ΣΧΟΛΙΑ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΩΝ ΙΤΕ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
Γενικά σχόλια
Κατατέθηκε (29/1/2012) προς διαβούλευση το κείμενο του νομοσχεδίου για το νέο θεσμικό πλαίσιο για την Έρευνα, Τεχνολογία και Καινοτομία (http://www.opengov.gr/ypepth/wp-content/uploads/downloads/2012/01/sxedio_nomou_draft_asper050112-2.pdf) μετά από σειρά παλινωδιών.
Το νομοσχέδιο προς διαβούλευσης περιέχει σειρά θετικών προβλέψεων όπως η περαιτέρω μορφοποίηση και στήριξη του "Ενιαίου Χώρου Έρευνας και Εκπαίδευσης" μέσω της καθιέρωσης κινητικότητας ερευνητών προς τα ΑΕΙ και καθηγητών ΑΕΙ προς Ερευνητικά Κέντρα (ΕΚ) και εταιρείες, η ένταξη όλων των χρηματοδοτούμενων από το δημόσιο ερευνητικών δράσεων στο Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Έρευνας και Καινοτομίας (Ε.Σ.Π.Ε.Κ.), η συστηματοποίηση της αξιολόγησης των ΕΚ αλλά και η καθιέρωση προγραμματικών συμφωνιών μεταξύ κυβέρνησης και ΕΚ. Πιό συγκεκριμμένα:
• Ο μακροχρόνιος και συντονισμένος προγραμματισμός των ερευνητικών δράσεων μέσω Ε.Σ.Π.Ε.Κ. αποτελεί μια από τις αναγκαίες προϋποθέσεις για τον προσανατολισμό της έρευνας προς Εθνικά στρατηγικούς τομείς αλλά και στην Επιστημονική και Τεχνολογική Αριστεία.
• Η προβλεπόμενη κινητικότητα ερευνητών προς τα ΑΕΙ και αντίστροφα καθηγητών ΑΕΙ προς τα ΕΚ με τη καθιέρωση των "Καθηγητών Έρευνας" και των "Συνεργαζόμενων Ερευνητών" συμβάλει στη δημιουργία του "Ενιαίου Χώρου Έρευνας και Εκπαίδευσης" στη βάση μιας κοινά αποδεκτής αρχής "αμοιβαιότητας και αντιστροφής" ρόλων ιδρυμάτων και στελεχών, προάγοντας την βέλτιστη εκμετάλλευση και συμπληρωματικότητα του εθνικού ερευνητικού δυναμικού.
• Η αξιολόγηση των Κέντρων/Ινστιτούτων μέσω του διεθνώς αποδεκτού συστήματος των επιτροπών κρίσης από επιστήμονες διεθνούς κύρους (peer-review) αποτελεί πρώτιστη ανάγκη και αναγκαίο συστατικό για τη πραγματοποίηση υψηλής ποιότητας έρευνας και την εδραίωση της αξιοκρατίας. Συμπληρωματικά προς αυτή, ο θεσμός των προγραμματικών συμφωνιών θα επιτρέψει την καλύτερη οργάνωση των ΕΚ, τον περιορισμό του κατακερματισμού των ερευνητικών δραστηριοτήτων, τον προσανατολισμό στους στόχους του Ε.Σ.Π.Ε.Κ. αλλά και καλύτερη οικονομική διαχείριση. Είναι αναγκαίο όμως, να υπάρξει συντονισμός μεταξύ της αξιολόγησης και των προγραμματικών συμφωνιών ώστε να τίθενται ρεαλιστικοί και συμβατοί με τη διεθνή πρωτοπορία στόχοι αλλά και να αποτιμάται η υλοποίηση των προγραμματικών συμφωνιών μέσω της ανεξάρτητης αξιολόγησης.
Δυστυχώς το υπό διαβούλευση σχέδιο περιέχει και σειρά αρνητικών σημείων όπως η υιοθέτηση ενός μοντέλου λειτουργίας και διοίκησης των ΕΚ που ομοιάζει περισσότερο με αυτά των ιδιωτικών εταιρειών παρά ερευνητικών ιδρυμάτων δημοσίου συμφέροντος αλλά και η έλλειψη σαφών προβλέψεων για την αναβάθμιση του θεσμού του ερευνητή.
• Η Επιστημονική Αριστεία των ΕΚ επιτυγχάνεται μέσω της στελέχωσής τους με ερευνητές οι οποίοι διακρίνονται από το υψηλής ποιότητας έργο τους με βάση τα διεθνή δεδομένα. Η προσέλκυση αλλά και η παραμονή παρόμοιων ερευνητών στα ΕΚ απαιτεί την αναγνώριση αλλά και αναβάθμιση του θεσμού του ερευνητή στον Ελλαδικό χώρο. Δυστυχώς το υπό διαβούλευση σχέδιο δεν αντιμετωπίζει αυτό το θέμα παρά κάποιες θετικές προβλέψεις όπως η δυνητική καθιέρωση χρηματικών βραβείων για ερευνητές με εξαιρετική επίδοση. Αφιερώνεται μικρό τμήμα του στον ρόλο του θεσμού του Ερευνητή σε αντίθεση με τον νόμο για τα ΑΕΙ όπου αφιερώνεται ολόκληρο τμήμα του νόμου (Ν.4009/2011, Μέρος Α’, Άρθρα 17, 18,..) στην περιγραφή των προσόντων και των διαδικασιών εκλογής των καθηγητών ΑΕΙ. Επίσης δεν προβλέπεται η εξίσωση αποδοχών αντίστοιχων βαθμίδων Ερευνητών και μελών ΔΕΠ παρά τις διαβεβαιώσεις της πολιτικής ηγεσίας. Συνεπώς αντί για αναβάθμιση επιχειρείται η υποβάθμιση της θέσης του ερευνητή....
• Το προωθούμενο μοντέλο λειτουργίας και διοίκησης των ΕΚ στηρίζεται σε ένα, ολιγομελές και μη αντιπροσωπευτικό όλων των Ινστιτούτων, Διοικητικό Συμβούλιο (ΔΣ) στο οποίο προΐσταται ο Πρόεδρος με αυξημένη εξουσία σε σχέση με το παρελθόν και εισάγεται ο θεσμός του Γενικού Διευθυντή στον οποίο ανατίθεται η οικονομική και διοικητική διαχείριση του ΕΚ. Ο εσωτερικός κανονισμός των ΕΚ αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα αφού μέσω αυτού θα ρυθμίζεται σειρά θεμάτων τα οποία αποτελούσαν αντικείμενο συγκεκριμένων άρθρων στους προηγούμενους νόμους για την έρευνα (N. 3654/2008 υπό αναστολή και Ν.1514/1985 που αποτελεί και το ισχύον νομικό καθεστώς).
• Στο παρόν σχέδιο υποβαθμίζεται ο ρόλος βασικών πυλώνων της παρούσας διοικητικής δομής των ΕΚ όπως οι διευθυντές και τα Επιστημονικά Συμβούλια Ινστιτούτων. Ο ρόλος τους θα καθορισθεί στον εσωτερικό κανονισμό των ιδρυμάτων ο οποίος μπορεί να αλλάζει με μια απλή απόφαση του ΔΣ του ΕΚ για όποιο θέμα δεν ρυθμίζεται από σχετικό νόμο. Αυτό ενέχει τον κίνδυνο να δημιουργήσει ΕΚ με εντελώς διαφορετικούς τρόπους λειτουργίας και ένα μεταβλητό περιβάλλον εργασίας για τους Ερευνητές που θα τους αποσπά από το κύριο έργο τους, την επίτευξη έρευνας υψηλής ποιότητας.
