6.1 Διαδικασία ένταξης επενδύσεων και έργων των φορέων του Δημοσίου στις διατάξεις του παρόντος νόμου
6.1.1 Το Δημόσιο, με δική του πρωτοβουλία, μπορεί να υπαγάγει ένα έργο, το οποίο πληροί τα κριτήρια και τις προϋποθέσεις των άρθρων 1 και 2 του παρόντος, στις διατάξεις του παρόντος Νόμου, προκειμένου να υλοποιηθεί με γρήγορες διαδικασίες, (στο εξής “Μεγάλο Δημόσιο Έργο” η “ΜΔΕ”)
6.1.2. Η υπαγωγή ενός ΜΔΕ με πρωτοβουλία του Δημοσίου, γίνεται με έγκριση της Διυπουργικής Επιτροπής Μεγάλων Έργων και Υποδομών, μετά από αίτηση του αρμόδιου Φορέα ή Υπηρεσίας του Δημοσίου (εφεξής ο “Κύριος του Έργου”). Το σχετικό αίτημα υπαγωγής του Κυρίου του Έργου υποβάλλεται με επιστολή, που υπογράφει ο επιβλέπων Υπουργός του Κυρίου του Έργου. Η Διυπουργική Επιτροπή Μεγάλων Έργων και Υποδομών αποφασίζει με σχετική πλειοψηφία, παρόντων τουλάχιστον τριών μελών της. Η απόφαση της έγκρισης της Δ.Ε.Μ.Ε.Υ. δύναται να ορίζει ειδικότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις διαγωνιστικές διαδικασίες ανάθεσης του έργου ή και κύρωσης της Τελικής Σύμβασης ανάθεσης με νόμο στη Βουλή.
6.1.3. Η αίτηση υπαγωγής ενός ΜΔΕ στις διατάξεις του παρόντος νόμου, προϋποθέτει μόνο την ικανοποίηση των κριτηρίων του άρθρων 1 και 2 του παρόντος χωρίς να απαιτείται η υποβολή πλήρους Φακέλου, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο Άρθρο 4 του παρόντος.
6.1.4. Η Συντονιστική Επιτροπή δύναται, αυτοβούλως και κατά τη διακριτική της ευχέρεια, να εισηγείται στη Διυπουργική Επιτροπή Μεγάλων Έργων και Υποδομών την υπαγωγή ενός ΜΔΕ, που πληροί τα κριτήρια και τις προϋποθέσεις των άρθρων 1 και 2 του παρόντος, χωρίς πρότερο σχετικό αίτημα του Κυρίου του Έργου.
6.2. Ανάθεση Μεγάλων Δημοσίων Έργων που υπάγονται στις διατάξεις του παρόντος νόμου
6.2.1. Τα ΜΔΕ που υπάγονται στις διατάξεις του παρόντος νόμου με πρωτοβουλία του Δημοσίου, θα ανατίθενται μέσω διεθνών ανοικτών διαγωνισμών, σύμφωνα με τις διαδικασίες και τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) καθώς και τις ειδικότερες προβλέψεις και διαδικασίες του παρόντος άρθρου.
6.2.2. Η ανάθεση των ΜΔΕ, που υπάγονται στις διατάξεις του παρόντος νόμου, θα γίνεται μέσω διεθνών ανοικτών διαγωνισμών, σε μία φάση, χωρίς προεπιλογή.
6.2.3. Σε ειδικές περιπτώσεις και εφόσον συντρέχουν είτε λόγοι ιδιαίτερης τεχνικής πολυπλοκότητας του προς υπαγωγή ΜΔΕ είτε λόγοι ειδικού ενδιαφέροντος, η Επιτροπή Μεγάλων Έργων και Υποδομών δύναται στην εγκριτική απόφαση υπαγωγής του Έργου στις διατάξεις του παρόντος νόμου, να αποφασίζει, τεκμηριώνοντας την απόφασή της, την ανάθεση μέσω Διαδικασίας Ανοικτού Διεθνούς Διαγωνισμού, με Προεπιλογή.
6.2.4. Η πραγματοποίηση των διαγωνιστικών διαδικασιών των Μεγάλων Έργων που υπάγονται στις διατάξεις του παρόντος Νόμου ανατίθεται στην εταιρεία Ιnvest in Greece του άρθρου 18 του παρόντος (στο εξής για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου «Φορέας Πραγματοποίησης»). Ο Φορέας Πραγματοποίησης αναλαμβάνει, με την υποστήριξη εξειδικευμένων συμβούλων, τους οποίους προσλαμβάνει σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου, τη διενέργεια των διαγωνιστικών διαδικασιών, για λογαριασμό του Κυρίου του Έργου, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος. Στελέχη του Κυρίου του Έργου μπορούν να συνδράμουν τον Φορέα Πραγματοποίησης σε ειδικά θέματα που αφορούν τη δημοπράτηση του Έργου.
