Υπουργός Επικρατείας

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'ActionAid' | 26 Μαΐου 2022, 17:58

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Στο παρόν κείμενο αποτυπώνονται τα σχόλια της ActionAid για το περιεχόμενο του προσχεδίου της Έκθεσης Εθελοντικής Αξιολόγησης της Ελλάδας (Voluntary National Report) σχετικά με την πρόοδο υλοποίησης των Στόχων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (ΣΒΑ). Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως η προσπάθεια σύνταξης της έκθεσης μέσα από τρεις κύκλους διαβουλεύσεων, σε δύο εκ των οποίων ο ρόλος των κοινωνικών εταίρων και των φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών ήταν βασικός, χαιρετίζεται και ενθαρρύνεται η συνέχισή τους και πέρα από τη σύνταξη της Έκθεσης Εθελοντικής Αξιολόγησης. Λαμβάνοντας υπόψιν τον ενεργό ρόλο των κοινωνικών εταίρων και της Κοινωνίας των Πολιτών στην επίτευξη των ΣΒΑ στην Ελλάδα, η ενίσχυση του διαλόγου με την Πολιτεία είναι εξαιρετικής σημασίας. Άλλωστε, η συνεργασία για την επίτευξη των ΣΒΑ αποτελεί ξεχωριστό στόχο (Στόχος 17), αλλά και απαραίτητη προϋπόθεση για την πραγματοποίηση των υπόλοιπων 16 στόχων. Στο πλαίσιο αυτό, θα θέλαμε, ωστόσο, να επισημάνουμε το εξαιρετικά βραχύ χρονικό διάστημα εντός του οποίου τα ενδιαφερόμενα μέρη θα είχαν τη δυνατότητα να μελετήσουν, να συντάξουν και να υποβάλουν τα σχόλιά τους. Κατά τη μελέτη του προσχεδίου της έκθεσης και της παρουσίασης των σχολίων που ακολουθούν έχει υιοθετηθεί διαθεματική προσέγγιση, με ιδιαίτερη έμφαση στην οπτική του φύλου (gender mainstreaming) και της συμμετοχής των νέων (youth mainstreaming), που αποτελούν τη μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθεί η ActionAid κατά την εξέταση της εφαρμογής (δημοσίων) πολιτικών και πρακτικών στις περιοχές δράσης της. Θα ήταν παράλειψη να μην ληφθεί, επίσης, υπόψη η συνοχή των πολιτικών για την επίτευξη των ΣΒΑ (policy coherence for sustainable development) που εκτιμάται ως παράγοντας καθοριστικής σημασίας για τη διαπίστωση της επίτευξης των ΣΒΑ, όπως προβλέπονται από την Agenda 2030. Με άλλα λόγια, η ActionAid προκρίνει τη συνοχή των εφαρμοζόμενων πολιτικών ως βασικό παράγοντα μέτρησης και εξακρίβωσης της αποτελεσματικότητάς τους που θα πρέπει να εξετάζεται σε κάθε περίπτωση. Ακολουθώντας τις ερωτήσεις που τίθενται στη σελ. 12 της Έκθεσης Εθελοντικής Αξιολόγησης για τα στοιχεία που έχουν ζητηθεί από τις οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, οι στόχοι που τίθενται υπό σχολιασμό παρακάτω έχουν επιλεγεί στη βάση της δράσης της ActionAid στην Ελλάδα από την οποία έχουν προκύψει ποιοτικά, αλλά και ποσοτικά δεδομένα που έχουν οδηγήσει στα παρακάτω συμπεράσματα. Τα συμπεράσματα αυτά απαντούν στις βασικές προκλήσεις και δυσκολίες που έχει εντοπίσει η ActionAid για την υλοποίηση των ΣΒΑ στην Ελλάδα, προτάσεις για την αντιμετώπισή τους και καλές πρακτικές που έχουν εντοπιστεί. Πιο συγκεκριμένα, οι παράγραφοι που ακολουθούν εστιάζουν στον σχολιασμό των στόχων 4 (ποιοτική εκπαίδευση), 5 (ισότητα των φύλων), 10 (λιγότερες ανισότητες), 11 (βιώσιμες πόλεις και κοινότητες) και 13 (δράση για το κλίμα). Καθώς δύο από αυτούς τους στόχους ταυτίζονται με τους Στόχους στους οποίους δίδεται έμφαση από τον ΟΗΕ για το 2022, η ανάλυση θα είναι περισσότερο εκτενής για τους Στόχους 4 και 5. Γενικές Παρατηρήσεις επί του Κειμένου της Έκθεσης Το προσχέδιο της Έκθεσης Εθελοντικής Αξιολόγησης της Ελλάδας για την επίτευξη των ΣΒΑ που τίθεται υπό διαβούλευση είναι αρκετά αναλυτικό και υιοθετεί οριζόντια την οπτική της προώθησης της ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, αφιερώνοντας περιορισμένο χώρο στις εξελίξεις αναφορικά με την αντιμετώπιση κοινωνικών ζητημάτων και προκλήσεων που καλείται να αντιμετωπίσει η ελληνική κοινωνία. Το γεγονός αυτό αναδεικνύεται τόσο κατά την ανάλυση των επιμέρους στόχων όσο και κατά τη διαπίστωση των συστημικών ζητημάτων που επιδεινώθηκαν από τις πρόσφατες κρίσεις και των οποίων τα αποτελέσματα είναι ακόμα ορατά (ή αναμένεται να γίνουν ορατά) στην ελληνική κοινωνία. Το δημογραφικό, η υψηλή ανεργία των γυναικών και των νέων, η χαμηλή επίδοση στους δείκτες ισότητας και τα όσα αναφέρονται στις σελ. 24 επ. του προσχεδίου είναι μάλλον τα αποτελέσματα των συστημικών κενών που εντοπίζονται στη χώρα και έχουν επισημανθεί πολλάκις από διεθνείς οργανισμούς αποκτώντας σταδιακά και τα ίδια συστημικό χαρακτήρα. Συνεπώς, απουσιάζει από το κείμενο της έκθεσης μια σε βάθος αναφορά στις αιτίες που προκαλούν τα παραπάνω ζητήματα και το πώς έχει ανταποκριθεί η ελληνική πολιτεία σε αυτά. Ενώ τα εισαγωγικά κεφάλαια είναι αναλυτικά, είναι απαραίτητο να συμπεριληφθούν περισσότερα στοιχεία για τους μηχανισμούς παρακολούθησης που αναφέρονται και για τον τρόπο συντονισμού των διϋπουργικών ομάδων εργασίας (π.