας δείξει η αγροκλιματική ζωνοποίηση θα ήταν η λύση και όχι ο δογματικός αποκλεισμός της καλλιέργειας. 5. Με την αλλαγή μιας καλλιέργειας -και συγκεκριμένα του βαμβακιού- θα χαθεί και η πολύτιμη τεχνογνωσία και εμπειρία των παραγωγών που αποκτήθηκε επί δεκαετίες και δεν μπορεί να αντικατασταθεί εύκολα. Παράλληλα η τεχνική υποδομή που διαθέτουν οι παραγωγοί αυτοί θα αχρηστευθεί, όταν μάλιστα σε μεγάλο βαθμό είναι υποθηκευμένη. Η εφαρμογή της συνταγής της Μάργκαρετ Θάτσερ "Το φάρμακο είναι σκληρό, αλλά ο ασθενής το χρειάζεται για να ζήσει", δεν πρέπει να οδηγήσει σε τέτοια δόση φαρμάκου που ο «ασθενής» να κινδυνεύσει να μη ζήσει. 6. Οι αδυναμίες των προτάσεων της μελέτης οφείλονται μεταξύ των άλλων κατά την άποψή μας και στη μη ολοκληρωμένη χρησιμοποίηση της βιβλιογραφίας, κάτι που δεν θέλουμε να πιστεύουμε ότι ήταν επιλεκτική με σκοπό να υποστηρίξει προειλημμένες αποφάσεις προτάσεων. Στο τέλος προσφέρεται μικρός αριθμός σχετικών πηγών που πιστεύουμε ότι θα βοηθούσαν την αναμόρφωση τμημάτων της μελέτης. 7. Δεν γίνεται καμία αναφορά στις προβολές που έχουν δημοσιευθεί για την εξέλιξη του κλίματος στη Θεσσαλία, ιδίως όταν προτείνονται αλλαγές στα φυτά που δείχνουν αντοχή στην κλιματική αλλαγή (βαμβάκι) και νέα που δεν είναι γνωστή η συμπεριφορά τους στο περιβάλλον της Θεσσαλίας (ζαχαροκάλαμο). Η Θεσσαλία δεν αποτελεί ένα ομοιόμορφο εδαφοκλιματικό περιβάλλον, στο οποίο μπορούμε εμείς να καλλιεργήσουμε ό,τι θέλουμε. Η όλη προσπάθεια του σοβαρού αυτού ζητήματος της αναδιάρθρωσης των καλλιεργειών με στόχο την εξοικονόμηση νερού πρέπει να αρχίσει από την αγροοι-κολογική ζωνοποίηση. Στη Θεσσαλία υπάρχουν λεπτομερείς εδαφολογικοί χάρτες καθώς και χάρτες αγροκλιματικών ζωνών που δυστυχώς η μελέτη αγνόησε ή δεν γνώριζε ό,τι υπάρχουν. Προτεινόμενη επί πλέον σχετική βιβλιογραφία Για τα εδάφη της Θεσσαλίας 1. Yassoglou, N., C.D. Tsadilas, and C. Kosmas. 2017. The Soils of Greece. Springer. ISSN 2211-1255. DOI https://doi.org/10.1007/978-3-319-53334-6 2. Εδαφολογική Μελέτη Περιοχής Ζώνης Γ’ Έργων Εκτροπής Αχελώου, 1989 3. Εδαφολογική Μελέτη Περιοχής Δυτικού Τμήματος Ζώνης Ζ Έργων Εκτροπής Αχελώου, 1989 4. Εδαφολογική Μελέτη του Βορείου Τμήματος Ζώνης Ζ’ Έργων Εκτροπής του Αχελώου, 1990 5. Εδαφολογική Μελέτη Ν. Καρδίτσας, 1991 και 6. Εδαφολογική Μελέτη Ν. Τρικάλων, 1991. Για την χρήση των νέων τεχνολογιών (Γεωργία Ακριβείας στο βαμβάκι) 1. Stamatiadis, S., C. Tsadilas, and J.S. Schepers. 2010. Ground-based Canopy Sensing for Detecting Effects of Water Stress in Cotton. Plant and Soil 33(1): 277-287. 2. Stamatiadis, S., C.Tsadilas, V. Samaras, J.S. Schepers, K. Eskridge. 2015. Nitrogen uptake and N-use efficiency of Mediterranean cotton under varied deficit irrigation and N fertilization. European Journal of Agronomy 73: 144-151. 3. Evangelou, Ε., C. Tsadilas, N. Tserlikakis, A. Tsitouras, and A. Kyritsis. 2016. Water Footprint of Industrial Tomato Cultivations in the Pinios River Basin: Soil Properties Interactions. Water (8): 515; doi:10.3390/w8110515. 4. Stamatiadis, S. (…), Tsadilas, C.D., (…). 2020. Variable rate application of high spatial resolution can improve cotton N-use afficiency and profitability. Prec. Agric. 21(3): 695-712. 5. Evangelou, E., (…), Tsadilas, C., Nikoli, T. 2020. Evaluation of sensor-based field-scale spatial application of granular N to maize. Precision Agric. 2020. 21(5): 1008-10026. 6. Faraslis, et al. 2023. Remotely Sensed Agroclimatic Classification and Zoning in Water-Limited Mediterranean Areas towards Sustainable Agriculture. Remote Sens. 2023, 15, 5720. https://doi.org/10.3390/rs15245720. Για την αντοχή του βαμβακιού στη Θεσσαλία 1. Tsadilas, C.D. 2023. Impact of Climate Change on the Primary Agricultural Sector of Greece: Adaptation Policies and Measures. Earth 4(4): 758-775. https://doi.org/10.3390/earth4040041.