Αρχική Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με ΑναπηρίαΕθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με ΑναπηρίαΣχόλιο του χρήστη Κουστένη Σταυρούλα | 2 Οκτωβρίου 2020, 14:39
  • Σχόλιο του χρήστη 'Κουστένη Σταυρούλα' | 2 Οκτωβρίου 2020, 14:39

    Κατ’ αρχήν, το υπό διαβούλευση εθνικό σχέδιο δράσης για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (στο εξής: το σχέδιο), συνιστά μια ευπρόσδεκτη πρωτοβουλία, προκειμένου να αναθεωρηθούν και να συστηματοποιηθούν οι στόχοι της πολιτείας αναφορικά με τη χάραξη εφαρμόσιμων δημοσίων πολιτικών για την αναπηρία. Ωστόσο, το εν λόγω σχέδιο επιδέχεται αρκετές βελτιώσεις, εκ των οποίων τις σπουδαιότερες, κατά τη γνώμη μου, θα σχολιάσω αμέσως κατωτέρω. Συγκεκριμένα, ως προς τον 3ο Στόχο: Δεν είναι αρκετά κατανοητό τι περιέχει η έννοια της κωδικοποίησης και της αναμόρφωσης της νομοθεσίας! Θα γίνει ένας κώδικας για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία ή απλά εξορθολογισμός επιμέρους τομέων της νομοθεσίας; Σε κάθε περίπτωση, πάντως, καλό θα ήταν να εναρμονιστούν τα ποσοστά αναπηρίας που απαιτεί κάθε επιμέρους νομοθεσία για την χορήγηση διαφόρων φορολογικών, κοινωνικοασφαλιστικών και άλλων παροχών, ατελειών κλπ (π.χ. να διακρίνονται οι ωφελούμενοι μόνο σε δύο σαφώς διακριτές κατηγορίες δικαιούχων, των 67% και άνω και των 80% και άνω και να μην χρησιμοποιούνται περισσότερες διαφοροποιήσεις ποσοστών, ανά επιμέρους νομοθεσία). Ως προς τον 4ο στόχο: Δεδομένου ότι υπάρχει ήδη ο κώδικας ιατρικής δεοντολογίας (ν. 3418/2005), θεωρώ περιττή την κατάρτιση ενός διακριτού ειδικού κώδικα δεοντολογίας των ιατρών των ΚΕΠΑ, διότι και οι συμμετέχοντες ιατροί -στις επιτροπές- είναι γιατροί και αυτό φτάνει. Δεν βρίσκω κάποια επαρκή αιτιολογία για την εν λόγω δράση! Αρκεί, νομίζω, η μερική αναμόρφωση του υπάρχοντος κώδικα δεοντολογίας δια της προσθήκης ορισμένων διατάξεων σ’ αυτόν. Εξάλλου, το γενικότερο πνεύμα είναι η ενσωμάτωση της αναπηρίας στις επιμέρους δημόσιες πολιτικές και όχι η δημιουργία ξεχωριστών νομοθετημάτων! Ως προς τον 7ο στόχο (δράση 3): Αν και θεωρώ ορθή την επιλογή, η αξιολόγηση της προσβασιμότητας των δημοσίων κτηρίων να αρχίσει από τα κτίρια του Υπ.Οικ. και της ΑΑΔΕ, ιδιαιτέρως χρήσιμο θα ήταν να αρχίσει ταυτόχρονα και η αξιολόγηση των σχολικών κτιρίων ανά την επικράτεια, τα οποία και αφορούν την καθημερινότητα χιλιάδων μαθητών με αναπηρία, καθώς και των δικαστικών μεγάρων που επίσης αφορούν χιλιάδες συμπολίτες μας και που κατ’ ουσία η στέρηση του δικαιώματος σε προσβάσιμα δικαστικά μέγαρα συνεπάγεται και την στέρηση πολλών άλλων εξίσου θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ως προς το συναφή με τα ανωτέρω 18ο στόχο, περί της ισότιμης πρόσβασης όλων στην δικαιοσύνη, θα ήθελα να επισημάνω το εξής: Με δεδομένο ότι τα δημόσια κτίρια έπρεπε ήδη να είναι προσβάσιμα σε όλα τα εμποδιζόμενα άτομα, οι δράσεις βελτίωσης