6.2.5. Το έργο της Invest in Greece αναφορικά με τα ΜΔΕ, τα οποία υπάγονται στις διατάξεις του παρόντος Νόμου με πρωτοβουλία του Δημοσίου, αφορά αποκλειστικά στη διενέργεια των διαγωνιστικών διαδικασιών, περιλαμβανομένων όλων των απαραίτητων προς αυτό τον σκοπό ενεργειών έως και την ολοκλήρωση τους, η οποία για τους σκοπούς του παρόντος θεωρείται ότι συντελείται με την οριστική ανάδειξη του Προσωρινού Αναδόχου η οποία πραγματοποιείται μετά την εκδίκαση τυχόν αντιρρήσεων ή ενστάσεων ή προσφυγών έναντι του Πρακτικού Ανάθεσης της παραγράφου 6.2.12γ του παρόντος Νόμου και τη σχετική εισήγησή της προς τον Κύριο του Έργου για την οριστική ανάθεση και υπογραφή της σχετικής Σύμβασης. Με την ολοκλήρωση του έργου της, ο Φορέας Πραγματοποίησης παραδίδει το σύνολο των διαγωνιστικών κειμένων, περιλαμβανομένης και της Προσφοράς του Προσωρινού Αναδόχου στον Κύριο του Έργου και υποστηρίζει τον Κύριο του Έργου έως την ολοκλήρωση όλων των διαδικασιών ολοκλήρωσης της οριστικής ανάθεσης.
6.2.6. Ο Κύριος του Έργου έχει την ευθύνη ολοκλήρωσης των διαδικασιών για την οριστική ανάθεση, σύμφωνα με τους όρους του Φακέλου Δημοπράτησης του Έργου, καθώς και της προετοιμασίας της εισαγωγής της σχετικής Σύμβασης ανάθεσης για κύρωση στη Βουλή, εφόσον τούτο προβλέπεται στο Φάκελο Δημοπράτησης.
6.2.7. Ο συντονισμός και η εποπτεία του Φορέα Πραγματοποίησης γίνεται από τη Συντονιστική Επιτροπή του παρόντος νόμου. Η Συντονιστική Επιτροπή δεν υποκαθιστά το Φορέα Πραγματοποίησης, κατά την υλοποίηση των διαδικασιών του. Ο Φορέας Πραγματοποίησης υποβάλλει μηνιαίως αναλυτική έκθεση προόδου επί όλων των Μεγάλων Έργων που έχουν υπαχθεί στις διατάξεις του παρόντος Νόμου και των σχετικών ενεργειών της επί αυτών, στη Συντονιστική Επιτροπή.
6.2.8. Ο Φορέας Πραγματοποίησης προετοιμάζει το Φάκελο Δημοπράτησης του Έργου, που περιλαμβάνει τη Διακήρυξη, το σχέδιο της Σύμβασης ανάθεσης και κάθε άλλο συνοδευτικό διαγωνιστικό κείμενο. Η Διακήρυξη θα περιγράφει, μεταξύ άλλων, αναλυτικά: τις προϋποθέσεις και τα κριτήρια συμμετοχής, την απαιτούμενη εμπειρία, τον Κύριο του Έργου, το περιεχόμενο της Προσφοράς, τη διαδικασία διαβούλευσης για την οριστικοποίηση της σχετικής Σύμβασης ανάθεσης/παραχώρησης, τη διαδικασία και το χρονοδιάγραμμα υποβολής της Προσφοράς, τις διαδικασίες αξιολόγησης και επιλογής, τις διαδικασίες ενστάσεων, τις τεχνικές λειτουργικές προδιαγραφές και απαιτήσεις του έργου, τις διαδικασίες μεταβολής στοιχείων του διαγωνισμού μέσω τευχών μεταβολών τις διαδικασίες ανάθεσης και εφόσον τούτο προβλέπεται στην απόφαση έγκρισης της παραγράφου 6.1.2 του παρόντος, τις διαδικασίες κύρωσης της ανάθεσης στη Βουλή των Ελλήνων, καθώς και οποιοδήποτε άλλο στοιχείο κρίνεται αναγκαίο σύμφωνα με τα πρότυπα της ΕΕ και τις ανάγκες του έργου. Η μέγιστη επιτρεπτή διάρκεια προετοιμασίας του Φακέλου Δημοπράτησης ορίζεται σε εξήντα (60) εργάσιμες ημέρες. Με την ολοκλήρωση του Φακέλου Δημοπράτησης, ο Φορέας Πραγματοποίησης προβαίνει στις προβλεπόμενες διαδικασίες δημοπράτησης του Έργου, σύμφωνα και με τη διαδικασία που προβλέπεται στην εγκριτική απόφαση υπαγωγής της Διυπουργικής Επιτροπής Μεγάλων Έργων και Υποδομών.
6.2.9. Στη Διακήρυξη πρέπει να προβλέπεται αναλυτικά τόσο η παροχή δάνειας τεχνικής ικανότητας όσο και η παροχή δάνειας οικονομικής επάρκειας, ενώ η πρόβλεψη ειδικής εμπειρίας απαιτείται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Η ανωτέρω δάνεια παροχή πρέπει να αποδεικνύεται με συμβατικό κείμενο σε κάθε στάδιο υλοποίησης του Έργου επί ποινή ακυρότητας της ανάθεσης. Στη Διακήρυξη μπορεί να προβλέπεται και η προσφυγή στη διαδικασία του ηλεκτρονικού πλειστηριασμού σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία.
6.2.10. Για Μεγάλα Δημόσια Έργα, τα οποία υλοποιούνται με ιδιωτική χρηματοδότηση ή με συγχρηματοδότηση, μέσω συνεργασίας η σύμπραξης μεταξύ του Δημοσίου και του Ιδιωτικού τομέα, είτε με Σύμβαση Παραχώρησης ή μακροχρόνιας μίσθωσης, ο τεχνικός και λειτουργικός προσδιορισμός και η περιγραφή του Έργου, καθώς και η αξιολόγηση των Τεχνικών Προσφορών των Διαγωνιζομένων, της παραγράφου 6.2.12.β. του παρόντος άρθρου γίνεται μέσω της αναλυτικής περιγραφής των Ελάχιστων Τεχνικών και Λειτουργικών Απαιτήσεων του Έργου, οι οποίες ορίζονται ως οι ελάχιστες προδιαγραφές και απαιτήσεις του Δημοσίου, αποκλειστικά ποσοτικοποιημένες και εκφρασμένες μαθηματικώς σε συγκεκριμένους αριθμούς, όσον αφορά την τεχνική κατάσταση και τη λειτουργική απόδοση του δημοπρατουμένου έργου. Για λόγους αποφυγής ανάληψης εκ μέρους του Δημοσίου κινδύνων σχετιζόμενων με το έργο, ο Φορέας Πραγματοποίησης ή ο Κύριος του Έργου δε θα προβαίνουν σε Οριστικές Μελέτες για το υπό δημοπράτηση Έργο.
