Αρχική Διαβούλευση για το σχέδιο της Έκθεσης Εθελοντικής Αξιολόγησης της Ελλάδας (Voluntary National Report) σχετικά με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ)Σχέδιο της Έκθεσης Εθελοντικής Αξιολόγησης της Ελλάδας (Voluntary National Report) σχετικά με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ)Σχόλιο του χρήστη Κώστας Φωτεινάκης - ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ | 25 Μαΐου 2022, 18:38
  • Σχόλιο του χρήστη 'Κώστας Φωτεινάκης - ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ' | 25 Μαΐου 2022, 18:38

    Ελληνικό Δίκτυο ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ/ Naturefriends Greece Ανθέων 72, 12461 | Mail: naturefriendsgreece@gmail.com https://www.naturefriends.gr Σχολιασμός των ΦτΦ πάνω στο Σχέδιο της Κυβέρνησης για την αξιολόγηση των 17 ΣΒΑ Συντάκτες της παρέμβασης: Καίτη Μυλωνά, Κώστας Φωτεινάκης 25.05.2022 Γενικές παρατηρήσεις - Introduction 1. To «Σχέδιο της Έκθεσης Εθελοντικής Αξιολόγησης της Ελλάδας σχετικά με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) 2022» προσφέρεται για μια μεγάλη δημόσια και εφ΄ όλης συζήτηση. Ωστόσο λόγο του περιορισμένου χρόνου της διαβούλευσης, δέκα μόνο ημέρες, το Ελληνικό Δίκτυο ΦΙΛΟΙ της ΦΥΣΗΣ εστιάζει την παρέμβασή του σε ορισμένους μόνο θεματικούς στόχους και υποστόχους της Agenda 2030. 2. Το υπό διαβούλευση Σχέδιο παρουσιάζει με επάρκεια τους εμπλεκομένους κυβερνητικούς οργανισμούς και υπηρεσίες που εμπλέκονται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στο σχεδιασμό, στην παρακολούθηση και στην υλοποίηση των 17ΣΒΑ. Παρ’ όλ’ αυτά, το κείμενο σε πολλά σημεία περιέχει γενικόλογες αναφορές, οι οποίες δεν διαμορφώνουν εικόνα σχετικά με διάφορες «δράσεις». 3. Θεωρούμε, ότι θα έπρεπε να αναφέρονται οι οργανώσεις της ΚτΠ με τις οποίες επικοινώνησε και διαβουλεύτηκε η Ομάδα Σύνταξης της Έκθεσης και βέβαια να έχουν καταγραφεί οι παρατηρήσεις τους. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, θεωρούμε παράληψη την μη αναφορά, ή την μη συμμετοχή της Επιτροπής «Φύση 2000» στους συντελεστές της Έκθεσης, με αποτέλεσμα το θέμα της βιοποικιλότητας να μη παρουσιάζεται με επάρκεια, όπως και θέματα για τη διαχείριση των στερεών αστικών αποβλήτων, το ζήτημα του Τουρισμού -Υπερτουρισμού και βέβαια ο Πολιτισμός. 4. Θεωρούμε ότι υπερτονίζεται η συμμετοχή του Ιδιωτικού Τομέα στην προώθηση των 17ΣΒΑ όπως και η συμβολή των ΣΔΙΤ. Ο υπερτονισμός αυτός ανατρέπει την ισορροπία για την «επίτευξη της ατζέντας για τη βιώσιμη ανάπτυξη, προϋποθέτει συνεργασίες μεταξύ των κυβερνήσεων, του ιδιωτικού τομέα καθώς και της κοινωνίας των πολιτών» και δεν συνάδει με το γενικότερα πνεύμα του συγκεκριμένου 17ου ΣΒΑ. Αντιθέτως υποτιμούνται, δεν υποστηρίζονται και δεν προωθούνται επαρκώς οι Ενεργειακές Κοινότητες και οι ΚΟΙΝΣΕΠ. 