Αρχική ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ 2022-2027Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Προστασία των Παιδιών από τη Σεξουαλική Κακοποίηση και Εκμετάλλευση 2022-2027Σχόλιο του χρήστη ActionAid | 9 Νοεμβρίου 2022, 11:51
  • Σχόλιο του χρήστη 'ActionAid' | 9 Νοεμβρίου 2022, 11:51

    H ActionAid χαιρετίζει την προσπάθεια διαμόρφωσης του παρόντος Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Προστασία των Παιδιών από τη Σεξουαλική Κακοποίηση και εκμετάλλευση 2022-2027. Λαμβάνοντας υπόψιν τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας σχετικά με την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών, καθώς και τις σύγχρονες απαιτήσεις που καλούν σε αποτελεσματικές λύσεις που θέτουν στο επίκεντρο τα ίδια τα παιδιά και τις ανάγκες τους, ελπίζουμε πως το παρόν μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για μια συνολική αναμόρφωση του πλαισίου προστασίας των παιδιών στη χώρα μας προς μια προσέγγιση συνεκτική και ουσιαστικά παιδοκεντρική. Παρά τις προσπάθειες που γίνονται σε όλη την έκταση του κειμένου, το Εθνικό Σχέδιο Δράσης είναι σημαντικό να βασίζεται στο σύνολό του -και όχι με τρόπο αποσπασματικό- στις βασικές αρχές της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (αρχή της μη διάκρισης, αρχή των βέλτιστων συμφερόντων των παιδιών, αρχή της προστασίας της ζωής και του δικαιώματος της ανάπτυξης των παιδιών, αρχή του σεβασμού της γνώμης των παιδιών). Αντ’ αυτού οι δράσεις που προβλέπονται, αν και εξαιρετικά σημαντικές, φαίνεται να επιχειρούν να καλύψουν κενά με τρόπο που δεν αναμορφώνει τη συνολική φιλοσοφία του ισχύοντος πλαισίου. Επιπλέον, θα ήταν αναμενόμενη μια μεθοδολογικά πιο ολοκληρωμένη και συνεκτική σύνδεση με το ισχύον Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, η αναφορά και κατ’ επέκταση η σύνδεση με το οποίο γίνεται μόνο στις σελίδες 55 και 97 όπου παρατίθενται οι πληροφορίες για τη λειτουργία των Σπιτιών του Παιδιού. Με άλλα λόγια, θα ήταν αναμενόμενο, το Σχέδιο Δράσης για την Προστασία των Παιδιών από τη Σεξουαλική Εκμετάλλευση και Κακοποίηση να εξειδικεύει τις δράσεις που προβλέπει το οικείο κεφάλαιο του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Σε αυτό το σημείο θα θέλαμε να επισημάνουμε πως παρά τη σημασία της ειδικότερης εστίασης στο θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης απουσιάζουν αναγκαίες προβλέψεις και αναφορές σε άλλες μορφές κακοποίησης των παιδιών που συχνά προηγούνται και καλλιεργούν το έδαφος ή/ και συμβαίνουν ταυτόχρονα με τη σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση. Με άλλα λόγια, είναι απαραίτητο το Εθνικό Σχέδιο Δράσης να συμπεριλάβει περισσότερες δράσεις και για τη σωματική και την ψυχολογική κακοποίηση, αλλά και την παραμέληση. Το παρόν περιλαμβάνει δράσεις για την παραμέληση των παιδιών από το οικογενειακό περιβάλλον μόνο στο πλαίσιο της Πολιτικής 8 (Δράση 8.5). Δεδομένης της φύσης του ζητήματος, θα ήταν χρήσιμο να υπάρχει μία σαφέστερη κατανομή των δράσεων ανά στάδιο. Με άλλα λόγια, η κατανομή των δράσεων στο στάδιο της πρόληψης και στο στάδιο της αντιμετώπισης θα συνέβαλε στην αποτελεσματικότερη κατανόηση των ενεργειών που πρέπει να υλοποιηθούν και των λειτουργειών που αυτές εκπληρώνουν. Ακόμη, η πλαισιοθέτηση (contextualization) των δράσεων που συμπεριλαμβάνονται είναι απαραίτητο να λαμβάνει υπόψη επιπρόσθετα στοιχεία πέρα από την ανάλυση των συνεπειών της πανδημίας και την πιθανή σχέση της με τα περιστατικά παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης που έγιναν γνωστά και καταγγέλθηκαν στις αρχές κατά το διάστημα που ξεκινά και εκτείνεται από τον Μάρτιο του 2020 κι έπειτα (βλ. σελ. 7 και εξής). Είναι αλήθεια πως η πανδημία επεξέτεινε το περιβάλλον εντός του οποίου λάμβαναν/ λαμβάνουν χώρα περιστατικά παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης από τον φυσικό στον ψηφιακό χώρο δίνοντας διαφορετική διάσταση στις έννοιες της πρόληψης και της αντιμετώπισης και καλώντας σε αναγκαίες αναπροσαρμογές των υφιστάμενων μέτρων. Ωστόσο, ενώ γνωρίζουμε πως οι κρίσεις αποτελούν πρόσφορο έδαφος επιτάχυνσης της εκδήλωσης αντίστοιχων περιστατικών, δεν αποτελούν αποκλειστικά τη γενεσιουργό αιτία τους. Καθώς θα ήταν εσφαλμένη η διαμόρφωση της εντύπωσης ότι η πανδημία οφείλεται για τις υποθέσεις αυτές, θα ήταν σκόπιμη η πληρέστερη περιγραφή των αιτιών που οδηγούν σε κακοποιητικές συμπεριφορές σε βάρος των παιδιών και κυρίως η παράθεση στρατηγικών μέτρων καταπολέμησης των συνθηκών που επιτείνουν την ευαλωτότητα των παιδιών και οδηγούν στην ευκολότερη θυματοποίησή τους. Για παράδειγμα, από το κείμενο απουσιάζουν μέτρα για την καταπολέμηση της φτώχειας, την υποστήριξη ευάλωτων οικογενειών, τη λήψη μέτρων προληπτικού εντοπισμού και υποστήριξης των παιδιών που ζουν είτε μόνα είτε με κάποιον/α κηδεμόνα/ φροντιστή/φροντίστρια και βρίσκονται εκτεθειμένα στον κίνδυνο κακοποίησης ή/ και εκμετάλλευσης. Αξίζει να αναφερθεί πως στο κείμενο η φτώχεια αναγνωρίζεται ως παράγοντας επίτασης της ευαλωτότητας των παιδιών, αλλά γίνεται αναφορά σε αυτήν μόλις δύο φορές στις σελίδες 7 και 16. Ένα από τα θετικά στοιχεία του Εθνικού Σχεδίου Δράσης είναι η έμφαση στη διατομεακότητα και στη συνεργασία ανάμεσα στους φορείς από διαφορετικούς τομείς και επίπεδα διακυβέρνησης και ως προς αυτό το στοιχείο το παρόν Εθνικό Σχέδιο Δράσης κινείται στη σωστή κατεύθυνση αναδεικνύοντας την ανάγκη για ευρεία και συντονισμένη συνεργασία. Σε αυτό το πλαίσιο τα πρωτόκολλα, οι διαδικασίες και τα όργανα συντονισμού και παρακολούθησης που προτείνονται είναι κρίσιμα για την αποτελεσματικότητα της διατομεακότητας, ωστόσο θα πρέπει να ενισχυθούν και να περιγράφουν με πληρέστερο τρόπο. Επιπρόσθετα, σε ένα ακόμα στοιχείο που σχετίζεται με τη διασύνδεση των φορέων και την αντιμετώπιση του θέματος από διαφορετικές οπτικές, είναι εξαιρετικά σημαντικό το γεγονός πως το παρόν κείμενο συμπεριλαμβάνει σε μεγάλο βαθμό μέτρα που προβλέπονται στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων 2021-2025. Παρόλα αυτά, η διαθεματικότητα και η διάσταση του φύλου δεν έχουν ενσωματωθεί πλήρως σε όλη την έκταση του κειμένου. Σε ό,τι αφορά στη διαθεματικότητα και στην ανάγκη για διεπιστημονική προσέγγιση του ζητήματος, θα θέλαμε να επισημάνουμε πως η χρήση του όρου «κρούσμα» σε όλο το κείμενο του Εθνικού Σχεδίου Δράσης είναι σημαντικό να απαλειφθεί και να αντικατασταθεί με άλλους περισσότερο ουδέτερους όρους (π.χ. υπόθεση, περίπτωση κ.λπ.), καθώς ιατρικοποιεί το ζήτημα και δεν φωτίζει την ανάγκη πολυτομεακής προσέγγισης η οποία είναι απαραίτητη. Επιστρέφοντας στα πρωτόκολλα ως βασικά εργαλεία βελτίωσης του συντονισμού και της συνεργασίας, αλλά και της αποφυγής της δευτερογενούς θυματοποίησης των παιδιών από τις πολλαπλές εξιστορήσεις των βιωμάτων τους, θα ήταν σκόπιμη η περαιτέρω επεξήγηση των εργαλείων και των μεθόδων που θα συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση. Το πρωτόκολλο μπορεί εύλογα να καθορίσει τις διαδικασίες και τους ρόλους που είναι