6.2.11. Για Μεγάλα Δημόσια Έργα, τα οποία υλοποιούνται με ιδιωτική χρηματοδότηση ή με συγχρηματοδότηση, μέσω συνεργασίας η σύμπραξης μεταξύ του Δημοσίου και του Ιδιωτικού τομέα, η Προσφορά των διαγωνιζόμενων ενδιαφερομένων επενδυτών θα υποβάλλεται σε κλειστό σφραγισμένο φάκελο, ταξινομημένη σε τρεις αυτόνομες ενότητες, το περιεχόμενο των οποίων θα υποβάλλεται σε ξεχωριστούς σφραγισμένους υποφακέλους του φακέλου της Προσφοράς. Η Πρώτη Ενότητα θα περιλαμβάνει εξαντλητικά τα απαιτούμενα δικαιολογητικά για τη συμμετοχή στη διαδικασία του διαγωνισμού, τις προβλεπόμενες από το διαγωνισμό εγγυητικές επιστολές, τη δήλωση πλήρους και ανεπιφύλακτης αποδοχής του κειμένου της σχετικής Σύμβασης παραχώρησης, τα πιστοποιητικά εμπειρίας και κάθε άλλο ειδικότερο έγγραφο που προσδιορίζεται στη Διακήρυξη (στο εξής «Πρώτη Ενότητα»). Η Δεύτερη Ενότητα θα περιλαμβάνει την Τεχνική Προσφορά, σύμφωνα με τους όρους της Διακήρυξης, η οποία επί της αρχής θα περιλαμβάνει μαθηματικώς εκφρασμένα ποσοτικοποιημένα στοιχεία (στο εξής η «Δεύτερη Ενότητα»). Η Τρίτη Ενότητα θα περιλαμβάνει την Οικονομική Προσφορά του διαγωνιζόμενου, σύμφωνα με τους όρους της Διακήρυξης, η οποία θα περιλαμβάνει μαθηματικώς εκφρασμένα ποσοτικοποιημένα στοιχεία (στο εξής η «Τρίτη Ενότητα»).
6.2.12. Για Μεγάλα Δημόσια Έργα, τα οποία υλοποιούνται με ιδιωτική χρηματοδότηση η με συγχρηματοδότηση, μέσω συνεργασίας η σύμπραξης μεταξύ του Δημοσίου και του Ιδιωτικού τομέα, η αξιολόγηση των Προσφορών θα ακολουθεί την εξής διαδικασία, η οποία έχει ως Αρχή την ανάδειξη της βέλτιστης οικονομικής προσφοράς ανάμεσα σε εκείνες τις προσφορές που έχουν ικανοποιήσει πλήρως τις Ελάχιστες Τεχνικές και Λειτουργικές Απαιτήσεις του Δημοσίου, καθώς και τις απαιτήσεις επάρκειας εμπειρίας και τις προϋποθέσεις και τους όρους της Διακήρυξης:
6.2.12.α. Πρώτη Ενότητα. Η αξιολόγηση συνίσταται αποκλειστικά στον έλεγχο της πληρότητας, της επάρκειας των υποβληθέντων στοιχείων και της συμμόρφωσης των υποβληθέντων στοιχείων με τους όρους της Διακήρυξης. Δε γίνεται σχετική βαθμολόγηση τω διαγωνιζομένων. Συμπληρώσεις στοιχείων ή και διευκρινήσεις δεν επιτρέπονται. Προσφορές, των οποίων η Πρώτη Ενότητα δεν είναι πλήρης ή επαρκής, αποκλείονται από το Διαγωνισμό. Η ολοκλήρωση της αξιολόγησης της Πρώτης Ενότητας δε συνοδεύεται από έκδοση σχετικού πρακτικού. Με την ολοκλήρωση της αξιολόγησης της Πρώτης Ενότητας, ακολουθεί η διαδικασία αξιολόγησης της Δεύτερης Ενότητας. Η μέγιστη επιτρεπτή διάρκεια αξιολόγησης της Πρώτης Ενότητας ορίζεται σε είκοσι (20) εργάσιμες ημέρες.
