ΙΔΡΥΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑΣ (ΙΤΕ)
Παρατηρήσεις του ΔΣ του ΙΤΕ στο σχέδιο νόμου για την
ΕΡΕΥΝΑ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
Γενική παρατήρηση
Μεγάλη σημασία για την συνέχεια της εύρυθμης λειτουργίας των Ερευνητικών Κέντρων (ΕΚ) θα έχουν οι μεταβατικές διατάξεις του νόμου , οι οποίες θα πρέπει να δημοσιοποιηθούν εγκαίρως.
Παρατηρήσεις στα άρθρα του σχεδίου
Κεφάλαιο Α . Γενικές Διατάξεις
Άρθρο 4
Γενική παρατήρηση:
Θεωρούμε θετική την κατάρτιση ΕΣΠΕΚ ανά πενταετία. Για να αποτελεί πραγματικά εθνικό στρατηγικό σχέδιο θα πρέπει από πλευράς θεματολογίας να μην περιορίζεται στα ενδιαφέροντα των επιστημόνων που θα το συντάξουν ή την μηχανική επανάληψη των ερευνητικών προτεραιοτήτων του εκάστοτε Προγράμματος Πλαισίου (FP) της ΕΕ, όπως συνήθως γίνεται. Η σύνταξή του είναι χρονοβόρο και δύσκολο εγχείρημα και απαιτεί, μεταξύ των άλλων, συστηματική, ’από τα κάτω’ συμβολή των ερευνητών στα ΑΕΙ και τα ΕΚ, και μια ρεαλιστική και συγκεκριμένη χαρτογράφηση και αξιολόγηση των αναγκών έρευνας και καινοτομίας των δημοσίων φορέων και του ιδιωτικού τομέα , αν υπάρχουν. Είναι σημαντικό κάθε φορά να ορίζονται οι προτεραιότητες του ΕΣΠΕΚ και να βρίσκονται οι δημόσιοι και ιδιωτικοί πόροι που απαιτούνται για την υλοποίησή του.
Παρ. 3 : να προστεθεί ένα ‘ υπόψη’ στην αρχή του καταλόγου:
Α. Την πρόοδο στην Επιστήμη και την Τεχνολογία
Β. Το ύψος των διαθέσιμων… (Η υπόλοιπη παράγραφος ως έχει.)
Κεφάλαιο Β. Όργανα σχεδιασμού και εφαρμογής
Άρθρο 7
Γενική παρατήρηση:
Θεωρούμε θετική την θέσπιση Διυπουργικής Επιτροπής για την Έρευνα, Τεχνολογία και Καινοτομία (ΕΤΚ) υπό τον Πρωθυπουργό. Ελπίζουμε να έχει αρκετή ισχύ ώστε να μπορει να επιβάλλει στα Υπουργεία κοινούς κανόνες και διαδικασίες προκήρυξης, αξιολόγησης και αποτίμησης έργων ΕΤΚ. Το ζητούμενο θα ήταν βεβαίως αυτή η Επιτροπή να έχει υπό τον έλεγχό της και τα ερευνητικά κονδύλια όλων των Υπουργείων.
Άρθρο 9
Νέα διατύπωση:
Παρ 5 ΣΤ: η επιλογή των μελών των καταλόγων των επιτροπών κρίσης…
[Σχόλιο: Βλέπε Άρθρο 32, παρ.2.]
Άρθρο 11
Γενική παρατήρηση:
Η Πρόταση 1 (Εμπειρογνώμονας Έρευνας και Καινοτομίας) επιτρέπει καλύτερο συντονισμό της ΓΓΕΤ με τις ερευνητικές υπηρεσίες άλλων Υπουργείων, και κάποιο στοιχειώδη έλεγχό τους. Συνεπώς είναι προτιμητέα της Πρότασης 2 που δεν προβλέπει σύνδεση με τη ΓΓΕΤ. Επιπλέον πρέπει να ληφθεί πρόνοια ώστε να μη δημιουργηθεί πρόσθετη γραφειοκρατία και πρόσληψη νέου προσωπικού.
Κεφάλαιο Γ. Σύνδεση των Ερευνητικών Κέντρων με ΑΕΙ
Άρθρο 13
Παρ. 3: Να τροποποιηθεί μία φράση της παραγράφου ως εξής:
…Εφόσον δεν παρακωλύεται η ομαλή λειτουργία του ΑΕΙ από το οποίο προέρχεται, ο Συνεργαζόμενος Καθηγητής μπορεί να απασχοληθεί σε Ερευνητικό Κέντρο με καθεστώς μερικής απασχόλησης, και προσλαμβάνεται με συμβάσεις έργου από το ΔΣ του Κέντρου.
[Αιτιολόγηση: Η νέα διατύπωση αποσαφηνίζει ότι ο Συνεργαζόμενος Καθηγητής δεν απαιτείται να είναι καθηγητής μερικής απασχόλησης στο ΑΕΙ του. Η πρόταση που διαγράφεται προτείνεται να διαγραφεί γιατί ο Νόμος 4009/2011, άρθρο 23 παρ. 2α δεν προβλέπει να υπάρχει απόφαση οργάνου του ΑΕΙ ώστε να μπορεί να αμείβεται καθηγητής από προγράμματα ερευνητικού κέντρου.]
Άρθρο 16
Γενική παρατήρηση:
Θεσπίζεται το Εθνικό Μητρώο Ερευνητικών Υποδομών, πράγμα θετικό, αλλά η ουσία του θέματος, δηλ. η οργάνωση της δικτύωσης και της λειτουργίας των υποδομών παραπέμπεται σε ΚΥΑ στην παρ.2. Το βασικό θέμα είναι η οικονομική υποστήριξη των δικτύων των υποδομών , η οποία θα πρέπει να προβλέπεται και στο ΕΣΠΕΚ. Τυπικά, τα δίκτυα αποτελούνται από μια κεντρική εθνική εγκατάσταση σε ένα ίδρυμα και περιφερειακούς μικρότερους πόλους σε άλλα ιδρύματα. Είναι σημαντικό η κεντρική μονάδα να υπάρχει ήδη και να λειτουργεί καλώς με κρίσιμη μάζα επιστημόνων και τεχνικών και αποδεδειγμένη αποδοτικότητα, και να μην χρηματοδοτηθούν μεγάλες νέες εγκαταστάσεις εκ του μηδενός . Πρέπει ασφαλώς να εξασφαλιστεί η ανοιχτή πρόσβαση σε όλες τις εγκαταστάσεις των μελών του δικτύου, η δε πρόβλεψη προκηρύξεων προγράμματος δικτύων στο ΕΣΠΕΚ θα πρέπει να καλύπτει έξοδα προμήθειας μεσαίου εξοπλισμού, εξασφάλιση της λειτουργίας των υποδομών που ήδη υπάρχουν (και τις αμοιβές τεχνικών) και έξοδα κινητικότητας, δικτύωσης και, κυρίως, εκπαίδευσης.
Kεφάλαιο Δ. Σύνδεση έρευνας με την παραγωγή
Αρθρο 17
Σχόλιο στην Παρ 5: Είναι ασαφές το τι ακριβώς θα κάνει το δημιουργούμενο στη ΓΓΕΤ Γραφείο Μεταφοράς Τεχνογνωσίας κλπ. Είναι προφανές ότι δεν είναι δυνατόν «να συγκεντρώνει υπό ενιαία διαχείριση όλη την παραγόμενη βιομηχανική και πνευματική ιδιοκτησία» (!) όπως αναφέρεται στο κείμενο του σχεδίου. Η γνώμη του ΙΤΕ είναι ότι το θέμα πρέπει να μελετηθεί καλύτερα , και ότι θα πρέπει να διαγραφεί αυτή η παράγραφος.
Όσο αφορά γενικά το θέμα το θέμα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας , το ΙΤΕ έχει υποβάλει στο Υπουργείο και τη ΓΓΕΤ λεπτομερή έκθεση και προτάσεις. Κατά τη γνώμη μας ,το κεντρικό θέμα είναι η δημιουργία χρηματοδοτικών μηχανισμών που θα βοηθούν για κάποιο χρονικό διάστημα τους δημόσιους ερευνητικούς φορείς να διατηρούν σε ισχύ διπλώματα ευρεσιτεχνίας, να συμμετέχουν στην ανάπτυξη και σε αυξήσεις κεφαλαίου των τεχνοβλαστών των ίδιων των φορέων, και να υποστηρίζουν τις νομικές ενέργειες που απαιτούνται όταν τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας τους παραβιάζονται. Η δημιουργία αυτών των μηχανισμών κάλλιστα θα μπορούσε να είχε προβλεφθεί ως δράση του ΕΣΠΑ , αλλά και στο μέλλον θα ήταν δυνατό να αποτελέσει δράση του ΕΣΠΕΚ .