• Η ανισοβαρής προσέγγιση σειράς θεμάτων αποδεικνύει ότι το σχέδιο προς διαβούλευση αποτελεί συρραφή διαφορετικών εισηγήσεων και υποδεικνύει έλλειψη συνεκτικού οράματος για την έρευνα. Παραδείγματος χάριν, ενώ στο σχέδιο υπό διαβούλευση αφιερώνονται λίγες γραμμές για το ρόλο των διευθυντών και των Επιστημονικών Συμβουλίων Ινστιτούτων, γίνεται εκτενής αναφορά στην περιγραφή του νέου θεσμού του Γενικού Διευθυντή.
• Δεν έχουν κατατεθεί προς διαβούλευση οι μεταβατικές διατάξεις οι οποίες είναι κρίσιμες για σειρά θεμάτων όπως τι θα γίνει με τους ήδη υπηρετούντες ΕΛΕ (Ειδικοί Λειτουργικοί Επιστήμονες) και Ερευνητές Δ’, οι θέσεις των οποίων καταργούνται.
• Πρέπει να προβλέπεται η δημιουργία ενός Εθνικού Μητρώου Καινοτομικών Επιχειρήσεων Υψηλής Τεχνολογίας. Η δημιουργία αυτού του μητρώου είναι απαραίτητη ώστε να είναι γνωστές στην ερευνητική κοινότητα οι επιχειρήσεις αυτές, αλλά και να είναι αυτές που θα έχουν την κύρια χρηματοδότηση μέσω των σχετικών ερευνητικών προγραμμάτων.
Εν κατακλείδι, το σχέδιο χρήζει δραστικών αλλαγών κυρίως στα θέματα που αφορούν την αναβάθμιση των Ερευνητών αλλά και το μοντέλο διοίκησης των ΕΚ.
Αναλυτικά Σχόλια
Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στις επιμέρους προβλέψεις και ιδιαίτερα σε αυτές που πρέπει να συμπληρωθούν, τροποποιηθούν, εξειδικευθούν, κλπ., ενώ για τις υπόλοιπες υπονοείται η καταρχήν συμφωνία μας.
ΜΕΡΟΣ Α. Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΝΟΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α’. ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 1. Πρέπει να δοθούν οι ορισμοί του "Ερευνητή" και "Ερευνητικού Προσωπικού" όπως ακολούθως:
24. "Ερευνητές": Επιστήμονες, κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος που εργάζονται για την παραγωγή ή τη βελτίωση γνώσεων και εφαρμογή τους, για την παραγωγή νεών ή βελτιωμένων προϊόντων, διαδικασιών, μεθόδων και συστημάτων και μπορούν να παρέχουν εκπαιδευτικό και διοικητικό έργο.
25. "Ερευνητικό προσωπικό": Το σύνολο των ερευνητών ενός Ερευνητικού Κέντρου.
Άρθρο 4. Εδάφιο 3. Να προστεθεί και μία παράγραφος η οποία να αναφέρει "ΣΤ. Την υπάρχουσα, στη χώρα, Ερευνητική και Τεχνολογική Αριστεία."
Άρθρο 5. Εδάφιο 1. Δεν είναι εύλογη η σκοπιμότητα ύπαρξης αυτού του εδαφίου στο νόμο. Έχοντας πικρή εμπειρία από το παρελθόν, όπου μεγάλα ποσά διατέθηκαν για παρόμοιες δραστηριότητες σε βάρος των καθαρά ερευνητικών δραστηριοτήτων, θα προτείναμε ο νόμος να περιορίζει το ύψος χρηματοδότησης αυτών μέσω καθιέρωσης μεγίστου ποσοστού σε σχέση με τη συνολική ερευνητική χρηματοδότηση.
Εδάφιο 5-7. Επίσης δεν είναι εύλογη η σκοπιμότητα ύπαρξης αυτών των λεπτομερειακών εδαφίων των σχετικών με τις αμοιβές των αξιολογητών σε ένα ιδιαίτερα λιτό νομοσχέδιο.
Εδάφιο 9. Είναι θετικό το γεγονός ότι προβλέπονται χρηματικά βραβεία για ερευνητές με εξαιρετική επίδοση αν και η διατύπωση δεν είναι η καλύτερη δυνατή λόγω ασάφειας ως προς την υλοποίησή της. Προτείνουμε να αφαιρεθούν οι λέξεις "...μπορεί να..." ώστε να μην είναι μια "εν δυνάμει" πρόβλεψη αλλά κάτι που θα καθιερωθεί σίγουρα. Η αρχή της διαιδκασίας μπορεί να εξειδικευθεί στο άρθρο 29.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β’. ΟΡΓΑΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
Συμφωνούμε στις περισσότερες προβλέψεις.
Άρθρο 9. Εδάφιο 5. Παράγραφος ΣΤ. Είναι θετικό το γεγονός ότι η επιτροπή κρίσης των ερευνητών ορίζεται από το ΤΕΣ γιατί με αυτό το τρόπο η όλη διαδικασία γίνεται πιο αξιοκρατική και ανεξάρτητη από τις «εσωτερικές διεργασίες» του ΕΚ από το οποίο προέρχεται ο ερευνητής.
ενώ υπάρχουν δύο σημεία τα οποία χρήζουν διόρθωσης/συμπλήρωσης:
Άρθρο 11.
Μεταξύ των δύο εναλλακτικών διατυπώσεων η δεύτερη μοιάζει πιό ρεαλιστική αφού η διαχείριση των δράσεων Ε&Τ των άλλων, εκτός ΥΠΠΔΒΜΘ, από έναν εμπειρογνώμονα ο οποίος θα αναφέρεται και εργάζεται στη Γ.Γ.Ε.Τ. απαιτεί διαχρονική συμφωνία από μέρους Υπουργών και αντίστοιχων μηχανισμών.
Επίσης τα εδάφια 3, 5 και 6 της εναλλακτικής διατύπωσης 1 διακρίνονται από μεταξύ τους αντιφάσεις.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΕΡΕΥΝΑΣ
Υπάρχει σειρά προβλέψεων στις οποίες πρέπει να γίνουν διευκρινίσεις ή/και συμπληρώσεις/διορθώσεις.
Άρθρο 13. Εδάφιο 2. Καθιερώνεται ο θεσμός του "Καθηγητή Έρευνας" για τους Ερευνητές οι οποίοι θα συμμετέχουν σε Μεταπτυχιακά Προγράμματα. Δυστυχώς όμως ο θεσμός αυτός περιορίζεται μόνο στα δι-ιδρυματικά Μεταπτυχιακά Προγράμματα και όχι γενικά για οποιοδήποτε Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα και ο περιορισμός αυτός θα πρέπει να αρθεί.
Εδάφιο 4. Καθιερώνεται ο θεσμός του "Επισκέπτη Ερευνητή" χωρίς όμως να είναι ξεκάθαρος ο σκοπός και η αναγκαιότητα αυτού του θεσμού. Διαφαίνεται ότι αντιστοιχεί μάλλον σε μεταδιδακτορικό ερευνητή (post-doc) και η χρηματοδότηση δεν μπορεί να προέρχεται από τον τακτικό πρϋπολογισμό του ΕΚ. Αν πληρώνονται από πρόγραμμα του εποπτεύοντα ερευνητή τότε ποιός ο λόγος της τριμελούς επιτροπής άλλων ερευνητών για την επιλογή του;
Άρθρο 16. Εδάφια 3-7. Δεν είναι εύλογη η αναγκαιότητα των σχετικών εδαφίων αφού δεν θα καλύπτονται από τον κρατικό προϋπολογισμό τα σχετικά έξοδα του αποθετηρίου ενώ είναι γνωστό ότι για τη μεγάλη πλειοψηφία των δημοσιεύσεων έχουν εκχωρηθεί τα πνευματικά δικαιώματα (copyright) στα περιοδικά δημοσίευσης.
