Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Δημήτρης Σκυριανόγλου' | 11 Ιουλίου 2011, 17:06

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Ένα από τα αθλήματα τα οποία λείπουν από το σχεδιασμό του σχολικού αθλητισμού είναι το πνευματικό άθλημα του σκακιού. Στην Ελλάδα το σκάκι είναι άθλημα αναγνωρισμένο από τη ΓΓΑ με βασικό φορέα ανάπτυξής του την Ελληνική Σκακιστική Ομοσπονδία (ΕΣΟ) η οποία αριθμεί περί τους 40000 εγγεγραμμένους αθλητές κάθε ηλικίας και πάνω από 250 ενεργά σωματεία σε όλη τη χώρα. Το σκάκι διδάσκεται στα ελληνικά σχολεία (κυρίως δημοτικά) από τη δεκαετία του ’80 στα πλαίσια των δραστηριοτήτων και των προγραμμάτων που οργανώνουν οι σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις υπήρξε (και υπάρχει) ένταξή του και στο κανονικό σχολικό ωρολόγιο πρόγραμμα. Αυτή τη στιγμή τα σχολεία (πανελλαδικά) στα οποία γίνονται μαθήματα σκακιού μετριούνται σίγουρα σε εκατοντάδες ενώ στα ετήσια σχολικά πρωταθλήματα σκακιού τα οποία φέτος συμπλήρωσαν 23 χρόνια ζωής και τα οποία διεξάγονται πυραμιδωτά (ξεκινώντας από πρωταθλήματα σε επίπεδο δήμων, κατόπιν σε επίπεδο πόλεων, νομών, περιφερειών για να καταλήξουν σε μια πανελλήνια τελική φάση) συμμετέχουν πάνω από 10000 μαθητές κάθε χρόνο αριθμός που μάλλον ξεπερνά κάθε άλλο άθλημα που καλλιεργείται σε σχολικό επίπεδο (εκτός ίσως (;) το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ). Το ερώτημα που τίθεται είναι γιατί θα πρέπει και το σκάκι να συμπεριληφθεί στα αθλήματα του σχολικού αθλητισμού; Τι έχει να προσφέρει; Ακολουθεί μια συνοπτική λίστα με τα εκπαιδευτικά οφέλη των μαθητών από την ενασχόλησή τους με το σκάκι: - Ένα βασικό χαρακτηριστικό του σκακιού είναι η έλλειψη τύχης. Το σκάκι κατατάσσεται στα παιχνίδια που ονομάζονται πλήρους γνώσης, δηλ. από την αρχική θέση, έχοντας άπειρη υπολογιστική ισχύ, θεωρητικά μπορούμε να υπολογίζουμε κάθε δυνατή παρτίδα και –πάντα θεωρητικά- να βρούμε την τέλεια παρτίδα. Ανάλογα με τις δυνατότητές του ο κάθε ένας υπολογίζει και εκτιμά διαφορετικό αριθμό κινήσεων και θέσεων. Σε όλη όμως αυτή τη διαδικασία δεν υπεισέρχεται πουθενά ο παράγων «τύχη». Ο σκακιστής περιμένει βοήθεια μόνο από τον εαυτό του. Ξέρει ότι για τη νίκη ή την ήττα του την ευθύνη θα την έχει ο ίδιος. Για το λόγο αυτό η νίκη φέρνει μεγάλη χαρά ενώ αντίστοιχα η ήττα είναι συχνά επώδυνη. Σε καμία όμως περίπτωση ο σκακιστής δε στρέφεται εναντίον του αντιπάλου του. Ακόμη και όσοι το κάνουν ξέρουν, στο βάθος, ότι δεν φταίει ο αντίπαλος για την ήττα... - Άμεση συνέπεια της έλλειψης τύχης αλλά και της πλήρους γνώσης του παιχνιδιού, είναι ότι το σκάκι είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο ώστε να διδάξει σε παιδιά και ενήλικες να προβλέπουν, να σχεδιάζουν αλλά και να δέχονται τις συνέπειες των επιλογών τους. Αρκεί ελάχιστη ενασχόληση με το σκάκι για να αντιληφθεί