Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Βασίλης Καλύβας & Σάκης Κωστάρης' | 13 Ιουλίου 2011, 12:32

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΩΝ ΑΘΛΗΤΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΕ ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ Διαπιστώνουμε με ικανοποίηση ότι μια υποενότητα των εισηγήσεων που συνοδεύουν την διαδικασία της ανοικτής διακυβέρνησης για την αθλητική εκπαίδευση αναφέρεται στους μαθητές με αναπηρία και τη συμμετοχή τους σε αθλητικά προγράμματα και σχολικούς αγώνες. Ωστόσο, η συμμετοχή σε αθλητικούς αγώνες από μόνη της, αφενός, δε θα έπρεπε να είναι βασικό κριτήριο αξιολόγησης της ποιότητας υπηρεσιών της σχολικής Φυσικής Αγωγής και, αφετέρου, ΠΡΟΫΠΟΘΕΤΕΙ προηγουμένως την επιτυχή συμμετοχή των μαθητών με αναπηρία στην καθημερινότητα του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής. Πριν αναφερθούμε σε σχετικές προτάσεις θα επιχειρήσουμε μια σύντομη εισαγωγή σφαιρικής παρουσίασης της ιδιαιτερότητας της ένταξης μαθητών με αναπηρία στην Φυσική Αγωγή ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην χώρα μας, η σχολική ένταξη θεσμοθετήθηκε με τον νόμο περί εδικής αγωγής (ΦΕΚ, Αρ. φύλλου 78, 14 Μαρτίου 2000, Νόμος 2817), ο οποίος προβλέπει τη συμμετοχή των παιδιών με αναπηρία στη ‘γενική’ σχολική τάξη. Σήμερα 11 χρόνια μετά τον νόμο περί ένταξης, επίσημα στοιχεία στην Ελλάδα αναφέρουν ότι μόνο το 28% των μαθητών με αναπηρία εξακολουθούν να εκπαιδεύονται σε ειδικά σχολεία, στα οποία και η υποστήριξη τους στο μάθημα Φυσικής Αγωγής διευκολύνεται (μικρότερος αριθμός μαθητών ανά τάξη, εξειδικευμένοι καθηγητές ειδικής Φυσικής Αγωγής, κτλ). Ωστόσο, το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθητών/τριών με αναπηρίες φοιτούν πλέον σε γενικά σχολεία. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία 16.811 μαθητές/τριες με αναπηρία ή ποσοστό 72% επί του συνολικού μαθητικού πληθυσμού μαθητών με αναπηρίες (Eurydice, 2009) εκπαιδεύονται σήμερα στα γενικά σχολεία. Με άλλα λόγια οι περισσότεροι από τους εν ενεργεία γυμναστές έρχονται ήδη σε επαφή με μαθητές/τριες με αναπηρία στα γενικά σχολεία που εργάζονται! Τρία κρίσιμα ερωτήματα που προκύπτουν από την αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα των αριθμών είναι: 1) Συμμετέχουν πραγματικά και κυριολεκτικά οι μαθητές/τριες με αναπηρία στο μάθημα Φυσικής Αγωγής στα γενικά σχολεία, ή απλά «παίρνουν τυπική παρουσία» ή ακόμα χειρότερα παίρνουν απαλλαγή από το μάθημα; Αν και δεν έχουμε διαβάσει σχετικά στοιχεία και βασιζόμενοι μόνο σε προσωπική εμπειρία και συζητήσεις με συναδέλφους, πολύ φοβάμαι ότι ή οι περισσότεροι μαθητές με αναπηρία αποκλείονται επίσημα (με ιατρική απαλλαγή από το μάθημα) ή ανεπίσημα (βλέπουν τους συμμαθητές τους από το παγκάκι) από το μάθημα Φυσικής Αγωγής στα γενικά σχολεία 2) Έχει ποτέ εξεταστεί και καταγραφεί ποιοι παράγοντες επηρεάζουν θετικά την ένταξη μαθητών με αναπηρία στη γενική τάξη Φυσικής Αγωγής στα γενικά σχολεία? Εδώ τα πράγματα είναι πιο τεκμηριωμένα αφού τέτοιοι παράγοντες είναι: • Κατάλληλη προετοιμασία και εκπαίδευση καθηγητών φυσικής αγωγής να διδάξουν σε περιβάλλον ένταξης (π.