Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Παναγιωτης Σκλαβουνος' | 11 Ιουλίου 2011, 23:03

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Εισήγηση / Πρόταση προς το Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, για να ενταχθεί το Σκάκι στο Σχολικό Αθλητισμό και στα Δημοτικά Σχολεία. Περιληπτική περιγραφή της πρότασης Το σκάκι είναι ένα παιχνίδι με εγνωσμένη πνευματική αξία ενώ παράλληλα είναι ιδιαίτερα δημοφιλές ανάμεσα σε μικρούς και μεγάλους. Πολλές εκπαιδευτικές έρευνες αναφορικά με τους παράγοντες επηρεασμού και τους ρυθμούς της γνωστικής ανάπτυξης των παιδιών έχουν αποδείξει ότι η επαφή τους με το σκάκι, ιδιαίτερα στην ευαίσθητη ηλικία των 5 έως 12 ετών προσφέρει αναρίθμητα μαθησιακά και κοινωνικά οφέλη. Υπό αυτό το πρίσμα, το σκάκι καταλαμβάνει έναν ιδιαίτερο, διττό ρόλο στους κόλπους της ελληνικής εκπαίδευσης. Από τη μία αποτελεί μια πολύ ευχάριστη ψυχαγωγική ασχολία, ενώ παράλληλα μπορεί να μεταμορφωθεί σε ένα μοναδικό εκπαιδευτικό εργαλείο, ικανό να καλύψει δημιουργικά τόσο κάποιες συγκεκριμένες διδακτικές ώρες του πρωινού (όπως οι ώρες της ευέλικτης ζώνης για παράδειγμα) ή ολοήμερου σχολικού προγράμματος όσο και τον ελεύθερο χρόνο των παιδιών που προκύπτει από έκτακτες ανάγκες της καθημερινής σχολικής ζωής. Οι διαρκώς μεταβαλλόμενες εκπαιδευτικές ανάγκες και η πεποίθηση πως τα σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα οφείλουν να γίνουν ελκυστικότερα και πιο προσαρμοσμένα στα ενδιαφέροντα των μαθητών καθιστούν επιτακτική την εντατικοποίηση των προσπαθειών να ενταχθούν στην καθημερινή σχολική ζωή, διδακτικά αντικείμενα και δραστηριότητες με μαθησιακό αλλά και παιγνιώδη προσανατολισμό, όπως για παράδειγμα το σκάκι. Στην κατεύθυνση αυτή μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά οι αναρίθμητες δυνατότητες που προσφέρει η τεχνολογία στους εκπαιδευτικούς και τα παιδιά. Επιπρόσθετα, οι λειτουργοί της σύγχρονης εκπαίδευσης, σε όλα τα επίπεδα, αντιμετωπίζουν, ολοένα και περισσότερο, την πρόκληση να αναπτύξουν μαθητικές κοινότητες συνεργασίας και αλληλεπίδρασης και να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες που παρέχουν σε κοινωνικό, γνωστικό και πολιτιστικό επίπεδο. Η πρόταση εισαγωγής του σκακιού στα σχολεία αποτελεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση ανάπτυξης και υλοποίησης ενός εκπαιδευτικού project, βασισμένη στις σύγχρονες θεωρίες της εκπαίδευσης αλλά και στην καθημερινή εμπειρία και πρακτική.   Εισαγωγή Όταν βλέπει κάποιος δυο παιδιά να παίζουν σκάκι, νιώθει μονομιάς μια ευθυμία και έναν θαυμασμό που απορρέουν από την πνευματικότητα και τη γαλήνια δύναμη που κατέχει από τη γέννησή του το συγκεκριμένο παιχνίδι. Πολλοί συνδυάζουν το σκάκι με την υψηλή νοημοσύνη και θεωρούν ότι απαιτούνται ιδιαίτερες πνευματικές αρετές για να καταφέρει ένα παιδί να παίξει σκάκι με αξιώσεις. Στην πραγματικότητα, το σκάκι δεν είναι τίποτε περισσότερο ή λιγότερο από ένα παιχνίδι, μια ευκαιρία δηλαδή που έχουν τα παιδιά να γιορτάσουν τα χαρακτηριστικά και τις αρετές της παιδικότητάς τους. Ασφαλώς υπάρχει