της προσβασιμότητας των δικαστικών κτιρίων της Αθήνας έπρεπε ήδη να έχουν αρχίσει και όχι να αναβάλλονται για το 2022. Περαιτέρω, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι παρεμβάσεις του σχεδίου αναφορικά με τη φορολογία. Ειδικότερα, ως προς τον 8ο Στόχο, δράση 2: Κατά την άποψή μου, χάριν ίσης μεταχείρισης όλων των ατόμων με αναπηρία 80% και άνω, αναγκαία θα ήταν η προσθήκη δράσης σχετικά με την επανεξέταση του νομοθετικού πλαισίου των φοροαπαλλαγών και η επέκταση τους, πέραν του εισοδήματος από μισθούς και συντάξεις των ΑμεΑ με ποσοστό 80% και άνω, και στο εισόδημα αυτών από κάθε άλλη πηγή εισοδήματος (π.χ. εισόδημα από ακίνητη περιουσία, από κέρδη από ελευθέριο επάγγελμα, ατομική/ οικογενειακή επιχείρηση κλπ). Επιπλέον, ως επιμέρους δράση στον 8ο στόχο δέον να προστεθεί και η εξέταση της δυνατότητας επέκτασης του δικαιώματος προσαυξημένης έκπτωσης των δαπανών από τα ακαθάριστα έσοδα επιτηδευματιών που σχετίζονται με το πρόσθετο κόστος της αναπηρίας των ίδιων των ΑμεΑ ως επιτηδευματιών (π.χ. αγορά υποστηριχτικής τεχνολογίας για το χώρο του γραφείου, έξοδα μετακίνησης για επαγγελματικούς λόγους, λήψη υπηρεσιών διοικητικής υποστήριξης γραφείου κλπ). Η τελευταία αυτή δράση δύναται δε να αποτελέσει σοβαρό φορολογικό κίνητρο, ώστε τα ΑμεΑ να ασκούν το επάγγελμα για το οποίο έχουν σπουδάσει (π.χ. δικηγόροι, γιατροί, μηχανικοί, λογιστές κλπ) κι έτσι να συμμετέχουν ισότιμα στην επιχειρηματική ζωή της χώρας. Μείζον ζήτημα βέβαια, για τον ολοένα και περισσότερο ψηφιοποιούμενο κόσμο της δημόσιας διοίκησης και της συνακόλουθης επέκτασης της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης σε κάθε τομέα της ζωής των πολιτών, αποτελεί ο βαθμός της προσβασιμότητας των ψηφιακών περιβαλλόντων. Αν και το σχέδιο φαίνεται να λαμβάνει υπόψη το δεδομένο αυτό, εντούτοις, σκόπιμο είναι να διατυπωθούν και στην συγκεκριμένη περίπτωση ορισμένα σχόλια. Τα σχόλια αφορούν κυρίως τον 12ο και 23ο στόχο. Κατ’ αρχήν, το Κράτος οφείλει να θέσει ως πρωταρχικό του στόχο τη διασφάλιση των κατάλληλων προϋποθέσεων, ώστε όλοι οι πολίτες, είτε ως ιδιώτες είτε ως εργαζόμενοι στο δημόσιο τομέα, να απολαμβάνουν ισότιμα το δικαίωμά ανεμπόδιστης πρόσβασης στο ψηφιακό δημόσιο. Πρακτικά, αυτό προϋποθέτει την διευκόλυνση της πλοήγησης στις επιμέρους σελίδες των ιστοτόπων όλων των δημοσίων φορέων, την παροχή οδηγιών χρήσης πλατφορμών και online εφαρμογών σε προσβάσιμη μορφή και γενικά την μεταφόρτωση ενημερωτικού υλικού σε προσβάσιμες μορφές. Σε καμιά περίπτωση, δεν μπορεί να θεωρηθεί προσβάσιμη μια σελίδα η οποία π.