χ. να ενημερωθούν για απαραίτητες διδακτικές προσαρμογές). Αυτό είναι το βασικό εμπόδιο που μπορεί να ακυρώσει την ένταξη μαθητών με αναπηρία εν τη γενέσει της. • προσβάσιμο περιβάλλον άθλησης (πχ επίπεδο χώρο για μαθητές που χρησιμοποιούν αναπηρικό αμαξίδιο), • προσαρμοσμένο αθλητικό υλικό (π.χ. μπάλες με κουδουνάκια για μαθητές με περιορισμούς όρασης), • καλή προετοιμασία και βελτίωση στάσεων και συμπεριφορών του ανθρώπινου σχολικού περιβάλλοντος (μαθητές χωρίς αναπηρία, εκπαιδευτικοί, γονείς, κτλ) 3) Είναι οι Καθηγητές Φυσικής Αγωγής εκπαιδευμένοι σε τεχνικές προσαρμογής του μαθήματος Φυσικής Αγωγής για να εκπαιδεύσουν από κοινού μαθητές με και χωρίς αναπηρία? Εδώ τα πράγματα είναι ακόμα πιο τεκμηριωμένα καθώς έχουν γίνει αρκετές έρευνες στα ελληνικά σχολεία που ερεύνησαν τις απόψεις καθηγητών Φυσικής Αγωγής σχετικά με την ετοιμότητα τους να διδάξουν από κοινού μαθητές με και χωρίς αναπηρία στα γενικά σχολεία. Οι έρευνες αυτές έδειξαν ότι αν και οι καθηγητές φυσικής αγωγής έχουν θετική πρόθεση, ωστόσο νιώθουν αμηχανία, φόβο ακόμα και άρνηση να διδάξουν σε τέτοιο περιβάλλον ένταξης. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΣΤΑ ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ Οι παρακάτω προτάσεις έρχονται σε συνέχεια των προαναφερθέντων εμποδίων που εμποδίζουν την επιτυχημένη συμμετοχή των μαθητών με αναπηρία στο μάθημα φυσικής αγωγής στα γενικά σχολεία. Είναι απλές, φθηνές και ΑΜΕΣΑ ΕΦΑΡΜΟΣΙΜΕΣ! Πολλές από αυτές εφαρμόζονται ήδη αποσπασματικά σε ορισμένες περιπτώσεις αλλά θεωρούμε ιδιαίτερα κρίσιμο να εφαρμοσθούν σε πιο επίσημη και διαδεδομένη βάση από τους υπεύθυνους εκπαιδευτικών σχεδιασμών των μαθημάτων Φυσικής Αγωγής και Αγωγής Υγείας. 1) Να οργανωθούν άμεσα εκπαιδευτικά σεμινάρια σε καθηγητές Φυσικής Αγωγής και ιδιαίτερα σε αυτούς των οποίων τα σχολεία φιλοξενούν μαθητές/τριες με αναπηρία. Τα σεμινάρια αυτά να έχουν άμεσα πρακτικό χαρακτήρα και όχι θεωρητικό μόνο πλαίσιο. Ενδεικτικά αναφέρουμε: • ενημέρωση για Παραολυμπιακά αθλήματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο κανονικό πρόγραμμα φυσικής αγωγής ακόμα και από μαθητές χωρίς αναπηρία με παιγνιώδη μορφή (πχ βόλεϊ καθιστών με ελαφριά μπάλα, γκολμπολ , μπότσια κ.λ.π.), • πρακτικές εφαρμογές προσαρμογών που μπορούν χρησιμοποιηθούν στην διδασκαλία για συγκεκριμένες μορφές αναπηρίας που μπορεί να έχει κάποιος μαθητής (π.