χ. στη σελ. 8), ειδικά εκείνων που έχουν ως αντικείμενο και αποστολή την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της επίτευξης των ΣΒΑ. Πιο συγκεκριμένα, πέρα από την αναφορά στα συντονιστικά όργανα και στην ύπαρξη μηχανισμών παρακολούθησης (για παράδειγμα στη σελ. 6 που παρατίθεται η περιγραφή της Γενικής Γραμματείας Συντονισμού ως φορέα που συντονίζει και παρακολουθεί την υλοποίηση πολιτικών) είναι χρήσιμη η περιγραφή των εργαλείων, των δεικτών παρακολούθησης, της δημοσίευσης εκθέσεων και λοιπών ενημερώσεων για τις οποίες είναι υπεύθυνοι. Ξεχωριστή αναφορά είναι απαραίτητο να γίνει στο πώς η πολιτική δέσμευση μεταφράζεται σε συγκεκριμένη δράση με μετρήσιμους στόχους οι οποίοι τυγχάνουν παρακολούθησης και αξιολόγησης στη βάση δεικτών που έχουν σχεδιαστεί. Στις αναλύσεις των επιμέρους στόχων δεν περιλαμβάνονται συνολικά τέτοιοι ειδικότεροι δείκτες της ελληνικής πολιτείας παράλληλα με την παράθεση των νομοθετικών μέτρων και των μέτρων πολιτικής που έχουν ληφθεί ώστε να γίνεται κατανοητή η αποτελεσματικότητα των μέτρων προς την επίτευξη των στόχων. Το γεγονός αυτό είναι αρκετά σημαντικό όχι μόνο για τη μέτρηση της προόδου, αλλά κυρίως για τον σχεδιασμό των μελλοντικών βημάτων που χρειάζεται να γίνουν και των μέτρων που πρέπει να ληφθούν στο πλαίσιο της Agenda 2030. Σε αρκετά σημεία του κειμένου της Έκθεσης Αξιολόγησης γίνεται λόγος για τις Εθνικές Στρατηγικές και τα Εθνικά Σχέδια Δράσης που έχουν κατατεθεί από το 2018 μέχρι σήμερα, για το χρονικό διάστημα που καλύπτει δηλαδή η Έκθεση Αξιολόγησης. Η ActionAid συμμετείχε στις δημόσιες διαβουλεύσεις αρκετών εξ αυτών με χαρακτηριστικά πρόσφατα παραδείγματα το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων 2021 – 2025, την Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη Αιτούντων Άσυλο και Δικαιούχων Διεθνούς Προστασίας, την Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη και Μείωση της Φτώχειας κ.α. Κοινή παρατήρηση που κατέθεσε η ActionAid σε όλες τις διαβουλεύσεις είναι η ανάγκη για ουσιαστική ενσωμάτωση της οπτικής του φύλου, της διαθεματικότητας, της υιοθέτησης της συμμετοχικότητας και της σαφούς αποτύπωσης των στόχων, των σχετικών χρονοδιαγραμμάτων υλοποίησή τους και των δεικτών παρακολούθησης για όλα τα κείμενα πολιτικής αυτής της φύσης. Η απουσία αυτών των στοιχείων, που, όπως επισημάνθηκε παραπάνω εντοπίζεται και στο κείμενο της Έκθεσης Αξιολόγησης δεν επιτρέπει την εξαγωγή σαφών συμπερασμάτων για την πρόοδο της χώρας. Επιπλέον, δεν δίνει ακριβή εικόνα για την συνοχή των εφαρμοζόμενων πολιτικών, η οποία είναι προϋπόθεση αποτελεσματικής υλοποίησης, αλλά και χωριστός στόχος για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι ενώ δίδεται ιδιαίτερη βαρύτητα στον ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης και της διασύνδεσης των διαφορετικών επιπέδων διακυβέρνησης, σε πολλά από τα στρατηγικά κείμενα που έχουν παραχθεί και αναφέρονται στην Έκθεση Αξιολόγησης ως σημαντικές ενέργειες της χώρας προς την υλοποίηση των ΣΒΑ, ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης δεν παρουσιάζεται επαρκώς. Για παράδειγμα, στην Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη Αιτούντων Άσυλο και Δικαιούχων Διεθνούς Προστασίας, οι αναφορές στην τοπική αυτοδιοίκηση είναι περιορισμένες, γεγονός που δεν συνάδει με τον πραγματικό της ρόλο στις υλοποίηση των στρατηγικών ένταξης. Μάλιστα, η έλλειψη αυτή επισημάνθηκε κατά τη διάρκεια της οικείας δημόσιας διαβούλευσης από Δίκτυο Πόλεων για την Ένταξη. Είναι, λοιπόν, ασαφές το πώς έχει επιτευχθεί η συνοχή των πολιτικών, έστω και σε επίπεδο πρόβλεψης, από τη στιγμή που τα επιμέρους στρατηγικά κείμενα παρουσιάζουν ελλείψεις αναφορικά με την ακριβή σύνδεση των επιπέδων διακυβέρνησης. Στόχος 4: Χωρίς αποκλεισμούς, ισότιμη και ποιοτική εκπαίδευση και προαγωγή των ίσων ευκαιριών δια βίου μάθησης για όλους Από το 2000 η ActionAid υλοποιεί εκπαιδευτικά προγράμματα μη τυπικής εκπαίδευσης δημιουργώντας εκπαιδευτικές ευκαιρίες που καλλιεργούν την κριτική σκέψη και παρουσιάζουν την παγκόσμια πραγματικότητα. Στο πλαίσιο των προγραμμάτων αυτών έχουν συλλεγεί σημαντικά στοιχεία αναφορικά με τη λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος και τις εκπαιδευτικές ευκαιρίες που προσφέρονται στην Ελλάδα ώστε να μην μείνει κανένα παιδί πίσω. Τα στοιχεία που παρατίθενται προκύπτουν από τα παρακάτω κείμενα που έχει διαμορφώσει η ΑΑ: 1) Σύνοψη Πολιτικής «Προτάσεις για Ουσιαστική Εκπαίδευση στην Ελλάδα», 2) Έρευνα για την Εκπαιδευτική Καινοτομία και την Ανάπτυξη Ψηφιακών Δεξιοτήτων στα Σχολικά Προγράμματα κατά τη διάρκεια και μετά την πανδημία COVID-19, 3) Έρευνα για τις Ανισότητες στην Εκπαίδευση κατά την Περίοδο της Πανδημίας στην Ελλάδα, 4) σχόλια