5. Δεν γίνεται επαρκής αξιολόγηση των είκοσι πέντε υποστόχων που είχαν ημερομηνία λήξης το έτος 2020. 6. Η COVID-19 ή άλλες πανδημίες, είτε ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν θα πρέπει να ανατρέψει τους Οικολογικούς Στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και την πρόοδο της υλοποίησης των 17ΣΒΑ και ιδιαίτερα των στόχων 13 και 7. 7. Οι ΦτΦ με Δ.Τ. έχουμε επισημάνει το ρόλο των FTAs-Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου στους ΣΒΑ με αρνητικό πρόσημο. Έχουμε τονίσει ότι υπονομεύουν τους ΣΒΑ και ιδιαίτερα τους Στόχους 2, 3, 10, 12, 13 – μέσω των μεθόδων παραγωγής και συγκεκριμένα μέσω των χημικών που χρησιμοποιούνται (κυρίως λιπάσματα, φυτοφάρμακα, π.χ. γλυφοσάτη), μέσω της μη διευθέτησης της επεξεργασίας των αποβλήτων, στερεών και υγρών - γεωργικών και βιομηχανικών και μέσω των ΓΤΟ που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή και την επεξεργασία των αγροτικών προϊόντων και τροφίμων. Η απαίτηση να συμπεριλαμβάνονται κάποιες προδιαγραφές αυτού του τύπου στις FTAs θεωρούνται «εμπόδια» για την απρόσκοπτη λειτουργία του εμπορίου από τις ΗΠΑ, και άλλες χώρες και βέβαια από τις πολυεθνικές εταιρείες που διακινούν τέτοια προϊόντα. 8. Θέλουμε να θίξουμε το ζήτημα της συμμετοχής της Ελλάδας - μέσω της ΕΕ – σε κάποιες άλλες Συμφωνίες, οι οποίες επίσης υπονομεύουν τη λειτουργία και την εφαρμογή των ΣΒΑ. Αναφερόμαστε στις Διεθνείς Συμφωνίες TRIPS και ECT. Η TRIPS υπονομεύει άμεσα στο στόχο 3 - Καλή Υγεία, μια και δεν επιτρέπει την ισότιμη πρόσβαση σε εμβόλια και φάρμακα όλων των πολιτών της Γης, π.χ. πατέντες για εμβόλια της COVID-19. Η ECT (Energy Charter Treaty) υπονομεύει άμεσα τους Στόχους 7 και 13, μια και οι χώρες που συμμετέχουν, μεταξύ αυτών και η ΕΕ, δεσμεύονται στη χρήση ορυκτών καυσίμων κι αυτό πέραν των όσων υπάρχουν στην Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ. Συμπερασματικά, οι Συμφωνίες FTAs, TRIPS και ECT υπονομεύουν το Στόχο 10 - Λιγότερες Ανισότητες. 9. Σε κάθε αξιολόγηση πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι Συνέργειες μεταξύ των ΣΒΑ, είτε μέσω της κατηγοριοποίησης των 5 Ps, είτε και ανεξάρτητα από αυτήν. Methodology Σχολιασμός 1ος 1. 2. Methodology and Process for Preparation of the Review - Συμμετοχή ενδιαφερομένων μερών – stakeholders’ participation, Σελ. 3 Σε διάφορα σημεία της Έκθεσης αναφέρεται η συμμετοχή και η συνεισφορά των ενδιαφερομένων μερών στη σύνταξη του VNR report, ενώ παραπέμπει στο Annex 2. Όμως δεν πρόκειται για ενδιαφερόμενα μέρη της ΚτΠ, αλλά μόνο για κρατικά/δημόσια ερευνητικά κέντρα. Επιπρόσθετα, δεν αναφέρονται πουθενά σε όλο το κείμενο των 241 σελίδων ποιές οργανώσεις συμμετείχαν, εκτός από τον ΣΕΒ, τον Δήμο Σκιάθου, την Ένωση Περιφερειών, την ΚΕΔΕ, την ΟΚΕ, την ΓΣΣΕ, που βέβαια, η συνεισφορά τους κρίνεται απολύτως θετική και απαραίτητη. Όμως στην παράγραφο 3.2.4 Civil society δεν