6.2.12.β. Δεύτερη Ενότητα. Η αξιολόγηση συνίσταται αποκλειστικά στον έλεγχο της πληρότητας των υποβληθέντων στοιχείων και της συμμόρφωσης της Τεχνικής Προσφοράς με τις Ελάχιστες Τεχνικές και Λειτουργικές Απαιτήσεις και τους όρους της Διακήρυξης. Διευκρινίζεται ότι, για λόγους οικονομίας των προσφορών και επιτάχυνσης των διαδικασιών, η Διακήρυξη δύναται να ορίζει ένα υποσύνολο των Ελάχιστων Τεχνικών και Λειτουργικών Απαιτήσεων, ως εκείνες τις απαιτήσεις έναντι των οποίων θα γίνει η αξιολόγηση της Δεύτερης Ενότητας, χωρίς αυτό να περιορίζει ή να μεταβάλλει την υποχρέωση της συμμόρφωσης του έργου στο σύνολο των Ελάχιστων Τεχνικών και Λειτουργικών Απαιτήσεων της Διακήρυξης. Δε γίνεται σχετική βαθμολόγηση τω διαγωνιζομένων. Συμπληρώσεις στοιχείων ή και διευκρινήσεις δεν επιτρέπονται. Προσφορές, των οποίων η Δεύτερη Ενότητα δεν είναι πλήρης ή δεν ικανοποιεί το σύνολο των Ελάχιστων Τεχνικών και Λειτουργικών Απαιτήσεων ή του υποσυνόλου αυτών που εξετάζονται σύμφωνα με τη Διακήρυξη, αποκλείονται από το Διαγωνισμό. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις που λόγω της φύσης του έργου απαιτηθεί να υπάρξει, προσθέτως της ως άνω οριζόμενης διαδικασίας αξιολόγησης της συμμόρφωσης των Τεχνικών Προσφορών με τις Ελάχιστες Τεχνικές και Λειτουργικές Απαιτήσεις, περαιτέρω σχετική αξιολόγηση των τεχνικών προφορών, αυτή θα γίνεται αποκλειστικά επί προκαθορισμένων, μαθηματικώς εκφρασμένων, στοιχείων της τεχνικής Προσφοράς, που αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες Ελάχιστες Τεχνικές και Λειτουργικές Απαιτήσεις. Η σχετική αξιολόγηση δε θα περιλαμβάνει καθ’ οιονδήποτε τρόπο υποκειμενική βαθμολόγηση. Σε αυτές τις εξαιρετικές περιπτώσεις, η βαθμολογία της Δεύτερης Ενότητας θα λαμβάνεται υπόψη στη αξιολόγηση της Τρίτης Ενότητας. Η ολοκλήρωση της αξιολόγησης της Δεύτερης Ενότητας δε συνοδεύεται από έκδοση σχετικού πρακτικού. Η μέγιστη επιτρεπτή διάρκεια αξιολόγησης της Δεύτερης Ενότητας ορίζεται σε τριάντα (30) εργάσιμες ημέρες.
6.2.12.γ. Τρίτη Ενότητα. Η αξιολόγηση συνίσταται αποκλειστικά στον έλεγχο της πληρότητας των υποβληθέντων στοιχείων και της συμμόρφωσης αυτών με τους όρους της Διακήρυξης και στην εξέταση της υψηλότερης (η χαμηλότερης) οικονομικής προσφοράς σύμφωνα με τους ειδικότερους όρους της Διακήρυξης. Η προσφορά με την βέλτιστη τιμή (υψηλότερη ή χαμηλότερη) σύμφωνα με τους όρους της Διακήρυξης κατατάσσεται πρώτη και ο διαγωνιζόμενος που την υπέβαλε ανακηρύσσεται Προσωρινός Ανάδοχος του ΜΔΕ. Η ολοκλήρωση της αξιολόγησης της Τρίτης Ενότητας συντελείται με την σύνταξη και έκδοση σχετικού αναλυτικού και πλήρως αιτιολογημένου μοναδικού πρακτικού (εφεξής το “Πρακτικό Ανάθεσης”), το οποίο αναρτάται εντός τριών (3) ημερών στο διαδίκτυο. Η μέγιστη επιτρεπτή διάρκεια αξιολόγησης της Τρίτης Ενότητας ορίζεται σε δέκα (10) εργάσιμες ημέρες.
6.2.12.δ. Τυχόν αντιρρήσεις, ενστάσεις ή προσφυγές κατά του Πρακτικού Ανάθεσης κατατίθενται ενώπιον του Φορέα Πραγματοποίησης. Η Αναθέτουσα Αρχή αναλαμβάνει όλες τις διαδικασίες αντιμετώπισής τους μετά από γνώμη του Φορέα Πραγματοποίησης και σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία. Σε περίπτωση απόκλισης της Αναθέτουσας Αρχής από τη γνώμη του Φορέα Πραγματοποίησης απαιτείται ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία. Με την οριστική εκδίκαση τυχόν αντιρρήσεων, ενστάσεων ή προσφυγών συντελείται η οριστική ανάδειξη του Προσωρινού Αναδόχου και ολοκληρώνεται το Έργο του Φορέα Πραγματοποίησης, σύμφωνα με τα οριζόμενα στον παρόντα Νόμο.
6.3. Μετά την ολοκλήρωση της ανάδειξης του Προσωρινού Αναδόχου δεν επιτρέπεται διαπραγμάτευση ή μεταβολή οποιουδήποτε στοιχείου της Προσφοράς του Προσωρινού Αναδόχου.
6.4. Ο Φορέας Πραγματοποίησης ορίζει για κάθε ένα έργο ειδική ολιγομελή ομάδα εργασίας, με τη συμμετοχή στελεχών του και στελεχών των συμβούλων του. Ο επικεφαλής της ομάδας εργασίας μπορεί να είναι στέλεχος του Φορέα Πραγματοποίησης ή του συμβούλου. Δεν επιτρέπεται η συμμετοχή των ιδίων στελεχών σε περισσότερες από δύο ομάδες εργασίας ταυτόχρονα.
6.5. Προκειμένου να επιταχυνθεί η εκτέλεση των Μεγάλων Έργων πρέπει να προβλέπονται ρητά στη διακήρυξη οι δανειοθάλαμοι για την προμήθεια αδρανών υλικών, οι αποθεσιοθάλαμοι, τα δίκτυα Οργανισμών Κοινής Ωφέλειας κ.λπ.
6.6 Όπου προβλέπεται η σύμπραξη διοικητικών αρχών, οι αναγκαίες γνώμες και αδειοδοτήσεις για την εκτέλεση των έργων, ιδίως σε σχέση με χωροταξικές και περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις, συνοδά και βοηθητικά έργα και έργα σύνδεσης, πρέπει να εκδίδονται μέσα σε προθεσμία ενός (1) μηνός από την υποβολή της σχετικής αίτησης, άλλως μετά την παρέλευση της προθεσμίας αυτής τεκμαίρεται ότι η άδεια έχει δοθεί σύμφωνα με τη σχετική αίτηση.
Γενικά. Πρέπει να τονιστεί πως το δημόσιο, ως φορέας πραγματοποίησης μεγάλων έργων, δεν λειτουργεί με όρους ατομικού συμφέροντος, όπως ένας ιδιώτης επενδυτής. Λειτουργεί, ή μάλλον οφείλει να λειτουργεί, στη βάση μακροχρόνιου προγραμματισμού επενδύσεων, ο οποίος επιτρέπει τον σχεδιασμό κατά περιόδους μεγαλύτερες εκείνων που απαιτούνται από τις ανά έργο ad hoc διαδικασίες.
Ειδικότερες παρατηρήσεις. Σύμφωνα με το άρθρο 6.1.2, η αίτηση υπαγωγής ενός Μ.Δ.Ε. (Μεγάλου Δημόσιου Έργου) στη διαδικασία μεγάλων έργων μπορεί να γίνει χωρίς την «υποβολή πλήρους Φακέλου, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 4 του παρόντος». Συνεπώς, για τα Μ.Δ.Ε. δεν απαιτούνται καταρχήν ούτε τα οικονομικά και επιχειρηματικά στοιχεία που περιλαμβάνονται στο business plan (επιχειρηματικό σχέδιο) και την ανάλυση επιπτώσεων, και φυσικά ούτε τυχόν πρόσθετα στοιχεία. Δεν είναι σαφές ποιες είναι ακριβώς οι απαιτήσεις για την ένταξη των Μ.Δ.Ε. στην διαδικασία των μεγάλων έργων. Μάλιστα, σύμφωνα με το άρθρο 6.1.4., υπαγωγή ενός Μ.Δ.Ε. μπορεί να γίνει και χωρίς αίτημα από τον Κύριο του Έργου (το αρμόδιο φορέα ή υπηρεσία), εφόσον ικανοποιούνται τα κριτήρια υπαγωγής των άρθρων 1 και 2.
Σύμφωνα με το άρθρο 6.6, «όπου προβλέπεται η σύμπραξη διοικητικών αρχών, οι αναγκαίες γνώμες και αδειοδοτήσεις για την εκτέλεση των έργων, ιδίως σε σχέση με χωροταξικές και περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις, συνοδά και βοηθητικά έργα και έργα σύνδεσης, πρέπει να εκδίδονται μέσα σε προθεσμία ενός (1) μηνός από την υποβολή της σχετικής αίτησης, άλλως μετά την παρέλευση της προθεσμίας αυτής τεκμαίρεται ότι η άδεια έχει δοθεί σύμφωνα με τη σχετική αίτηση». Η διάταξη συμπληρώνεται με δύο ακόμα προβλέψεις: (α) στο άρθρο 9§3 αναφέρεται ότι «όλες οι άδειες που απαιτούνται για τη μελέτη, κατασκευή, χρηματοδότηση και λειτουργία των επενδύσεων που έχουν υπαχθεί στη Διαδικασία Μεγάλων Έργων λογίζεται ότι έχουν εκδοθεί με την παρέλευση τριών (3) μηνών από τη διαβίβαση του πλήρους φακέλου στην αρμόδια υπηρεσία, εφόσον δεν έχει υπάρξει η προβλεπόμενη από το προηγούμενο άρθρο ενημέρωση» (η ενημέρωση αφορά τους λόγους μη εμπρόθεσμης συμμόρφωσης μίας υπηρεσίας, και μπορεί να προωθηθεί από την Invest-in-Greece στην Διυπουργική Συντονιστική Επιτροπή, «η οποία μπορεί να ζητήσει από το αρμόδιο πειθαρχικό όργανο την κίνηση πειθαρχικής διαδικασίας σε βάρος των αρμοδίων υπαλλήλων», 9§2) • (β) στο άρθρο 12§3, για την παραχώρηση χρήσης αιγιαλού και παραλίας, προβλέπεται ότι «οι αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες είναι υποχρεωμένες να εκδίδουν τις αναγκαίες διοικητικές πράξεις και διαταγές, ώστε να παρέχεται στους κατά τα ανωτέρω παραχωρησιούχους ή μισθωτές αποτελεσματική προστασία εντός τριάντα (30) ημέρων από τη λήψη της σχετικής αίτησης, άλλως μετά την παρέλευση της προθεσμίας αυτής τεκμαίρεται ότι η άδεια έχει δοθεί σύμφωνα με τη σχετική αίτηση».