χ. περιέχει οδηγίες υποβολής αιτήσεων σε μορφή παρουσίασης ppt (power point) και μάλιστα σε βιντεοσκοπημένη μορφή που ένας τυφλός δεν μπορεί να έχει καθόλου αυτόνομη πρόσβαση. Επίσης, η παροχή οδηγιών του τύπου (χρησιμοποιήστε το ποντίκι και σύρετε το δείκτη για να βρείτε το κόκκινο κουμπί κλπ!...) Εξάλλου, το ζητούμενο είναι ένα προσβάσιμο συνολικά ψηφιακό περιβάλλον και όχι μεμονωμένες προσβάσιμες ιστοσελίδες. Λόγου χάριν, δεν αρκεί να είναι πλήρως προσβάσιμη η αρχική σελίδα της ψηφιακής πύλης του Δημοσίου (σημ. όπου πλήρως προσβάσιμη βλ. συμμόρφωση προς τις τεχνικές προδιαγραφές του διεθνούς προτύπου WCAG σε επίπεδο συμμόρφωσης ΑΑΑ). Τουναντίον, απαιτείται όλοι οι συνδεδεμένοι ιστότοποι να παρέχουν ένα αποδεχτό επίπεδο προσβασιμότητας, ώστε ο πολίτης με αναπηρία να μπορεί να συμμετέχει σε ένα διαγωνισμό του ΑΣΕΠ για πρόσληψη προσωπικού, να εκδίδει την κάρτα ανεργίας του, να κάνει διάφορες αιτήσεις για κοινωνικοασφαλιστικές παροχές κλπ. Ομοίως, μια ιδιαίτερα σημαντική δράση, την υλοποίηση της οποίας δέον άμεσα να αναλάβει η πολιτεία, είναι η εξασφάλιση της ηλεκτρονικής προσβασιμότητας των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων και βιβλιοθηκών. Θα πρέπει αφενός να καταστήσει προσβάσιμες όλες τις ψηφιακές βιβλιοθήκες στις οποίες έχουν συνδρομή τα πανεπιστήμια, ώστε οι φοιτητές να μπορούν να εμβαθύνουν την έρευνά τους σε ελληνικά ή και ξένα συγγράμματα και επιστημονικά περιοδικά, αφετέρου δε να εξασφαλίσει ότι τα πανεπιστημιακά συγγράμματα παρέχονται εγκαίρως και σε προσβάσιμη μορφή, ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε φοιτητή, ώστε να μην χάνονται ασκόπως άλλα εξάμηνα. Προκειμένου όμως τα συγγράμματα να παρέχονται στους φοιτητές με αναπηρία εγκαίρως και σε προσβάσιμη μορφή, η πολιτεία θα πρέπει να ευαισθητοποιήσει και τους αρμόδιους για την διανομή των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων εκδοτικούς οίκους, οι οποίοι όχι σε λίγες περιπτώσεις προβάλλουν αναιτιολόγητα εμπόδια στους φοιτητές. Εξάλλου, η κατασκευή προσβάσιμων ιστοσελίδων και εν γένει ψηφιακά προσβάσιμων περιβαλλόντων δε θα πρέπει να γίνεται αντιληπτή ως μια ακόμα δαπανηρή πολυτέλεια, αλλά ως μια ρητά θεσμοθετημένη υποχρέωση της πολιτείας έναντι των πολιτών με αναπηρία (βλ. άρθρα 5, 5Α και 21 παρ. 6 του Συντάγματος). Είναι θέμα δομής και σκέψης και όχι υπέρογκων χρηματικών ποσών, ιδίως όταν η παράμετρος της προσβασιμότητας λαμβάνεται υπόψη στον αρχικό σχεδιασμό ενός έργου! Η υποχρέωση αυτή μάλιστα αποκτά άλλη βαρύτητα, όταν η κατασκευή δημόσιων ιστοτόπων χρηματοδοτείται από κοινοτικούς πόρους, εφόσον η υποχρέωση της ενσωμάτωσης της διάστασης της αναπηρίας στα χρηματοδοτούμενα έργα υφίσταται ήδη από την προγραμματική περίοδο 2007-2013. Σημειωτέον δε ότι, στην Ελλάδα, το έτος 2012, Κατ’ εξουσιοδότηση του Ν. 3979/2011 σχετικά με την ηλεκτρονική διακυβέρνηση στη Δημόσια Διοίκηση, εκδόθηκε η ΥΑΠ/Φ.40.4/1/989 «Κύρωση Πλαισίου Παροχής Υπηρεσιών Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης», όπου στο Παράρτημα Ι (στην ενότητα 7 «Προσβασιμότητα», ΚΥ. 49 -Βλ. επίσης ΚΠ.27) ορίζεται ότι οι δημόσιοι διαδικτυακοί τόποι πρέπει να συμμορφώνονται με το πρότυπο «Οδηγίες για την Προσβασιμότητα του Περιεχομένου του