Επίσης πρέπει να προβλεφθεί με ξεχωριστό άρθρο η ίδρυση Εθνικού Μητρώου Καινοτομικών Επιχειρήσεων Υψηλής Τεχνολογίας στο οποίο θα εντάσσονται επιχειρήσεις οι οποίες: (1) δραστηριοποιούνται σε τομείς υψηλής τεχνολογίας όπως ορίζονται αυτοί κατά τη διεθνή πρακτική, (2) έχουν τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης με ειδικευμένο προσωπικό, (3) πάνω από το 30% του κύκλου εργασιών τους προέρχεται από τεχνολογία αναπτυγμένη από την ίδια την επιχείρηση (πατέντες, ερευνητικά προγράμματα).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ. ΣΥΝΔΕΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ
Άρθρο 17. Εδάφιο 2. Η ρύθμιση των δικαιωμάτων βιομηχανικής και πνευματικής ιδιοκτησίας επαφίεται στον εσωτερικό κανονισμό ενώ θα μπορούσε με μια παράγραφο να ξεκαθαρισθεί το τοπίο όσον αφορά αν μια πατέντα είναι "Υπηρεσιακή" ή "Εξαρτημένη". Στη πρώτη περίπτωση θα εντάσσονται οι πατέντες που προκύπτουν από συγκεκριμένη χρηματοδότηση έχοντας αυτόν το στόχο ενώ όλες οι υπόλοιπες θα θεωρούνται "Εξαρτημένες" ως κύημα της ερευνητικής εργασίας των ερευνητών στα πλαίσια του ΕΚ. Αφήνοντας το θέμα στον εσωτερικό κανονισμό ο οποίος μπορεί να τις θεωρεί όλες «υπηρεσιακές» και χωρίς αντίστοιχη νομολογία θα πρέπει ο κάθε ερευνητής, που θεωρεί ότι στην περίπτωσή του δεν ισχύει η «υπηρεσιακή», να προσφεύγει στα δικαστήρια..... Προφανώς η συγκεκριμένη πρόβλεψη αποτελεί αντικίνητρο ώστε οι ερευνητές να καταθέτουν διπλώματα ευρεσιτεχνίας αλλά και να ιδρύουν εταιρείες-τεχνοβλαστούς.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε. ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ
Άρθρο 18. Εδάφιο 4. Ο αριθμός των αξιολογητών δεν πρέπει να είναι σαφώς καθορισμένος (3 για αξιολόγηση Ινστιτούτων και πέντε για αξιολόγηση ΕΚ) αλλά να εξαρτάται από τον αριθμό των κυριότερων ερευνητικών τομέων των υπό αξιολόγηση Ινστιτούτων/ΕΚ. Ιδιαίτερα μετά τις προωθούμενες συγχωνεύσεις τα Ινστιτούτα θα έχουν πολλές διαφορετικές κατευθύνσεις και η αξιολόγηση από μη-ειδικούς στο κάθε αντικείμενο θα δημιουργεί πρόβλημα ποιότητας στη διαδικασία αξιολόγησης.
Οι εξωτερικές αξιολογήσεις θα πρέπει να πραγματοποιούνται προς το τέλος υλοποίησης των προγραμματικών συμφωνιών του άρθρου 28 ώστε να αξιολογείται και η εκτέλεση της προγραμματικής συμφωνίας κατά τη προηγούμενη περίοδο αλλά και να προτείνονται δράσεις για την επόμενη.
ΜΕΡΟΣ Β.
ΣΤ. ΟΡΓΑΝΩΣΗ, ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ
Το παρόν κεφάλαιο είναι το προβληματικότερο του σχεδίου υπό διαβούλευση. Το προτεινόμενο μοντέλο διοίκησης είναι κατάλληλο για ένα ερευνητικό περιβάλλον στο οποίο συνυπάρχουν ΕΚ με διαφορετική φιλοσοφία οργάνωσης, λειτουργίας και στόχων. Επίσης θα ήταν κατάλληλο για ΕΚ που ανήκουν σε εταιρείες. Εν πάση περιπτώσει, δεν είναι κατάλληλο για ένα ευρωπαϊκό ερευνητικό σύστημα κεντρικά καθοδηγούμενο και χρηματοδοτούμενο. Στη συνέχεια αναφέρονται τα προβληματικότερα σημεία.
Άρθρο 20. Εδάφιο 1. Δεν είναι δυνατόν να επαφίεται σειρά σημαντικών ρυθμίσεων στον εσωτερικό κανονισμό όπως ο ρόλος των Διευθυντών και των Επιστημονικών Συμβουλίων Ινστιτούτων και ο τρόπος αξιολόγησης του Γενικού Διευθυντή του ΕΚ, των Διευθυντών Ινστιτούτων, των ερευνητών Α’ και Β΄ βαθμίδας. Θα πρέπει τα παραπάνω να αποτελέσουν ξεχωριστά άρθρα του παρόντος νόμου.
Άρθρο 22. Εδάφιο 2. Το Διοικητικό Συμβούλιο αναδεικνύεται στο κύριο όργανο διοίκησης των ΕΚ υποβαθμίζοντας τον ρόλο του Διευθυντή Ινστιτούτου. Θεωρούμε ότι αυτό έρχεται σε αντίφαση με τη προσπάθεια συγχωνεύσεων Ινστιτούτων και ΕΚ η οποία θα έχει σαν συνέπεια τη δημιουργία μεγάλων ΕΚ με προφανή δυσκολία διοίκησης από ένα επταμελές ή εννεαμελές ΔΣ. Στα Διοικητικά Συμβούλια πρέπει υποχρεωτικά να παρίσταται εκπρόσωπος της ΓΓΕΤ ως εκπρόσωπος της Ελληνικής Πολιτείας.
Αντίθετα, ο ρόλος των Διευθυντών Ινστιτούτων θα πρέπει να συνεχίσει να είναι σημαντικός, ενώ τα Επιστημονικά Συμβούλια Ινστιτούτων θα έπρεπε να αναβαθμισθούν ώστε να έχουν ένα σαφή, ελεγκτικό της λειτουργίας του Ινστιτούτου, ρόλο. Δεν είναι κατανοητή η ανατροπή του διοικητικού μοντέλου των ΕΚ των τελευταίων 30 χρόνων, το οποίο μάλλον ήταν επιτυχημένο και το οποίο θα έπρεπε να βελτιωθεί και όχι να ανατραπεί.
Άρθρο 24. Εδάφια 2-5. Εισάγεται για πρώτη φορά ο θεσμός του «Γενικού Διευθυντή» για να απαλλάξει τον Πρόεδρο του ΔΣ των ΕΚ από γραφειοκρατικά καθήκοντα και από τη καθημερινή διοικητική και οικονομική διαχείριση. Δεν υπάρχει αντίρρηση σε επίπεδο αρχών για τη καθιέρωση αυτού του θεσμού εφόσον ο ρόλος του περιορίζεται σε καθαρά διοικητικά καθήκοντα χωρίς καμιά αποφασιστική αρμοδιότητα σε ερευνητικά θέματα.
Δεν είναι κατανοητή και εύλογη η πρόβλεψη για πενταετή θητεία τη στιγμή που όλα τα υπόλοιπα όργανα (Πρόεδρος, μέλη ΔΣ, Δντές Ινστιτούτων) έχουν τετραετή θητεία (Εδάφιο 2).