Κεφάλαιο Ε. Προώθηση της αριστείας στην έρευνα
Άρθρο 18
Γενική Παρατήρηση:
Η αξιολόγηση των Ερευνητικών Κέντρων προβλέπεται ασφαλώς και από το ισχύον νομικό πλαίσιο και έχει γίνει επανειλημμένως στο παρελθόν , κατά τη γνώμη μας επιτυχώς σε γενικές γραμμές, από την ΓΓΕΤ. (Η τελευταία αξιολόγηση έγινε το 2005.) Η αναγκαιότητά της είναι προφανής, και δεν θα έπρεπε π.χ. η Πολιτεία να προχωρήσει τώρα σε ενέργειες συγχώνευσης ερευνητικών κέντρων και ινστιτούτων χωρίς να έχει προηγηθεί η συστηματική και αξιόπιστη αξιολόγησή τους από επιτροπές επαϊόντων κριτών.
Όσο αφορά το συγκεκριμένο άρθρο, η κύρια παρατήρησή μας είναι ότι η αξιολόγηση πρέπει να προηγείται της προγραμματικής συμφωνίας που η Πολιτεία θα συνάπτει με το ΕΚ (Άρθρο 28.) Η προγραμματική συμφωνία πρέπει να παίρνει υπ’ όψιν της τα συμπεράσματα της αξιολόγησης και να αποτελεί , μεταξύ των άλλων, εργαλείο υλοποίησής της.
Κεφάλαιο ΣΤ. Οργάνωση, διοίκηση και εποπτεία των Ερευνητικών Κέντρων
Άρθρο 22
Γενικές παρατηρήσεις:
Α) Θεωρούμε ότι τα όργανα διοίκησης των Ερευνητικών Κέντρων πρέπει να είναι ο Πρόεδρος , το Διοικητικό Συμβούλιο και οι Διευθυντές των Ινστιτούτων τους. Οι Διευθυντές κατ’ εξοχήν ασκούν διοίκηση , την διοίκηση των Ινστιτούτων τους , και τα Ινστιτούτα είναι η ψυχή ενός ΕΚ.
Β) Θεωρούμε ότι στο σχέδιο επιχειρείται μια συστηματική προσπάθεια υποβάθμισης του ρόλου των Διευθυντών των Ινστιτούτων .Π.χ. οι Διευθυντές δεν αποτελούν όργανα διοίκησης των ΕΚ, δεν μετέχουν όλοι στο ΔΣ του ΕΚ , οι αρμοδιότητές τους καθορίζονται από τον εσωτερικό κανονισμό του ΕΚ, την πράξη διορισμού τους δεν υπογράφει ο Υπουργός αλλά το ΔΣ , δεν έχουν δικαίωμα ψήφου στις κρίσεις των ερευνητών του Ινστιτούτου τους (Άρθρο 32) κ.α.. Πουθενά δεν αναφέρεται ότι πρέπει να είναι επιστήμονες κύρους.
Η επί 29 χρόνια εμπειρία του ΙΤΕ δείχνει ότι ένα ισχυρό και συνεκτικό ΔΣ με σταθερούς κανόνες λειτουργίας και τη συμμετοχή όλων των Διευθυντών αποτελεί, μεταξύ άλλων παραγόντων, βασική συνιστώσα της επιτυχίας ενός Ερευνητικού Κέντρου. Απολύτως αναγκαία συνθήκη για την καλή λειτουργία των Ινστιτούτων και του ΔΣ είναι βεβαίως η επιλογή άριστων Διευθυντών. Στο ΙΤΕ τα μέλη του ΔΣ είχαν πάντα προ οφθαλμών τα γενικότερα συμφέροντα του Ιδρύματος, και ουδέποτε επεκράτησαν λογικές συμψηφισμού ούτε παρατηρήθηκαν φαινόμενα ομαδοποίησης ή ‘συμμαχιών’ Διευθυντών για αλληλοπροώθηση συμφερόντων των Ινστιτούτων τους εις βάρος άλλων, όπως φέρεται να έχει αναφερθεί ως λόγος αποκλεισμού των Διευθυντών από τα ΔΣ.
Θεωρούμε αυτονόητο ότι οι Διευθυντές πρέπει να είναι επιστήμονες διεθνούς κύρους, να έχουν αποδεδειγμένα διεθνώς αναγνωρισμένο ερευνητικό έργο στην περιοχή τους, και διοικητική εμπειρία. Πρέπει να μετέχουν όλοι στο ΔΣ του ΕΚ. Για αυτόν τον σκοπό, τα ΔΣ πρέπει να μην έχουν αναγκαστικά 7-9 μέλη όπως αναφέρεται στο προσχέδιο, αλλά να αποτελούνται από τον Πρόεδρο του ΕΚ, τους Διευθυντές των Ινστιτούτων, και ενδεχομένως και από άλλα μέλη που κρίνει σκόπιμο η Πολιτεία να συμμετέχουν, όπως π.χ. εξωτερικά μέλη για την εν δυνάμει εξασφάλιση εξωστρέφειας εκπροσώπους των ερευνητών, κ.α.
Θεωρούμε ότι η κύρια αποστολή των μελών του ΔΣ είναι η υπεύθυνη διαμόρφωση της επιστημονικής πολιτικής του ΕΚ. Το έργο αυτό θα υποβαθμισθεί μέσω της ’κυλιόμενης’ εκπροσώπησης των Διευθυντών Ινστιτούτων από άλλους Διευθυντές, ιδιαίτερα στην περίπτωση πολυθεματικών και περιφερειακών Κέντρων. Εξάλλου η όποια προηγούμενη συννενόηση μεταξύ Διευθυντών με τους εκπροσώπους τους υπονομεύει την υπευθυνότητα και την εγκυρότητα των αποφάσεων. Επίσης, η δυνατότητα προσέλκυσης υποψηφίων Διευθυντών με υψηλά προσόντα θα περιοριστεί , καθώς θα καλούνται να διοικήσουν και να διαμορφώσουν επιστημονική πολιτική στα Ινστιτούτα τους βάσει αποφάσεων που άλλοι θα παίρνουν και θα εφαρμόζουν.
Ειδικά για το ΙΤΕ, τυχόν αποκλεισμός Διευθυντών από το ΔΣ θα πλήξει καίρια τον περιφερειακό χαρακτήρα του Ιδρύματος, που συνειδητά επέλεξε το ΙΤΕ και η Πολιτεία ορθώς ενεθάρρυνε. (Ως γνωστόν, το ΙΤΕ συνενώνει πόλους αριστείας σε 4 πόλεις της Ελλάδας –Ηράκλειο,Ρέθυμνο,Πάτρα,Ιωάννινα- σύμφωνα και με τα πρότυπα λειτουργίας μεγάλων Ευρωπαϊκών ερευνητικών κέντρων, όπως Max Planck, CNRS, Fraunhofer κ.α.) Τα Ινστιτούτα του ΙΤΕ εκτός Ηρακλείου εκπροσωπούνται στο ΔΣ από τους νόμιμους εκπροσώπους τους , που είναι οι Διευθυντές τους. Η εκπροσώπηση αυτοτελών Ινστιτούτων στο ΔΣ μέσω άλλων Διευθυντών θα επιφέρει σύγχιση και πολυαρχία , που θα οδηγήσει στη συρρίκνωση και πιθανή διάλυση του ΙΤΕ.
Συμπερασματικά, οι Διευθυντές των Ινστιτούτων πρέπει να είναι μέλη του ΔΣ του ΕΚ ώστε να έχουν έτσι την απρόσκοπτη ευθύνη για την πρόοδο του Ινστιτούτου τους και του ΕΚ.
Συγκεκριμένες προτεινόμενες αλλαγές στο άρθρο :
Παρ. 1 : Τα όργανα διοίκησης των ερευνητικών Κέντρων είναι το Διοικητικό Συμβούλιο, ο Πρόεδρος, και οι Διευθυντές των Ινστιτούτων του.
Νέα διατύπωση παραγράφου 2 :
Παρ. 2 : Τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου διορίζονται με απόφαση του εποπτεύοντος Υπουργού για τετραετή θητεία. Το Διοικητικό Συμβούλιο απαρτίζεται από τον Πρόεδρο του Ερευνητικού Κέντρου, τους Διευθυντές των Ινστιτούτων του, 1 έως 2 ερευνητές… (ακολουθεί η διατύπωση της παρ. 2 ως έχει.)