αναφέρεται καμία οργάνωση της ΚτΠ με τον τίτλο της και τις δικές της παρατηρήσεις, ενώ γίνεται εκ νέου παραπομπή στο Annex II, στο οποίο, όπως προαναφέραμε υπάρχουν μόνο δημόσια ερευνητικά κέντρα. Σχολιασμός 2ος 3.2.1.1 The Centre of Government σελ. 7 Σχόλιο Κρίνεται απολύτως θετικό το γεγονός ότι την ευθύνη έχει θεσμικά η Προεδρία της Κυβέρνησης, καθώς και το γεγονός της δημιουργίας ενός μηχανισμού για την παρακολούθηση και επανεξέτασης/αναθεώρησης για τη μέτρηση της προόδου των μέτρων για την εφαρμογή των ΣΒΑ. Επίσης θετική είναι η δημιουργία της Ειδικής Επιτροπής Στρατηγικής διερεύνησης με σκοπό τη διερεύνηση προκλήσεων, τάσεων, κινδύνων και ευκαιριών για τη χώρα. Σχολιασμός 3ος 3.1 Key changes σελ. 6 A new Civil Society Network for the promotion of the SDGs has been created in 2022, ….. Σχόλιο Δεν το γνωρίζουμε, ούτε κληθήκαμε να συμμετέχουμε. Η συμμετοχή μας στη διαβούλευση, μετά τη δημοσίευση της Έκθεσης με περιθώριο μόνο 9 ημερών πάνω σε ένα κείμενο 241 σελίδων περιορίζει πάρα πολύ την ούτως ή άλλως δεδομένη διάθεσή μας για συνεισφορά. SDGs – Ειδικός σχολιασμός Σχολιασμός 4ος SDG 2 - End hunger, achieve food security and improved nutrition and promote sustainable agriculture – σελ. .34 Assessment of progress in relevant SDG indicators Σχόλιο Η Έκθεση δεν αναφέρεται καθόλου στην κατάσταση της πείνας στην Ελλάδα ή στην κακή διατροφή, που σημαίνει είτε κακής ποιότητας τροφή, η οποία δεν προσφέρει τις θρεπτικές ουσίες που έχει ανάγκη ο οργανισμός του ανθρώπου, είτε σε μη επαρκή τροφή, είτε και στα δύο, που συμβαίνει τις περισσότερες φορές. Αντίθετα δίνει βάρος και το αναφέρει ως πρώτο το ζήτημα της παχυσαρκίας, το οποίο είναι περισσότερο ζήτημα υγείας και λιγότερο έως καθόλου ζήτημα πείνας. Δίνεται έτσι η εντύπωση, ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει πείνα, αφού το βασικό πρόβλημα είναι η παχυσαρκία. Δεν αναφέρεται στην επισιτιστική επάρκεια, δηλαδή επάρκεια/ισοζύγιο τροφίμων, τη στιγμή που ένα τεράστιο ποσόν (μετά τα καύσιμα) δαπανάται για την εισαγωγή τροφίμων, κυρίως κρέατος. Τα όποια θετικά στοιχεία, σύμφωνα με την Έκθεση, έχουν γίνει μετά την ανάληψη της κυβέρνησης από το κυβερνών κόμμα (Ιούλιος 2019). Δίνει την εντύπωση, ότι δεν πρόκειται για επιστημονική εργασία, αλλά για προβολή του κυβερνητικού έργου. Δίνεται μάλιστα η εντύπωση, ότι μόλις τα τελευταία 2,5 χρόνια γίνονται έλεγχοι. Επιπλέον, τα στοιχεία είναι ελλιπή, ενώ η όποια κρατική χρηματοδότηση δεν είναι ακριβώς κρατική, αλλά ευρωπαϊκή μέσω του ΕΣΠΑ, πόσο μάλλον που η ΕΕ αποφάσισε η Ελλάδα να μην καταβάλλει την εθνική συμμετοχή, λόγω της 10ετούς οικονομικής κρίσης. Στις βασικές προτεραιότητες περιλαμβάνονται οι δράσεις του ΕΣΠΑ, οι οποίες αφορούν στην περίοδο 2014-2020 και δεν έχουν επικαιροποιηθεί (πανδημία). Δεν υπάρχει καμιά βελτίωση ή πρόοδος σε κανέναν από τους υποστόχους. Αντίθετα