στις διαβουλεύσεις των νόμων 4692/2020 για την «Αναβάθμιση του Σχολείου και άλλες διατάξεις» και 4823/2021 για την «Αναβάθμιση του σχολείου, ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και άλλες διατάξεις». Ως εισαγωγική παρατήρηση επισημαίνεται το γεγονός ότι οι πολιτικές για την εκπαίδευση στη χώρα μας εναλλάσσονται διαχρονικά με ταχύτατους ρυθμούς χωρίς να μεσολαβεί ο χρόνος που απαιτείται για να αξιολογείται η πρόοδος που σημειώνεται σε σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό που για ένα σύγχρονο σχολείο δεν μπορεί να είναι άλλος πέρα από την ουσιαστική συμμετοχή των παιδιών στην εκπαιδευτική διαδικασία και την ενδυνάμωσή τους ώστε να μετέχουν αργότερα ενεργά στην κοινωνική, πολιτική και οικονομική ζωή. Oι διαρκείς αλλαγές χωρίς επαρκή αιτιολόγηση δεν αποτελούν στοιχείο καλής νομοθέτησης και ύπαρξης συνεκτικών πολιτικών και δεν συμβάλλουν στην ασφάλεια δικαίου που απαιτείται προκειμένου να γνωρίζουν τα εμπλεκόμενα μέρη τι ακριβώς πρέπει να κάνουν για την επίτευξη του κοινού τους σκοπού. Η νομοθετική παραγωγή που έλαβε χώρα κατά την προηγούμενη διετία ήταν εξαιρετικά σημαντική, αλλά, όπως έχει επισημανθεί από φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών που συμμετείχαν στις οικείες διαβουλεύσεις, από εκπαιδευτικούς και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, υπάρχουν ανάγκες που συνεχίζουν να μην καλύπτονται (π.χ. υποστήριξη εκπαιδευτικών), ενώ δεν έχει μεσολαβήσει επαρκές διάστημα από την ψήφιση και την εφαρμογή των όσων έχουν νομοθετηθεί για να γνωρίζουμε αν πράγματι έχουν αντιμετωπιστεί καίρια ζητήματα της εκπαίδευσης. Ενώ στις εισαγωγικές ενότητες της έκθεσης γίνεται λόγος για τον αντίκτυπο της πανδημίας COVID-19 και την απόκριση της χώρας στις συνθήκες που διαμορφώθηκαν, στην ενότητα για τον τέταρτο στόχο που αφορά στη χωρίς αποκλεισμούς, ισότιμη και ποιοτική εκπαίδευση και προαγωγή των ίσων ευκαιριών δια βίου μάθησης για όλους δεν παρατίθεται το στρατηγικό πλάνο της χώρας για το πώς θα αντιμετωπίσει τις συνέπειες της πανδημίας στην εκπαίδευση, η οποία παγκοσμίως, αλλά και στην Ελλάδα επλήγη σημαντικά. Μπορεί οι θεσμοί να εργάζονται πάνω στον Στόχο 4, που είναι μέχρι το 2030 όλα τα παιδιά της γης να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση, ωστόσο παράλληλα με αυτήν την προσπάθεια έχει αρχίσει να γίνεται λόγος για μια “Global Education Crisis” γιατί τελικά δεν αρκεί απλά να έχουν πρόσβαση στο σχολείο τα παιδιά. Πρέπει να παραμένουν και να αλλάζει η ζωή τους μέσα από αυτό. Η απουσία αναφοράς στο πώς θα εκτιμήσει το Υπουργείο Παιδείας τις επιπτώσεις της πανδημίας στο εκπαιδευτικό σύστημα και το αν θα διαμορφώσει κάποιο σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση των αναγκών των εκπαιδευτικών και του μαθητικού πληθυσμού είναι αξιοσημείωτη δεδομένων των στοιχείων από έρευνες και εκθέσεις (συμπεριλαμβανομένης της ως άνω αναφερθείσας έρευνας της ActionAid) που υπογραμμίζουν πως η πανδημία άμβλυνε τις υπάρχουσες ανισότητες και οδήγησε πολλά παιδιά μακριά από τις σχολικές αίθουσες για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Για παράδειγμα, ειδικά κατά την περίοδο της πανδημίας, τα παιδιά πρόσφυγες/ αιτούντα άσυλο που διέμεναν σε κέντρα φιλοξενίας τόσο στα νησιά όσο και στην ενδοχώρα έμειναν εκτός σχολείου για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς να υπάρχει καμία επαφή με την εκπαιδευτική διαδικασία (γεγονός που επισημάνθηκε και από το Συνήγορο του Πολίτη). Συγκεκριμένα, έχει διαπιστωθεί ότι λιγότερα από 1 στα 7 παιδιά που ζουν σε κέντρα φιλοξενίας αιτούντων και αιτουσών άσυλο είχαν τη δυνατότητα να εγγραφούν στο σχολείο κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2020 - 2021. Παρά τις αναφορές στην συμπερίληψη μαθητών και μαθητριών ΑμεΑ και τις λιγότερες αναφορές σε παιδιά με μεταναστευτικό και προσφυγικό υπόβαθρο, η έκθεση δεν υιοθετεί μια ομοιόμορφη προσέγγιση ως προς την έννοια της συμπερίληψης στην εκπαίδευση. Με άλλα λόγια, δεν αναφέρεται το πώς ορίζεται η συμπερίληψη στην εκπαίδευση, ποια είναι η μεθοδολογία, τα μέσα, τα εργαλεία και οι πόροι που αφιερώνονται για την ουσιαστική επίτευξή της. Μάλιστα, η εξέταση του εν λόγω ζητήματος με την οπτική του φύλου και με έμφαση στη στήριξη παιδιών με ευαλωτότητες κρίνεται απαραίτητη για να εξασφαλιστεί ότι πράγματι κανένα παιδί δεν θα μείνει πίσω. Στο κείμενο της Έκθεσης Αξιολόγησης η εκπαίδευση αντιμετωπίζεται περισσότερο ως εργαλείο για την κάλυψη των αναγκών της αγοράς εργασίας χωρίς να αναλύεται η κοινωνική πτυχή της. Είναι επιτακτική ανάγκη περισσότερο από ποτέ στη χώρα μας, με τις σύγχρονες προκλήσεις που βιώνει, να δημιουργήσουμε ένα σχολείο που να αγκαλιάζει τη διαφορετικότητα και να καλλιεργεί τον σεβασμό των δικαιωμάτων