απαραίτητο να συμπράξουν για τη διαχείριση των υποθέσεων παιδικής σεξουαλικής εκμετάλλευσης και κακοποίησης, αλλά υπάρχει μία σειρά προϋποθέσεων που πρέπει να τηρηθεί για να επιτευχθεί ο σκοπός αυτός. Μία από αυτές είναι η ανταπόκριση στα πραγματικά δεδομένα του πεδίου μέσα από την αξιοποίηση της εμπειρίας των επαγγελματιών με κάθε δυνατό τρόπο, όπως και η λήψη ανατροφοδότησης με συμμετοχικό τρόπο για τις πραγματικές ανάγκες των επαγγελματιών και των παιδιών. Τέλος, αναφορικά με το ρόλο του Εθνικού Συντονιστή για την Πρόληψη και την Αντιμετώπιση της Σεξουαλικής Κακοποίησης και Εκμετάλλευσης Ανηλίκων, θα ήταν χρήσιμο ο νέος αυτός ρόλος να αφορά στην συνολικά στην προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών και όχι μόνο σε θέματα κακοποίησης και εκμετάλλευσης, καθώς η αποτροπή τους αφορά συνολικά στην ευημερία και το σεβασμό των δικαιωμάτων των παιδιών. Ιδίως σε ό,τι αφορά στην παρακολούθηση και την αξιολόγηση των δράσεων είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι ελάχιστες δράσεις είναι επαρκώς οριοθετημένες χρονικά γεγονός που έχει άμεση επίδραση στο πώς θα γίνει η παρακολούθησή τους και το πώς θα αξιολογηθεί η πρόοδος υλοποίησης τους. Αξίζει να σημειωθεί πως οι περισσότερες έχουν ανοικτό ορίζοντα υλοποίησης και για κάποιες άλλες η προθεσμία υλοποίησης είναι το 2027 που αποτελεί το καταληκτικό έτος ισχύος του παρόντος. Επίσης, ενώ το σχέδιο δράσης ξεκινά να εφαρμόζεται από το 2022, υπάρχουν δράσεις που έχουν έναρξη υλοποίησης το 2020 και το 2021 (πίνακες της σελ. 52). Θα ήταν παράλειψη να μην σημειωθεί πως απουσιάζει η πρόβλεψη τόσο για το συνολικό προϋπολογισμό υλοποίησης όσο και για τον προϋπολογισμό ανά δράση. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά στην παρακολούθηση και την αξιολόγηση των δράσεων με απώτερο στόχο τη διαμόρφωση πληρέστερης εικόνας για το φαινόμενο και για την προστασία των παιδιών, είναι σημαντικό να διευκρινιστεί η σχέση ανάμεσα στους στόχους της «μετρήσιμης ποσοτικής μείωσης των κρουσμάτων» και της ταυτόχρονης «αύξησης της αναφοράς στις αρμόδιες αρχές και υπηρεσίες» προς διερεύνηση, καθώς δεν διευκρινίζεται σαφώς το πώς η επίτευξη των δύο αυτών στόχων συνδέεται αιτιωδώς με τις δράσεις που προβλέπει το παρόν. Λαμβάνοντας υπόψιν πως η κακοποίηση κάθε είδους είναι ένα φαινόμενο με αθέατες πλευρές, η έκταση του οποίου δεν είναι εύκολο να γίνει γνωστή με πληρότητα, χρειάζεται να διευκρινιστεί το πώς θα μετρηθεί και θα διαπιστωθεί η μείωση του φαινομένου, όπως αποτυπώνεται στους στρατηγικούς στόχους της σελ. 24. Καθώς η αύξηση των αναφορών σε πολλές περιπτώσεις ταυτίζεται με την αύξηση των σχετικών υποθέσεων θα ήταν χρήσιμο να διευκρινιστεί η σχέση ανάμεσα στους δύο στόχους και ο τρόπος μέτρησης της προόδου σε ορίζοντα πενταετίας. Παρακάτω ακολουθούν κάποια ειδικότερα σχόλια για τις δράσεις: -Σε σχέση με την Πολιτική 2 για το Εθνικό Σύστημα Καταγραφής είναι σημαντικό να προσδιοριστεί για πόσο χρονικό διάστημα θα διατηρούνται στο σύστημα τα προσωπικά δεδομένα των παιδιών, καθώς με βάση την ισχύουσα νομοθεσία κάτι τέτοιο δεν μπορεί να ισχύει επ’ αόριστον. -Σε σχέση με την Πολιτική 7 για την «Ενημέρωση και ενδυνάμωση των παιδιών για την πρόληψη της δια ζώσης και της διαδικτυακής σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσής τους» και τον ρόλο του Υπουργείου Παιδείας επισημαίνεται η ανάγκη κατάλληλης υποστήριξης των εκπαιδευτικών και ενίσχυσης των σχολικών μονάδων σε επίπεδο χωροταξικό, αλλά και σε επίπεδο στελέχωσης με επαγγελματίες