Διαγράφεται η Παρ.3.
Νέα Διατύπωση Παρ. 5: Το ΔΣ εκλέγει με ψηφοφορία μεταξύ των Διευθυντών των Ινστιτούτων έναν Αντιπρόεδρο…
Άρθρο 23
Νέες διατυπώσεις παραγράφων 3 & 8:
Παρ. 3. Για την αξιολόγηση των υποψηφίων …. πίνακα κατάταξης των υποψηφίων με αιτιολογημένη έκθεση. Για την αξιολόγηση λαμβάνεται υπόψη η γνώμη των Ερευνητών του Ερευνητικού Κέντρου και του απερχομένου Προέδρου του Κέντρου , η οποία εκφράζεται όπως προβλέπεται από τον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας. Ο Υπουργός με απόφασή του….
Παρ.8 : …Μπορεί να μεταβιβάζει στους Διευθυντές των Ινστιτούτων και στον ΔΔΟΥ του Κέντρου…
Άρθρο 24
Γενική παρατήρηση:
Ο τίτλος ‘Γενικός Διευθυντής΄ κατά τη γνώμη μας πρέπει να αντικατασταθεί σε αυτό και στα άλλα άρθρα όπου αναφέρεται, από τον τίτλο ‘ Διευθυντής Διοικητικών και Οικονομικών Υπηρεσιών’ (ΔΔΟΥ).
Παρ. 5 :
Νέα διατύπωση:
α. …. και προΐσταται των κεντρικών οικονομικών και διοικητικών….
Διαγράφεται το εδάφιο ζ . Οι αρμοδιότητες αυτές είναι αρμοδιότητες του ΔΣ
Άρθρο 25
Νέες διατυπώσεις των παραγράφων 1,2,4 και 6:
Παρ.1 …και έχουν διοικητική και επιστημονική αυτοτέλεια…
Παρ. 2 …ο Διευθυντής, ο οποίος είναι επιστήμονας διεθνούς κύρους, Ερευνητής Α’ βαθμίδας ή Καθηγητής ΑΕΙ αντίστοιχης βαθμίδας ή επιστήμονας αντίστοιχης βαθμίδας ερευνητικού ή ακαδημαϊκού Ιδρύματος της αλλοδαπής, ο οποίος διορίζεται…
Παρ. 4: …αποτελούμενη από πέντε ή επτά επιστήμονες με τους αναπληρωτές τους, οι οποίοι είναι Έλληνες ή αλλοδαποί επιστήμονες διεθνούς κύρους, με γνώση των ερευνητικών αντικειμένων…
Παρ.6 : …με αιτιολογημένη έκθεση. Για την αξιολόγηση λαμβάνεται υπόψη η γνώμη των Ερευνητών του Ινστιτούτου , η οποία εκφράζεται όπως προβλέπεται από τον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας. Το Δ.Σ. διορίζει υποχρεωτικά…
Άρθρο 26
Θεωρούμε ότι το Επιστημονικό Συμβούλιο, όπως περιγράφεται στο σχέδιο, πρέπει να είναι Επιστημονικό Συμβούλιο σε επίπεδο Ερευνητικού Κέντρου. Μάλιστα, κατά τη γνώμη μας, ένα Επιστημονικό Συμβούλιο που αποτελείται από επιστήμονες κύρους με εμπειρία και στη διοίκηση ερευνητικών κέντρων, και που συνεδριάζει τακτικά, είναι αυτό που πραγματικά θα βοηθήσει στην κατεύθυνση της ουσιαστικής ’εξωστρέφειας’ του Κέντρου. Η επιδίωξη της εξωστρέφειας μπορεί επίσης να επιτευχθεί από τη θέσπιση και λειτουργία και άλλων συμβουλευτικών οργάνων που θα αποτελούνται από εκπροσώπους της βιομηχανίας και κοινωνικών φορέων οι οποίοι είναι οι εν δυνάμει αποδέκτες της προκύπτουσας καινοτομίας.
Παράλληλα πρέπει να συνεχίσουν να λειτουργούν τα Επιστημονικά Συμβούλια Ινστιτούτων (ΕΣΙ) , αποτελούμενα από Ερευνητές και τον Διευθυντή των Ινστιτούτων. Τα ΕΣΙ έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμα συμβουλευτικά και ελεγκτικά όργανα, τουλάχιστον κατά την εμπειρία του ΙΤΕ.
Κεφάλαιο Ζ. Οικονομικά των Ερευνητικών Κέντρων
Άρθρο 27
Νέα διατύπωση παραγράφου 1:
Παρ.1: …βάσει επιδόσεων που προβλέπονται στο Άρθρο 28.
Άρθρο 28
Γενικές παρατηρήσεις:
Α) Οι προγραμματικές συμφωνίες της πολιτείας με τα ΕΚ είναι ενα κατ’αρχήν θετικό θεσμικό μέτρο. Θα πρέπει οπωσδήποτε η τετραετής προγραμματική συμφωνία να γίνεται μετά την αξιολόγηση του ΕΚ και των Ινστιτούτων του , και να λαμβάνει υπ’όψιν τα αποτελέσματά της. Το κύριο θέμα είναι βέβαια πώς θα εξασφαλισθεί η ομαλή ροή της χρηματοδότησης των συμπεφωνημένων (ακόμη και σε περιόδους δημοσιονομικής σταθερότητας), δεδομένου ότι ο προϋπολογισμός του κράτους ψηφίζεται κάθε χρόνο, αλλάζουν οι κυβερνήσεις, οι υπουργοί , και συνήθως περικόπτονται οι επιχορηγήσεις των ΕΚ . Αν δεν εξασφαλισθεί ομαλή ροή χρηματοδότησης, τα ΕΚ που δεν έχουν ιδιωτικά έσοδα ή αποθεματικό πώς θα επιζήσουν ;
Β) Σχετικά με την πρόσθετη χρηματοδότηση των ΕΚ πέραν των προγραμματικών συμφωνιών, ορθώς προτείνεται να δίνεται με βάση τους αναφερόμενους δείκτες ποιότητας - αποδοτικότητας. Έχουμε τις εξής παρατηρήσεις :
α) Οι δείκτες που αναφέρονται ’ανά Ερευνητή’ πρέπει να υπολογίζονται ως προς το άθροισμα των ερευνητών και των συνεργαζομένων με το ΕΚ καθηγητών ΑΕΙ .
β) Δεν είναι δυνατόν κάθε ΕΚ να ’προτείνει στη ΓΓΕΤ τους δείκτες με βάση τους οποίους επιθυμεί να αξιολογηθεί ’. Όλα τα ΕΚ πρέπει να αξιολογούνται με βάση το ίδιο σύνολο δεικτών.
γ) Στο κείμενο δεν αναφέρονται πουθενά οι εθνικές συγχρηματοδοτήσεις (Μatching Funds - MF) Eυρωπαϊκών ανταγωνιστικών προγραμμάτων τις οποίες η Πολιτεία έχει δώσει ως πρόσθετες επιχορηγήσεις στους ερευνητικούς φορείς από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων για προγράμματα μέχρι το 2009. Το ΙΤΕ έχει τονίσει επανειλημμένα τη σημασία των MF προς το Υπουργείο και τη ΓΓΕΤ. Περιληπτικά, ας αναφέρουμε ότι δεν είναι δυνατόν να εκτελεστούν Ευρωπαϊκά προγράμματα χωρίς MF, αν δεν υπάρχουν ίδιοι πόροι. Η μη ύπαρξη MF αποτελεί ουσιαστικά αντικίνητρο να υποβάλει ένας ερευνητής προτάσεις προς την ΕΕ. Το θέλει αυτό η Πολιτεία ; Εξ άλλου πολλές φορές ζητείται βεβαίωση απο τις νομικές υπηρεσίες της ΕΕ ότι υπάρχουν ίδιοι πόροι για να ολοκληρωθεί ένα έργο. Επιπλέον, στο FP8 θα είναι ακόμη πιο απαραίτητη και σημαντική η ύπαρξη εθνικής συγχρηματοδότησης. Θα χάνουμε συστηματικά προγράμματα τα οποία θα παίρνουν οι ανταγωνιστές μας από άλλες χώρες που θα δίνουν την συγχρηματοδότηση. Υποθέτουμε ότι δεν το επιθυμεί αυτό η Πολιτεία.