και η άλλη διάσταση που είναι εξίσου σημαντική και που έχει να κάνει με την επαγγελματική υφή του σκακιού. Όπως όλα τα είδη του σχολικού αθλητισμού – γιατί το σκάκι ασφαλώς και αποτελεί κομμάτι του σχολικού αθλητισμού – έτσι και το σκάκι μπορεί να διακριθεί σε ερασιτεχνικό και επαγγελματικό, ανάλογα με το πώς το βλέπει το κάθε παιδί και πόσο χρόνο αφιερώνει για την προπόνηση/ βελτίωσή του. Ότι συμβαίνει, δηλαδή, σε όλα τα αθλήματα με τα οποία μπορεί να ασχοληθεί ένα παιδί στη διάρκεια της σχολικής του ζωής. Είναι λογικό να σημειώνει καλύτερες επιδόσεις στην κολύμβηση, για παράδειγμα, ένα παιδί που αθλείται και προπονείται σε μια επαγγελματική ομάδα, κανείς όμως δεν μπορεί να παραβλέψει και να αρνηθεί τα οφέλη και την αξία της ερασιτεχνικής κολύμβησης για την υγεία και τη σωματική διάπλαση. Υπό αυτό το πρίσμα πρέπει να διαχωριστεί η επαγγελματική από τη μη επαγγελματική ενασχόληση με το σκάκι προκειμένου να συγκεκριμενοποιηθεί η σχέση και ο ρόλος του σκακιού στην καθημερινότητα των παιδιών και να επιχειρηθεί μια σύνδεση του παιχνιδιού με την σχολική ζωή. Στα πλαίσια της σχολικής ζωής, το σκάκι μπορεί να ενταχθεί ως μια εναλλακτική, δημιουργική δραστηριότητα, που θα αξιοποιεί το διαθεματικό της χαρακτήρα και θα συμπαρασύρει τα παιδιά σε μια τροχιά μάθησης, εξωτερίκευσης και ψυχαγωγίας.   Παιδαγωγικός ρόλος του σκακιού Η παιδαγωγική αξία του σκακιού έχει επισημανθεί από σκακιστές και παιδαγωγούς σε όλο τον πλανήτη. Η ενασχόληση των παιδιών με το σκάκι και τα αποτελέσματά της σε γνωστικό επίπεδο έχουν αποτελέσει αντικείμενο ερευνών και μελετών σε εκπαιδευτικά συστήματα αρκετών κρατών. Τα αποτελέσματα αυτά σε συνδυασμό με τον απολογισμό και την αξιολόγηση της ένταξης του σκακιού στα σχολεία από τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς και κυρίως τα ίδια τα παιδιά, ενθαρρύνουν την πεποίθηση πως το σκάκι πρέπει να μπει στα σχολεία και τη βούληση να βρεθεί ο καταλληλότερος τρόπος για κάθε εκπαιδευτικό σύστημα. Στα πλαίσια της σύνδεσης του παιχνιδιού με τη σχολική ζωή, διακρίνονται δύο βασικοί άξονες του παιδαγωγικού του ρόλου, ο γνωστικός/μαθησιακός και ο κοινωνικός ρόλος. 1. Γνωστικός/μαθησιακός ρόλος του σκακιού.  Ενίσχυση της συγκέντρωσης και της παρατηρητικότητας των παιδιών  Λήψη της σωστής απόφασης και άμεση σύνδεση απόφασης - συνεπειών  Ενίσχυση της μνήμης και της δυνατότητας ανάκλησης και αξιοποίησης κανόνων  Ανάπτυξη λογικής/αφαιρετικής σκέψης  Οικοδόμηση της γνώσης βήμα-βήμα, απόρριψη της άκριτης αποδοχής “έτοιμων προτύπων”  Ανάπτυξη δεξιοτήτων στρατηγικής, σχεδιασμού και επίλυσης προβλημάτων  Εμπλουτισμός λεξιλογίου, επαφή και εκμάθηση εξειδικευμένης ορολογίας, βελτίωση έκφρασης  Τόνωση σε συγκεκριμένους τομείς της μαθηματικής σκέψης όπως η γεωμετρία, τα μοτίβα, οι συντεταγμένες και η σύγκριση μονάδων 2. Κοινωνικός ρόλος του σκακιού  Συμμετοχή και των δύο φύλων  Δυνατότητα ενασχόλησης των παιδιών όλων των τάξεων και όλων των βαθμίδων (από το νηπιαγωγείο έως το λύκειο)  Συναναστροφή και αλληλεπίδραση των παιδιών σε ένα περιβάλλον πλούσιο σε γνωστικά