και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Ένα συμπεριληπτικό σχολείο, ένα σχολείο για όλους θα πρέπει να δημιουργεί ίσες ευκαιρίες όπου όλοι μαθαίνουμε να συμβιώνουμε με όλους. Ένα τέτοιο σχολείο επιτρέπει σε όλα τα παιδιά να ζουν και να μαθαίνουν μέσα από την κοινή τους δράση και να ανταποκρίνεται στις διαφορετικές ανάγκες των μαθητών ξεχωριστά. Στις νομοθετικές αλλαγές του Απριλίου του 2020 για την αναβάθμιση του σχολείου δεν υπήρχαν διατάξεις που εισήγαγαν στοιχεία για την ενίσχυση της συμπερίληψης για χιλιάδες μαθητές, όπως τα παιδιά πρόσφυγες ή τα παιδιά με αναπηρία, ενώ με την αύξηση του αριθμού των μαθητών και μαθητριών ανά τμήμα τίθενται περαιτέρω εμπόδια στην εκπαιδευτική διαδικασία – ιδίως σε πανδημικές συνθήκες οπότε ο κανόνας της τήρησης των φυσικών αποστάσεων έπρεπε να τηρείται ως μέτρο προστασίας της ατομικής και της δημόσιας υγείας. Όλα αυτά φαίνεται ότι συντηρούν ένα εκπαιδευτικό σύστημα που απομακρύνεται από τις σύγχρονες παιδαγωγικές προσεγγίσεις και αμβλύνει τις ανισότητες. Σε άλλες παρατηρήσεις αναφορικά με την πρόοδο για την επίτευξη του τέταρτου στόχου επισημαίνονται συνοπτικά τα εξής: 1) Για τα παιδιά με αναπηρίες: Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι εκπαιδευτικοί παράλληλης στήριξης είναι στην πλειοψηφία τους αναπληρωτές και αναπληρώτριες και μπαίνουν στα σχολεία έως και τα μέσα της χρονιάς με αποτέλεσμα να μην εξασφαλίζεται η απαραίτητη σταθερότητα και υποστήριξη για όλα τα παιδιά κατά τη συμμετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. 2) Η συρρίκνωση των καλλιτεχνικών μαθημάτων από τα προγράμματα σπουδών είναι ένα ζήτημα μεγάλης βαρύτητας δεδομένου του ρόλου των τεχνών στην εκπαίδευση, ως ενός δυναμικού εργαλείου πρόσληψης της γνώσης και ολόπλευρης ανάπτυξης του μαθητικού πληθυσμού. 3) Δεν είναι γνωστό αν οι πρωτοβουλίες δια βίου εκπαίδευσης των επαγγελματιών έχουν βασιστεί σε επίκαιρη χαρτογράφηση των υφιστάμενων επαγγελματικών ομάδων και αν έχουν υλοποιηθεί κατόπιν εκτίμησης των γνωσιακών τους αναγκών. Κάτι τέτοιο θα ήταν απαραίτητο ώστε να αποφεύγονται οι αποσπασματικές εκπαιδευτικές παρεμβάσεις και να είναι επιδιώκεται ουσιαστικά η επίτευξη αυτής της διάστασης του Στόχου 4. Στόχος 5: Ισότητα των Φύλων Κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων η ActionAid έχει αναπτύξει σημαντική δράση στο πεδίο της καταπολέμησης των έμφυλων ανισοτήτων με προεξέχοντα τα προγράμματα και τις ερευνητικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση και την καταπολέμηση της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας στην Ελλάδα. Τα στοιχεία που παρατίθενται προκύπτουν από τα παρακάτω κείμενα που έχει διαμορφώσει η ΑΑ: 1) Έρευνα του 2018 με θέμα «Η ενδοοικογενειακή βία κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης – Η οπτική των επαγγελματιών και προτάσεις αντιμετώπισης των εφαρμοζόμενων πολιτικών», 2) Έρευνα του 2020 με θέμα «Δεν είναι αυτή η δουλειά μας – Σεξουαλική παρενόχληση κατά των γυναικών στην εργασία – Εξετάζοντας τον κλάδο επισιτισμού – τουρισμού», 3) Σχόλια στη διαβούλευση του Νόμου 4808/2021 Για την Προστασία της Εργασίας - Σύσταση Ανεξάρτητης Αρχής «Επιθεώρηση Εργασίας» - Κύρωση της Σύμβασης 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για την εξάλειψη της βίας και παρενόχλησης στον κόσμο της εργασίας - Κύρωση της Σύμβασης 187 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για τo Πλαίσιο Προώθησης της Ασφάλειας και της Υγείας στην Εργασία - Ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1158 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Ιουνίου 2019 για την ισορροπία μεταξύ της επαγγελματικής και της ιδιωτικής ζωής, άλλες διατάξεις του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων και λοιπές επείγουσες ρυθμίσεις , κωδικοποιημένος με τον 4921/2022, 4) Σχόλια στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων (2021 -2025). H ActionAid είχε υποβάλει τα σχόλιά της στη διαβούλευση για το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων (2021 -2025) κάποια εκ των οποίων επαναλαμβάνονται και εδώ τόσο γιατί το εθνικό σχέδιο αναφέρεται από την Έκθεση Εθελοντικής Αξιολόγησης ως μία από τις μείζονες ενέργειες πολιτικής που έλαβαν χώρα όσο και γιατί περιλαμβάνουν παρατηρήσεις για νομοθετικά μέτρα, όπως ο Νόμος 4808/2021 που ενσωματώνει στο εθνικό δίκαιο τη Σύμβαση 190 για τη Βία και την Παρενόχληση στον Κόσμο της Εργασίας, η οποία χρήζει βελτιωτικών παρεμβάσεων. Όπως αναφέρθηκε και στην ανάλυση του Στόχου 4 για την εκπαίδευση, η Έκθεση Εθελοντικής Αξιολόγησης εστιάζει κυρίως σε ζητήματα οικονομικής ανάπτυξης αφιερώνοντας περιορισμένο χώρο στις κοινωνικές προεκτάσεις των ζητημάτων που παρατίθενται. Η ισότητα των φύλων φαίνεται πως προσεγγίζεται με τον ίδιο τρόπο σε μια περίοδο που οι