ψυχικής υγείας και κοινωνικές υπηρεσίες. Στόχος είναι να γίνει/ να είναι το σχολείο ένας ασφαλής χώρος εντός του οποίου θα προλαμβάνονται και θα αντιμετωπίζονται φαινόμενα κακοποίησης και εκμετάλλευσης των παιδιών από άλλα πρόσωπα. -Σε σχέση με τα «Σπίτια του Παιδιού» δεν διευκρινίζεται ποια είναι η τρέχουσα κατάσταση και φάση της λειτουργίας τους και ως εκ τούτου πώς ακριβώς αναμένεται να ενισχυθούν μέσα στα επόμενα χρόνια. (βλ. μέτρο 8.2: Ολοκλήρωση Λειτουργίας του Θεσμού «Τα Σπίτια του Παιδιού» (Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού) (σελ. 97), ενώ προηγουμένως έχει αναφερθεί ότι λειτουργούν (σελ. 32). -Σε σχέση με τα νέα γραφεία προστασίας ανηλίκων στην ΕΛ.ΑΣ. θα ήταν κρίσιμο να διευκρινιστεί πώς αναμένεται να λειτουργήσουν, όπως επίσης και το ότι η παιδική προστασία θα πρέπει να διατρέχει οριζόντια τη δράση της ΕΛ.ΑΣ. και να μην είναι αποκλειστική αρμοδιότητα των γραφείων αυτών, καθώς τα στελέχη της είναι πιθανό να έρθουν σε επαφή με υποθέσεις παιδικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης καθ’ όλη τη διάρκεια της δράσης τους. -Σε σχέση με την Πολιτική 10 για την ενίσχυση της έρευνας και της μελέτης του φαινομένου είναι σημαντικό να διευκρινιστεί το πώς ακριβώς θα ενισχυθεί (π.χ. οικονομικοί πόροι, ανθρώπινο δυναμικό, περιοδικότητα διεξαγωγής ερευνών κ.λπ.). -Είναι σημαντικό να συμπεριληφθούν ρητά μέτρα για την υιοθέτηση (όπου δεν υπάρχουν) και την πραγματική εφαρμογή (όπου υπάρχουν ή όπου αναμένεται να υιοθετηθούν) εσωτερικών πολιτικών σε χώρους όπου δραστηριοποιούνται παιδιά και κωδίκων δεοντολογίας επαγγελματιών ως εργαλείων για την διαμόρφωση κουλτούρας μηδενικής ανοχής στην κακοποίηση και στην εκμετάλλευση των παιδιών. -Ένα από τα πιο βασικά ζητήματα που δεν αντιμετωπίζει το παρόν είναι η υποστελέχωση των κοινωνικών υπηρεσιών σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο γεγονός ύψιστης σημασίας για την παιδική προστασία στη χώρα μας τόσο σε επίπεδο πρόληψης όσο και σε επίπεδο αντιμετώπισης. -Η αναπηρία αναφέρεται αποσπασματικά μέσα στο κείμενο κυρίως στα σημεία όπου αναφέρεται το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων, γεγονός που αποδεικνύει πως το παρόν δεν υιοθετεί ουσιαστικά διαθεματική προσέγγιση. Η ουσιαστική συμπερίληψη της αναπηρίας στο κείμενο ως στοιχείο της διαθεματικής προσέγγισης που θα πρέπει να ακολουθείται θα ήταν σημαντικό να αντιστοιχίζεται με περισσότερες σχετικές δράσεις και να εξετάζεται πιο συστηματικά. -Σε σχέση με τη δράση 8.12 για τη δημιουργική απασχόληση των παιδιών που φιλοξενούνται στους Ξενώνες Φιλοξενίας γυναικών θυμάτων έμφυλης βίας και πολλαπλών διακρίσεων και τη δημιουργία φιλικών προς τα παιδιά χώρων στα Συμβουλευτικά Κέντρα του Δικτύου της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων είναι σημαντικό να διευκρινιστεί αν θα ληφθούν μέτρα που θα ενισχύουν συνολικά τη λειτουργία του δικτύου και θα καλύπτουν τις ανάγκες που έχουν επανειλημμένως εκφραστεί από επαγγελματίες του πεδίου (επέκταση ωραρίων λειτουργίας, περισσότερες θέσεις έκτακτης φιλοξενίας, ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού κ.λπ.). -Τέλος, απουσιάζουν μέτρα εκπαίδευσης/ επιμόρφωσης των επαγγελματιών των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης σχετικά με την κάλυψη των ειδήσεων που αφορούν στην παιδική κακοποίηση και εκμετάλλευση με έμφαση στην προστασία των προσωπικών δεδομένων των παιδιών -θυμάτων και την αποφυγή της δευτερογενούς θυματοποίησης και του επανατραυματισμού τους.