ερεθίσματα σε αντιπαράθεση με την αποξένωση και την εξάρτηση από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια  Δυνατότητα ανάδειξης και ανάθεση ρόλων σε μαθητές με χαμηλή αυτοεκτίμηση, μαθησιακές δυσκολίες ή προβλήματα ένταξης  Σύνδεση της σχολικής μονάδας με την οικογένεια και την κοινωνία  Τόνωση της δημιουργικότητας και της καλλιτεχνικής έκφρασης μέσα από την εικαστική και θεατρική προσέγγιση του παιχνιδιού Οργανόγραμμα εισαγωγής και διδασκαλίας του σκακιού στο δημοτικό σχολείο Η εισαγωγή του σκακιού στη σχολική ζωή αφορά σε μια πρώτη, πιλοτική φάση τα σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Μακροπρόθεσμα, το σκάκι μπορεί να αποτελέσει μέρος του αναλυτικού προγράμματος και των δύο βαθμίδων στη λογική, μάλιστα, της συνέχειας και της αξιοποίησης της προηγούμενης γνώσης καθώς και της σύνδεσης των διαφορετικών διδακτικών προσανατολισμών, στο δημοτικό, το γυμνάσιο και το λύκειο. 1. Σε ποια ώρα του διδακτικού ωραρίου του δημοτικού σχολείου μπορεί να ενταχθεί το σκάκι; Το σκάκι δεν είναι και ασφαλώς δεν πρέπει να θεωρηθεί από τα παιδιά ως ένα επιπλέον συμβατικό διδακτικό αντικείμενο, ενταγμένο στη λογική της υποχρεωτικής παρακολούθησης και του τρίπτυχου διδασκαλία – μελέτη - αξιολόγηση. Η ενασχόληση των παιδιών με το παιχνίδι πρέπει να είναι εκούσια και να βασίζεται στην ποικιλία των διδακτικών πρακτικών και τη διαρκή δημιουργία κινήτρων. Μια καλή ώρα για την εφαρμογή ενός project εκμάθησης και προπόνησης σκακιού είναι η ώρα της ευέλικτης ζώνης του πρωινού προγράμματος στο δημοτικό σχολείο. Η ευέλικτη ζώνη ή ζώνη δημιουργικών δραστηριοτήτων, όπως αλλιώς ονομάζεται, αφορά κάποιες ώρες στο αναλυτικό πρόγραμμα των νηπιαγωγείων και των δημοτικών σχολείων, στις οποίες δεν υπάρχει αυστηρή, προκαθορισμένη δομή ως προς το περιεχόμενο και τη μεθοδολογία διδασκαλίας, αντίθετα, παρέχεται πλήρης ελευθερία στον/στην εκπαιδευτικό να υιοθετήσει πρωτοβουλίες και να φέρει τα παιδιά σε επαφή με καινοτόμες δράσεις και πρωτότυπα προγράμματα. Ο ευρύτερος παιδαγωγικός σκοπός των προγραμμάτων που μπορούν να ενταχθούν στην ευέλικτη ζώνη είναι να προωθηθούν η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και μάθηση και η διαθεματική προσέγγιση της γνώσης, με έμφαση στην καθοδηγούμενη διερεύνηση και ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. Εναλλακτικά, το project του σκακιού μπορεί να ενταχθεί στο ολοήμερο πρόγραμμα του δημοτικού σχολείου είτε σε μία από τις ώρες που προορίζονται για τη φυσική αγωγή είτε ως αυτόνομη, αυτούσια διδακτική ώρα, εφόσον θεωρηθεί ως δραστηριότητα των δράσεων “πολιτισμού“ ώστε να συμβαδίζει με τους γενικότερους σκοπούς και την ευρύτερη παιδαγωγική φιλοσοφία του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις απαιτείται σαφής οριοθέτηση και σχετική ρύθμιση από το Υπουργείο Παιδείας προκειμένου να διασφαλιστεί ο επίσημος χαρακτήρας και η μακροπρόθεσμη στοχοθεσία του project. Στη δεδομένη χρονική συγκυρία, η φιλοσοφία του “Νέου Σχολείου”, που προωθείται από το Υπουργείο Παιδείας, όπως αυτή παρουσιάζεται επίσημα στην ιστοσελίδα