Στα προσόντα του Γενικού Διευθυντή (Εδάφιο 3) θα πρέπει να συμπεριληφθεί και πρόβλεψη ότι η κατοχή μεταπτυχιακών τίτλων σπουδών αποτελεί ένα από τα κριτήρια επιλογής.
Θα πρέπει να του αφαιρεθεί η αρμοδιότητα να "διοικεί το προσωπικό, να διαχειρίζεται προσλήψεις κλπ" δηλαδή να αφαιρεθεί η παράγραφος "ζ" (Εδάφιο 5).
Άρθρο 25. Εδάφιο 9. Δεν προσδιορίζεται ο ρόλος και οι αρμοδιότητες των Διευθυντών Ινστιτούτων σε αντίθεση με τον Γενικό Διευθυντή για τον οποίο γίνεται λεπτομερής περιγραφή. Θα έπρεπε να υπάρχει ξεχωριστό άρθρο με πλήρη περιγραφή του θεσμού.
Εδάφια 4-5. Στην επιτροπή κρίσης για την εκλογή Διευθυντή θα πρέπει να συμμετέχει και ερευνητής Α’ από το οικείο Ινστιτούτο.
Άρθρο 26. Οι δύο προτάσεις που αναφέρονται είναι απαράδεκτες αφού καταργούν τα Επιστημονικά Συμβούλια Ινστιτούτων τα απαρτιζόμενα από εσωτερικά μέλη. Οι σχετικές προβλέψεις του υπό αναστολή νόμου 3654/2008 θα πρέπει να εισαχθούν και στο παρόντα νόμο με επιπλέον πρόβλεψη για ελεγκτικό της λειτουργίας του Ινστιτούτου αλλά και αποφασιστικό σε αναπτυξιακά θέματα, ρόλο. Εν δυνάμει θα μπορούσε να καθιερωθεί και ένα συμβουλευτικό συμβούλιο (Scientific Advisory Committee-SAC) Ινστιτούτου.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ
Άρθρο 27. Αποτελεί απαράδεκτο γεγονός το ότι δεν εξασφαλίζεται κατ’ελάχιστον η μισθοδοσία του μόνιμου προσωπικού των ΕΚ μέσω της τακτικής επιχορήγησης. Θα έπρεπε να αναφέρεται ότι η τακτική επιχορήγηση είναι κατ’ ελάχιστον ίση με το κόστος της μισθοδοσίας του μόνιμου προσωπικού εφόσον οι αντίστοιχες προγραμματικές συμφωνίες του άρθρου 28 έχουν εκπληρωθεί σύμφωνα με την αξιολόγηση της διεθνούς επιτροπής (βλ. άρθρο 18 και σχετικό σχόλιο).
Άρθρο 28. Οι προγραμματικές συμφωνίες πρέπει να συνδεθούν με την εξωτερική αξιολόγηση όπως περιγράφηκε στο σχόλιο του άρθρου 18.
Άρθρο 29. Οι προβλέψεις για τα Κέντρα Ερευνητικής Αριστείας είναι ανεπαρκείς. Πρέπει να καθορισθεί το μέγεθος του κέντρου Ερευνητικής Αριστείας. Είναι ολόκληρα ΕΚ και ΑΕΙ; Ή Ινστιτούτα EK και Τμήματα AEI; Ή ερευνητικές ομάδες και Τομείς;
Θα πρέπει να εξειδικευθεί και αναλυθεί η πρόβλεψη του άρθρου 5 (εδάφιο 9) για τα ετήσια βραβεία Ερευνητικής Αριστείας τα οποία θα απονέμονται στους ερευνητές που διακρίνονται για την Αριστεία τους σε παγκόσμιο επίπεδο.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η’. ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ
Το παρόν κεφάλαιο χρήζει επίσης σημαντικών διορθώσεων μιας και παραλείπει σειρά θεμάτων που έχουν επιτυχώς αντιμετωπιστεί στο ανάλογο τμήμα (άρθ. 17, 18, 77) του νόμου για τα ΑΕΙ (Ν. 4009/2011) όπως αναφέρονται στη συνέχεια.
Άρθρο 30. Εδάφιο 1. Ο ορισμός του ερευνητή πρέπει να ενταχθεί και στο άρθρο 1 του νόμου.
Εδάφιο 7. Με το εδάφιο αυτό δίνεται η δυνατότητα πρόσληψης ερευνητών χωρίς διδακτορικό δίπλωμα σε "..περιπτώσεις γνωστικών αντικειμένων εξαιρετικής και αδιαμφισβήτητης ιδιαιτερότητας...". Παρ’ότι δεν μας είναι προφανή τα αναφερόμενα ερευνητικά αντικείμενα ο νομοθέτης θα έπρεπε να φροντίσει για τη μη κατάχρηση αυτής της πρόβλεψης δίνοντας στο ΕΣΕΤΕΚ την αρμοδιότητα καθορισμού αυτών των αντικειμένων και όχι στον Εσωτερικό Κανονισμό των ΕΚ.
Ερευνητικές άδειες. Δεν υπάρχει καμία αναφορά σε αυτές ενώ αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της σταδιοδρομίας ενός ερευνητή.
Άρθρο 31. Πρέπει να ορισθεί με σαφήνεια ό όρος «ερευνητικό προσωπικό» το οποίο αναφέρεται πολλάκις στο συγκεκριμμένο άρθρο
Εδάφια 2 και 3. Τα εδάφια αυτά αντιφάσκουν μεταξύ τους όσον αφορά τα χρόνια αρχικής σύμβασης και στα χρόνια για τη προκήρυξη της θέσης τους στη περίπτωση των ερευνητών Γ’ (Η αρχική σύμβαση ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου θα έχει διάρκεια 4 ή 6 έτη;).
Εδάφιο 7 Δεν είναι προφανής η σκοπιμότητα του εδαφίου αφού η σχέση εργασίας καθορίζεται στα εδάφια 3 και 4 του ίδιου άρθρου. Αν αφορά άλλο προσωπικό γιατί εντάσσεται σε άρθρο σχετικό με τους ερευνητές;
Εδάφιο 8. Δεν καθιερώνεται η μισθολογική εξίσωση με τα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ πράγμα που οδηγεί σε υποβάθμιση του θεσμού του Ερευνητή με αδυναμία προσέλκυσης αξιόλογων επιστημόνων, αλλά και αδυναμία παραμονής των ήδη υπηρετούντων, σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στα ΕΚ του ανεπτυγμένου κόσμου.
Άρθρο 32. Θα πρέπει να θεσμοθετηθούν θέσεις προσωπικού υψηλής εξειδίκευσης η ανάγκη των οποίων είναι προφανής μετά την κατάργηση των θέσεων ΕΛΕ.
ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο δεν εμφανίζονται οι μεταβατικές διατάξεις για σειρά θεμάτων που θα προκύψουν μετά τη ψήφιση του νόμου. Χαρακτηριστικά πρέπει να τονισθούν τα ακόλουθα:
Θέμα ΕΛΕ. Πρέπει να δίνεται η δυνατότητα παραμονής των ήδη υπηρετούντων ΕΛΕ σε προσωποπαγείς θέσεις με δυνατότητα εξέλιξης στην ανώτερη βαθμίδα (ΕΛΕ Α'), δηλαδή να ισχύει για αυτούς το προηγούμενο νομικό καθεστώς.
Θέμα ήδη υπηρετούντων Ερευνητών Γ’ και Ερευνητών Δ’. Θα πρέπει να προβλεφθούν ανάλογες με το άρθ. 77 του Ν. 4009/2011 διατάξεις για τους ήδη υπηρετούντες Ερευνητές Γ’ και Δ’ βαθμίδας, κατ’ αντιστοιχία με τον Επίκουρο και τον Λέκτορα επί θητεία.