επιχειρείται η οριζόντια εφαρμογή των νέων τεχνολογιών σε όλες αδιακρίτως τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις, πχ, της ακριβούς/έξυπνης γεωργίας, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το μέγεθος ή το είδος της παραγωγής. Μοναδικό θετικό στοιχείο είναι το Σύστημα διανομής τροφίμων και γευμάτων μέσω του Ταμείου Ευρωπαϊκής Βοήθειας στους Απόρους (FEAD) και τα σχολικά γεύματα. Τα συνοδευτικά μέτρα δείχνουν ότι δεν υπάρχει συνείδηση της πραγματικότητας, πχ όταν στην Έκθεση γίνεται αναφορά σε συμβουλές για τη διαχείριση του οικογενειακού προϋπολογισμού, σε ποιόν οικογενειακό προϋπολογισμό αναφέρονται, όταν δεν υπάρχει εισόδημα ή είναι κάτω του ελαχίστου; Ενώ, «Οι βασικές προτεραιότητες περιλαμβάνουν» οδηγίες διατροφής. Το σημαντικότερο όλων είναι ότι δεν υπάρχει προγραμματισμός για την ανάσχεση του αρνητικού ισοζυγίου. Η χώρα δεν ξέρει τι θέλει να καταναλώνει και επομένως τι και πώς θέλει να παράγει. Σχολιασμός σε Ειδικά Θέματα ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ 1. ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ [1]: Δεν αξιολογούνται οι σχετικοί υποστόχοι που αφορούν τη Βιοποικιλότητα μέχρι το 2020: 2.5, 6.6, 11.4, 12.4, 14.2, 14.4, 14.5, 14.6, 15.1, 15.2, 15.5, 15.8, 15.9. 2. ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ [2]: Η καταδίκη της Ελλάδας από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για παράβαση της προστασίας της βιοποικιλότητας για παράβαση της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ. https://bit.ly/3yWSNZT 3. ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ [3]: Η 5η περιοδική έκθεση για την Παγκόσμια Βιοποικιλότητα είναι ιδιαίτερα ανησυχητική | 6 μόνο στόχοι από τους 20 της δεκαετίας, 2010 – 2020, πιάστηκαν “εν μέρει” https://bit.ly/3lBaUMI 4. ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ [4]: Δεν υπάρχει κάποια ιδιαίτερη παρουσίαση για το σχέδιο της ερχόμενη δεκαετίας 2021 -2030 αλλά που οι ορίζοντές του φτάνουν μέχρι το 2050 – Το όραμα μέχρι το 2050 περιγράφεται «Ζώντας σε αρμονία με τη φύση»/ “Living in harmony with nature” https://bit.ly/3Pzj46o ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΑΝΑΦΟΡΑ: Α) Στόχος 12.8 Αρμονία με τη φύση «Έως το 2030, διασφάλιση ότι όλοι οι άνθρωποι παντού έχουν την απαραίτητη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση σχετικά με τη βιώσιμη ανάπτυξη και έναν τρόπο ζωής σε αρμονία με τη φύση». Σε αυτήν την κατεύθυνση δεν έχουν δρομολογηθεί πολιτικές και προγράμματα και το πνεύμα του 12.8 δεν διαπερνά τις δημόσιες πολιτικές κυβερνόντων και κυβερνωμένων. Β) Στόχος 11.4 «Ενίσχυση των προσπαθειών για την προστασία και τη διαφύλαξη της παγκόσμιας πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς.» Και αυτός ο στόχος δεν διαπερνά δημόσιες πολιτικές κυβερνώντων και κυβερνωμένων. 