Συγκεκριμένες παρατηρήσεις:
Νέες διατυπώσεις παραγράφων 2,11 και 12:
Παρ. 2 : Στο τέλος της παραγράφου προστίθεται η φράση:
Οι προγραμματικές συμφωνίες καταρτίζονται μετά την αξιολόγηση του Ερευνητικού Κέντρου βάσει του Άρθρου 18 και λαμβάνουν υποχρεωτικά υπόψη τα αποτελέσματα της αξιολόγησης.
Παρ. 11 : Στο τέλος της παραγράφου προστίθεται η φράση :
Στο σύνολο των Ερευνητών που αναφέρονται στους παραπάνω δείκτες συμπεριλαμβάνεται και το σύνολο των Συνεργαζομένων με το Κέντρο καθηγητών του άρθρου 13.
Παρ. 12 : Όλα τα Ερευνητικά Κέντρα αξιολογούνται με βάση τους ίδιους δείκτες ποιότητας και επιτευγμάτων. Μετά από εισήγηση της ΓΓΕΤ…
Προστίθεται νέα παράγραφος :
13. Ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα των Προγραμμάτων Πλαισίων της ΕΕ, τα οποία προσελκύουν τα Ερευνητικά Κέντρα και τα ΑΕΙ, συγχρηματοδοτούνται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων ανάλογα με το ύψος των εισροών των προγραμμάτων αυτών , και με βάση κανόνες που θεσπίζει η ΓΓΕΤ.
Κεφάλαιο Η. Προσωπικό
Άρθρο 31
Νέες διατυπώσεις παραγράφων 8 & 9:
Παρ. 8 : Οι αποδοχές των ερευνητών ….με τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις και είναι ίσες με τις αποδοχές καθηγητών ΑΕΙ αντίστοιχης βαθμίδας.
Παρ.9 : Ενθαρρύνεται η παροχή οικονομικών κινήτρων για το προσωπικό των Ερευνητικών Κέντρων…
[Αιτιολόγηση : Και το τεχνικό και το διοικητικό προσωπικό των Ε.Κ. συμβάλλει επίσης στην προσέλκυση εξωτερικών χρηματοδοτήσεων και στην εκτέλεση ερευνητικών προγραμμάτων. Σε ερευνητικά κέντρα όπως το ΙΤΕ το προσωπικό αυτό είναι υψηλής εξειδίκευσης και προσόντων, κατά κανόνα πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και συχνά κατέχει μεταπτυχιακούς τίτλους. Πως θα διεκπεραιώνονταν τα ερευνητικά προγράμματα χωρίς την συμβολή π.χ. των τεχνικών των εργαστηρίων ή των αναλυτών-προγραμματιστών των Ινστιτούτων, και των διοικητικών και οικονομικών υπαλλήλων του τμήματος προγραμμάτων και των άλλων τμημάτων της Κεντρικής Διεύθυνσης του Ιδρύματος; ]
Άρθρο 32
Νέες διατυπώσεις παραγράφων 1 & 2:
Παρ. 1 : Για την πρόσληψη….ειδική επιτροπή κριτών, αποτελούμενη από τον Διευθυντή του οικείου Ινστιτούτου και τέσσερεις επιστήμονες με τους αναπληρωτές τους…. Ρόλο εισηγητή έχει ο Διευθυντής του Ινστιτούτου.
Παρ 2 : Τα μέλη της ειδικής επιτροπής κριτών επιλέγονται έπειτα από κατάλογο κριτών τον οποίο εγκρίνει κατ’ έτος για κάθε Ινστιτούτο το αρμόδιο ΤΕΣ έπειτα από σχετική εισήγηση του Δ.Σ. του Κέντρου. Κατά τη διαδικασία αυτή το ΤΕΣ…
[Σχόλιο : Η έγκριση από το αρμόδιο ΤΕΣ των επιτροπών κριτών για κάθε εκάστοτε κρίση για πρόσληψη ή εξέλιξη ερευνητή είναι προφανώς πολύ χρονοβόρα διαδικασία. Ο κατάλογος κριτών αντίθετα μπορεί να εγκρίνεται από το ΤΕΣ για κάθε Ινστιτούτο κάθε έτος έγκαιρα, όπως ισχύει σήμερα.]
ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΕΚΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΙΤΕ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ
Ως γνωστόν, άλλα από τα δημόσια ΕΚ της χώρας είναι ΝΠΔΔ και άλλα, όπως το ΙΤΕ, ΝΠΙΔ. Τα ΝΠΙΔ επιχορηγούνται από την Πολιτεία , αλλά το ποσό της επιχορήγησης δεν καλύπτει ούτε την μισθοδοσία του προσωπικού αορίστου χρόνου του φορέα, συμπεριλαμβανομένων και των ερευνητών , και βεβαίως ούτε τα λειτουργικά έξοδα. Τα υπόλοιπα πρέπει να τα βρει το Ίδρυμα από ίδιωτικά έσοδα από πωλήσεις προϊόντων και υπηρεσιών και από ερευνητικά προγράμματα από την Ευρώπη και τρίτες χώρες.
Τα τελευταία δύο χρόνια, λόγω της οικονομικής κρίσης, έχει σημειωθεί μια κατακόρυφη αύξηση αλλεπάλληλων περιοριστικών κανονιστικών, ελεγκτικών και γραφειοκρατικών μέτρων από πλευράς Πολιτείας. Τα μέτρα αυτά έχουν ουσιαστικά σχεδόν εκμηδενίσει την αυτονομία και την ευελιξία που είχε το ΙΤΕ στη λήψη αποφάσεων για τη βέλτιστη διάθεση και αξιοποίηση των πόρων του και τη δυνατότητά του να προσλαμβάνει το αναγκαίο ερευνητικό και διοικητικό προσωπικό και που απέρρεαν από την ιδιότητά του ως ΝΠΙΔ. Με τα κατά συρροήν νέα κανονιστικά μέτρα το ΙΤΕ και άλλα Ερευνητικά Κέντρα ΝΠΙΔ οδηγούνται ουσιαστικά σε status ΝΠΔΔ, χωρίς όμως να υπάρχει αντίστοιχη υποχρέωση της Πολιτείας για την κάλυψη της μισθοδοσίας του τακτικού προσωπικού και των άλλων ανελαστικών δαπανών τους. Παρατηρείται το φαινόμενο της νομικής αντιμετώπισης του ΙΤΕ ως ελλειμματικής ΔΕΚΟ, ενώ το κράτος καλύπτει ποσοστό σαφώς μικρότερο του 50% των πάσης φύσεως εσόδων του. (Π.χ. κατά το 2010 η επιχορήγηση του ΙΤΕ από τον Τακτικό Προϋπολογισμό ήταν μόνο το 23% των εσόδων του και υπολειπόταν κατά 6 εκ. Ευρώ του κόστους του τακτικού προσωπικού του Ιδρύματος.)
Για τον λόγο αυτό ζητούμε από την Πολιτεία να δηλώσει με άρθρο στον υπό συζήτηση νόμο ή σε άλλο πρόσφορο νομοσχέδιο ότι δημόσια Ερευνητικά Κέντρα ΝΠΙΔ όπως το ΙΤΕ που επιχορηγούνται από το κράτος επί σειράν ετών με ποσοστό μικρότερο του 50% των εσόδων τους, δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στη Γενική Κυβέρνηση, και συγκεκριμένα ότι εξαιρούνται της υπαγωγής τους στους φορείς της διάταξης του άρθρου 1 παρ. 1α του ν.3899/2010 και των διατάξεων του άρθρου 14 παρ.1 περ. η του ν. 2190/1994 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 1 του ν. 3812/2009, των άρθρων 1 παρ.5, 3 παρ. 3 και 11 παρ. 1 εδάφιο α΄ του ν.3833/2010 όπως τροποποιήθηκαν και ισχύουν, του άρθρου τρίτου παρ. 4 του ν. 3845/2010, του άρθρου 31 παρ.1α του ν. 4024/2011 και του άρθρου 49 παρ.8α του ν.3943/2011.
Ας σημειωθεί ότι τα ερευνητικά ινστιτούτα και κέντρα της Ακαδημίας Αθηνών έχουν εξαιρεθεί από την Γενική Κυβέρνηση. Θα αποτελεί άδικη και άνιση μεταχείριση αν αυτό δεν επεκταθεί και στα υπόλοιπα ΕΚ ΝΠΙΔ που πληρούν τις αναγκαίες προϋποθέσεις, αφού παντού ο παρών νόμος δίνει τα ίδια δικαιώματα και στους φορείς της Ακαδημίας.