ΣΧΟΛΙΑ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΩΝ ΙΤΕ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ Γενικά σχόλια Κατατέθηκε (29/1/2012) προς διαβούλευση το κείμενο του νομοσχεδίου για το νέο θεσμικό πλαίσιο για την Έρευνα, Τεχνολογία και Καινοτομία (http://www.opengov.gr/ypepth/wp-content/uploads/downloads/2012/01/sxedio_nomou_draft_asper050112-2.pdf) μετά από σειρά παλινωδιών. Το νομοσχέδιο προς διαβούλευσης περιέχει σειρά θετικών προβλέψεων όπως η περαιτέρω μορφοποίηση και στήριξη του "Ενιαίου Χώρου Έρευνας και Εκπαίδευσης" μέσω της καθιέρωσης κινητικότητας ερευνητών προς τα ΑΕΙ και καθηγητών ΑΕΙ προς Ερευνητικά Κέντρα (ΕΚ) και εταιρείες, η ένταξη όλων των χρηματοδοτούμενων από το δημόσιο ερευνητικών δράσεων στο Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Έρευνας και Καινοτομίας (Ε.Σ.Π.Ε.Κ.), η συστηματοποίηση της αξιολόγησης των ΕΚ αλλά και η καθιέρωση προγραμματικών συμφωνιών μεταξύ κυβέρνησης και ΕΚ. Πιό συγκεκριμμένα: • Ο μακροχρόνιος και συντονισμένος προγραμματισμός των ερευνητικών δράσεων μέσω Ε.Σ.Π.Ε.Κ. αποτελεί μια από τις αναγκαίες προϋποθέσεις για τον προσανατολισμό της έρευνας προς Εθνικά στρατηγικούς τομείς αλλά και στην Επιστημονική και Τεχνολογική Αριστεία. • Η προβλεπόμενη κινητικότητα ερευνητών προς τα ΑΕΙ και αντίστροφα καθηγητών ΑΕΙ προς τα ΕΚ με τη καθιέρωση των "Καθηγητών Έρευνας" και των "Συνεργαζόμενων Ερευνητών" συμβάλει στη δημιουργία του "Ενιαίου Χώρου Έρευνας και Εκπαίδευσης" στη βάση μιας κοινά αποδεκτής αρχής "αμοιβαιότητας και αντιστροφής" ρόλων ιδρυμάτων και στελεχών, προάγοντας την βέλτιστη εκμετάλλευση και συμπληρωματικότητα του εθνικού ερευνητικού δυναμικού. • Η αξιολόγηση των Κέντρων/Ινστιτούτων μέσω του διεθνώς αποδεκτού συστήματος των επιτροπών κρίσης από επιστήμονες διεθνούς κύρους (peer-review) αποτελεί πρώτιστη ανάγκη και αναγκαίο συστατικό για τη πραγματοποίηση υψηλής ποιότητας έρευνας και την εδραίωση της αξιοκρατίας. Συμπληρωματικά προς αυτή, ο θεσμός των προγραμματικών συμφωνιών θα επιτρέψει την καλύτερη οργάνωση των ΕΚ, τον περιορισμό του κατακερματισμού των ερευνητικών δραστηριοτήτων, τον προσανατολισμό στους στόχους του Ε.Σ.Π.Ε.Κ. αλλά και καλύτερη οικονομική διαχείριση. Είναι αναγκαίο όμως, να υπάρξει συντονισμός μεταξύ της αξιολόγησης και των προγραμματικών συμφωνιών ώστε να τίθενται ρεαλιστικοί και συμβατοί με τη διεθνή πρωτοπορία στόχοι αλλά και να αποτιμάται η υλοποίηση των προγραμματικών συμφωνιών μέσω της ανεξάρτητης αξιολόγησης. Δυστυχώς το υπό διαβούλευση σχέδιο περιέχει και σειρά αρνητικών σημείων όπως η υιοθέτηση ενός μοντέλου λειτουργίας και διοίκησης των ΕΚ που ομοιάζει περισσότερο με αυτά των ιδιωτικών εταιρειών παρά ερευνητικών ιδρυμάτων δημοσίου συμφέροντος αλλά και η έλλειψη σαφών προβλέψεων για την αναβάθμιση του θεσμού του ερευνητή. • Η Επιστημονική Αριστεία των ΕΚ επιτυγχάνεται μέσω της στελέχωσής τους με ερευνητές οι οποίοι διακρίνονται από το υψηλής ποιότητας έργο τους με βάση τα διεθνή δεδομένα. Η προσέλκυση αλλά και η παραμονή παρόμοιων ερευνητών στα ΕΚ απαιτεί την αναγνώριση αλλά και αναβάθμιση του θεσμού του ερευνητή στον Ελλαδικό χώρο. Δυστυχώς το υπό διαβούλευση σχέδιο δεν αντιμετωπίζει αυτό το θέμα παρά κάποιες θετικές προβλέψεις όπως η δυνητική καθιέρωση χρηματικών βραβείων για ερευνητές με εξαιρετική επίδοση. Αφιερώνεται μικρό τμήμα του στον ρόλο του θεσμού του Ερευνητή σε αντίθεση με τον νόμο για τα ΑΕΙ όπου αφιερώνεται ολόκληρο τμήμα του νόμου (Ν.4009/2011, Μέρος Α’, Άρθρα 17, 18,..) στην περιγραφή των προσόντων και των διαδικασιών εκλογής των καθηγητών ΑΕΙ. Επίσης δεν προβλέπεται η εξίσωση αποδοχών αντίστοιχων βαθμίδων Ερευνητών και μελών ΔΕΠ παρά τις διαβεβαιώσεις της πολιτικής ηγεσίας. Συνεπώς αντί για αναβάθμιση επιχειρείται η υποβάθμιση της θέσης του ερευνητή.... • Το προωθούμενο μοντέλο λειτουργίας και διοίκησης των ΕΚ στηρίζεται σε ένα, ολιγομελές και μη αντιπροσωπευτικό όλων των Ινστιτούτων, Διοικητικό Συμβούλιο (ΔΣ) στο οποίο προΐσταται ο Πρόεδρος με αυξημένη εξουσία σε σχέση με το παρελθόν και εισάγεται ο θεσμός του Γενικού Διευθυντή στον οποίο ανατίθεται η οικονομική και διοικητική διαχείριση του ΕΚ. Ο εσωτερικός κανονισμός των ΕΚ αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα αφού μέσω αυτού θα ρυθμίζεται σειρά θεμάτων τα οποία αποτελούσαν αντικείμενο συγκεκριμένων άρθρων στους προηγούμενους νόμους για την έρευνα (N. 3654/2008 υπό αναστολή και Ν.1514/1985 που αποτελεί και το ισχύον νομικό καθεστώς). • Στο παρόν σχέδιο υποβαθμίζεται ο ρόλος βασικών πυλώνων της παρούσας διοικητικής δομής των ΕΚ όπως οι διευθυντές και τα Επιστημονικά Συμβούλια Ινστιτούτων. Ο ρόλος τους θα καθορισθεί στον εσωτερικό κανονισμό των ιδρυμάτων ο οποίος μπορεί να αλλάζει με μια απλή απόφαση του ΔΣ του ΕΚ για όποιο θέμα δεν ρυθμίζεται από σχετικό νόμο. Αυτό ενέχει τον κίνδυνο να δημιουργήσει ΕΚ με εντελώς διαφορετικούς τρόπους λειτουργίας και ένα μεταβλητό περιβάλλον εργασίας για τους Ερευνητές που θα τους αποσπά από το κύριο έργο τους, την επίτευξη έρευνας υψηλής ποιότητας. • Η