ανισότητες αμβλύνονται διαρκώς λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας και με την Ελλάδα να βρίσκεται σταθερά στην τελευταία θέση του Δείκτη Ισότητας του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων. Είναι γεγονός ότι σε νομοθετικό επίπεδο η χώρα δείχνει να έχει καλές επιδόσεις, κάτι που, όμως, δεν αντικατοπτρίζεται στην πρακτική. Άλλωστε, τα νομοθετικά μέτρα και τα μέτρα πολιτικής από μόνα τους δεν αρκούν για να βελτιωθεί η θέση της Ελλάδας στους δείκτες ισότητας, αλλά χρειάζονται συστηματικές προσπάθειες που θα συμπεριλαμβάνουν με αποφασιστικό τρόπο όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης που θα κληθούν να τα υλοποιήσουν και όλα τα μέλη της κοινωνίας. Με άλλα λόγια, είναι απαραίτητο η ελληνική πολιτεία να αντιμετωπίσει το ζήτημα των έμφυλων ανισοτήτων με τρόπο που δεν θα είναι αποσπασματικός και θα λαμβάνει υπόψιν τις πραγματικές συνθήκες τις κοινωνίας και τις ανάγκες μελών της χωρίς διακρίσεις. Σε αυτή την κατεύθυνση είναι σημαντικό να επισημανθεί πως στο πεδίο αυτό της Εθελοντικής Έκθεσης δεν γίνεται κάποια ειδική αναφορά στις προσφύγισσες και στις μετανάστριες, σε γυναίκες με πολλαπλές ευαλωτότητες, στις ηλικιωμένες κ.α. Έμφαση δίνεται στις νέες γυναίκες και στην πρόσβασή τους στην αγορά εργασίας, καθώς και στην ανάληψη θέσεων ηγεσίας που συνήθως είναι προσβάσιμες σε πιο προνομιούχες ομάδες γυναικών. Είναι, λοιπόν, απαραίτητη η υιοθέτηση μιας πιο συμπεριληπτικής προσέγγισης που θα κάνει έναν απολογισμό των μέτρων για όλες τις παραπάνω κατηγορίες και θα σχεδιάζει στρατηγικά όχι μόνο το πώς η χώρα θα ανέβει στους διεθνείς δείκτες ισότητας, αλλά κυρίως το πώς θα διαμορφωθεί σταδιακά μια ισότιμη κοινωνία με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης. Η ενότητα για τον Στόχο 5 θα ήταν σκόπιμο να περιλαμβάνει εκτενέστερες αναφορές και σχετική ανάλυση για το πώς επηρεάστηκαν οι πολιτικές ισότητας των φύλων από την πανδημία, ποιες αλλαγές παρατηρήθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το πώς ανταποκρίθηκε η Ελλάδα σε αυτές και αν κάποια από αυτά τα μέτρα αναμένεται να επεκταθούν και κατά την περίοδο μετά από την πανδημία. Τα στοιχεία αυτά θα ήταν απαραίτητο να συνοδεύονται από τους αντίστοιχους δείκτες που θα αξιολογούσαν την πραγματική πρόοδο της χώρας και το πώς θα κινηθεί στα επόμενα χρόνια για την υλοποίηση των στόχων της Agenda 2030. Είναι σημαντική, επίσης, η απουσία αναφοράς στη λειτουργία μηχανισμού παρακολούθησης και αξιολόγησης των εφαρμοζόμενων πολιτικών και του τρόπου με τον οποίο συλλέγει και δημοσιοποιεί τα σχετικά στοιχεία. Γνωρίζουμε πως η Γενική Γραμματεία Δημογραφίας και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων είναι ο συντονιστικός φορέας για τα ζητήματα ισότητας, αλλά θα ήταν χρήσιμη η συμπερίληψη περισσότερων στοιχείων για την παραπάνω λειτουργία του. Σε ό,τι αφορά στην καταπολέμηση της βίας στην εργασία και πιο συγκεκριμένα στην Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης 190 για την βία και την παρενόχληση στην εργασία είναι σημαντικό να καθίσταται σαφές ότι η προστασία από τη βία και την παρενόχληση στην εργασία δεν αποτελεί καινούρια υποχρέωση, αλλά υποχρέωση προστασίας των εργαζομένων που έχουν οι εργοδότες, αλλά και της πολιτείας για την οποία η Σύμβαση 190 εισάγει σύγχρονα πρότυπα. Σε επίπεδο νομοθετικών αλλαγών δεν αρκούν μόνο οι παρεμβάσεις στον ποινικό κώδικα, αλλά χρειάζεται βελτίωση του κυρωτικού νόμου της Σύμβασης στη βάση των σχολίων που είχαν κατατεθεί κατά τη διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης. Για παράδειγμα, και όπως είχαν επισημάνει αρκετοί φορείς – μεταξύ των οποίων και η ActionAid- δεν προβλέπονται αρκετά μέτρα για την προστασία των εργαζομένων από την ενδοοικογενειακή βία. Επειδή οι χώροι εργασίας διαφέρουν θα ήταν σκόπιμο να περιλαμβάνονται ειδικότερα μέτρα ανά κλάδο απασχόλησης και ανά τομέα εργασίας γιατί δεν μπορούν όλες οι πολιτικές να εφαρμοστούν με τον ίδιο οριζόντιο τρόπο παντού. Δεδομένου του ότι μέχρι σήμερα τα στοιχεία για την καταπολέμηση της βίας είναι περιορισμένα και προέρχονται από πολύ συγκεκριμένες πηγές (Συνήγορος του Πολίτη, ΣΕΠΕ κ.