Για το ΔΣ του ΙΤΕ
Κώστας Φωτάκης, Πρόεδρος
ΙΔΡΥΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑΣ (ΙΤΕ) Παρατηρήσεις του ΔΣ του ΙΤΕ στο σχέδιο νόμου για την ΕΡΕΥΝΑ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ Γενική παρατήρηση Μεγάλη σημασία για την συνέχεια της εύρυθμης λειτουργίας των Ερευνητικών Κέντρων (ΕΚ) θα έχουν οι μεταβατικές διατάξεις του νόμου , οι οποίες θα πρέπει να δημοσιοποιηθούν εγκαίρως. Παρατηρήσεις στα άρθρα του σχεδίου Κεφάλαιο Α . Γενικές Διατάξεις Άρθρο 4 Γενική παρατήρηση: Θεωρούμε θετική την κατάρτιση ΕΣΠΕΚ ανά πενταετία. Για να αποτελεί πραγματικά εθνικό στρατηγικό σχέδιο θα πρέπει από πλευράς θεματολογίας να μην περιορίζεται στα ενδιαφέροντα των επιστημόνων που θα το συντάξουν ή την μηχανική επανάληψη των ερευνητικών προτεραιοτήτων του εκάστοτε Προγράμματος Πλαισίου (FP) της ΕΕ, όπως συνήθως γίνεται. Η σύνταξή του είναι χρονοβόρο και δύσκολο εγχείρημα και απαιτεί, μεταξύ των άλλων, συστηματική, ’από τα κάτω’ συμβολή των ερευνητών στα ΑΕΙ και τα ΕΚ, και μια ρεαλιστική και συγκεκριμένη χαρτογράφηση και αξιολόγηση των αναγκών έρευνας και καινοτομίας των δημοσίων φορέων και του ιδιωτικού τομέα , αν υπάρχουν. Είναι σημαντικό κάθε φορά να ορίζονται οι προτεραιότητες του ΕΣΠΕΚ και να βρίσκονται οι δημόσιοι και ιδιωτικοί πόροι που απαιτούνται για την υλοποίησή του. Παρ. 3 : να προστεθεί ένα ‘ υπόψη’ στην αρχή του καταλόγου: Α. Την πρόοδο στην Επιστήμη και την Τεχνολογία Β. Το ύψος των διαθέσιμων… (Η υπόλοιπη παράγραφος ως έχει.) Κεφάλαιο Β. Όργανα σχεδιασμού και εφαρμογής Άρθρο 7 Γενική παρατήρηση: Θεωρούμε θετική την θέσπιση Διυπουργικής Επιτροπής για την Έρευνα, Τεχνολογία και Καινοτομία (ΕΤΚ) υπό τον Πρωθυπουργό. Ελπίζουμε να έχει αρκετή ισχύ ώστε να μπορει να επιβάλλει στα Υπουργεία κοινούς κανόνες και διαδικασίες προκήρυξης, αξιολόγησης και αποτίμησης έργων ΕΤΚ. Το ζητούμενο θα ήταν βεβαίως αυτή η Επιτροπή να έχει υπό τον έλεγχό της και τα ερευνητικά κονδύλια όλων των Υπουργείων. Άρθρο 9 Νέα διατύπωση: Παρ 5 ΣΤ: η επιλογή των μελών των καταλόγων των επιτροπών κρίσης… [Σχόλιο: Βλέπε Άρθρο 32, παρ.2.] Άρθρο 11 Γενική παρατήρηση: Η Πρόταση 1 (Εμπειρογνώμονας Έρευνας και Καινοτομίας) επιτρέπει καλύτερο συντονισμό της ΓΓΕΤ με τις ερευνητικές υπηρεσίες άλλων Υπουργείων, και κάποιο στοιχειώδη έλεγχό τους. Συνεπώς είναι προτιμητέα της Πρότασης 2 που δεν προβλέπει σύνδεση με τη ΓΓΕΤ. Επιπλέον πρέπει να ληφθεί πρόνοια ώστε να μη δημιουργηθεί πρόσθετη γραφειοκρατία και πρόσληψη νέου προσωπικού. Κεφάλαιο Γ. Σύνδεση των Ερευνητικών Κέντρων με ΑΕΙ Άρθρο 13 Παρ. 3: Να τροποποιηθεί μία φράση της παραγράφου ως εξής: …Εφόσον δεν παρακωλύεται η ομαλή λειτουργία του ΑΕΙ από το οποίο προέρχεται, ο Συνεργαζόμενος Καθηγητής μπορεί να απασχοληθεί σε Ερευνητικό Κέντρο με καθεστώς μερικής απασχόλησης, και προσλαμβάνεται με συμβάσεις έργου από το ΔΣ του Κέντρου. [Αιτιολόγηση: Η νέα διατύπωση αποσαφηνίζει ότι ο Συνεργαζόμενος Καθηγητής δεν απαιτείται να είναι καθηγητής μερικής απασχόλησης στο ΑΕΙ του. Η πρόταση που διαγράφεται προτείνεται να διαγραφεί γιατί ο Νόμος 4009/2011, άρθρο 23 παρ. 2α δεν προβλέπει να υπάρχει απόφαση οργάνου του ΑΕΙ ώστε να μπορεί να αμείβεται καθηγητής από προγράμματα ερευνητικού κέντρου.] Άρθρο 16 Γενική παρατήρηση: Θεσπίζεται το Εθνικό Μητρώο Ερευνητικών Υποδομών, πράγμα θετικό, αλλά η ουσία του θέματος, δηλ. η οργάνωση της δικτύωσης και της λειτουργίας των υποδομών παραπέμπεται σε ΚΥΑ στην παρ.2. Το βασικό θέμα είναι η οικονομική υποστήριξη των δικτύων των υποδομών , η οποία θα πρέπει να προβλέπεται και στο ΕΣΠΕΚ. Τυπικά, τα δίκτυα αποτελούνται από μια κεντρική εθνική εγκατάσταση σε ένα ίδρυμα και περιφερειακούς μικρότερους πόλους σε άλλα ιδρύματα. Είναι σημαντικό η κεντρική μονάδα να υπάρχει ήδη και να λειτουργεί καλώς με κρίσιμη μάζα επιστημόνων και τεχνικών και αποδεδειγμένη αποδοτικότητα, και να μην χρηματοδοτηθούν μεγάλες νέες εγκαταστάσεις εκ του μηδενός . Πρέπει ασφαλώς να εξασφαλιστεί η ανοιχτή πρόσβαση σε όλες τις εγκαταστάσεις των μελών του δικτύου, η δε πρόβλεψη προκηρύξεων προγράμματος δικτύων στο ΕΣΠΕΚ θα πρέπει να καλύπτει έξοδα προμήθειας μεσαίου εξοπλισμού, εξασφάλιση της λειτουργίας των υποδομών που ήδη υπάρχουν (και τις αμοιβές τεχνικών) και έξοδα κινητικότητας, δικτύωσης και, κυρίως, εκπαίδευσης. Kεφάλαιο Δ. Σύνδεση έρευνας με την παραγωγή Αρθρο 17 Σχόλιο στην Παρ 5: Είναι ασαφές το τι ακριβώς θα κάνει το δημιουργούμενο στη ΓΓΕΤ Γραφείο Μεταφοράς Τεχνογνωσίας κλπ. Είναι προφανές ότι δεν είναι δυνατόν «να συγκεντρώνει υπό ενιαία διαχείριση όλη την παραγόμενη βιομηχανική και πνευματική ιδιοκτησία» (!) όπως αναφέρεται στο κείμενο του σχεδίου. Η γνώμη του ΙΤΕ είναι ότι το θέμα πρέπει να μελετηθεί καλύτερα , και ότι θα πρέπει να διαγραφεί αυτή η παράγραφος. Όσο αφορά γενικά το θέμα το θέμα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας , το ΙΤΕ έχει υποβάλει στο Υπουργείο και τη ΓΓΕΤ λεπτομερή έκθεση και προτάσεις. Κατά τη γνώμη μας ,το κεντρικό θέμα είναι η δημιουργία χρηματοδοτικών μηχανισμών που θα βοηθούν για κάποιο χρονικό διάστημα τους δημόσιους ερευνητικούς φορείς να διατηρούν σε ισχύ διπλώματα ευρεσιτεχνίας, να συμμετέχουν στην ανάπτυξη και σε αυξήσεις κεφαλαίου των τεχνοβλαστών των ίδιων των φορέων, και να υποστηρίζουν τις νομικές ενέργειες που απαιτούνται όταν τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας τους παραβιάζονται. Η δημιουργία αυτών των μηχανισμών κάλλιστα θα μπορούσε να είχε προβλεφθεί ως δράση του ΕΣΠΑ , αλλά και στο μέλλον θα ήταν δυνατό να αποτελέσει δράση του ΕΣΠΕΚ . Κεφάλαιο Ε. Προώθηση της αριστείας στην έρευνα Άρθρο 18 Γενική Παρατήρηση: Η αξιολόγηση των Ερευνητικών Κέντρων προβλέπεται ασφαλώς και από το ισχύον νομικό πλαίσιο και έχει γίνει επανειλημμένως στο παρελθόν , κατά τη γνώμη μας επιτυχώς σε γενικές γραμμές, από την ΓΓΕΤ. (Η τελευταία αξιολόγηση έγινε το 2005.) Η αναγκαιότητά της είναι προφανής, και δεν θα έπρεπε π.