χ. χρήση συμμαθητή σαν συναθλητή-οδηγό ενός μαθητή με τύφλωση όταν τρέχουν στο ζέσταμα, κτλ) • όλοι οι εκπαιδευτικοί να μάθουν τρόπους οργάνωσης εκπαιδευτικών δράσεων και εργασιών (projects) με θέμα τον σεβασμό και την αντιμετώπιση της διαφορετικότητας και της αναπηρίας 2) Εισαγωγή του θεσμού του «συμβούλου ειδικής φυσικής αγωγής». Σε κάποιες χώρες του εξωτερικού, χρησιμοποιείται ο θεσμός του «συμβούλου ειδικής φυσικής αγωγής». Κάποιοι «εξειδικευμένοι καθηγητές φυσικής αγωγής στην διδασκαλία μαθητών με αναπηρία» αναλαμβάνουν ρόλο αξιολόγησης αναγκών και συμβουλευτικό ρόλο προς τους καθηγητές φυσικής αγωγής που έχουν στο γενικό σχολείο τους μαθητές με αναπηρία και αντιμετωπίζουν δυσκολίες στον σχεδιασμό κοινών προγραμμάτων όλων των μαθητών τους. Αυτοί αναλαμβάνουν από κοινού συνεργασία με τους γυμναστές των σχολείων και επεξεργάζονται τρόπους αποτελεσματικής συμμετοχής των μαθητών με αναπηρία στη γενική τάξη φυσικής αγωγής. 3) Προετοιμασία των μαθητών χωρίς αναπηρία και βελτίωση των στάσεων τους και πεποιθήσεων τους απέναντι στην διαφορετικότητα και την αναπηρία. Αν θέλουμε οι μαθητές χωρίς αναπηρία να δεχθούν με θετικό τρόπο συμμαθητές τους με αναπηρία σε κοινά προγράμματα Φυσικής Αγωγής στο γενικό σχολείο πρέπει να μεριμνήσουμε ώστε να: • Έρθουν σε επαφή με την έννοια της διαφορετικότητας και της αναπηρίας μέσα από θετική αλληλεπίδραση με άτομα με αναπηρία που λειτουργούν ως εμψυχωτές και θετικά πρότυπα προσπάθειας και επίτευξης στόχων στη ζωή • Εκτιμήσουν την αναπηρία στην ρεαλιστική της διάσταση (δυσκολία και όχι ανικανότητα) • Προβληματιστούν και να αποκτήσουν κριτική σκέψη σχετικά με κοινωνικά στερεότυπα που προβάλουν τη σωματική αρτιμέλεια σαν απαραίτητη προϋπόθεση ευτυχίας, επιτυχίας και προόδου στη ζωή • Γνωρίσουν απλούς καθημερινούς τρόπους διευκόλυνσης των ατόμων με αναπηρία στον κοινωνικό τους περίγυρο (τρόπους επικοινωνίας, σεβασμός κοινωνικών διευκολύνσεων και προσβασιμότητας για τα άτομα με αναπηρία) • Αναπτύξουν ενσυναίσθηση για τα άτομα με διαφορετικές ανάγκες και χαρακτηριστικά. Αυτό μπορεί να γίνει με απλούς και εφαρμόσιμους τρόπους και σε συνεργασία με αθλητικούς φορείς που ασχολούνται με τον Παραολυμπιακό αθλητισμό όπως για παράδειγμα την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΑΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ. Δράσεις που θα μπορούσαν να γίνονται τα σχολεία σε συνεργασία με την Ελληνική Παραολυμπιακή Επιτροπή προς αυτήν την κατεύθυνση είναι: • Παρουσίαση οπτικού υλικού σχετικού με Παραολυμπιακά αθλήματα με έμφαση σε Έλληνες αθλητές και αθλήτριες και τις αθλητικές τους επιτυχίες. • Αλληλεπιδραστική συζήτηση των μαθητών και εκπαιδευτικών με αθλητές/τριες με αναπηρία και στελέχη του Παραολυμπιακού Κινήματος σχετικά με αθλητικά αλλά και κοινωνικά θέματα