13 ΥΠΟΣΤΟΧΟΙ ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΉΣ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2020 Δεν αξιολογούνται σε ικανοποιητικό βαθμό οι 13 υποστόχοι 3.6, 4.β, 8.6, 8.7, 8.β, 9.γ, 11.β, 12.4, 13.α, 14.1, 17.8, 17.11, 17.18 που είχαν ημερομηνία λήξης το 2020. ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΥΠΟΣΤΟΧΟ 3.6 Αν και η «Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που πέτυχε τον στόχο για το έτος 2020, με 54% μείωση των νεκρών σε οδικά ατυχήματα» ωστόσο «Το 2021 κατέλαβε την 22η θέση με 57 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκων» σύμφωνα με το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Οδικής Ασφάλειας, Μάιος 2022. https://bit.ly/3wAStgq Ο αριθμός αυτός θα πρέπει να περιοριστεί ακόμα περισσότερο. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ – ΥΠΕΡΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Αν και ο τουρισμός διαπερνά με τον ένα ή τον άλλον τρόπο και τους 17ΣΒΑ*, ο Βιώσιμος Τουρισμός με σεβασμό στη φύση, στον πολιτισμό, στις τοπικές κοινωνίες και στην τοπική ανάπτυξη δεν προωθείται στις δημόσιες πολιτικές. Ενδεικτική είναι η πρόσφατη απόφαση του ΣΤΕ 1037/2022 που αφορά τη «ΜΗ ΝΟΜΙΜΗ ΕΓΚΡΙΣΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΣΥΝΘΕΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΙΟ ΛΟΓΩ ΕΛΛΕΙΨΗΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ» (Νόμος και Φύση https://bit.ly/3PxUd2F ] *TOURISM AND THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS – JOURNEY TO 2030 https://bit.ly/3PEMOii ΜΕΙΩΣΗ - ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ SDG 12 - Ensure sustainable consumption and production patterns σελ. 98 Στην Έκθεση αναφέρεται: Nevertheless, the poor waste management and weak circular economy remain systemic issues. Greece brings to landfill a significant part of its municipal waste, versus a much smaller EU average, but aims at improving reuse and recycling, in line with circular economy principles. The country is required to accelerate its pace and carry out significant investments and reforms in order to meet its post-2020 targets. Η Έκθεση παραδέχεται την κακή διαχείριση των απορριμμάτων και την αδύναμη κυκλική οικονομία, ενώ τα θεωρεί συστημικά ζητήματα. Η παράγραφος ολοκληρώνεται με ένα ευχολόγιο, χωρίς να θίγεται το «Σύστημα» που αποτελεί την αιτία. Ενώ παρακάτω, στο υποκεφάλαιο Main policy initiatives and measures αναφέρεται: … the application of the landfill-fee from January 2022, … προαναγγέλλεται η εφαρμογή του τέλους των ΧΥΤΑ τον Ιανουάριο του 2022, κάτι που δεν έχει πραγματοποιηθεί, δεν έχει καν δρομολογηθεί. Ειδικότερα: Στόχοι 6.6.