ανισοβαρής προσέγγιση σειράς θεμάτων αποδεικνύει ότι το σχέδιο προς διαβούλευση αποτελεί συρραφή διαφορετικών εισηγήσεων και υποδεικνύει έλλειψη συνεκτικού οράματος για την έρευνα. Παραδείγματος χάριν, ενώ στο σχέδιο υπό διαβούλευση αφιερώνονται λίγες γραμμές για το ρόλο των διευθυντών και των Επιστημονικών Συμβουλίων Ινστιτούτων, γίνεται εκτενής αναφορά στην περιγραφή του νέου θεσμού του Γενικού Διευθυντή. • Δεν έχουν κατατεθεί προς διαβούλευση οι μεταβατικές διατάξεις οι οποίες είναι κρίσιμες για σειρά θεμάτων όπως τι θα γίνει με τους ήδη υπηρετούντες ΕΛΕ (Ειδικοί Λειτουργικοί Επιστήμονες) και Ερευνητές Δ’, οι θέσεις των οποίων καταργούνται. • Πρέπει να προβλέπεται η δημιουργία ενός Εθνικού Μητρώου Καινοτομικών Επιχειρήσεων Υψηλής Τεχνολογίας. Η δημιουργία αυτού του μητρώου είναι απαραίτητη ώστε να είναι γνωστές στην ερευνητική κοινότητα οι επιχειρήσεις αυτές, αλλά και να είναι αυτές που θα έχουν την κύρια χρηματοδότηση μέσω των σχετικών ερευνητικών προγραμμάτων. Εν κατακλείδι, το σχέδιο χρήζει δραστικών αλλαγών κυρίως στα θέματα που αφορούν την αναβάθμιση των Ερευνητών αλλά και το μοντέλο διοίκησης των ΕΚ. Αναλυτικά Σχόλια Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στις επιμέρους προβλέψεις και ιδιαίτερα σε αυτές που πρέπει να συμπληρωθούν, τροποποιηθούν, εξειδικευθούν, κλπ., ενώ για τις υπόλοιπες υπονοείται η καταρχήν συμφωνία μας. ΜΕΡΟΣ Α. Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΝΟΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α’. ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Άρθρο 1. Πρέπει να δοθούν οι ορισμοί του "Ερευνητή" και "Ερευνητικού Προσωπικού" όπως ακολούθως: 24. "Ερευνητές": Επιστήμονες, κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος που εργάζονται για την παραγωγή ή τη βελτίωση γνώσεων και εφαρμογή τους, για την παραγωγή νεών ή βελτιωμένων προϊόντων, διαδικασιών, μεθόδων και συστημάτων και μπορούν να παρέχουν εκπαιδευτικό και διοικητικό έργο. 25. "Ερευνητικό προσωπικό": Το σύνολο των ερευνητών ενός Ερευνητικού Κέντρου. Άρθρο 4. Εδάφιο 3. Να προστεθεί και μία παράγραφος η οποία να αναφέρει "ΣΤ. Την υπάρχουσα, στη χώρα, Ερευνητική και Τεχνολογική Αριστεία." Άρθρο 5. Εδάφιο 1. Δεν είναι εύλογη η σκοπιμότητα ύπαρξης αυτού του εδαφίου στο νόμο. Έχοντας πικρή εμπειρία από το παρελθόν, όπου μεγάλα ποσά διατέθηκαν για παρόμοιες δραστηριότητες σε βάρος των καθαρά ερευνητικών δραστηριοτήτων, θα προτείναμε ο νόμος να περιορίζει το ύψος χρηματοδότησης αυτών μέσω καθιέρωσης μεγίστου ποσοστού σε σχέση με τη συνολική ερευνητική χρηματοδότηση. Εδάφιο 5-7. Επίσης δεν είναι εύλογη η σκοπιμότητα ύπαρξης αυτών των λεπτομερειακών εδαφίων των σχετικών με τις αμοιβές των αξιολογητών σε ένα ιδιαίτερα λιτό νομοσχέδιο. Εδάφιο 9. Είναι θετικό το γεγονός ότι προβλέπονται χρηματικά βραβεία για ερευνητές με εξαιρετική επίδοση αν και η διατύπωση δεν είναι η καλύτερη δυνατή λόγω ασάφειας ως προς την υλοποίησή της. Προτείνουμε να αφαιρεθούν οι λέξεις "...μπορεί να..." ώστε να μην είναι μια "εν δυνάμει" πρόβλεψη αλλά κάτι που θα καθιερωθεί σίγουρα. Η αρχή της διαιδκασίας μπορεί να εξειδικευθεί στο άρθρο 29. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β’. ΟΡΓΑΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Συμφωνούμε στις περισσότερες προβλέψεις. Άρθρο 9. Εδάφιο 5. Παράγραφος ΣΤ. Είναι θετικό το γεγονός ότι η επιτροπή κρίσης των ερευνητών ορίζεται από το ΤΕΣ γιατί με αυτό το τρόπο η όλη διαδικασία γίνεται πιο αξιοκρατική και ανεξάρτητη από τις «εσωτερικές διεργασίες» του ΕΚ από το οποίο προέρχεται ο ερευνητής. ενώ υπάρχουν δύο σημεία τα οποία χρήζουν διόρθωσης/συμπλήρωσης: Άρθρο 11. Μεταξύ των δύο εναλλακτικών διατυπώσεων η δεύτερη μοιάζει πιό ρεαλιστική αφού η διαχείριση των δράσεων Ε&Τ των άλλων, εκτός ΥΠΠΔΒΜΘ, από έναν εμπειρογνώμονα ο οποίος θα αναφέρεται και εργάζεται στη Γ.Γ.Ε.Τ. απαιτεί διαχρονική συμφωνία από μέρους Υπουργών και αντίστοιχων μηχανισμών. Επίσης τα εδάφια 3, 5 και 6 της εναλλακτικής διατύπωσης 1 διακρίνονται από μεταξύ τους αντιφάσεις. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΕΡΕΥΝΑΣ Υπάρχει σειρά προβλέψεων στις οποίες πρέπει να γίνουν διευκρινίσεις ή/και συμπληρώσεις/διορθώσεις. Άρθρο 13. Εδάφιο 2. Καθιερώνεται ο θεσμός του "Καθηγητή Έρευνας" για τους Ερευνητές οι οποίοι θα συμμετέχουν σε Μεταπτυχιακά Προγράμματα. Δυστυχώς όμως ο θεσμός αυτός περιορίζεται μόνο στα δι-ιδρυματικά Μεταπτυχιακά Προγράμματα και όχι γενικά για οποιοδήποτε Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα και ο περιορισμός αυτός θα πρέπει να αρθεί. Εδάφιο 4. Καθιερώνεται ο θεσμός του "Επισκέπτη Ερευνητή" χωρίς όμως να είναι ξεκάθαρος ο σκοπός και η αναγκαιότητα αυτού του θεσμού. Διαφαίνεται ότι αντιστοιχεί μάλλον σε μεταδιδακτορικό ερευνητή (post-doc) και η χρηματοδότηση δεν μπορεί να προέρχεται από τον τακτικό πρϋπολογισμό του ΕΚ. Αν πληρώνονται από πρόγραμμα του εποπτεύοντα ερευνητή τότε ποιός ο λόγος της τριμελούς επιτροπής άλλων ερευνητών για την επιλογή του; Άρθρο 16. Εδάφια 3-7. Δεν είναι εύλογη η αναγκαιότητα των σχετικών εδαφίων αφού δεν θα καλύπτονται από τον κρατικό προϋπολογισμό τα σχετικά έξοδα του αποθετηρίου ενώ είναι γνωστό ότι για τη μεγάλη πλειοψηφία των δημοσιεύσεων έχουν εκχωρηθεί τα πνευματικά δικαιώματα (copyright) στα περιοδικά δημοσίευσης. Επίσης πρέπει να προβλεφθεί με ξεχωριστό άρθρο η ίδρυση Εθνικού Μητρώου Καινοτομικών Επιχειρήσεων Υψηλής Τεχνολογίας στο οποίο θα εντάσσονται επιχειρήσεις οι οποίες: (1) δραστηριοποιούνται σε τομείς υψηλής τεχνολογίας όπως ορίζονται αυτοί κατά τη διεθνή πρακτική, (2) έχουν τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης με ειδικευμένο προσωπικό, (3) πάνω από το 30% του κύκλου εργασιών τους προέρχεται από τεχνολογία αναπτυγμένη από την ίδια την επιχείρηση (πατέντες, ερευνητικά προγράμματα). ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ. ΣΥΝΔΕΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ Άρθρο 17. Εδάφιο 2. Η ρύθμιση των δικαιωμάτων βιομηχανικής και πνευματικής ιδιοκτησίας επαφίεται στον εσωτερικό κανονισμό ενώ θα μπορούσε με μια παράγραφο να ξεκαθαρισθεί το τοπίο όσον αφορά αν μια πατέντα είναι "Υπηρεσιακή" ή "Εξαρτημένη". Στη πρώτη περίπτωση θα εντάσσονται οι πατέντες που προκύπτουν από συγκεκριμένη χρηματοδότηση έχοντας αυτόν το στόχο ενώ όλες οι υπόλοιπες θα θεωρούνται "Εξαρτημένες" ως κύημα της ερευνητικής εργασίας των ερευνητών στα πλαίσια του ΕΚ. Αφήνοντας το θέμα στον εσωτερικό κανονισμό ο οποίος μπορεί να τις θεωρεί όλες «υπηρεσιακές» και χωρίς αντίστοιχη νομολογία θα πρέπει ο κάθε ερευνητής, που θεωρεί ότι στην περίπτωσή του δεν ισχύει η «υπηρεσιακή», να προσφεύγει στα δικαστήρια..... Προφανώς η συγκεκριμένη πρόβλεψη αποτελεί αντικίνητρο ώστε οι ερευνητές να καταθέτουν διπλώματα ευρεσιτεχνίας αλλά και να ιδρύουν εταιρείες-τεχνοβλαστούς. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε. ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ Άρθρο 18. Εδάφιο 4. Ο αριθμός των αξιολογητών δεν πρέπει να είναι σαφώς καθορισμένος (3 για αξιολόγηση Ινστιτούτων και πέντε για αξιολόγηση ΕΚ) αλλά να εξαρτάται από τον αριθμό των κυριότερων ερευνητικών τομέων των υπό αξιολόγηση Ινστιτούτων/ΕΚ. Ιδιαίτερα μετά τις προωθούμενες συγχωνεύσεις τα Ινστιτούτα θα έχουν πολλές διαφορετικές κατευθύνσεις και η αξιολόγηση από μη-ειδικούς στο κάθε αντικείμενο θα δημιουργεί πρόβλημα ποιότητας στη διαδικασία αξιολόγησης. Οι εξωτερικές αξιολογήσεις θα πρέπει να πραγματοποιούνται προς το τέλος υλοποίησης των προγραμματικών συμφωνιών του άρθρου 28 ώστε να αξιολογείται και η εκτέλεση της προγραμματικής συμφωνίας κατά τη προηγούμενη περίοδο αλλά και να προτείνονται δράσεις για την επόμενη. ΜΕΡΟΣ Β. ΣΤ. ΟΡΓΑΝΩΣΗ, ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ Το παρόν κεφάλαιο είναι το προβληματικότερο του σχεδίου υπό διαβούλευση. Το προτεινόμενο μοντέλο διοίκησης είναι κατάλληλο για ένα ερευνητικό περιβάλλον στο οποίο συνυπάρχουν ΕΚ με διαφορετική φιλοσοφία οργάνωσης, λειτουργίας και στόχων. Επίσης θα ήταν κατάλληλο για ΕΚ που ανήκουν σε εταιρείες. Εν πάση περιπτώσει, δεν είναι κατάλληλο για ένα ευρωπαϊκό ερευνητικό σύστημα κεντρικά καθοδηγούμενο και χρηματοδοτούμενο. Στη συνέχεια αναφέρονται τα προβληματικότερα σημεία. Άρθρο 20. Εδάφιο 1. Δεν είναι δυνατόν να επαφίεται σειρά σημαντικών ρυθμίσεων στον εσωτερικό κανονισμό όπως ο ρόλος των Διευθυντών και των Επιστημονικών Συμβουλίων Ινστιτούτων και ο τρόπος αξιολόγησης του Γενικού Διευθυντή του ΕΚ, των Διευθυντών Ινστιτούτων, των ερευνητών Α’ και Β΄ βαθμίδας. Θα πρέπει τα παραπάνω να αποτελέσουν ξεχωριστά άρθρα του παρόντος νόμου. Άρθρο 22. Εδάφιο 2. Το Διοικητικό Συμβούλιο αναδεικνύεται στο κύριο όργανο διοίκησης των ΕΚ υποβαθμίζοντας τον ρόλο του Διευθυντή Ινστιτούτου. Θεωρούμε ότι αυτό έρχεται σε αντίφαση με τη προσπάθεια συγχωνεύσεων Ινστιτούτων και ΕΚ η οποία θα έχει σαν συνέπεια τη δημιουργία μεγάλων ΕΚ με προφανή δυσκολία διοίκησης από ένα επταμελές ή εννεαμελές ΔΣ. Στα Διοικητικά Συμβούλια πρέπει υποχρεωτικά να παρίσταται εκπρόσωπος της ΓΓΕΤ ως εκπρόσωπος της Ελληνικής Πολιτείας. Αντίθετα, ο ρόλος των Διευθυντών Ινστιτούτων θα πρέπει να συνεχίσει να είναι σημαντικός, ενώ τα Επιστημονικά Συμβούλια Ινστιτούτων θα έπρεπε να αναβαθμισθούν ώστε να έχουν ένα σαφή, ελεγκτικό της λειτουργίας του Ινστιτούτου, ρόλο. Δεν είναι κατανοητή η ανατροπή του διοικητικού μοντέλου των ΕΚ των τελευταίων 30 χρόνων, το οποίο μάλλον ήταν επιτυχημένο και το οποίο θα έπρεπε να βελτιωθεί και όχι να ανατραπεί. Άρθρο 24. Εδάφια 2-5. Εισάγεται για πρώτη φορά ο θεσμός του «Γενικού Διευθυντή» για να απαλλάξει τον Πρόεδρο του ΔΣ των ΕΚ από γραφειοκρατικά καθήκοντα και από τη καθημερινή διοικητική και οικονομική διαχείριση. Δεν υπάρχει αντίρρηση σε επίπεδο αρχών για τη καθιέρωση αυτού του θεσμού εφόσον ο ρόλος του περιορίζεται σε καθαρά διοικητικά καθήκοντα χωρίς καμιά αποφασιστική αρμοδιότητα σε ερευνητικά θέματα. Δεν είναι κατανοητή και εύλογη η πρόβλεψη για πενταετή θητεία τη στιγμή που όλα τα υπόλοιπα όργανα (Πρόεδρος, μέλη ΔΣ, Δντές Ινστιτούτων) έχουν τετραετή θητεία (Εδάφιο 2). Στα προσόντα του Γενικού Διευθυντή (Εδάφιο 3) θα πρέπει να συμπεριληφθεί και πρόβλεψη ότι η κατοχή μεταπτυχιακών τίτλων σπουδών αποτελεί ένα από τα κριτήρια επιλογής. Θα πρέπει να του αφαιρεθεί η αρμοδιότητα να "διοικεί το προσωπικό, να διαχειρίζεται προσλήψεις κλπ" δηλαδή να αφαιρεθεί η παράγραφος "ζ" (Εδάφιο 5). Άρθρο 25. Εδάφιο 9. Δεν προσδιορίζεται ο ρόλος και οι αρμοδιότητες των Διευθυντών Ινστιτούτων σε αντίθεση με τον Γενικό Διευθυντή για τον οποίο γίνεται λεπτομερής περιγραφή. Θα έπρεπε να υπάρχει ξεχωριστό άρθρο με πλήρη περιγραφή του θεσμού. Εδάφια 4-5. Στην επιτροπή κρίσης για την εκλογή Διευθυντή θα πρέπει να συμμετέχει και ερευνητής Α’ από το οικείο Ινστιτούτο. Άρθρο 26. Οι δύο προτάσεις που αναφέρονται είναι απαράδεκτες αφού καταργούν τα Επιστημονικά Συμβούλια Ινστιτούτων τα απαρτιζόμενα από εσωτερικά μέλη. Οι σχετικές προβλέψεις του υπό αναστολή νόμου 3654/2008 θα πρέπει να εισαχθούν και στο παρόντα νόμο με επιπλέον πρόβλεψη για ελεγκτικό της λειτουργίας του Ινστιτούτου αλλά και αποφασιστικό σε αναπτυξιακά θέματα, ρόλο. Εν δυνάμει θα μπορούσε να καθιερωθεί και ένα συμβουλευτικό συμβούλιο (Scientific Advisory Committee-SAC) Ινστιτούτου. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ Άρθρο 27. Αποτελεί απαράδεκτο γεγονός το ότι δεν εξασφαλίζεται κατ’ελάχιστον η μισθοδοσία του μόνιμου προσωπικού των ΕΚ μέσω της τακτικής επιχορήγησης. Θα έπρεπε να αναφέρεται ότι η τακτική επιχορήγηση είναι κατ’ ελάχιστον ίση με το κόστος της μισθοδοσίας του μόνιμου προσωπικού εφόσον οι αντίστοιχες προγραμματικές συμφωνίες του άρθρου 28 έχουν εκπληρωθεί σύμφωνα με την αξιολόγηση της διεθνούς επιτροπής (βλ. άρθρο 18 και σχετικό σχόλιο). Άρθρο 28. Οι προγραμματικές συμφωνίες πρέπει να συνδεθούν με την εξωτερική αξιολόγηση όπως περιγράφηκε στο σχόλιο του άρθρου 18. Άρθρο 29. Οι προβλέψεις για τα Κέντρα Ερευνητικής Αριστείας είναι ανεπαρκείς. Πρέπει να καθορισθεί το μέγεθος του κέντρου Ερευνητικής Αριστείας. Είναι ολόκληρα ΕΚ και ΑΕΙ; Ή Ινστιτούτα EK και Τμήματα AEI; Ή ερευνητικές ομάδες και Τομείς; Θα πρέπει να εξειδικευθεί και αναλυθεί η πρόβλεψη του άρθρου 5 (εδάφιο 9) για τα ετήσια βραβεία Ερευνητικής Αριστείας τα οποία θα απονέμονται στους ερευνητές που διακρίνονται για την Αριστεία τους σε παγκόσμιο επίπεδο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η’. ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ Το παρόν κεφάλαιο χρήζει επίσης σημαντικών διορθώσεων μιας και παραλείπει σειρά θεμάτων που έχουν επιτυχώς αντιμετωπιστεί στο ανάλογο τμήμα (άρθ. 17, 18, 77) του νόμου για τα ΑΕΙ (Ν. 4009/2011) όπως αναφέρονται στη συνέχεια. Άρθρο 30. Εδάφιο 1. Ο ορισμός του ερευνητή πρέπει να ενταχθεί και στο άρθρο 1 του νόμου. Εδάφιο 7. Με το εδάφιο αυτό δίνεται η δυνατότητα πρόσληψης ερευνητών χωρίς διδακτορικό δίπλωμα σε "..περιπτώσεις γνωστικών αντικειμένων εξαιρετικής και αδιαμφισβήτητης ιδιαιτερότητας...". Παρ’ότι δεν μας είναι προφανή τα αναφερόμενα ερευνητικά αντικείμενα ο νομοθέτης θα έπρεπε να φροντίσει για τη μη κατάχρηση αυτής της πρόβλεψης δίνοντας στο ΕΣΕΤΕΚ την αρμοδιότητα καθορισμού αυτών των αντικειμένων και όχι στον Εσωτερικό Κανονισμό των ΕΚ. Ερευνητικές άδειες. Δεν υπάρχει καμία αναφορά σε αυτές ενώ αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της σταδιοδρομίας ενός ερευνητή. Άρθρο 31. Πρέπει να ορισθεί με σαφήνεια ό όρος «ερευνητικό προσωπικό» το οποίο αναφέρεται πολλάκις στο συγκεκριμμένο άρθρο Εδάφια 2 και 3. Τα εδάφια αυτά αντιφάσκουν μεταξύ τους όσον αφορά τα χρόνια αρχικής σύμβασης και στα χρόνια για τη προκήρυξη της θέσης τους στη περίπτωση των ερευνητών Γ’ (Η αρχική σύμβαση ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου θα έχει διάρκεια 4 ή 6 έτη;). Εδάφιο 7 Δεν είναι προφανής η σκοπιμότητα του εδαφίου αφού η σχέση εργασίας καθορίζεται στα εδάφια 3 και 4 του ίδιου άρθρου. Αν αφορά άλλο προσωπικό γιατί εντάσσεται σε άρθρο σχετικό με τους ερευνητές; Εδάφιο 8. Δεν καθιερώνεται η μισθολογική εξίσωση με τα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ πράγμα που οδηγεί σε υποβάθμιση του θεσμού του Ερευνητή με αδυναμία προσέλκυσης αξιόλογων επιστημόνων, αλλά και αδυναμία παραμονής των ήδη υπηρετούντων, σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στα ΕΚ του ανεπτυγμένου κόσμου. Άρθρο 32. Θα πρέπει να θεσμοθετηθούν θέσεις προσωπικού υψηλής εξειδίκευσης η ανάγκη των οποίων είναι προφανής μετά την κατάργηση των θέσεων ΕΛΕ. ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο δεν εμφανίζονται οι μεταβατικές διατάξεις για σειρά θεμάτων που θα προκύψουν μετά τη ψήφιση του νόμου. Χαρακτηριστικά πρέπει να τονισθούν τα ακόλουθα: Θέμα ΕΛΕ. Πρέπει να δίνεται η δυνατότητα παραμονής των ήδη υπηρετούντων ΕΛΕ σε προσωποπαγείς θέσεις με δυνατότητα εξέλιξης στην ανώτερη βαθμίδα (ΕΛΕ Α'), δηλαδή να ισχύει για αυτούς το προηγούμενο νομικό καθεστώς. Θέμα ήδη υπηρετούντων Ερευνητών Γ’ και Ερευνητών Δ’. Θα πρέπει να προβλεφθούν ανάλογες με το άρθ. 77 του Ν. 4009/2011 διατάξεις για τους ήδη υπηρετούντες Ερευνητές Γ’ και Δ’ βαθμίδας, κατ’ αντιστοιχία με τον Επίκουρο και τον Λέκτορα επί θητεία.