Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΩΝ' | 7 Φεβρουαρίου 2012, 18:56

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΩΝ – www.eee-researchers.gr Δ. ΣΥΝΔΕΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ Αξιοποίηση Ερευνητικών Αποτελεσμάτων ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ /ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ Όσον αφορά την αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων και τη σύνδεση της έρευνας με την παραγωγή, οφείλουμε καταρχήν να προσδιορίσουμε τους όρους της σχετικής συζήτησης, δεδομένου ότι το κείμενο διαβούλευσης δεν επιτελεί τον ουσιαστικό του ρόλο, ο οποίος είναι ο εξορθολογισμός, ο εκσυγχρονισμός και η βελτίωση του δημόσιου ερευνητικού συστήματος, αλλά διολισθαίνει προς έναν πλήρη επαναπροσδιορισμό του ρόλου του δημόσιου αυτού συστήματος, αντιμετωπίζοντάς το ως ιδιωτική επιχείρηση «υπό την εποπτεία του κράτους». Η φύση και οι στόχοι του δημόσιου ερευνητικού συστήματος και του ιδιωτικού ερευνητικού τομέα έχουν κοινά στοιχεία, αλλά στον πυρήνα τους είναι διαφορετικοί. Η ερευνητική δραστηριότητα στις επιχειρήσεις έχει ως στόχο την καινοτομία των προϊόντων, υπηρεσιών και μεθόδων. Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις προστατεύουν τις καινοτομικές τους δραστηριότητες, τόσο με ιδιοκτησιακές κατοχυρώσεις (πατέντες, μοντέλα, κλπ.), όσο και μέσω των βιομηχανικών μυστικών. Η ερευνητική διαδικασία στους δημόσιους ερευνητικούς φορείς έχει ως κύριο στόχο την παραγωγή νέας γνώσης ως δημόσιου αγαθού, ενώ η καινοτομία αποτελεί μια μόνο από τις συνιστώσες των ερευνητικών τους αποτελεσμάτων. Για τους πολίτες που συμβάλλουν οικονομικά στη συνολική εθνική ερευνητική προσπάθεια, οι δύο αυτοί ερευνητικοί τομείς ανταποδίδουν με διαφορετικό τρόπο. Η βιομηχανική έρευνα, διαμέσου της αγοράς, τους προσφέρει νέα, καινοτόμα προϊόντα. Η δημόσια έρευνα είναι ο κύριος μηχανισμός που παράγει και διαδίδει νέα γνώση, η οποία είναι προσβάσιμη και αξιοποιήσιμη από όλους. Στο δημόσιο ερευνητικό σύστημα της χώρας μας υπηρετούν ερευνητές - δημόσιοι λειτουργοί, η πλειονότητα των οποίων επέστρεψε στην Ελλάδα μετά από πολύχρονη ερευνητική εργασία σε διεθνή ερευνητικά κέντρα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Οι ερευνητές αυτοί συνήψαν συμβόλαιο με την ελληνική πολιτεία, το οποίο από την πλευρά τους προβλέπει την κατάθεση της εμπειρίας τους, της δημιουργικής τους φαντασίας και της εργασίας τους, στο απόθεμα δημόσιων αγαθών, προκειμένου να συμβάλλουν στην αύξηση του κεφαλαίου νέας γνώσης, να συνδράμουν την πολιτεία σε κρίσιμους τομείς εθνικού ενδιαφέροντος (οι οποίοι δεν μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενο της ιδιωτικής πρωτοβουλίας) και να συνεισφέρουν (διαμέσου του δεύτερου και τρίτου κύκλου σπουδών) στη διαμόρφωση των στελεχών υψηλής ειδίκευσης του δημόσιου τομέα και του παραγωγικού ιστού της χώρας. Ως ανταμοιβή, προβλέπεται ότι ο Έλληνας φορολογούμενος θα τους καταβάλλει έναν αξιοπρεπή μισθό. Ως φυσική συνέπεια της μορφής του δημόσιου ερευνητικού συστήματος προκύπτει ότι αυτό υπάγεται στους κανόνες του δημοσίου δικαίου. Τούτο συνεπάγεται δύο βασικές διατάξεις τις οποίες θα πρέπει να περιλαμβάνει ο νέος νόμος: Α. Τα δημόσια ερευνητικά κέντρα που εποπτεύονται από το Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων (δια μέσου της ΓΓΕΤ) είναι Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ). Β. Η πολιτεία εγγυάται τη μισθοδοσία του προσωπικού τους και τα λειτουργικά τους έξοδα. Ένα σημαντικό τμήμα των ερευνητικών δραστηριοτήτων στις ιδιωτικές επιχειρήσεις υποστηρίζεται από τις μεγάλες παραγγελίες του δημόσιου τομέα. Τα μεγάλα έργα υποδομής στις τηλεπικοινωνίες, στους στρατιωτικούς εξοπλισμούς, την αεροπλοΐα, την πράσινη ανάπτυξη, κλπ., αποτελούν μορφές άμεσης μεταβίβασης κοινωνικών πόρων προς τον ιδιωτικό τομέα, με αντιστάθμισμα τη βελτίωση των όρων ζωής και εργασίας των πολιτών. Στην Ευρώπη, οι νέες γνώσεις, οι νέες τεχνολογίες, αναπτύσσονται με μεγάλα προγράμματα δημόσιας χρηματοδότησης. Η παραγωγή νέας γνώσης και η διάδοσή της στην κοινωνία δεν είναι υπόθεση της αγοράς αλλά υπόθεση των δημόσιων εκπαιδευτικών και ερευνητικών ιδρυμάτων και αντικείμενο ειδικών πολιτικών που στηρίζονται σε σημαντική δημόσια χρηματοδότηση. Η προστασία του περιβάλλοντος είναι η μεγάλη πρόκληση της εποχής μας, αποτελεί ύψιστο δημόσιο αγαθό και εξωτερικό παράγοντα που καθορίζει το πλαίσιο λειτουργίας της αγοράς. Η έρευνα στις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες επιτελεί σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση πολιτικών. Τα ανωτέρω θέματα, όπως και τα πρωτόγνωρα ζητήματα βιοηθικής που ανακύπτουν από την εκρηκτική ανάπτυξη των επιστημών ζωής μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο διαμέσου μιας ισχυρής και συντονισμένης παρέμβασης του δημόσιου ερευνητικού τομέα. Η συνολική εθνική ερευνητική προσπάθεια στην οποία εμπλέκονται τα δημόσια ερευνητικά εργαστήρια, τα εργαστήρια των μεγάλων επιχειρήσεων, καθώς και αυτά των μικρομεσαίων, θα πρέπει να αποτελεί το αντικείμενο συντονισμού των εμπλεκομένων Υπουργείων υπό την αιγίδα μιας τελικής εποπτείας την οποία θα ασκεί στην παρούσα φάση η ΓΓΕΤ και σύντομα ένα νέο : Γ. Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Τεχνολογίας Επιπλέον, η διαδικασία συνεργασίας του δημοσίου ερευνητικού συστήματος με τον ιδιωτικό τομέα δεν θέτει υποχρεώσεις από τη μία μόνο πλευρά (αυτήν του δημοσίου). Ο ιδιωτικός τομέας οφείλει να ενσωματώσει στη λειτουργία του στοιχεία υψηλής κοινωνικής ευθύνης (π.χ., οι φαρμακευτικές εταιρείες σε ό,τι αφορά στα μεταδοτικά νοσήματα, οι εταιρείες που παραγωγής ενέργειας σε ό,τι αφορά στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στα υδροηλεκτρικά έργα, κλπ.). Προκειμένου να ενισχυθεί η ερευνητική διαδικασία στον ιδιωτικό τομέα, προτείνουμε όπως η πολιτεία εξετάσει ειδικές ελαφρύνσεις για τις αποδεδειγμένες επενδύσεις των εταιρειών στα ερευνητικά τους εργαστήρια, καθώς και ένα ποσοστό του φόρου επί των δραστηριοτήτων αυτού του είδους το οποίο θα συνεισφέρει στον ετήσιο προγραμματισμό ερευνητικών προγραμμάτων της ΓΓΕΤ. Τα δημόσια ερευνητικά εργαστήρια θα πρέπει να έχουν επαρκή χρηματοδότηση, ώστε να εξασφαλίζουν την αυτονομία τους και να μπορούν να συζητούν ως ίσος προς ίσο με τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, στο πλαίσιο καλά προσδιορισμένων συμφωνιών όπου και τα δύο μέρη ‘‘νοιώθουν ότι κερδίζουν’’. ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ / ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ: Τεχνοβλαστοί και Νέοι Επιστήμονες Υπάρχει εικοσαετής περίπου εμπειρία του θεσμού των εταιρειών τεχνοβλαστών (spin off) και των τεχνολογικών πάρκων. Η προσπάθεια της πολιτείας θα πρέπει να επικεντρωθεί στην ενίσχυση πρωτοβουλιών νέων ερευνητών και όχι στη συντήρηση στο διηνεκές δημόσιων λειτουργών, οι οποίοι ασκούν παράλληλα και επιχειρηματικές δραστηριότητες. Οφείλουμε να αποτιμήσουμε την εικοσαετή εμπειρία των τεχνοβλαστών και να στρέψουμε την προσοχή μας στην ενίσχυση των νέων ερευνητών, με την παραχώρηση κυψελίδων στα τεχνολογικά πάρκα, την ενίσχυση της πρόσβασής τους στις εργαστηριακές εγκαταστάσεις, κλπ. Οι τεχνοβλαστοί των νέων ερευνητών θα πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης φροντίδας από την πολιτεία, με την ενίσχυσή τους σε ό,τι αφορά την κάλυψη νέου προσωπικού, άλλες ειδικές ενισχύσεις, φορολογικές ελαφρύνσεις για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο (π.