Ιστού» (WCAG) έκδοση 2.0, το οποίο αποτελεί το de facto πρότυπο ηλεκτρονικής προσβασιμότητας. Μάλιστα, το πρότυπο αυτό αναγνωρίζεται και από την ΕΕ ως το βέλτιστο πρότυπο διεθνώς δοκιμασμένο σε επίπεδο ακαδημαϊκό, σε επίπεδο δημόσιας διοίκησης και φορέων της αγοράς. Συνεπώς, οι δημόσιοι ιστότοποι όφειλαν ήδη από τότε να πληρούν τις τεχνικές προδιαγραφές προσβασιμότητας και για τον λόγο αυτό το υπό διαβούλευση σχέδιο δεν πρέπει να θεωρηθεί ότι παρέχει στην πολιτεία νέα προθεσμία προς ενέργεια. Επιπροσθέτως, στο σχέδιο θα πρέπει να συμπεριληφθεί ρητή δράση περί της εξέτασης της δυνατότητας ηχητικής περιγραφής υποχρεωτικά για τα άτομα με αναπηρία όρασης για όλες τις ταινίες που προβάλλει η ΕΡΤ. Ως προς τον 12ο στόχο, δράση 8: Πέραν του ότι το χρονοδιάγραμμα που τίθεται είναι εξαιρετικά ευρύ, η κατάρτιση κανονισμού για το δημόσιο ΙΕΚ ειδικής αγωγής δεν αρκεί. Απαιτείται η δημιουργία νέων τμημάτων για ειδικότητες που ανταποκρίνονται στη ζήτηση της αγοράς, αλλά και στις δεξιότητες των σπουδαστών με ταυτόχρονη θέσπιση σύντομων σεμιναρίων επαγγελματικού προσανατολισμού για τους υποψήφιους σπουδαστές και σύνδεση των αποφοίτων με τους παράγοντες της αγοράς και τους φορείς του δημοσίου τομέα, όπου και μπορούν να εργαστούν μετά την επιτυχή περάτωση του θεωρητικού και του πρακτικού μέρους της εκπαίδευσής τους. Επιπροσθέτως, αναφορικά με την δια βίου εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρία, θα πρότεινα την ένταξη στο υπό συζήτηση σχέδιο δράσης, με περιεχόμενο την Υλοποίηση προγραμμάτων κατάρτισης και πιστοποίησης ατόμων με αναπηρία (π.χ. τυφλών), ανεξαρτήτως αν πρόκειται για άτομα που γεννήθηκαν με αναπηρία ή για άτομα που η συνθήκη της αναπηρίας εμφανίστηκε μεταγενέστερα στη ζωή τους, στη χρήση Η/Υ και γενικά νέων τεχνολογιών. Τα προγράμματα δε αυτά θα ήταν χρήσιμο να υλοποιούνται περιοδικά κάθε σχολική χρονιά (δράση 18, στόχος 12). Ως προς το 14ο στόχο, δράση 7: πέραν της θέσπισης νομοθετικού πλαισίου για το συνοδό δημοσίου λειτουργού ΑμεΑ, χρήσιμη θα ήταν η προσθήκη ακόμα μιας δράσης και συγκεκριμένα η θέσπιση νομοθετικού πλαισίου για τον καθορισμό βοηθού (τεχνικής ή διοικητικής υποστήριξης) όπου χρειάζεται για τους δημοσίους υπαλλήλους κατά την άσκηση των καθηκόντων τους στην έδρα της οργανικής μονάδας που υπηρετούν. Ως προς την προσβασιμότητα στον τομέα των αστικών μεταφορών, τέλος, αναγκαίος είναι ο προγραμματισμός της τακτικής συντήρησης του συστήματος αναγγελίας στάσεων, εντός και εκτός των οχημάτων, και ενημέρωσης σχετικά με τη θέση του οχήματος, ώστε αυτό να παραμένει αξιόπιστο και εύχρηστο. Με την ελπίδα ότι οι ως άνω προτάσεις θα λάβουν τη δέουσα προσοχή και ότι το σχέδιο θα αποτελέσει μια νέα εποχή για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία στην Ελλάδα, ευχαριστώ για το χρόνο σας! Με εκτίμηση Σταυρούλα Κουστένη, νομικός Υποψήφια Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου