Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'ΓΙΩΡΓΟΣ Ε. ΔΑΡΔΑΝΟΣ' | 1 Ιουλίου 2011, 10:33

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον διάβασα την Απόφαση της Υπουργού Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων κ. Άννας Διαμαντοπούλου με τίτλο «Ρύθμιση θεμάτων διανομής και κοστολόγησης διδακτικών βιβλίων, ηλεκτρονικών σημειώσεων και ενίσχυσης βιβλιοθηκών». Βέβαια, για μία ακόμη φορά, ως συνηθίζεται άλλωστε τελευταία από τους «αρμόδιους» του Υπουργείου, η απόφαση αυτή εμπεριέχει για τον κλάδο των εκδοτών πανεπιστημιακών βιβλίων απαράδεκτους χαρακτηρισμούς και κακόβουλες ιδεοληψίες που θα ήταν καλύτερα να μην υπάρχουν αφού δεν αφορούν, σίγουρα, τον κλάδο στην συντριπτική του πλειοψηφία. Παρ’ όλα αυτά, ο διάλογος, όπως η Ηλεκτρονική Διαβούλευση του Υπουργείου Παιδείας, είναι κατ’ αρχήν θετικός. Επιτέλους, διατυπώνονται οι βασικές αιτίες της δυσλειτουργίας του συστήματος της παροχής δωρεάν βιβλίων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η συμμετοχή μου στη διαβούλευση για τις Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες, νιώθω κατ’ αρχήν την υποχρέωση να αναφέρω ότι είναι μια κατάθεση ψυχής• είναι ο επί 40 ολόκληρα χρόνια προσωπικός αγώνας για τα κοινά: για την ίδρυση και λειτουργία σχολικών – ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών. Είναι η, μετά λύπης μου, διαπίστωση ότι οι σχολικές βιβλιοθήκες αποτελούν απλά ένα όνειρο που, δυστυχώς, δεν έγινε ποτέ πραγματικότητα. (1) Τι λένε οι αριθμοί: Α΄ βάθμια εκπαίδευση: Νηπιαγωγεία: 6.078 – βιβλιοθήκες: 0 (μηδέν) Δημοτικά Σχολεία: 5.368 – βιβλιοθήκες 0 (μηδέν) (2) Β΄ βάθμια εκπαίδευση: Γυμνάσια – 1.908 Λύκεια – 1.124 ΤΕΕ – 472 ΣΕΚ – 125 Σύνολο: 4.101 – βιβλιοθήκες (499 + 266) 765 (3) Γ΄ βάθμια εκπαίδευση: Βιβλιοθήκες 38 (24 σε ΑΕΙ και 14 σε ΑΤΕΙ) και αρκετά αναγνωστήρια που υπολειτουργούν. Είναι γνωστό ότι οι φοιτητές των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στο εξωτερικό, μελετούν σχεδόν αποκλειστικά σε αναγνωστήρια και βιβλιοθήκες. Η έλλειψη βιβλιοθηκών και αναγνωστηρίων στη χώρα μας αποδεικνύει περίτρανα την παντελή απουσία κρατικής βούλησης από ιδρύσεως ελληνικού κράτους για ουσιαστική επένδυση στην εκπαίδευση. Αποτελεί τη βασική πτυχή, την αιτία αλλά και το αποτέλεσμα της ανάπηρης παιδείας στον τόπο μας. Και ο λόγος τώρα για τους παραγωγούς του βιβλίου, τους εκδότες και μια ακόμη… ελληνική πρωτιά. Σε κανένα ευρωπαϊκό κράτος ο εκδότης που αποφασίζει να αναλάβει το τεράστιο κόστος - ρίσκο της έκδοσης ενός επιστημονικού βιβλίου δεν…. τιμωρείται με τον τρόπο που η ελληνική πραγματικότητα τον τιμωρεί. Αντιθέτως, η ύπαρξη των διαρκώς ανανεούμενων βιβλιοθηκών και ιδρυμάτων στο εξωτερικό εξασφαλίζουν με τον καλύτερο τρόπο την ποιότητα του ανταγωνισμού μεταξύ των παραγωγών του βιβλίου, αφού ως γνωστόν η «αγορά» δεν αποτελεί ποτέ την κύρια υποδοχή για το επιστημονικό, το μη εμπορικό, το ποιοτικό βιβλίο. Η κύρια υποδοχή του επιστημονικού βιβλίου είναι οι βιβλιοθήκες και ο εκδότης ενός ποιοτικού, πανεπιστημιακού επιπέδου, βιβλίου γνωρίζει πάρα πολύ καλά ότι θα διαθέσει την πρώτη του έκδοση σ’ ένα τεράστιο δίκτυο οργανωμένων και διαρκώς ανανεούμενων βιβλιοθηκών. Που βρίσκονται οι αντίστοιχες υποδοχές στην ελληνική πραγματικότητα; Είτε δεν υπάρχουν, είτε υπολειτουργούν. Αποτέλεσμα: μοναδικός τρόπος για να μπορέσει να εκδοθεί, να μεταφραστεί, να κυκλοφορήσει ένα επιστημονικό βιβλίο είναι η περίπτωση διάθεσής του σ’ έναν αριθμό φοιτητών στο πανεπιστήμιο. Που σημαίνει ότι η μοναδική υποδοχή για το επιστημονικό βιβλίο στην Ελλάδα, ελλείψει όλων των άλλων που υπάρχουν και πλεονάζουν στην Ευρώπη, είναι το πανεπιστήμιο. Αυτό προς ενημέρωση, αν πραγματικά επιθυμούμε να….. κυκλοφορούν και στην ελληνική αγορά επιστημονικά και ποιοτικά βιβλία. ΑΝ πραγματικά όμως μας ενδιαφέρει, το επιθυμούμε και το επιδιώκουμε. Το πολλαπλό βιβλίο, η δυνατότητα της απορρόφησης από το πανεπιστήμιο ενός αριθμού αντιτύπων (έστω και, πολλές φορές, βάναυσα υποκοστολογημένων)(4) έδωσε τα τελευταία χρόνια στους παραγωγούς του βιβλίου τη δυνατότητα να κυκλοφορήσουν βιβλία μη εμπορικά, με πανάκριβα δικαιώματα, με υψηλού κόστους μεταφράσεις. Έτσι στη γλώσσα μας εκδόθηκαν τα καλύτερα επιστημονικά βιβλία του εξωτερικού (από το ΜΙΤ, το HARVARD, το CAMBRIDGE κ.ά.) πολλές φορές, ταυτόχρονα με τα πρωτότυπα ξενόγλωσσα και, τις περισσότερες φορές, αισθητικά καλύτερα απ’ αυτά. Μέσα από τις ελληνικές μεταφράσεις των βιβλίων αυτών δημιουργήθηκε ελληνική επιστημονική ορολογία (και βιβλιογραφία) που έγινε «κοινός τόπος» για τους μελλοντικούς μας επιστήμονες, αφού, όπως καλά γνωρίζουμε, τα όρια της ελληνικής γλώσσας είναι λίγο μεγαλύτερα από τα όρια της χώρας μας. Ήταν ή όχι αυτό επένδυση και τεράστια συμβολή στην παιδεία μας; Ήταν. Γιατί φαίνεται ότι δυστυχώς δεν αξιολογήθηκε και δεν εκτιμήθηκε από το Υπουργείο Παιδείας. Και ο λόγος τώρα στην άλλη πτυχή του προβλήματος, τους φοιτητές και την ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία. Με την εφαρμογή της διανομής ενός και μοναδικού διδακτικού βιβλίου στους φοιτητές και την κατάργηση του πολλαπλού συγγράμματος, του δεύτερου τόμου αλλά και του βοηθήματος για τα πανεπιστημιακά μαθήματα, ζούμε το θέατρο του παραλόγου. Καταργούμε τα πέραν του ενός συγγράμματα χωρίς να έχουμε τη δυνατότητα να τα παρέχουμε στους φοιτητές μέσω των πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών και αναγνωστηρίων. Γιατί οι υπάρχουσες βιβλιοθήκες δεν έχουν ούτε τον χώρο, ούτε το προσωπικό αλλά ούτε τον αναγκαίο εξοπλισμό• έτσι δε μπορούν για τεχνικούς, και όχι μόνο, λόγους να είναι εμπλουτισμένες με επαρκή αριθμό αντιτύπων από κάθε τίτλο ώστε να καλύψουν τις ανάγκες των φοιτητών. (5) Θα ήθελα εδώ να δώσω ένα παράδειγμα: Στο μάθημα «Ιστορία των Οικονομικών Θεωριών» στο Πανεπιστήμιο Αθηνών δίνεται ένα βιβλίο Οικονομικής Ιστορίας. Ο καθηγητής, δίνει μέσα στο μάθημά του πολλά παραδείγματα και αποσπάσματα από έργα των Ricardo, Keynes, Marx. Σε ποια ακαδημαϊκή βιβλιοθήκη υπάρχουν αρκετά αντίτυπα των έργων τους για να διαβάσουν οι φοιτητές; ΠΡΟΤΑΣΗ: Ι) όπου υπάρχουν αναγνωστήρια και πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες και υπάρχει η δυνατότητα (για τεχνικούς κυρίως λόγους) αγοράς, άπαξ, ικανού αριθμού αντιτύπων για τους φοιτητές, θα πρέπει η προμήθεια των συγγραμμάτων να γίνει μ’ αυτόν τον τρόπο. ΙΙ) όπου υπάρχει για τεχνικούς λόγους αδυναμία αγοράς αντιτύπων από τις βιβλιοθήκες και τα αναγνωστήρια των ανώτερων και ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, και μέχρι να δημιουργηθούν οι κατάλληλες υποδομές, θα πρέπει οι φοιτητές, να προμηθεύονται το βοήθημα (ή τον δεύτερο τόμο ενός πανεπιστημιακού βιβλίου) όπως γίνεται σήμερα. ΙΙΙ) για λόγους προγραμματισμού και σχεδιασμού, και αποφυγής των δυσλειτουργιών που όπως είναι φυσικό θα υπάρξουν, θα πρέπει το Υπουργείο να καταλήξει, τελικά, στον τρόπο και στον αριθμό των βιβλίων προς διανομή και να μην αιφνιδιάζει με ξαφνικές εγκυκλίους -που καταργούν άλλες εγκυκλίους που διορθώνουν άλλες αποφάσεις- τους εκδότες οι οποίοι θα πρέπει να έχουν τον Οκτώβρη έτοιμα τα βιβλία για τους φοιτητές. IV) θα πρέπει το Υπουργείο να καταβάλει με συνεχή ροή χρημάτων στους εκδότες τα οφειλόμενα ποσά για τα βιβλία που έχουν ήδη διανεμηθεί από το 2006 και μετά. Οι εκδότες επιστημονικών βιβλίων, μικρομεσαίες ή οικογενειακές, ως επί το πλείστον, επιχειρήσεις, οι περισσότεροι δε είναι σε τραγική οικονομική κατάσταση• άλλοι έκλεισαν κι άλλοι είναι ήδη στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Γιώργος E. Δαρδανός ΕΚΔΟΤΗΣ - ΕΠΙΤΙΜΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ Π.Ο.Ε.Β. Βιβλιογραφία Δαρδανός, Ε.Γ., «Όταν η γάτα γλείφει τη λίμα», Τυπωθήτω, 1999 Δαρδανός, Ε.Γ., (επιμ.), «Οι παπαγάλοι δεν διαβάζουν βιβλία. Κείμενα πολιτικής βιβλίου», Gutenberg, 2005 Δαρδανός, Ε.