που άπτονται της αναπηρίας και της αίσθησης της διαφορετικότητας στο κοινωνικό γίγνεσθαι. • Βιωματική εκπαίδευση σχετικά με την αναπηρία και τη διαφορετικότητα μέσα από τη συμμετοχή των μαθητών σε παιγνιώδης εκπαιδευτικές δραστηριότητες. • Συνεργασία της Ελληνικής Παραολυμπιακής Επιτροπής και του Υπουργείου Παιδείας, δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων σε μαθητικές - σχολικές εκδηλώσεις (αθλητικούς αγώνες) με επιδείξεις Παραολυμπιακών αθλημάτων, συναντήσεις ομιλίες Παραολυμπιακών αθλητών, βιωματικές δράσεις κ.λ.π. Δραστηριότητες εμβάθυνσης και αξιολόγησης με επακόλουθες δράσεις όπως εκπόνηση διαθεματικών σχεδίων εργασίας (projects) με θέμα τη διαφορετικότητα. Η συνεργασία αυτή μπορεί να αφορά δράσεις όπως: • επισκέψεις των μαθητών σε αθλητικούς αγώνες για άτομα με αναπηρία, • διοργάνωση αθλητικής Παραολυμπιακής ημέρας στο σχολείο με την μορφή σχολικής εκδήλωσης, • παροχή σχετικού εκπαιδευτικού και αθλητικού υλικού από την Ελληνική Παραολυμπιακή Επιτροπή στους μαθητές που ενδιαφέρονται να εμβαθύνουν σε ζητήματα διαφορετικότητας και αναπηρίας. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Σχεδιάζοντας το επόμενο βήμα που είναι η διοργάνωση «αθλητικών σχολικών αγώνων» για μαθητές με αναπηρία είναι σημαντικό να σχεδιάσουμε παράλληλα προσεκτικά και το πρώτο και ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΟ βήμα. ΤΗΝ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΣΤΟ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΑ ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ! Αν επιτύχουμε την ενεργητική ένταξη των μαθητών με αναπηρία στις γενικές τάξεις Φυσικής Αγωγής τότε θα μπορέσουμε να πάμε αποτελεσματικά στο επόμενο βήμα που είναι οι αθλητικοί αγώνες για μαθητές με αναπηρία, οι οποίοι θα πρέπει να συνδιοργανώνονται μαζί με τους υπόλοιπους σχολικούς αθλητικούς αγώνες και όχι σε απομονωμένο – περιθωριοποιημένο (γκετοποιημένο) πλαίσιο «ειδικών αναπηρικών αγώνων», στα πρότυπα κοινών αγώνων που διοργανώνονται σε χώρες του εξωτερικού για μαθητές με και χωρίς αναπηρία όπως πλέον συμβαίνει και στο Ολυμπιακό και Παραολυμπιακό κίνημα. Με τον τρόπο αυτό θα μπορέσουμε να αναβαθμίσουμε αισθητά τη Φυσική Αγωγή στα σχολεία και να αναδείξουμε το σύγχρονο ρόλο της σαν εκπαιδευτικό εργαλείο για την διδασκαλία θετικών στάσεων ζωής και συμπεριφοράς, κοινωνικών δεξιοτήτων, αποδοχής της διαφορετικότητας, των Ελλήνων μαθητών/τριών. Ευχαριστούμε για την ευκαιρία να εκθέσουμε τις προτάσεις μας και προσβλέπουμε σε σχόλια και προτάσεις προς την ενίσχυση της ένταξης και βελτίωσης της συμμετοχής μαθητών/τριων με αναπηρία στη σχολική Φυσική Αγωγή. Βασίλης Καλύβας Καθηγητής Φυσικής Αγωγής Σάκης Κωστάρης, Παραολυμπιονίκης - Υπεύθυνος Επικοινωνίας Ελληνικής Παραολυμπιακής Επιτροπής