Είναι φανερό πως οι αμέσως προαναφερθείσες διατάξεις είναι αντιφατικές, κυρίως διότι προβλέπουν διαφορετικές προθεσμίες. Επιπροσθέτως, δεν είναι η πρώτη φορά που εμφανίζονται στο ελληνικό δίκαιο τεκμαιρόμενες [τεκμαρτές] άδειες. Μπορεί να αναφερθεί η τεκμαρτή έκδοση άδειας της σύμβασης παραχώρησης του αυτοκινητόδρομου Ελευσίνα − Κόρινθος − Πάτρα − Πύργος − Τσακώνα, η οποία ήδη έχει οδηγήσει σε δικαστικές διαμάχες. Επίσης, σχετική είναι και η πρόβλεψη του ν. 3325/2005 για την άδεια λειτουργίας ότι γνώμες που αφορούν περιβαλλοντικά, υγειονομικά και χωροταξικά θέματα «σε εξαιρετικές περιπτώσεις δημοσίου συμφέροντος, όπως η δημιουργία ή η διαφύλαξη συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού στη σχετική αγορά της δραστηριότητας που θα ασκηθεί, είναι δυνατόν με αιτιολογημένη κρίση της αδειοδοτούσας Αρχής …να παρέχονται σε μεταγενέστερο στάδιο, προκειμένου να χορηγηθεί η … άδεια λειτουργίας». Σιωπηρή έγκριση περιβαλλοντικών όρων, με παρόμοιο περιεχόμενο, προέβλεπε και ο αρχικός ν. 1650/1986. Οι σιωπηρές όμως εγκρίσεις και οι τεκμαιρόμενες άδειες επ’ ουδενί δεν συνάδουν με την αρχή της προστασίας και της προφύλαξης, ούτε με την θετική υποχρέωση του κράτους να λαμβάνει μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος.
Επιπλέον στοιχείο σοβαρού προβληματισμού αποτελεί ο σημαντικός αριθμός των γνωμοδοτήσεων, αδειών και εγκρίσεων που επηρεάζονται δυνητικά από την διάταξη, και αφορά κρίσιμες πτυχές του δημόσιου συμφέροντος, της προστασίας του περιβάλλοντος, της δημόσιας υγείας και της ασφάλειας των χρηστών και των υποδομών. Σε περίπτωση που δεν εκδοθούν οι διοικητικές αυτές πράξεις, η άτυπη εποπτεία της Συντονιστικής Επιτροπής προβλέπεται πως θα υποκαταστήσει τον ρόλο που παίζουν στην προστασία του περιβάλλοντος. Μερικά ενδεικτικά παραδείγματα είναι τα παρακάτω:
• προφανώς, η απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων,
• η γνώμη των Οργανισμών Ρυθμιστικών Σχεδίων και του οικείου Νομαρχιακού Συμβουλίου, στο πλαίσιο της έγκρισης περιβαλλοντικών όρων,
• η έγκριση επέμβασης σε δάσος,
• οι γνωμοδοτήσεις των Φορέων Διαχείρισης,
• η γνωμοδότηση της Επιτροπής «Φύση 2000» για την εφαρμογή μελετών, προγραμμάτων και έργων μέσα στις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης,
• οι άδειες εγκατάστασης και λειτουργίας,
• η άδεια δόμησης, και διάφορες άδειες, εγκρίσεις και γνωμοδοτήσεις που προβλέπονται στο πολεοδομικό και χωροταξικό δίκαιο,
• η άδεια διάθεσης λυμάτων ή υγρών βιομηχανικών αποβλήτων,
• η άδεια διάθεσης, αξιοποίησης, προσωρινής αποθήκευσης και μεταφόρτωσης στερεών αποβλήτων,
• η άδεια διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων,
• οι γνωμοδοτήσεις που προβλέπονται στο πλαίσιο της αξιολόγησης της μελέτης ασφαλείας εγκαταστάσεων Seveso,
• το πιστοποιητικό (ενεργητικής) πυροπροστασίας,
• η άδεια χρήσης νερού,
Πρέπει τέλος να σημειωθεί ότι ένας μεγάλος αριθμός αδειών και εγκρίσεων που αφορά η διάταξη προέρχεται από το κοινοτικό ή το διεθνές δίκαιο και δεν μπορούν αυτές νομίμως να αντικατασταθούν με τεκμαρτές. Μολονότι εξαντλητικός κατάλογος δεν μπορεί να δοθεί εδώ, περιλαμβάνουν την άδεια της οδηγίας 85/337, την άδεια της οδηγίας 2008/1 σχετικά με την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης, την άδεια μεγάλης εγκατάστασης καύσης της οδηγίας 2001/80, την άδεια απορρίψεων στα υπόγεια νερά (όπου το Δ.Ε.Κ. έχει ήδη νομολογήσει ότι σιωπηρές άδειες δεν είναι επιτρεπτές) της οδηγίας 2006/118, και την άδεια για άντληση και κατακράτηση γλυκών επιφανειακών και υπόγειων υδάτων της οδηγίας 2000/60.
Πρόταση
1. Να αφαιρεθεί η παράγραφος 1.2 του άρθρου 6.
2. Να αφαιρεθεί η απαράδεκτη παράγραφος 6.6. Η κοινή λογική επιβάλλει την ενίσχυση των υπηρεσιών που επιφορτίζονται με τη διενέργεια των ελέγχων και την έκδοση των σχετικών αδειών και ενδεχομένως την απόδοση προτεραιότητας στη διαδικασία έγκρισής τους, όχι την κατάργηση της δικαιοδοσίας των υπηρεσιών αυτών.
Η παράγραφος 6.2.1 (σελ. 7) του άρθρου 6- Μεγάλα Έργα και Επενδύσεις Φορέων του Δημοσίου, να τροποποιηθεί ως εξής:
«…6.2.1. Τα ΜΔΕ που υπάγονται στις διατάξεις του παρόντος νόμου με πρωτοβουλία του Δημοσίου, θα ανατίθενται μέσω διεθνών ανοικτών διαγωνισμών, σύμφωνα με τις διαδικασίες και τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), συμπεριλαμβανομένων αυτών που αναφέρονται στην προσβασιμότητα των υποδομών και υπηρεσιών στα άτομα με αναπηρία, καθώς και τις ειδικότερες προβλέψεις και διαδικασίες του παρόντος άρθρου…».
Η παράγραφος 6.2.8 (σελ. 9) του άρθρου 6- Μεγάλα Έργα και Επενδύσεις Φορέων του Δημοσίου, να τροποποιηθεί ως εξής:
«6.2.8. Ο Φορέας Πραγματοποίησης προετοιμάζει το Φάκελο Δημοπράτησης του Έργου, που περιλαμβάνει τη Διακήρυξη, το σχέδιο της Σύμβασης ανάθεσης και κάθε άλλο συνοδευτικό διαγωνιστικό κείμενο. Η Διακήρυξη θα περιγράφει, μεταξύ άλλων, αναλυτικά: τις προϋποθέσεις και τα κριτήρια συμμετοχής, την απαιτούμενη εμπειρία, τον Κύριο του Έργου, το περιεχόμενο της Προσφοράς, τη διαδικασία διαβούλευσης για την οριστικοποίηση της σχετικής Σύμβασης ανάθεσης/παραχώρησης, τη διαδικασία και το χρονοδιάγραμμα υποβολής της Προσφοράς, τις διαδικασίες αξιολόγησης και επιλογής, τις διαδικασίες ενστάσεων, τις τεχνικές λειτουργικές προδιαγραφές και απαιτήσεις του έργου, συμπεριλαμβανομένων οπωσδήποτε απαιτήσεων για τη διασφάλιση της προσβασιμότητας στα άτομα με αναπηρία, τις διαδικασίες μεταβολής στοιχείων του διαγωνισμού μέσω τευχών μεταβολών τις διαδικασίες ανάθεσης και εφόσον τούτο προβλέπεται στην απόφαση έγκρισης της παραγράφου 6.1.2 του παρόντος, τις διαδικασίες κύρωσης της ανάθεσης στη Βουλή των Ελλήνων, καθώς και οποιοδήποτε άλλο στοιχείο κρίνεται αναγκαίο σύμφωνα με τα πρότυπα της ΕΕ και τις ανάγκες του έργου. Η μέγιστη επιτρεπτή διάρκεια προετοιμασίας του Φακέλου Δημοπράτησης ορίζεται σε εξήντα (60) εργάσιμες ημέρες. Με την ολοκλήρωση του Φακέλου Δημοπράτησης, ο Φορέας Πραγματοποίησης προβαίνει στις προβλεπόμενες διαδικασίες δημοπράτησης του Έργου, σύμφωνα και με τη διαδικασία που προβλέπεται στην εγκριτική απόφαση υπαγωγής της Διυπουργικής Επιτροπής Μεγάλων Έργων και Υποδομών…».
Σύμφωνα με το παρόν άρθρο (6.1.4) «η συντονιστική επιτροπή μπορεί αυτοβούλως να εισηγείται την υπαγωγή μεγάλων έργων χωρίς πρότερο σχετικό αίτημα του κυρίου του έργου», άρα η «συντονιστική επιτροπή», με πρόεδρο τον υπουργό Επικρατείας, μπορεί να επεμβαίνει στην επενδυτική στρατηγική του κάθε υπουργείου. Επιπλέον η υποτιθέμενη επιτάχυνση των «μεγάλων έργων» θα έχει αρνητικές επιπτώσεις για τα υπόλοιπα έργα που προγραμματίζουν τα εν λόγω υπουργεία.
Η ανάθεση μεγάλων δημόσιων έργων γίνεται με προεπιλογή «εφόσον συντρέχουν λόγοι ιδιαίτερης τεχνικής πολυπλοκότητας του έργου είτε λόγοι ειδικού ενδιαφέροντος». Μάλλον είναι ασαφείς και γενικοί οι προηγούμενοι προσδιορισμοί για να διασφαλίσουν την αντικειμενικότητα στην διαδικασία επιλογής του ανάδοχου του «μεγάλου έργου».
Οι διαγωνισμοί για την ανάθεση των έργων προϋποθέτουν την πρόσληψη από την Invest in Greece εξειδικευμένων συμβούλων. Αυτονόητο πως σε περίοδο περικοπών θα πρέπει να γίνει 100% αξιοποίηση του υπάρχοντος εξειδικευμένου προσωπικού του υπουργείου που θα είναι ο κύριος του έργου.
Οι συμβάσεις ανάθεσης των μεγάλων δημόσιων έργων θα έπρεπε να κυρώνονται από το ελληνικό Κοινοβούλιο, κάτι που εδώ δεν επιβάλλεται (άρθρο 6.2.6).
Γιατί να τίθεται ως προϋπόθεση (άρθρο 6.2.5) οι τυχούσες προσφυγές κατά του πρακτικού ανάθεσης του «μεγάλου έργου»; Μήπως έτσι επιδιώκεται το συγκεκριμένο νομοσχέδιο να έχει τις προϋποθέσεις ώστε να υπερπηδάται το δικαίωμα της προσφυγής κατά των μεγάλων έργων γενικότερα; Ήδη παρατηρούνται υπερβάσεις της νομοθεσίας στα περισσότερα μικρά ή μεγάλα έργα που γίνονται στην Ελλάδα και το πρόβλημα της μη εφαρμογής των νόμων είναι καίριο. Πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα αν οι μεγαλοεργολάβοι με νόμο κηρύσσονται υπεράνω του νόμου;
Ενώ η invest in greece (φορέας πραγματοποίησης) υποβάλλει κάθε μήνα αναλυτική έκθεση προόδου των μεγάλων έργων στην «συντονιστική επιτροπή», επαναλαμβάνεται στο νόμο πως ο συντονισμός και η εποπτεία της invest in greece γίνεται από την «συντονιστική επιτροπή» (με πρόεδρο τον υπουργό επικρατείας).