www.ypepth.gr προωθεί την καινοτομία, τις εναλλακτικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες και τα νέα διδακτικά αντικείμενα που είναι ικανά να εγείρουν την κριτική σκέψη των παιδιών και τη μεθοδευμένη-οργανωμένη οικοδόμηση της γνώσης. Για τους γνώστες της σκακιστικής αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας, οι παραπάνω περιγραφές φωτογραφίζουν το παιχνίδι του σκακιού. Η εύρεση συνεπώς του κατάλληλου νομοθετικού πλαισίου σύμφωνα με το οποίο θα μπορούσε να ενταχθεί το σκάκι στο αναλυτικό πρόγραμμα του δημοτικού σχολείου, είναι από τη μία πλευρά μια πολύ σοβαρή υπόθεση, από την άλλη ωστόσο μια μοναδική ευκαιρία και υποχρέωση παράλληλα να αξιοποιηθεί έμπρακτα το πολύτιμο αυτό εκπαιδευτικό εργαλείο. Παράλληλα, το σκάκι πρέπει να ενταχθεί και επισήμως στο σχολικό αθλητισμό και να λάβει τη θέση και την προβολή που του αρμόζει αναφορικά με τη διοργάνωση του ατομικού και του ομαδικού πρωταθλήματος από την Ε.Σ.Ο. Μάλιστα ο στόχος αυτός οφείλει να είναι βασικός και κύριος στόχος, ο οποίος σε συμφωνία με το Υπουργείο Παιδείας, δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων πρέπει να επιτευχθεί μέσα στο 2011. 2. Ποιος θα διδάξει το σκάκι στα σχολεία; Η ερώτηση αυτή αντανακλά κατά γενική ομολογία τους περισσότερους προβληματισμούς των ανθρώπων που συζήτησαν στο παρελθόν ή συζητούν ακόμα την προοπτική να ενταχθεί το σκάκι στα σχολεία ως μέρος του αναλυτικού προγράμματος. Για το ζήτημα αυτό έχει ενδιαφέρον να κάνουμε μια περιληπτική αναδρομή των προσπαθειών που έχουν γίνει ως τώρα να διδαχθεί το σκάκι στα σχολεία. Ιστορική αναδρομή Α. Δημόσια εκπαίδευση Η πλειοψηφία των προσπαθειών αυτών αφορά την πρωτοβουλία που αναλαμβάνει ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων κάποιου σχολείου ώστε να αναπτυχθούν στο χώρο του σχολείου, εκτός διδακτικού ωραρίου, αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες. Η μέρα που συνήθως επιλέγεται για τις δραστηριότητες αυτές είναι το Σάββατο και η συμμετοχή για τα παιδιά είναι ασφαλώς προαιρετική και με την καταβολή, όταν δεν καλύπτεται το κόστος αποκλειστικά από το Σύλλογο, ενός ελάχιστου χρηματικού ποσού. Στις περιπτώσεις αυτές την προπόνηση των παιδιών αναλαμβάνει προπονητής σκακιού, μέλος κάποιου τοπικού σκακιστικού συλλόγου. Τα παιδιά χωρίζονται σε τμήματα ανάλογα με την ηλικία και τη δυναμικότητά τους. Σε άλλες περιπτώσεις, η πρωτοβουλία αναλαμβάνεται από το διδακτικό προσωπικό του σχολείου. Ο διευθυντής ή κάποιος/α εκπαιδευτικός προτείνει και οργανώνει την ένταξη του σκακιού ως σχολική δραστηριότητα. Την σκακιστική προπόνηση για όλες τις τάξεις αναλαμβάνει ένας εκπαιδευτικός που γνωρίζει καλά το παιχνίδι ή κάποιος γονέας, μέλος κάποιου τοπικού σκακιστικού συλλόγου. Οι ώρες και οι ημέρες προπόνησης, η συχνότητα αλλά και η σύσταση των τμημάτων ποικίλουν καθώς ο χαρακτήρας της συγκεκριμένης απόπειρας είναι λιγότερο οριοθετημένος και επαφίεται στη διάθεση και τις δυνατότητες του εκπαιδευτικού-οργανωτή. Μια άλλη ενδιαφέρουσα περίπτωση εμφάνισης του σκακιού ως σχολική δραστηριότητα είναι η ένταξη του παιχνιδιού σε κάποιο κρατικό ή ευρωπαϊκό πρόγραμμα πολιτιστικής επιμόρφωσης, όπως το πρόγραμμα ‘ΜΕΛΙΝΑ’ (Πιλοτικό πρόγραμμα του Υ.