λπ.) θα ήταν χρήσιμο σε αυτόν τον στόχο να συμπεριληφθεί μία δράση σχετικά με τον τρόπο συλλογής των δεδομένων αυτών και τη συστηματοποίησή τους. Θα ήταν παράλειψη να μην γίνει λόγος για το ότι για την καταπολέμηση της βίας και της σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία δεν είναι αρκετές μόνο οι παραπάνω παρεμβάσεις. Χρειάζεται ένα ευρύ πλέγμα ενεργειών που θα ενδυναμώνει ουσιαστικά τις γυναίκες και θα τους επιτρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίες στην εργασία και στις υπόλοιπες πτυχές της ζωής. Το γεγονός ότι δεν ξεκινούν όλες οι γυναίκες από την ίδια αφετηρία, αλλά υπάρχει ανάγκη μεγαλύτερης υποστήριξης για κάποιες δεν θα πρέπει να παραβλέπεται. Για να είναι η διάχυση της οπτικής του φύλου στις πολιτικές επιτυχής θα πρέπει να γίνεται με συμπεριληπτικό τρόπο που δεν θα αφήνει καμία γυναίκα πίσω και όχι να δίνεται έμφαση μόνο σε εκείνες που βρίσκονται ήδη στην αγορά εργασίας. Αντίστοιχες αλλαγές θα διευκόλυναν την υλοποίηση και την παρακολούθηση των μέτρων σε ολόκληρο τον άξονα δράσης της Ελλάδας για την έμφυλη βία. Η ενίσχυση των υφιστάμενων υπηρεσιών ώστε να μπορούν να υποστηρίζουν αποτελεσματικά τα επιζώντα πρόσωπα ενδοοικογενειακής βίας, η αναθεώρηση της νομοθεσίας που δεν προστατεύει επαρκώς τα επιζώντα πρόσωπα και τα παιδιά τους, η διενέργεια τακτικών εκστρατειών ενημέρωσης του κοινού για τις έμφυλες ανισότητες, η εκπαίδευση των επαγγελματιών σε θέματα πρόληψης και αντιμετώπισης της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας είναι κάποια από τα βήματα που πρέπει να γίνουν άμεσα ώστε να κινηθεί η χώρα στην κατεύθυνση της ισότητας χωρίς βία που ασκείται εξαιτίας του φύλου ενός προσώπου. Τέλος, αναφέρεται ο Νόμος 4604/2019 για την προώθηση της ουσιαστικής ισότητας των φύλων, που πράγματι αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την εμπέδωση της έμφυλης οπτικής σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης και στις δημόσιες πολιτικές. Η ενσωμάτωση της οπτικής του φύλου στους δημόσιους προϋπολογισμούς είναι μία από τις πιο σημαντικές προβλέψεις του νόμου για την οποία, ωστόσο, ενώ γίνονται προσπάθειες δεν έχει συντελεστεί η αναμενόμενη πρόοδος. Η εκτενής γραφειοκρατία, η ανετοιμότητα πολλών δημοσίων δομών, η ελλιπής εξοικείωση με το έμφυλο ζήτημα και άλλοι παράγοντες έχουν αναχαιτίσει την πρόοδο που θα μπορούσε να έχει σημειωθεί. Είναι σημαντικό να ληφθούν άμεσα μέτρα για την ορθή αξιοποίηση τόσο της νομοθετικής ρύθμισης όσο και των εργαλείων που μπορούν να διαμορφωθούν για την υλοποίησή της, καθώς η έμφυλη διάσταση των δημόσιων προϋπολογισμών, είναι ένα βασικό βήμα για την άρση των ανισοτήτων. Στόχος 10: Λιγότερες Ανισότητες στο Εσωτερικό και Μεταξύ των Χωρών Σε ό,τι αφορά στο Στόχο 10 για τις λιγότερες ανισότητες στο εσωτερικό και μεταξύ των χωρών, επισημαίνεται πως έμφαση δίνεται στο εσωτερικό της χώρας και ιδίως στη διαχείριση της μετανάστευσης. Παράλληλα, γίνεται λόγος για εθνικά σχέδια δράσης που έχουν αναπτυχθεί (π.χ. για ΑμεΑ, Ρομά κ.λπ.) χωρίς, ωστόσο, να εισφέρονται στοιχεία που αποδεικνύουν τα αποτελέσματα των πολιτικών και των πρακτικών που προβλέπονται σε αυτά. Οι αναφορές στην αναπτυξιακή βοήθεια που, επίσης, καταλαμβάνεται από αυτόν τον στόχο είναι περιορισμένες και ασαφείς γεγονός που συνιστά σημαντικό κενό της Έκθεσης Εθελοντικής Αξιολόγησης. Για τη μετανάστευση το κείμενο της διαβούλευσης αναφέρεται (σ. 84-85) στο ότι η διευκόλυνση της ασφαλούς, οργανωμένης και τακτικής μετανάστευσης και η ανάπτυξη αποτελεσματικών μεταναστευτικών πολιτικών είναι ο κύριος στόχος του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου. Καθώς μία από τις πρωτοβουλίες του Υπουργείου ήταν η σύνταξη μιας νέας ενταξιακής στρατηγικής που μεταξύ άλλων έχει ως στόχο την άρση των ανισοτήτων κρίνεται σκόπιμο να παραθέσουμε τα σχόλια που υπέβαλε η ActionAid στη διαβούλευση της Εθνικής Στρατηγικής για την Ένταξη Αιτούντων Άσυλο και Δικαιούχων Διεθνούς Προστασίας. Η ύπαρξη μιας συνεκτικής και σύγχρονης στρατηγικής για την ένταξη μεταναστών και προσφύγων στις κοινωνίες υποδοχής είναι απαραίτητη τόσο για τον σεβασμό των δικαιωμάτων τους όσο και για την επίτευξη της αρμονικής συνύπαρξης με τα πρόσωπα που ήδη είναι μέλη αυτών των κοινωνιών. Η διαθεματικότητα, η συμμετοχικότητα και η έμφυλη προσέγγιση είναι σκόπιμο να διατρέχουν κάθε εθνική στρατηγική για την ένταξη. Η ισχύουσα Εθνική Στρατηγική για την Ένταξη Αιτούντων Άσυλο και Δικαιούχων Διεθνούς Προστασίας δεν καταφέρνει να ενσωματώσει αποτελεσματικά τις παραπάνω οπτικές που είναι απαραίτητες για την ουσιαστική συμπερίληψη. Ενώ τίθενται κάποιες κατευθύνσεις, είναι σημαντική η απουσία ενός σχεδίου δράσης το οποίο θα αντιστοιχίζει τους στόχους με συγκεκριμένες ενέργειες και θα προβλέπει τα χρονοδιαγράμματα ανάπτυξής τους, τις πηγές χρηματοδότησης και τους φορείς που θα έχουν την ευθύνη για την υλοποίησή τους. Η πρόβλεψη για την προ-ένταξη των αιτούντων άσυλο είναι θετική. Συνολικά, η Εθνική Στρατηγική δεν επιτυγχάνει να ευθυγραμμιστεί με το Ευρωπαϊκό Πλάνο Δράσης για την Ένταξη και τη Συμπερίληψη (Action plan on Integration and Inclusion 2021-2027) για τους λόγους που εξηγούνται παρακάτω. Θα ήταν σκόπιμο να συμπεριλαμβάνονται στατιστικά δεδομένα και μελέτες που δικαιολογούν και αιτιολογούν την προσέγγιση που υιοθετεί η Εθνική Στρατηγική, συνδέουν τις δράσεις και τις κατευθύνσεις που περιλαμβάνονται με ενέργειες