χ. η Πολιτεία να προχωρήσει τώρα σε ενέργειες συγχώνευσης ερευνητικών κέντρων και ινστιτούτων χωρίς να έχει προηγηθεί η συστηματική και αξιόπιστη αξιολόγησή τους από επιτροπές επαϊόντων κριτών. Όσο αφορά το συγκεκριμένο άρθρο, η κύρια παρατήρησή μας είναι ότι η αξιολόγηση πρέπει να προηγείται της προγραμματικής συμφωνίας που η Πολιτεία θα συνάπτει με το ΕΚ (Άρθρο 28.) Η προγραμματική συμφωνία πρέπει να παίρνει υπ’ όψιν της τα συμπεράσματα της αξιολόγησης και να αποτελεί , μεταξύ των άλλων, εργαλείο υλοποίησής της. Κεφάλαιο ΣΤ. Οργάνωση, διοίκηση και εποπτεία των Ερευνητικών Κέντρων Άρθρο 22 Γενικές παρατηρήσεις: Α) Θεωρούμε ότι τα όργανα διοίκησης των Ερευνητικών Κέντρων πρέπει να είναι ο Πρόεδρος , το Διοικητικό Συμβούλιο και οι Διευθυντές των Ινστιτούτων τους. Οι Διευθυντές κατ’ εξοχήν ασκούν διοίκηση , την διοίκηση των Ινστιτούτων τους , και τα Ινστιτούτα είναι η ψυχή ενός ΕΚ. Β) Θεωρούμε ότι στο σχέδιο επιχειρείται μια συστηματική προσπάθεια υποβάθμισης του ρόλου των Διευθυντών των Ινστιτούτων .Π.χ. οι Διευθυντές δεν αποτελούν όργανα διοίκησης των ΕΚ, δεν μετέχουν όλοι στο ΔΣ του ΕΚ , οι αρμοδιότητές τους καθορίζονται από τον εσωτερικό κανονισμό του ΕΚ, την πράξη διορισμού τους δεν υπογράφει ο Υπουργός αλλά το ΔΣ , δεν έχουν δικαίωμα ψήφου στις κρίσεις των ερευνητών του Ινστιτούτου τους (Άρθρο 32) κ.α.. Πουθενά δεν αναφέρεται ότι πρέπει να είναι επιστήμονες κύρους. Η επί 29 χρόνια εμπειρία του ΙΤΕ δείχνει ότι ένα ισχυρό και συνεκτικό ΔΣ με σταθερούς κανόνες λειτουργίας και τη συμμετοχή όλων των Διευθυντών αποτελεί, μεταξύ άλλων παραγόντων, βασική συνιστώσα της επιτυχίας ενός Ερευνητικού Κέντρου. Απολύτως αναγκαία συνθήκη για την καλή λειτουργία των Ινστιτούτων και του ΔΣ είναι βεβαίως η επιλογή άριστων Διευθυντών. Στο ΙΤΕ τα μέλη του ΔΣ είχαν πάντα προ οφθαλμών τα γενικότερα συμφέροντα του Ιδρύματος, και ουδέποτε επεκράτησαν λογικές συμψηφισμού ούτε παρατηρήθηκαν φαινόμενα ομαδοποίησης ή ‘συμμαχιών’ Διευθυντών για αλληλοπροώθηση συμφερόντων των Ινστιτούτων τους εις βάρος άλλων, όπως φέρεται να έχει αναφερθεί ως λόγος αποκλεισμού των Διευθυντών από τα ΔΣ. Θεωρούμε αυτονόητο ότι οι Διευθυντές πρέπει να είναι επιστήμονες διεθνούς κύρους, να έχουν αποδεδειγμένα διεθνώς αναγνωρισμένο ερευνητικό έργο στην περιοχή τους, και διοικητική εμπειρία. Πρέπει να μετέχουν όλοι στο ΔΣ του ΕΚ. Για αυτόν τον σκοπό, τα ΔΣ πρέπει να μην έχουν αναγκαστικά 7-9 μέλη όπως αναφέρεται στο προσχέδιο, αλλά να αποτελούνται από τον Πρόεδρο του ΕΚ, τους Διευθυντές των Ινστιτούτων, και ενδεχομένως και από άλλα μέλη που κρίνει σκόπιμο η Πολιτεία να συμμετέχουν, όπως π.χ. εξωτερικά μέλη για την εν δυνάμει εξασφάλιση εξωστρέφειας εκπροσώπους των ερευνητών, κ.α. Θεωρούμε ότι η κύρια αποστολή των μελών του ΔΣ είναι η υπεύθυνη διαμόρφωση της επιστημονικής πολιτικής του ΕΚ. Το έργο αυτό θα υποβαθμισθεί μέσω της ’κυλιόμενης’ εκπροσώπησης των Διευθυντών Ινστιτούτων από άλλους Διευθυντές, ιδιαίτερα στην περίπτωση πολυθεματικών και περιφερειακών Κέντρων. Εξάλλου η όποια προηγούμενη συννενόηση μεταξύ Διευθυντών με τους εκπροσώπους τους υπονομεύει την υπευθυνότητα και την εγκυρότητα των αποφάσεων. Επίσης, η δυνατότητα προσέλκυσης υποψηφίων Διευθυντών με υψηλά προσόντα θα περιοριστεί , καθώς θα καλούνται να διοικήσουν και να διαμορφώσουν επιστημονική πολιτική στα Ινστιτούτα τους βάσει αποφάσεων που άλλοι θα παίρνουν και θα εφαρμόζουν. Ειδικά για το ΙΤΕ, τυχόν αποκλεισμός Διευθυντών από το ΔΣ θα πλήξει καίρια τον περιφερειακό χαρακτήρα του Ιδρύματος, που συνειδητά επέλεξε το ΙΤΕ και η Πολιτεία ορθώς ενεθάρρυνε. (Ως γνωστόν, το ΙΤΕ συνενώνει πόλους αριστείας σε 4 πόλεις της Ελλάδας –Ηράκλειο,Ρέθυμνο,Πάτρα,Ιωάννινα- σύμφωνα και με τα πρότυπα λειτουργίας μεγάλων Ευρωπαϊκών ερευνητικών κέντρων, όπως Max Planck, CNRS, Fraunhofer κ.α.) Τα Ινστιτούτα του ΙΤΕ εκτός Ηρακλείου εκπροσωπούνται στο ΔΣ από τους νόμιμους εκπροσώπους τους , που είναι οι Διευθυντές τους. Η εκπροσώπηση αυτοτελών Ινστιτούτων στο ΔΣ μέσω άλλων Διευθυντών θα επιφέρει σύγχιση και πολυαρχία , που θα οδηγήσει στη συρρίκνωση και πιθανή διάλυση του ΙΤΕ. Συμπερασματικά, οι Διευθυντές των Ινστιτούτων πρέπει να είναι μέλη του ΔΣ του ΕΚ ώστε να έχουν έτσι την απρόσκοπτη ευθύνη για την πρόοδο του Ινστιτούτου τους και του ΕΚ. Συγκεκριμένες προτεινόμενες αλλαγές στο άρθρο : Παρ. 1 : Τα όργανα διοίκησης των ερευνητικών Κέντρων είναι το Διοικητικό Συμβούλιο, ο Πρόεδρος, και οι Διευθυντές των Ινστιτούτων του. Νέα διατύπωση παραγράφου 2 : Παρ. 2 : Τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου διορίζονται με απόφαση του εποπτεύοντος Υπουργού για τετραετή θητεία. Το Διοικητικό Συμβούλιο απαρτίζεται από τον Πρόεδρο του Ερευνητικού Κέντρου, τους Διευθυντές των Ινστιτούτων του, 1 έως 2 ερευνητές… (ακολουθεί η διατύπωση της παρ. 2 ως έχει.) Διαγράφεται η Παρ.3. Νέα Διατύπωση Παρ. 5: Το ΔΣ εκλέγει με ψηφοφορία μεταξύ των Διευθυντών των Ινστιτούτων έναν