Π.Ε.Π.Θ. που εφαρμόζεται από το 1995, με στόχο την κατάκτηση της γνώσης από τους μαθητές με άμεσο τρόπο. Ξεκίνησε από την Α’ Δημοτικού και κάθε χρόνο επεκτεινόταν σε ανώτερη τάξη. Η ευελιξία του προγράμματος επέτρεψε στο σκάκι να εισέλθει πειραματικά σε σχολεία της Καλλικράτειας). Σε αυτή την περίπτωση μια ομάδα προπονητών σκακιού αναλαμβάνει σε επίπεδο δήμου ή περιφέρειας να διδάξει το σκάκι στα σχολεία που το έχουν εφαρμόσει. Τα οικονομικά και οργανωτικά στοιχεία, καθώς και η πορεία του προγράμματος ρυθμίζονται και αξιολογούνται σε κεντρικό επίπεδο από τον φορέα ή το γραφείο που έχει αναλάβει το γενικότερο πρόσταγμα του Προγράμματος. Τέλος, αναγνωρίζεται ως απόπειρα ένταξης του σκακιού στα σχολεία, και μάλιστα με ιδιαίτερη παιδαγωγική αξία, η πρωτοβουλία παιδιών που αγωνίζονται σε σκακιστικούς συλλόγους να οργανώσουν μια ομάδα σκακιού στο σχολείο τους προκειμένου να λάβουν μέρος στο Πανελλήνιο ομαδικό πρωτάθλημα που διοργανώνεται σε ετήσια βάση από την Ελληνική Σκακιστική Ομοσπονδία (Ε.Σ.Ο.). Η προπόνηση αναλαμβάνεται από τα ίδια τα παιδιά και η διάρκεια της περιόδου που ασχολούνται τα παιδιά του συγκεκριμένου σχολείου με το σκάκι εξαρτάται αφενός από τον ηγετικό ρόλο των μαθητών που έχουν αναλάβει οργανωτικό ρόλο, αφετέρου από την υποστήριξη και την ενθάρρυνση του διδακτικού προσωπικού. Β. Ιδιωτική εκπαίδευση Στην ιδιωτική εκπαίδευση, το σκάκι τυγχάνει έως τώρα μεγαλύτερης αναγνώρισης και αποδοχής. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις ιδιωτικών σχολείων, το σκάκι αποτελεί αυτόνομο διδακτικό αντικείμενο, ενταγμένο στα επιμορφωτικά, απογευματινά συνήθως, προγράμματα επιλογής, με εβδομαδιαία συχνότητα και ηλικιακή κατανομή ως προς τη σύσταση των τμημάτων. Την προπόνηση των παιδιών αναλαμβάνει προπονητής σκακιού. Οι παραπάνω περιπτώσεις εμφάνισης – ένταξης του σκακιού στη σχολική πραγματικότητα, με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που μπορεί να έχει η καθεμία, αξιολογούνται στο σύνολό τους ως θετικές και ευτυχείς συγκυρίες για τα παιδιά και τις σχολικές μονάδες που αφορούν. Τα ερεθίσματα που λαμβάνουν τα παιδιά στη διάρκεια της σχολικής τους ζωής, ιδιαίτερα στην ηλικία των 5 έως 12 ετών είναι καθοριστικά καθώς διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διαμόρφωση των ενδιαφερόντων και της ιδιοσυγκρασίας τους. Τα τελευταία 20 χρόνια, η Ελληνική Σκακιστική Ομοσπονδία διοργανώνει ετησιους Σχολικούς Σκακιστικούς Αγώνες σε πανελλήνιο επίπεδο, στους οποίους λαμβάνουν μέρος (από τις προκριματικές φάσεις οι οποίες διοργανώνονται σχεδόν σε κάθε Ελληνική περιφέρεια, με τη βοήθεια των Σκακιστικών Ενώσεων, έως την τελική φάση) σχεδόν 11.000 μαθητές, σε ατομικά και ομαδικά πρωταθλήματα. Επίσης έχουν διοργανωθεί στην Ελλάδα, Παγκόσμια Σχολικά Πρωταθλήματα με εξαιρετική επιτυχία. Σε κάθε περίπτωση υπάρχει έτοιμη η υποδομή για τους αγώνες αυτούς και το μόνο που απαιτείται είναι η Νομοθετική Ρύθμιση (Ψήφιση του σχετικού Νόμου) για να ενταχθεί το Σκάκι στο Σχολικό Αθλητισμό, ανέξοδα για το Υπουργείο. Έως σήμερα, έχουν γίνει πολλές προσπάθειες από πολλούς σκακιστικούς φορείς (και βέβαια από την από την Ε.