που βρίσκονται ήδη υπό εξέλιξη και υπογραμμίζουν την ανάγκη για μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και διαφάνεια αναφορικά με τους στόχους που τίθενται. Ενώ υπάρχουν αναφορές σχετικά με μια σειρά από ενέργειες για τον συντονισμό και τη συνεργασία μεταξύ διαφορετικών υπουργείων, δεν προβλέπεται κάποιος σχετικός μηχανισμός σε κανένα σημείο του κειμένου. Παράλληλα, οι αναφορές σε υπουργεία και αρμόδιους φορείς, είναι απαραίτητο να συγκεκριμενοποιείται κάθε φορά ώστε να καθίσταται σαφές σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη ποιοι είναι οι φορείς στους οποίους μπορούν να απευθύνονται και να με τους οποίους μπορούν να συνεργάζονται. Επιπλέον, είναι σημαντικό το ότι στη μεγαλύτερη έκταση του κειμένου οι γυναίκες αναφέρονται κυρίως ως θύματα έμφυλης βίας. Η πρόληψη και η αντιμετώπιση της έμφυλης βίας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ισότιμη ένταξη των μεταναστριών και των προσφυγισσών στις κοινωνίες υποδοχής, αλλά η προσπάθεια αυτή θα πρέπει να πλαισιώνεται με τον κατάλληλο τρόπο και έχοντας διασφαλίσει ουσιαστικά τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην εκπαίδευση, να μπορούν να αναγνωρίζονται τα προσόντα και οι δεξιότητές τους και να έχουν δυνατότητες να τις εξελίξουν και να συμμετέχουν στην επαγγελματική και οικονομική ζωή (και μάλιστα σε θέσης ηγεσίας όπου είναι δυνατό). Τέλος, με το να δίδεται έμφαση στις γυναίκες μόνο υπό το πρίσμα της έμφυλης βίας δημιουργείται εσφαλμένα η εντύπωση πως η έκθεσή τους στη βία συνδέεται με πολιτισμικά ζητήματα, κάτι που οδηγεί στον στιγματισμό των πληθυσμών αυτών. Αναφορικά με την εκπαίδευση, είναι σημαντική η πρόβλεψη για τη συμπερίληψη όλων των παιδιών στο εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά δεν αναδεικνύονται ειδικότερες δράσεις και κατευθύνσεις για την αντιμετώπιση των εμποδίων που έχουν εντοπιστεί μέχρι στιγμής για να έχουν όλα τα παιδιά πρόσβαση και συμμετοχή στο εκπαιδευτικό σύστημα. Αξίζει να σημειωθεί ότι θα ζητήματα αυτά έχουν αναδειχθεί πολλάκις από οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών. Στο ίδιο πλαίσιο η συμμετοχή προσφύγων και μεταναστών σε ομάδες νέων δεν είναι αρκετή για την προώθηση της συμμετοχής τους στην κοινωνική ζωή και για την ομαλή ένταξή τους στις κοινωνίες των οποίων είναι μέλη. Στο πλαίσιο του στρατηγικού σχεδιασμού θα ήταν χρήσιμο να προβλεφθούν με πιο συγκεκριμένο τρόπο μέθοδοι και κατευθύνσεις που θα διεύρυναν τις ευκαιρίες συμμετοχής και θα αξιοποιούσαν με δημιουργικό τρόπο ενέργειες που λαμβάνουν ήδη χώρα. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να συμπεριληφθεί αναλυτικό πεδίο στόχων για την αξιοποίηση των τεχνών και του αθλητισμού ως μέσα για την ενίσχυση της συμμετοχικότητας των νέων στις τοπικές κοινωνίες. Τα συμβούλια νέων της τοπικής αυτοδιοίκησης θα μπορούσαν, επίσης, να αποκτήσουν έναν πιο ενισχυμένο ρόλο στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής για την Ένταξη. Μεγαλύτερη μέριμνα θα έπρεπε να δοθεί στα ζητήματα διερμηνείας και εκπαίδευσης όλων των επαγγελματιών στη διαπολιτισμική επικοινωνία. Η ύπαρξη εκπαιδευμένων και διαπιστευμένων διαμεσολαβητών συνιστά ένα από τα μεγαλύτερα κενά που εντοπίζονται στο πεδίο, και ειδικά σε ό,τι σχετίζεται με την υποστήριξη επιζωσών έμφυλης βίας. Ακόμη, θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί πως δεν έχει υλοποιηθεί ουσιαστική καμπάνια μεταστροφής της κοινής γνώμης ως προς το μεταναστευτικό/προσφυγικό ζήτημα. Συνολικά, η προσπάθεια άρσης των ανισοτήτων μέσω της Εθνικής Στρατηγικής για την Ένταξη και των μέτρων που προβλέπει είναι απαραίτητο να υιοθετήσει μια προσέγγιση που θα είναι περισσότερο βασισμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα (human rights based approach), ευαίσθητη ως προς το φύλο και τη διαπολιτισμικότητα και θα προωθεί την καταπολέμηση της ξενοφοβίας και του ρατσισμού με κάθε τρόπο. Τέλος, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, δεν γίνεται αναφορά στην αναπτυξιακή βοήθεια ως μέσο καταπολέμησης των ανισοτήτων μεταξύ των χωρών. Για το σκοπό αυτό, αξίζει να παρατεθούν συγκεκριμένα στοιχεία που έχουν παραχθεί σε πρόσφατη πανευρωπαϊκή έρευνα της CONCORD με θέμα την προσπάθεια των κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επιτύχουν την ισότητα στο πλαίσιο των ΣΒΑ. Η έρευνα αυτή είναι η πρώτη του είδους της και στηρίζεται σε πέντε άξονες στους οποίους βασίζεται η αξιολόγηση της προόδου των χωρών οι οποίοι είναι οι εξής: 1) η πολιτική δέσμευση για τη μείωση των ανισοτήτων σε διεθνές επίπεδο, 2) τα εργαλεία και οι πρακτικές για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων στις χώρες εταίρους, 3) η αντιμετώπιση των ανισοτήτων μέσω της αναδιανομής του πλούτου μεταξύ των χωρών, 4) η στοχευμένη δράση