Γ., (επιμ.), «Σελίδες στην οθόνη ή σε χαρτί. Το μέλλον της ανάγνωσης», Gutenberg, 2010 ΠΟΕΒ – ΕΚΕΒΙ: «Η βιβλιοθήκη και το βιβλίο στην εκπαίδευση», Διημερίδα, Αθήνα 1998 •Γεωργουσόπουλος, Κ., Σχολική βιβλιοθήκη: όργανο ή εργαλείο υποδομής; •Μπαμπινιώτης, Γ., Πολλαπλό βιβλίο και σχολικές βιβλιοθήκες •Μπουζάκης, Σ., Σχολικά βιβλία – σχολικές βιβλιοθήκες. Παρελθόν – παρόν - μέλλον •Ντελόπουλος, Κ., Η σχολική βιβλιοθήκη προέκταση της εκπαιδευτικής πράξης και μέσο διεύρυνσης του σχολικού προγράμματος •Espholm, V., Ευρωπαϊκές εμπειρίες ΠΟΕΒ – Ε.Ε.Β: «Το παρόν και το μέλλον των σχολικών βιβλιοθηκών», Ημερίδα, Αθήνα 2001 •Αρσένης, Γ., Σχολικές βιβλιοθήκες: Η ουτοπία που έγινε πραγματιοκότητα •Ξωχέλλης, Δ.Π., Επιμόρφωση εκπαιδευτικών και σχολικές βιβλιοθήκες •Παπάζογλου, Α., Ο ρόλος της σχολικής βιβλιοθήκης στη διαμόρφωση σύγχρονων πολιτών Ντελόπουλος, Κ., «Για τις σχολικές βιβλιοθήκες. 4 + 3 κείμενα από βιβλιοθηκονομική άποψη», Gutenberg, 2005 (1) EΘΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ Γεράσιμου Αρσένη: Ψαρούδα Άννα, Μπαμπινιώτης Γιώργος, Γκότοβος Αθανάσιος, Γεωργουσόπουλος Κώστας, Νόλλας Δημήτρης, Ζάχος Γιώργος, Δαρδανός Γιώργος (2) Έμεινε στο συρτάρι το πρόγραμμα της πιλοτικής δημιουργίας 25 βιβλιοθηκών στα δημοτικά σχολεία, το περιβόητο σχέδιο Κεφαλληναίου (3) Οι βιβλιοθήκες αυτές απαξιώθηκαν πλήρως αφού δεν διαθέτουν προσωπικό για να τις στελεχώσει, δεν εγκρίθηκαν κονδύλια για τον εμπλουτισμό τους, δεν άνοιξαν ποτέ στην τοπική κοινωνία και σε τελική ανάλυση κατέληξαν αποθήκες «φυλακισμένων» βιβλίων, σπασμένων θρανίων κ.ά. Χαρακτηριστικό είναι ότι από τα εβδομήντα εκατομμύρια που υπήρχαν αρχικά για τη δεύτερη φάση του προγράμματος (πέραν των πρώτων 499 βιβλιοθηκών που δημιουργήθηκαν επί Υπουργίας Γεράσιμου Αρσένη), μόνο το ένα δέκατο χρησιμοποιήθηκε τελικά για τις βιβλιοθήκες. Τι απέγιναν τα χρήματα αυτά; Η εκπαιδευτική κοινότητα, οι μαθητές και οι γονείς τους θα ήθελαν πολύ να γνωρίζουν. Απορροφήθηκαν αλλού; Κάποιος δεν πρέπει να λογοδοτήσει για την τύχη του ποσού αυτού; Και κανένας δεν θα ξαφνιαστεί, αν η Βουλή των Ελλήνων ξανακληθεί κάποια μέρα ως κολυμπήθρα του Σιλωάμ να αθωώσει κάποιους που είχαν εμπλακεί στα σκάνδαλα αυτά. (4) Στο site www.dardanosnet.gr, μπορεί κανείς να βρει λίστα των υποκοστολογημένων βιβλίων των εκδόσεών μας. (5) Είναι γνωστό πώς ο νόμος Γιαννάκου προέβλεπε το 10% των διανεμηθέντων να δοθεί στις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες. Στις ελάχιστες περιπτώσεις που εφαρμόστηκε η διάταξη αυτή, δεν υπήρχαν ράφια για να φιλοξενηθούν τα βιβλία. Πού βρίσκονται τα βιβλία αυτά -ελλείψει χώρου και προσωπικού για να τα καταγράψει και να τα αρχειοθετήσει;