Σ.Ο.) προς το Υπουργείο, με στόχο την ένταξη για το Σκάκι στο Σχολικό Αθλητισμό και τη διδασκαλία του στα σχολεία. Ενδεικτικά αναφέρονται : 1. Υπόμνημα προς τους Διευθυντές των σχολείων για την καλλιέργεια του σκακιού από τους Υπουργούς παιδείας κ. Βαρβιτσιώτης (1979-Ν.Δ.) και κ. Μώραλης (1984-ΠΑΣΟΚ) 2. 1987-88 – Δύο εκπαιδευτικοί (Β. Κιούρτης & Μ. Λοίζου) αποσπάστηκαν από το ΥΠΕΠΘ στην Ε.Σ.Ο. και ιδρύθηκε η πρώτη Επιτροπή Σχολικού Σκακιού. 3. Νοέμβριος 1997 - Κατάθεση πρότασης με τον τίτλο «Σκάκι στα σχολεία» στα πλαίσια του Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ. προς το ΥΠ.Ε.Π.Θ. που δυστυχώς απορρίφθηκε. 4. Ιούνιος 1997 & 1998 - 2001, - Κατάθεση και παρουσίαση τριετούς (97) και ετήσιου (98 - 01) απολογισμού με ανάλογες προτάσεις στη Πανελλήνια απολογιστική συνδιάσκεψη εκπαιδευτικών του προγράμματος «ΜΕΛΙΝΑ» 5. Μάρτιος 1999 – Επαφή με τον συντονιστή του «ΜΕΛΙΝΑ» 6. Ιούνιος 1999 – Κατάθεση πρότασης στη βουλή των εφήβων 7. Σεπτέμβριος 1999 - Αίτημα, επαφή με ΥΠΕΠΘ-Ολοήμερα 8. Νοέμβριος 1999 - Προσπάθεια καταγραφής των σχολείων των οποίων οι αίθουσες χρησιμοποιούνται για την εκμάθηση σκακιού, ανεξάρτητα ωραρίου. 9. Φεβρουάριος 2000 – Προσέγγιση ξένων ομοσπονδιών στα πλαίσια του κοινοτικού προγράμματος «ΕΥΡΑΘΛΟΝ» 10. Ιούνιος 2000 - Κατάθεση πρότασης σε ολομέλεια των εκπαιδευτικών του Νομού Χαλκιδικής: «Πως το σκάκι μπορεί να βοηθήσει μαθητές α) παλιννοστούντες, β) αλλοδαπούς και γ) με μαθησιακές δυσκολίες» 11. Απρίλιος 2002 – Κατάθεση πρότασης για ένταξη στα προαιρετικά μαθήματα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης 12. 2003 έως σήμερα -Συνεχείς προσπάθειες μέσα και από τις Σκακιστικές Ενώσεις, με ψηφίσματα, προτάσεις και επικοινωνία με το Υπουργείο Παιδείας, για την ένταξη για το Σκάκι στο Σχολικό Αθλητισμό και τη διδασκαλία του στα σχολεία. Σύγχρονη πραγματικότητα Μια ακόμη παράμετρος της σύγχρονης κοινωνίας αποτελεί η έξαρση της τεχνολογίας, η ψηφιοποίηση των γνώσεων και των πληροφοριών και οι διαρκώς μεταβαλλόμενες κοινωνικές και εκπαιδευτικές ανάγκες έχουν καταστήσει επιτακτική την αναπροσαρμογή των στρατηγικών προγραμματισμού και εφαρμογής προγραμμάτων. Η γενικότερη φιλοσοφία με την οποία ρυθμίζονται οι εκπαιδευτικές αλλαγές είναι πια ανάγκη να εκσυγχρονιστεί ώστε να εναρμονιστεί με τα δεδομένα της εποχής αλλά και τα “θέλω” του σύγχρονου μαθητή. Έτσι, στην περίπτωση διδακτικών αντικειμένων και προγραμμάτων όπως το σκάκι, που αφενός έχει έντονο γνωσιακό και μαθησιακό χαρακτήρα αλλά χωρίς την πίεση της κάλυψης συγκεκριμένης ύλης και αφετέρου λειτουργεί συμπληρωματικά και ψυχαγωγικά ως παιχνίδι, ο τρόπος διδασκαλίας μπορεί να είναι ψηφιακός. Τι περιλαμβάνει η ψηφιακή διδασκαλία του σκακιού; Η διδασκαλία του σκακιού με χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και άλλων ψηφιακών μέσων, μπορεί να περιλαμβάνει τα εξής: • Δημιουργία μιας