α,11.6,12.3, 12.5: Διαχείριση – Μείωση Αστικών Στερεών Αποβλήτων – Ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση ύδατος. Αν και υπάρχουν στο σχέδιο διαπιστώσεις και αναφορές, κυρίως η αποδοχή ότι ελάχιστα γίνονται στον τομέα της ανακύκλωσης, απουσιάζει η παρουσίαση καλών παραδειγμάτων (δεν υπάρχουν και πολλά). Διαπιστώνουμε ότι η νομολογία έχει προσαρμοστεί τη διετία 2020 – 2022 [https://bit.ly/3PELRGK ] στην πράξη όμως ελάχιστα γίνονται. Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η επαναφορά της καύσης απορριμμάτων ως μεθόδου διαχείρισης των Αστικών Στερεών Αποβλήτων στην μεγάλη Περιφέρεια της Αττικής (ΧΥΤΑ Φυλής, ΜΕΑ Σχιστού) και ο συνεχιζόμενος περιβαλλοντικός ρατσισμός των περιοχών της Δυτικής Αττικής – Δυτικού Τομέα – Νότιου Τομέα. [Προβλέπεται στο νέο σχεδιασμό ΠΕΣΔΑ - Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων Αττικής] Στην μεγάλη Περιφέρεια της Αττικής, ο Χώρος Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων Χ.Υ.Τ.Α. που βρίσκεται στην υποβαθμισμένη περιοχή του Δήμου Φυλής έχει χαρακτηριστεί ως «…ένα μνημείο περιβαλλοντικού χάους, αρρώστιας και ανθρώπινου πόνου, τουλάχιστον για τις επόμενες 3 γενιές…». (Απόσπασμα από την Έκθεση της Επιτροπής Αναφορών του Ευρωκοινοβουλίου, 18 – 20.09.2013). ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Δεν υπάρχει καμία σοβαρή δρομολόγηση πολιτικών σε εθνικό επίπεδο για την «αλλαγή συμπεριφοράς και αντίληψης» κυβερνόντων και κυβερνωμένων σε πρακτικό επίπεδο για τη μείωση και τη διαχείριση των ΑΣΑ. Στον προηγούμενο Εθνικό Σχεδιασμό Πρόληψης και Διαχείρισης Αποβλήτων (2015) προβλεπόταν το Defra MODEL 4E, ωστόσο δεν δρομολογήθηκαν διαδικασίες ούτε από την προηγούμενη κυβέρνηση ούτε από τη σημερινή. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Στόχος 11.4: «Ενίσχυση των προσπαθειών για την προστασία και τη διαφύλαξη της παγκόσμιας πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς». Οι 17 ΣΒΑ και ιδιαίτερα ο υποστόχος 11.4 συνδέεται οριζόντια με την τοπική βιώσιμη ανάπτυξη και την προστασία του κλίματος, όπως έχει αναλυθεί στο «Culture in the Sustainable Development Goals (SDGs): A Guide for Local Action» https://bit.ly/3G7qLvY Ωστόσο στη χώρα μας καταγράφονται σοβαρές παρεκκλίσεις, δύο εκ των οποίων ενδεικτικά παρουσιάζουμε: 1. Εleusis ΠΠΕ 2023 – Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης: Στην τρίτη έκθεση αξιολόγησης, η ανεξάρτητη επιτροπή εμπειρογνωμόνων του θεσμού της ΠΠΕ εκφράζει τη μεγάλη ανησυχία της για την συνολική κατάσταση των προετοιμασιών της Εleusis ΠΠΕ 2023. Η μεγάλη ανησυχία προκαλείται από τις αλλεπάλληλες και απαράδεκτες καθυστερήσεις των έργων για την πολιτιστική πρωτεύουσα, κυρίως στην Ελαιουργική και στο Ίρις. 2. Η απόσπαση αρχαιοτήτων από το Σταθμό Βενιζέλου (ΜΕΤΡΟ Θεσσαλονίκης) με σοβαρές ενστάσεις από το Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων https://bit.ly/3yTovqU, την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, τη Europa Nostra κ.ά. Συντάκτες της αξιολόγησης: Καίτη Μυλωνά, Κώστας Φωτεινάκης