κανείς ότι δε μπορεί να «παίζει μόνος του» χωρίς να προβλέπει τις κινήσεις και τις απειλές του αντιπάλου του. Επιπλέον, σύντομα κανείς αντιλαμβάνεται ότι το να παίζει χωρίς σχέδιο και κάποιο αντικειμενικό στόχο έχει επίσης τις ίδιες καταστροφικές συνέπειες εναντίον υπέρτερων αντιπάλων. - Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά καθιστούν το σκάκι ένα πρώτης τάξεως εκπαιδευτικό εργαλείο μέσω του οποίο διδάσκεται η δομημένη σκέψη και ταυτόχρονα αναπτύσσεται ένα σύστημα αξιών καθώς ο σκακιστής είναι διαρκώς αναγκασμένος να προβλέπει αλλά και να εκτιμά την κατάσταση στη σκακιέρα η οποία μεταβάλλεται διαρκώς δυναμικά. Το κρίσιμο και σημαντικό σημείο εδώ είναι ότι οι παράγοντες εκτίμησης μια θέσης δεν είναι πάντα οι ίδιοι ούτε έχουν πάντα την ίδια βαρύτητα πράγμα που σημαίνει ότι ο σκακιστής πρέπει να αναπτύξει την κριτική του ικανότητα ώστε να μπορεί να ξεχωρίζει ποίος παράγοντας και πότε είναι σημαντικός. Κριτής των επιλογών του το ίδιο το αποτέλεσμα της παρτίδας, κι εδώ έχουμε ακόμη ένα σημαντικό εκπαιδευτικό σημείο του σκακιού, ότι το αποτέλεσμα είναι άμεσα συνυφασμένο με τις επιλογές μας. - Ένα ακόμη χαρακτηριστικό του σκακιού, είναι η διαρκής μάθησης και αναζήτησης της αλήθειας. Το σκάκι είναι ίσως το μόνο άθλημα στον κόσμο που μετά το τέλος της παρτίδας οι δύο αντίπαλοι κάθονται μαζί στη σκακιέρα και αναλύουν από κοινού τη θέση σε μια προσπάθεια να ανακαλύψουν τις απόλυτα ορθές συνέχειες χωρίς αντιπαράθεση και χωρίς μυστικά., υποδεικνύοντας ο ένας τα λάθη του άλλου με στόχο να γίνουν και οι δύο καλύτεροι. - Επιπλέον, επίσης σημαντικό είναι το γεγονός ότι το σκάκι είναι το μόνο άθλημα όπου οι θεατές δεν παρακολουθούν παθητικά την παρτίδα αλλά το μυαλό τους μπορεί να εκτελεί ακριβώς τις ίδιες διεργασίες με αυτές του σκακιστή που παίζει την παρτίδα με τη μόνη διαφορά ότι, απλώς, δεν εκτελεί τις κινήσεις στη σκακιέρα. - Εξαιρετικά σημαντική παράμετρος του σκακιού είναι ότι καταργεί τις διακρίσεις τόσο σε σχέση με το φύλο όσο και σε σχέση με την κοινωνική τάξη, την ηλικία, τη σωματική διάπλαση και τη φυλετική καταγωγή. - Τέλος το σκάκι απαιτεί ελάχιστη υλικοτεχνική υποδομή αφού αρκεί μια αίθουσα, μερικές σκακιέρες (ελαχίστου κόστους) και ίσως μια μαγνητική σκακιέρα τοίχου για τη διοργάνωση μαθημάτων και αγώνων. Κλείνοντας, μια γενικότερη άποψή μου για τον σχολικό αθλητισμό είναι ότι θα πρέπει να καλλιεργεί στους μαθητές το αθλητικό πνεύμα, το πνεύμα της συμμετοχής και του υγιούς συναγωνισμού, την αγάπη για την άθληση και να προετοιμάζει τους αυριανούς φιλάθλους. Η εύρεση των επόμενων πρωταθλητών είναι δουλειά των αθλητικών ομοσπονδιών και σωματείων και όχι των σχολείων. Θα πρέπει δε οι αθλητικές δραστηριότητες να γίνουν οργανικό κομμάτι της γενικότερης σχολικής δραστηριότητας κι όχι να είναι απλά μια ευκαιρία να ξεσκάσουν οι μαθητές και να χάσουν μάθημα.