βάσης δεδομένων με βιντεοσκοπημένες διδασκαλίες (tutorials) των βασικών κανόνων και τεχνικών του σκακιού, χωρισμένων σε ενότητες ανάλογα με την ηλικία και το επίπεδο εκμάθησης. Τα tutorials αυτά μπορούν επιπρόσθετα να περιλαμβάνουν ασκήσεις, γρίφους, δοκιμασίες ή παραδείγματα εικαστικής προσέγγισης του παιχνιδιού. Η βάση αυτή μπορεί να συμπληρώνεται διαρκώς με νέεα βίντεο και σχετικές δουλειές των ίδιων των μαθητών. • Διδασκαλίες και παιχνίδι σε “πραγματικό χρόνο”. Με την τεχνική της τηλεδιάσκεψης, οι σχολικές μονάδες που θα εντάξουν το project του σκακιού μπορούν να αλληλεπιδράσουν σε ζωντανή σύνδεση, τόσο με εξειδικευμένους και έμπειρους προπονητές και παίκτες όσο και με άλλες σχολικές μονάδες που θα έχουν την ίδια δυνατότητα χρήσης των νέων τεχνολογιών. • Αξιοποίηση των υπαρχόντων σκακιστικών λογισμικών. Τα λογισμικά αυτά, περιέχουν συγκεντρωτικά όλες τις ενότητες της σκακιστικής προπόνησης παρουσιάζοντας, παράλληλα, το παιχνίδι με ιδιαίτερα ελκυστικό τρόπο, καθώς αξιοποιούν τις άπειρες δυνατότητες των γραφικών και των ψηφιακών εφέ. • Προπόνηση στο εργαστήρι ηλεκτρονικών υπολογιστών του σχολείου. Με την εγκατάσταση του κατάλληλου προγράμματος και την επίβλεψη από κάποιον εκπαιδευτικό , τα παιδιά θα μπορούν από μόνα τους να παίξουν σκάκι. Ποια είναι τα οφέλη από την ψηφιακή διδασκαλία του σκακιού στα σχολεία; • Αξιοποίηση των εργαστηρίων ηλεκτρονικών υπολογιστών. • Επαφή των παιδιών με τις Νέες Τεχνολογίες μέσω ενός διδακτικού αντικειμένου διασκεδαστικού και με πολλά οφέλη. Αξιοποίηση των ιδιαίτερων κλίσεων ορισμένων από αυτά με τις τεχνολογίες. • Δραστηριοποίηση και συμμετοχή του διδακτικού προσωπικού των σχολικών μονάδων στη διαδικασία αξιοποίησης των Νέων Τεχνολογιών. • Δημιουργία ψηφιακών σχολικών κοινοτήτων, χωρίς σύνορα και γεωγραφικούς περιορισμούς. • Εύκολη και γρήγορη μεταφορά και ανταλλαγή των γνώσεων και των πληροφοριών. • Εξοικονόμηση χρόνου και χρημάτων • Καινοτομία και πρωτοτυπία σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο 3. Σχολικοί αγώνες και εναλλακτικές/ καινοτόμες δράσεις για τις σχολικές μονάδες Οι σχολικοί αγώνες σκακιού διακρίνονται σε ατομικούς και ομαδικούς. Πάρα πολλά χρόνια διοργανώνονται με μεγάλη επιτυχία από την Ε.Σ.Ο. σε συνεργασία με τις ενώσεις σκακιστικών σωματίων όλης της χώρας. Είναι χαρακτηριστικό πως παρά τη μικρή προβολή των αγώνων από τα Μ.Μ.Ε. χιλιάδες μαθητών (όπως αναφέρεται και σε προηγούμενη παράγραφο), από όλη την Ελλάδα, συμμετέχουν στις προκριματικές και την τελική φάση. Οι Πανελλήνιοι σχολικοί σκακιστικοί αγώνες αφορούν και εμπλέκουν μαθητές και σχολεία από όλους τους νομούς και τις περιφέρειες της Ελλάδας γεγονός που εντείνει τη σημασία και το κύρος τους. Εντάσσοντας ευρέως και οργανωμένα το σκάκι στη σχολική ζωή, είναι δεδομένο ότι θα αυξηθεί αριθμητικά και ουσιαστικά το ενδιαφέρον των παιδιών για τους ομαδικούς και ατομικούς σκακιστικούς αγώνες. Αυτό το δεδομένο προκαλεί τις εξής σκέψεις: Α. Η αγωνιστική συνύπαρξη τόσων πολλών παιδιών/σχολικών ομάδων υπό την ομπρέλα ενός πνευματικού και παιδαγωγικού παιχνιδιού