Αντιπρόεδρο… Άρθρο 23 Νέες διατυπώσεις παραγράφων 3 & 8: Παρ. 3. Για την αξιολόγηση των υποψηφίων …. πίνακα κατάταξης των υποψηφίων με αιτιολογημένη έκθεση. Για την αξιολόγηση λαμβάνεται υπόψη η γνώμη των Ερευνητών του Ερευνητικού Κέντρου και του απερχομένου Προέδρου του Κέντρου , η οποία εκφράζεται όπως προβλέπεται από τον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας. Ο Υπουργός με απόφασή του…. Παρ.8 : …Μπορεί να μεταβιβάζει στους Διευθυντές των Ινστιτούτων και στον ΔΔΟΥ του Κέντρου… Άρθρο 24 Γενική παρατήρηση: Ο τίτλος ‘Γενικός Διευθυντής΄ κατά τη γνώμη μας πρέπει να αντικατασταθεί σε αυτό και στα άλλα άρθρα όπου αναφέρεται, από τον τίτλο ‘ Διευθυντής Διοικητικών και Οικονομικών Υπηρεσιών’ (ΔΔΟΥ). Παρ. 5 : Νέα διατύπωση: α. …. και προΐσταται των κεντρικών οικονομικών και διοικητικών…. Διαγράφεται το εδάφιο ζ . Οι αρμοδιότητες αυτές είναι αρμοδιότητες του ΔΣ Άρθρο 25 Νέες διατυπώσεις των παραγράφων 1,2,4 και 6: Παρ.1 …και έχουν διοικητική και επιστημονική αυτοτέλεια… Παρ. 2 …ο Διευθυντής, ο οποίος είναι επιστήμονας διεθνούς κύρους, Ερευνητής Α’ βαθμίδας ή Καθηγητής ΑΕΙ αντίστοιχης βαθμίδας ή επιστήμονας αντίστοιχης βαθμίδας ερευνητικού ή ακαδημαϊκού Ιδρύματος της αλλοδαπής, ο οποίος διορίζεται… Παρ. 4: …αποτελούμενη από πέντε ή επτά επιστήμονες με τους αναπληρωτές τους, οι οποίοι είναι Έλληνες ή αλλοδαποί επιστήμονες διεθνούς κύρους, με γνώση των ερευνητικών αντικειμένων… Παρ.6 : …με αιτιολογημένη έκθεση. Για την αξιολόγηση λαμβάνεται υπόψη η γνώμη των Ερευνητών του Ινστιτούτου , η οποία εκφράζεται όπως προβλέπεται από τον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας. Το Δ.Σ. διορίζει υποχρεωτικά… Άρθρο 26 Θεωρούμε ότι το Επιστημονικό Συμβούλιο, όπως περιγράφεται στο σχέδιο, πρέπει να είναι Επιστημονικό Συμβούλιο σε επίπεδο Ερευνητικού Κέντρου. Μάλιστα, κατά τη γνώμη μας, ένα Επιστημονικό Συμβούλιο που αποτελείται από επιστήμονες κύρους με εμπειρία και στη διοίκηση ερευνητικών κέντρων, και που συνεδριάζει τακτικά, είναι αυτό που πραγματικά θα βοηθήσει στην κατεύθυνση της ουσιαστικής ’εξωστρέφειας’ του Κέντρου. Η επιδίωξη της εξωστρέφειας μπορεί επίσης να επιτευχθεί από τη θέσπιση και λειτουργία και άλλων συμβουλευτικών οργάνων που θα αποτελούνται από εκπροσώπους της βιομηχανίας και κοινωνικών φορέων οι οποίοι είναι οι εν δυνάμει αποδέκτες της προκύπτουσας καινοτομίας. Παράλληλα πρέπει να συνεχίσουν να λειτουργούν τα Επιστημονικά Συμβούλια Ινστιτούτων (ΕΣΙ) , αποτελούμενα από Ερευνητές και τον Διευθυντή των Ινστιτούτων. Τα ΕΣΙ έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμα συμβουλευτικά και ελεγκτικά όργανα, τουλάχιστον κατά την εμπειρία του ΙΤΕ. Κεφάλαιο Ζ. Οικονομικά των Ερευνητικών Κέντρων Άρθρο 27 Νέα διατύπωση παραγράφου 1: Παρ.1: …βάσει επιδόσεων που προβλέπονται στο Άρθρο 28. Άρθρο 28 Γενικές παρατηρήσεις: Α) Οι προγραμματικές συμφωνίες της πολιτείας με τα ΕΚ είναι ενα κατ’αρχήν θετικό θεσμικό μέτρο. Θα πρέπει οπωσδήποτε η τετραετής προγραμματική συμφωνία να γίνεται μετά την αξιολόγηση του ΕΚ και των Ινστιτούτων του , και να λαμβάνει υπ’όψιν τα αποτελέσματά της. Το κύριο θέμα είναι βέβαια πώς θα εξασφαλισθεί η ομαλή ροή της χρηματοδότησης των συμπεφωνημένων (ακόμη και σε περιόδους δημοσιονομικής σταθερότητας), δεδομένου ότι ο προϋπολογισμός του κράτους ψηφίζεται κάθε χρόνο, αλλάζουν οι κυβερνήσεις, οι υπουργοί , και συνήθως περικόπτονται οι επιχορηγήσεις των ΕΚ . Αν δεν εξασφαλισθεί ομαλή ροή χρηματοδότησης, τα ΕΚ που δεν έχουν ιδιωτικά έσοδα ή αποθεματικό πώς θα επιζήσουν ; Β) Σχετικά με την πρόσθετη χρηματοδότηση των ΕΚ πέραν των προγραμματικών συμφωνιών, ορθώς προτείνεται να δίνεται με βάση τους αναφερόμενους δείκτες ποιότητας - αποδοτικότητας. Έχουμε τις εξής παρατηρήσεις : α) Οι δείκτες που αναφέρονται ’ανά Ερευνητή’ πρέπει να υπολογίζονται ως προς το άθροισμα των ερευνητών και των συνεργαζομένων με το ΕΚ καθηγητών ΑΕΙ . β) Δεν είναι δυνατόν κάθε ΕΚ να ’προτείνει στη ΓΓΕΤ τους δείκτες με βάση τους οποίους επιθυμεί να αξιολογηθεί ’. Όλα τα ΕΚ πρέπει να αξιολογούνται με βάση το ίδιο σύνολο δεικτών. γ) Στο κείμενο δεν αναφέρονται πουθενά οι εθνικές συγχρηματοδοτήσεις (Μatching Funds - MF) Eυρωπαϊκών ανταγωνιστικών προγραμμάτων τις οποίες η Πολιτεία έχει δώσει ως πρόσθετες επιχορηγήσεις στους ερευνητικούς φορείς από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων για προγράμματα μέχρι το 2009. Το ΙΤΕ έχει τονίσει επανειλημμένα τη σημασία των MF προς το Υπουργείο και τη ΓΓΕΤ. Περιληπτικά, ας αναφέρουμε ότι δεν είναι δυνατόν να εκτελεστούν Ευρωπαϊκά προγράμματα χωρίς MF, αν δεν υπάρχουν ίδιοι πόροι. Η μη ύπαρξη MF αποτελεί ουσιαστικά αντικίνητρο να υποβάλει ένας ερευνητής προτάσεις προς την ΕΕ. Το θέλει αυτό η Πολιτεία ; Εξ άλλου πολλές φορές ζητείται βεβαίωση απο τις νομικές υπηρεσίες της ΕΕ ότι υπάρχουν ίδιοι πόροι για να ολοκληρωθεί ένα έργο. Επιπλέον, στο FP8 θα είναι ακόμη πιο απαραίτητη και σημαντική η ύπαρξη εθνικής συγχρηματοδότησης. Θα χάνουμε συστηματικά προγράμματα τα οποία θα παίρνουν οι ανταγωνιστές μας από άλλες χώρες που θα δίνουν την συγχρηματοδότηση. Υποθέτουμε ότι δεν το επιθυμεί αυτό η Πολιτεία. Συγκεκριμένες παρατηρήσεις: Νέες διατυπώσεις παραγράφων 2,11 και 12: Παρ. 2 : Στο τέλος της παραγράφου προστίθεται η φράση: Οι προγραμματικές συμφωνίες καταρτίζονται μετά την αξιολόγηση του Ερευνητικού Κέντρου βάσει του Άρθρου 18 και λαμβάνουν υποχρεωτικά υπόψη τα αποτελέσματα της αξιολόγησης. Παρ. 11 : Στο τέλος της παραγράφου προστίθεται η φράση : Στο σύνολο των Ερευνητών που αναφέρονται στους παραπάνω δείκτες συμπεριλαμβάνεται και το σύνολο των Συνεργαζομένων με το Κέντρο καθηγητών του άρθρου 13. Παρ. 12 : Όλα τα Ερευνητικά Κέντρα αξιολογούνται με βάση τους ίδιους δείκτες ποιότητας και επιτευγμάτων. Μετά από εισήγηση της ΓΓΕΤ… Προστίθεται νέα παράγραφος : 13. Ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα των Προγραμμάτων Πλαισίων της ΕΕ, τα οποία προσελκύουν τα Ερευνητικά Κέντρα και τα ΑΕΙ, συγχρηματοδοτούνται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων ανάλογα με το ύψος των εισροών των προγραμμάτων αυτών , και με βάση κανόνες που θεσπίζει η ΓΓΕΤ. Κεφάλαιο Η. Προσωπικό Άρθρο 31 Νέες διατυπώσεις παραγράφων 8 & 9: Παρ. 8 : Οι αποδοχές των ερευνητών ….με τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις και είναι ίσες με τις αποδοχές καθηγητών ΑΕΙ αντίστοιχης βαθμίδας. Παρ.9 : Ενθαρρύνεται η παροχή οικονομικών κινήτρων για το προσωπικό των Ερευνητικών Κέντρων… [Αιτιολόγηση : Και το τεχνικό και το διοικητικό προσωπικό των Ε.Κ. συμβάλλει επίσης στην προσέλκυση εξωτερικών χρηματοδοτήσεων και στην εκτέλεση ερευνητικών προγραμμάτων. Σε ερευνητικά κέντρα όπως το ΙΤΕ το προσωπικό αυτό είναι υψηλής εξειδίκευσης και προσόντων, κατά κανόνα πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και συχνά κατέχει μεταπτυχιακούς τίτλους. Πως θα διεκπεραιώνονταν τα ερευνητικά προγράμματα χωρίς την συμβολή π.χ. των τεχνικών των εργαστηρίων ή των αναλυτών-προγραμματιστών των Ινστιτούτων, και των διοικητικών και οικονομικών υπαλλήλων του τμήματος προγραμμάτων και των άλλων τμημάτων της Κεντρικής Διεύθυνσης του Ιδρύματος; ] Άρθρο 32 Νέες διατυπώσεις παραγράφων 1 & 2: Παρ. 1 : Για την πρόσληψη….ειδική επιτροπή κριτών, αποτελούμενη από τον Διευθυντή του οικείου Ινστιτούτου και τέσσερεις επιστήμονες με τους αναπληρωτές τους…. Ρόλο εισηγητή έχει ο Διευθυντής του Ινστιτούτου. Παρ 2 : Τα μέλη της ειδικής επιτροπής κριτών επιλέγονται έπειτα από κατάλογο κριτών τον οποίο εγκρίνει κατ’ έτος για κάθε Ινστιτούτο το αρμόδιο ΤΕΣ έπειτα από σχετική εισήγηση του Δ.Σ. του Κέντρου. Κατά τη διαδικασία αυτή το ΤΕΣ… [Σχόλιο : Η έγκριση από το αρμόδιο ΤΕΣ των επιτροπών κριτών για κάθε εκάστοτε κρίση για πρόσληψη ή εξέλιξη ερευνητή είναι προφανώς πολύ χρονοβόρα διαδικασία. Ο κατάλογος κριτών αντίθετα μπορεί να εγκρίνεται από το ΤΕΣ για κάθε Ινστιτούτο κάθε έτος έγκαιρα, όπως ισχύει σήμερα.] ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΕΚΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΙΤΕ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Ως γνωστόν, άλλα από τα δημόσια ΕΚ της χώρας είναι ΝΠΔΔ και άλλα, όπως το ΙΤΕ, ΝΠΙΔ. Τα ΝΠΙΔ επιχορηγούνται από την Πολιτεία , αλλά το ποσό της επιχορήγησης δεν καλύπτει ούτε την μισθοδοσία του προσωπικού αορίστου χρόνου του φορέα, συμπεριλαμβανομένων και των ερευνητών , και βεβαίως ούτε τα λειτουργικά έξοδα. Τα υπόλοιπα πρέπει να τα βρει το Ίδρυμα από ίδιωτικά έσοδα από πωλήσεις προϊόντων και υπηρεσιών και από ερευνητικά προγράμματα από την Ευρώπη και τρίτες χώρες. Τα τελευταία δύο χρόνια, λόγω της οικονομικής κρίσης, έχει σημειωθεί μια κατακόρυφη αύξηση αλλεπάλληλων περιοριστικών κανονιστικών, ελεγκτικών και γραφειοκρατικών μέτρων από πλευράς Πολιτείας. Τα μέτρα αυτά έχουν ουσιαστικά σχεδόν εκμηδενίσει την αυτονομία και την ευελιξία που είχε το ΙΤΕ στη λήψη αποφάσεων για τη βέλτιστη διάθεση και αξιοποίηση των πόρων του και τη δυνατότητά του να προσλαμβάνει το αναγκαίο ερευνητικό και διοικητικό προσωπικό και που απέρρεαν από την ιδιότητά του ως ΝΠΙΔ. Με τα κατά συρροήν νέα κανονιστικά μέτρα το ΙΤΕ και άλλα Ερευνητικά Κέντρα ΝΠΙΔ οδηγούνται ουσιαστικά σε status ΝΠΔΔ, χωρίς όμως να υπάρχει αντίστοιχη υποχρέωση της Πολιτείας για την κάλυψη της μισθοδοσίας του τακτικού προσωπικού και των άλλων ανελαστικών δαπανών τους. Παρατηρείται το φαινόμενο της νομικής αντιμετώπισης του ΙΤΕ ως ελλειμματικής ΔΕΚΟ, ενώ το κράτος καλύπτει ποσοστό σαφώς μικρότερο του 50% των πάσης φύσεως εσόδων του. (Π.χ. κατά το 2010 η επιχορήγηση του ΙΤΕ από τον Τακτικό Προϋπολογισμό ήταν μόνο το 23% των εσόδων του και υπολειπόταν κατά 6 εκ. Ευρώ του κόστους του τακτικού προσωπικού του Ιδρύματος.) Για τον λόγο αυτό ζητούμε από την Πολιτεία να δηλώσει με άρθρο στον υπό συζήτηση νόμο ή σε άλλο πρόσφορο νομοσχέδιο ότι δημόσια Ερευνητικά Κέντρα ΝΠΙΔ όπως το ΙΤΕ που επιχορηγούνται από το κράτος επί σειράν ετών με ποσοστό μικρότερο του 50% των εσόδων τους, δεν θεωρούνται ότι ανήκουν στη Γενική Κυβέρνηση, και συγκεκριμένα ότι εξαιρούνται της υπαγωγής τους στους φορείς της διάταξης του άρθρου 1 παρ. 1α του ν.3899/2010 και των διατάξεων του άρθρου 14 παρ.1 περ. η του ν. 2190/1994 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 1 του ν. 3812/2009, των άρθρων 1 παρ.5, 3 παρ. 3 και 11 παρ. 1 εδάφιο α΄ του ν.3833/2010 όπως τροποποιήθηκαν και ισχύουν, του άρθρου τρίτου παρ. 4 του ν. 3845/2010, του άρθρου 31 παρ.1α του ν. 4024/2011 και του άρθρου 49 παρ.8α του ν.3943/2011. Ας σημειωθεί ότι τα ερευνητικά ινστιτούτα και κέντρα της Ακαδημίας Αθηνών έχουν εξαιρεθεί από την Γενική Κυβέρνηση. Θα αποτελεί άδικη και άνιση μεταχείριση αν αυτό δεν επεκταθεί και στα υπόλοιπα ΕΚ ΝΠΙΔ που πληρούν τις αναγκαίες προϋποθέσεις, αφού παντού ο παρών νόμος δίνει τα ίδια δικαιώματα και στους φορείς της Ακαδημίας. Για το ΔΣ του ΙΤΕ Κώστας Φωτάκης, Πρόεδρος