Ο φάκελος δημοπράτησης του έργου ολοκληρώνεται από την invest in greece το πολύ σε 60 μέρες και περιέχει όλα όσα χρειάζονται για να ξεκινήσει το έργο ακόμη και την έγκριση από το Κοινοβούλιο (αν αυτό κρίνεται απαραίτητο)! Η έγκριση από το κοινοβούλιο γιατί να είναι προαιρετική;
Το υπό δημοπράτηση έργο θα εγκρίνεται χωρίς ο κύριος του έργου να προβαίνει σε οριστικές μελέτες αυτού! Φανταστείτε να πάρετε άδεια από την πολεοδομία για να κτίσετε π.χ. μία πολυκατοικία χωρίς ο μηχανικός σας να έχει ετοιμάσει οριστική μελέτη (για χαζούς μας περνάν;).
Οι συμπράξεις δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα (Σ.Δ.Ι.Τ.) έχει υπολογιστεί πως μεγιστοποιούν το κόστος υλοποίησης των έργων μέχρι του τριπλασιασμού του. Ένας από τους λόγους είναι το κόστος των πολυάριθμων υψηλά αμοιβόμενων συμβούλων. Άλλος λόγος είναι οι υπερτιμολογήσεις. Το καθεστώς λειτουργίας τους μήπως είναι αδιαφανές;
Οι διαγωνιζόμενοι δεν βαθμολογούνται. Τα δύο στάδια αξιολόγησης των προτάσεων γίνονται χωρίς την έκδοση σχετικού πρακτικού. Πώς γίνεται η αξιολόγηση να συνιστάται αποκλειστικά σε έλεγχο της πληρότητας των προτάσεων; Υπάρχει σε περίπτωση εξαίρεσης «λόγω της φύσης του έργου» η πιθανότητα απαίτησης περαιτέρω αξιολόγησης. Πόσο ξεκάθαρο είναι το «λόγω της φύσης του έργου»;
Οι όροι της διακήρυξης όπως παρουσιάζονται (6.2.12α-β-δ) δεν διασαφηνίζονται, άρα η αξιολόγηση μπορεί να είναι υποκειμενική και ασαφής. Δεν είναι ξεκάθαρος ο τρόπος υπολογισμού των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού για τη δημοπράτηση του έργου.
Αν η αναθέτουσα αρχή (το αρμόδιο υπουργείο) διαφωνήσει σε κάποιο στάδιο «αξιολόγησης» του διαγωνισμού με την invest in greece, η οποία λογοδοτεί στη «συντονιστική επιτροπή» με πρόεδρο τον υπουργό επικρατείας, «απαιτείται ειδική και εμπεριστατομμένη αιτιολογία». Μήπως κι εδώ υπάρχει ασάφεια ως προς το κατά πόσο το αρμόδιο υπουργείο μπορεί να έχει αντιρρήσεις για την ανάθεση του έργου;
Στην παράγραφο 6 του άρθρου 6 αναφέρεται «Οι αναγκαίες αδειοδοτήσεις για την εκτέλεση των έργων, ιδίως σε σχέση με χωροταξικές και περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις … πρέπει να εκδίδονται μέσα σε προθεσμία ενός μηνός από την υποβολή της σχετικής αίτησης, άλλως μετά την παρέλευση της προθεσμίας αυτής τεκμαίρεται ότι η άδεια έχει δοθεί σύμφωνα με την σχετική αίτηση». Στην περίοδο που βιώνουμε τις κλιματικές αλλαγές ώς συνέπεια των επιπτώσεων της άναρχης και αφύσικης επέμβασης του ανθρώπου (κυρίως μέσα από «μεγάλα έργα») στο περιβάλλον το ζήτημα της έγκρισης περιβαλλοντικών όρων ενός μεγάλου έργου είναι καθοριστικής σημασίας. Είναι μάλλον απαράδεκτο το ν’ αντιμετωπίζεται με τέτοια πίεση και βιασύνη το περιβαλλοντικό ζήτημα. Είναι απαράδεκτο οι αρμόδιες αρχές για την προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος να πρέπει εντός της προθεσμίας 30 ημερών να αποφανθούν για ένα έργο, το οποίο μπορεί να επηρεάζει ακόμα και για αιώνες το οικοσύστημα.
Ο χαρακτηρισμός ΜΔΕ προφανώς θα συνοδεύεται από την αιτιολογία του Δημόσιο Ωφέλους ή της Εθνικής Εμβέλειας. Μην ξεχνάτε το παράδειγμα της υποθαλάσσιας της Θεσσαλονίκης που ονομάστηκε έργο εθνικής εμβέλειας (το οποίο όμως αφορά αποκλειστικά τους κατοίκους της πόλης) προκειμένου να εγκριθεί άμεσα από τη Βουλή. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό. Και βέβαια πολλά παραδείγματα παράτυπης ανάθεσης μεγάλων έργων είναι γνωστά σε αυτούς που συμμετέχουν σε δημοπρατήσεις. Θεωρώ ότι ολόκληρο το άρθρο δεν δίνει τίποτε διαφορετικό όσον αφορά την ανάθεση των μέγάλων έργων από το Δημόσιο, όπου υπάρχει και πολύ χρήμα και μάλιστα χρήματα των πολιτών και μεγάλη διαπλοκή. Αυτά δηλαδή που πρέπει να αλλάξουν.