με τόσες μαθησιακές δυνατότητες αποτελεί τεράστια εκπαιδευτική ευκαιρία για τη μελέτη, οργάνωση και ανάπτυξη νέων διδακτικών μεθόδων. Ένας τέτοιος τομέας, για παράδειγμα, είναι η άρρητη σχέση του σκακιού με τα μαθηματικά και η δυνατότητα ανάπτυξης διδακτικών μεθόδων βασισμένων στο ίδιο το παιχνίδι. Οι γνώσεις και οι εμπειρίες που θα αποκομιστούν από τέτοιου είδους συγκυρίες, μπορούν ασφαλώς να αξιοποιηθούν συνεργατικά και διαθεματικά από τη σχολική κοινότητα σε όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους. Β. Το σκάκι αποτελεί, επιπρόσθετα, ένα εύφορο πεδίο συνεύρεσης παιδιών και γονέων από όλη την Ελλάδα. Σε πολιτιστικό, καλλιτεχνικό και λαογραφικό ,από τη μία επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο διοργάνωσης ομιλιών και σχολών γονέων, από την άλλη, οι ημέρες διεξαγωγής των αγώνων μπορούν να μετατραπούν, υπό την κατάλληλη οργάνωση, σε πολιτισμικές συναντήσεις αλληλεπίδρασης και συνεργασίας. Γ. Οι σκακιστικοί αγώνες, πρέπει να εκπληρώνουν, ασφαλώς και τον αγωνιστικό-διαγωνιστικό τους χαρακτήρα. Τα παιδιά δίνουν πολύ μεγάλη σημασία και αξία στη διάκριση, γεγονός που πρέπει να προσεχθεί αλλά και να αξιοποιηθεί προς όφελός τους με τη δημιουργία παιδαγωγικών κινήτρων και κατάλληλων επιβραβεύσεων. Υπό αυτό το πρίσμα, πρέπει να αξιοποιηθεί η εμπειρία και η υψηλή τεχνογνωσία της Ε.Σ.Ο. ούτως ώστε να διασφαλιστούν η εγκυρότητα και η επιτυχία των αγώνων αλλά και η σύνδεση του μαθητικού με το αγωνιστικό σκάκι. 4. Τελική Πρόταση - Προτεινόμενες ενέργειες Α. Σύσταση διεπιστημονικής επιτροπής υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας και της Ελληνικής Σκακιστικής Ομοσπονδίας, με επίσημο, θεσμικό χαρακτήρα, η οποία θα εξασφαλίσει την αγαστή συνεργασία των δύο φορέων και θα μεριμνήσει για την άμεση υλοποίηση του project της εισαγωγής του σκακιού στα σχολεία σε νομοθετικό και πρακτικό επίπεδο. Β. Νομοθετική ρύθμιση, για να ενταχθεί το Σκάκι, στο Σχολικό Αθλητισμό. Γ. Καταγραφή δασκάλων, οι οποίοι έχουν κατά το παρελθόν διδάξει σκάκι σε σχολεία, καταγραφή δασκάλων οι οποίοι γνωρίζουν σκάκι και θα μπορούσαν άμεσα να το διδάξουν στους μαθητές. Δ. Επιλογή των σχολικών μονάδων στις οποίες θα μπορούσε να εφαρμοστεί το πρόγραμμα του σκακιού σε μια αρχική, πιλοτική φάση. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η εισαγωγή του σκακιού στα σχολεία αφορά αρχικά την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Αυτό στηρίζεται επιστημονικά στις βασικότερες θεωρίες της ψυχολογίας σύμφωνα με τις οποίες τα παιδιά ηλικίας 5 έως 9 ετών είναι περισσότερο δεκτικά στη διδασκαλία και στην απορρόφηση της νέας γνώσης. Ε. Σαφές χρονοδιάγραμμα ενεργειών για το επόμενο σχολικό έτος και οριοθέτηση των προσδοκώμενων στόχων κάθε ενέργειας. ΣΤ. Ένταξη του project εισαγωγής του σκακιού στην ελληνική πρωτοβάθμια εκπαίδευση στα ευρωπαϊκά προγράμματα καινοτομίας και δημιουργικής μάθησης. Ανάληψη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών για διακρατικές συνεργασίες και πολιτιστικές συνευρέσεις με σημείο αναφοράς και σύνδεσης το σχολικό σκάκι.