για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων μεταξύ των χωρών και 5) η συνοχή των πολιτικών για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η Ελλάδα είναι από τις χώρες που δείχνουν την πολιτική τους δέσμευση, η οποία, ωστόσο, δεν μεταφράζεται σε στοχευμένη δράση. Τα τελικά συμπεράσματα της έρευνας δείχνουν ότι η χώρα υστερεί στην αναδιανομή μεταξύ των χωρών, στην ανάληψη στοχευμένης δράσης και στην συνοχή πολιτικών για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Είναι σημαντικό ότι παρά τις δράσεις που προβάλλονται ως προς το πεδίο εσωτερικής θεσμικής και οργανωτικής αναδιάρθρωσης, απουσιάζει κάθε εκπαίδευση/κατάρτιση του προσωπικού των δημόσιων κρατικών υπηρεσιών για την εξάλειψη των ανισοτήτων, κάτι που επηρεάζει και τα ζητήματα της αναπτυξιακής βοήθειας. Τα αναλυτικά ευρήματα της έρευνας είναι διαθέσιμα στους παρακάτω συνδέσμους: https://concordeurope.org/resource/the-road-to-equality/ και https://concordeurope.org/sdm_downloads/the-road-to-equality-report-greece/. Στόχος 11: Βιώσιμες Πόλεις και Κοινότητες Για τις βιώσιμες πόλεις και κοινότητες η ActionAid δίνει έμφαση στη συμπερίληψη και στην ανθεκτικότητα ως βασικά στοιχεία της βιωσιμότητας, οι οποίες μάλιστα συνιστούν στρατηγικούς πυλώνες δράσης της οργάνωσης. Σε αυτό το πλαίσιο θα ήταν χρήσιμο να αξιοποιηθούν περισσότερο -ιδίως σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης- τα μεθοδολογικά εργαλεία του community building τα οποία ενισχύουν τις τοπικές κοινωνίες και αυξάνουν τη συμμετοχικότητα στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο. Σημαντικές είναι, επίσης, οι παρατηρήσεις που αναφέρθηκαν στην ανάλυση του Στόχου 10 για την κοινωνική ένταξη, η οποία είναι απαραίτητη για την ενίσχυση των κοινωνικών ιστών και τη μακροπρόθεσμη επίτευξη της βιωσιμότητας. Στόχος 13: Δράση για το Κλίμα Μέσα από τη δράση της η ActionAid δίνει έμφαση στην κλιματική δικαιοσύνη πέρα από τις αμιγώς περιβαλλοντικές πτυχές της κλιματικής κρίσης. Από την ανάπτυξη των δράσεων που παρατίθενται στο κείμενο της Εθελοντικής Έκθεσης παρατηρούμε ότι οι δράσεις για την κλιματική δικαιοσύνη είναι περιορισμένες. Με τον όρο κλιματική δικαιοσύνη γίνεται λόγος για τη δίκαιη κατανομή της ευθύνης ανάμεσα στα ισχυρά και λιγότερο ισχυρά κράτη σε ζητήματα που αφορούν στην κλιματική κρίση. Η οπτική αυτή είναι άμεσα σχετιζόμενη και με τον Στόχο 10 για την άρση των ανισοτήτων μεταξύ των χωρών πέρα από τον Στόχο 13. Είναι γεγονός ότι -και σε επίπεδο τοπικών κοινωνιών- ζητήματα μεγάλης έντασης και κλίμακας, όπως η κλιματική κρίση επηρεάζουν δυσανάλογα τους πλέον ευάλωτους πληθυσμούς, οι οποίοι μάλιστα δεν είναι εκείνοι στη δράση των οποίων οφείλεται η πρόκληση και η επίταση των φαινομένων αυτών. Τα ανεπαρκή μέτρα προστασίας τους είναι, επίσης, γεγονός. Για να μπορέσει η κλιματική δικαιοσύνη να εμπεδωθεί ως έννοια και στη συνέχεια να μετατραπεί σε μετρήσιμο στόχο, κρίνεται απαραίτητο να συμπεριληφθούν σχετικές προβλέψεις στην εθνική νομοθεσία. Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης πέρα από περιβαλλοντικό είναι και σοβαρό κοινωνικό ζήτημα που αλλάζει τα δεδομένα σε όλες τις κοινωνίες και καλεί για νέες λύσεις. Μάλιστα, θα ήταν σκόπιμο η εθνική νομοθεσία να υιοθετήσει συνολικά μία οπτική έμφυλη και διαθεματική, η οποία θα αναγνωρίζει τις υπάρχουσες ανισότητες σε διάφορες βάσεις και να προτείνει μέτρα για την άμβλυνσή τους. Αυτό θα μπορούσε και θα έπρεπε να επιτευχθεί διασυνδέοντας τον κλιματικό νόμο (που είναι το βασικό νομοθετικό κείμενο για την κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα) με τις υπάρχουσες εθνικές στρατηγικές και σχέδια δράσης (π.χ. Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων, Εθνική Στρατηγική για την Ένταξη, Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη και τη Μείωση της Φτώχειας, Εθνική Στρατηγική για τη Δημόσια Υγεία κ.α.). Επιπλέον, η συμμετοχικότητα των πολιτών είναι ένα στοιχείο αρκετά ασθενές. Πιο συγκεκριμένα, μαζί με την έμφυλη και διαθεματική οπτική, η ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων είναι απαραίτητο να αποτελέσει έναν από τους βασικούς άξονες δράσεις της εθνικής νομοθεσίας για την κλιματική αλλαγή. Ιδιαίτερα η συμμετοχή των νέων μέσα από τοπικά συμβούλια και άλλες πλατφόρμες θα πρέπει να ενισχυθεί. Για να είναι αποτελεσματικός ο διάλογος, οι ρυθμίσεις για τη συμμετοχή των πολιτών και συγκεκριμένα των νέων θα πρέπει να γίνουν πιο συγκεκριμένες, προβλέποντας μια πιο δομημένη μορφή συμμετοχής στις σχετικές διαδικασίες. Η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση γύρω από ζητήματα που σχετίζονται με την κλιματική κρίση και την κλιματική δικαιοσύνη οφείλουν, επίσης, να ενισχυθούν τόσο στο πλαίσιο του Στόχου 4 όσο και στο πλαίσιο του Στόχου 13.