χ., 4-5 ετών), κλπ. Πνευματικά δικαιώματα Οι ερευνητές δημόσιοι λειτουργοί αμείβονται για να παράγουν νέα γνώση. Είναι λογικό στα ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας να υπάρχει ένας επιμερισμός μεταξύ του δημοσίου που καταβάλλει το τίμημα της μισθοδοσίας και του ερευνητή που παράγει τη γνώση. Στα πνευματικά δικαιώματα (πατέντες) είναι εύλογο να υπάρχει ένας επιμερισμός ποσοστών, π.χ., 40% για τον εφευρέτη ή την ομάδα εφευρετών, 40% για το οικείο ΕΚ ή Ινστιτούτο και 20% για τον κεντρικό προϋπολογισμό ερευνητικών προγραμμάτων της ΓΓΕΤ, προκειμένου να υπαχθεί στο πρόγραμμα των ερευνητικών προκηρύξεων. ___________________________________________________________________ 2η προσέγγιση για το θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων: Οι προβλέψεις για το θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων θα πρέπει να διέπονται από την αρχή ότι μια πατέντα είναι "Υπηρεσιακή" όταν προκύπτει από συγκεκριμένη χρηματοδότηση που είχε το αντίστοιχο τεχνικό περιεχόμενό της ως αρχικό στόχο, ενώ όλες οι υπόλοιπες θα θεωρούνται "Εξαρτημένες" ως αποκύημα της ερευνητικής εργασίας των φυσικών προσώπων που παρήγαγαν την εκμεταλλεύσιμη γνώση στο πλαίσιο των εργασιών του ΕΚ. Επίσης, τα ΕΚ πρέπει να συμπεριλάβουν στους Εσωτερικούς Κανονισμούς Λειτουργίας τους ρυθμίσεις που θα διαφυλάσσουν τη λειτουργία των ΕΚ, καθορίζοντας το πλαίσιο ενασχόλησης των ερευνητών ή των διευθυντών με επιχειρήσεις που αξιοποιούν τα αποτελέσματα της έρευνας. Οι ερευνητικοί φορείς υποχρεούνται να ενημερώνουν το προσωπικό τους για τις ρυθμίσεις αυτές. ___________________________________________________________________ Εθνικό Μητρώο Καινοτομικών Επιχειρήσεων Υψηλής Τεχνολογίας Προτείνουμε τη δημιουργία στη ΓΓΕΤ «Εθνικού Μητρώου Καινοτομικών Επιχειρήσεων Υψηλής Τεχνολογίας», στο οποίο θα εντάσσονται επιχειρήσεις οι οποίες: (1) δραστηριοποιούνται σε τομείς υψηλής τεχνολογίας, όπως αυτοί ορίζονται κατά τη διεθνή πρακτική, (2) έχουν τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης με ειδικευμένο προσωπικό και (3) άνω από το 30% του κύκλου εργασιών τους προέρχεται από τεχνολογία αναπτυγμένη από την ίδια την επιχείρηση (πατέντες, ερευνητικά προγράμματα). --------------------------------------------- ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Τα ανωτέρω σχόλια αναφέρονται κυρίως στο «σχέδιο νόμου 1» που τίθεται εδώ σε διαβούλευση υπό τη μορφή οκτώ (08) Άρθρων/Κεφαλαίων. Το «σχέδιο νόμου 2» που δόθηκε στη διαβούλευση (μία ημέρα πριν από τη λήξη της προθεσμίας για διαβούλευση του «σχεδίου νόμου 1», στις 30 Ιανουαρίου) με περιθώριο για δημόσια συζήτηση μίας περίπου εβδομάδας (!) είναι ατελές και περιέχει αντιφατικές ρυθμίσεις. Η ερευνητική κοινότητα ζητά από το Υπουργείο να δημοσιοποιήσει το επεξεργασμένο, τελικό προσχέδιο νόμου με όλες τις διατάξεις (και τις ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΕΣ) και να μεριμνήσει ώστε να υπάρξει ο απαραίτητος και ικανός χρόνος για ουσιαστικό διάλογο, επί του συνόλου των ρυθμίσεων που αυτό θα περιλαμβάνει. Το Υπουργείο οφείλει επίσης να συντάξει την «έκθεση επί της δημόσιας διαβούλευσης», η οποία θα συνοδεύσει το σχέδιο νόμου στη διαδικασία συζήτησης και ψήφισής του από τη Βουλή των Ελλήνων (νέος κανονισμός της Βουλής, άρθρο 85, παρ. 3), από ΜΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΠΟΥ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΣΥΝΟΛΙΚΑ και όχι σε τρεις ‘δόσεις’, καθώς τουλάχιστον οι μεταβατικές διατάξεις θα πρέπει (σύμφωνα και με τα αναφερόμενα στις «Μεταβατικές διατάξεις», άρθρο 08 του παρόντος) να υποβληθούν επίσης σε διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης. Σημείωση: Το σύνολο των κειμένων που η Ένωση Ελλήνων Ερευνητών κατέθεσε στην παρούσα διαβούλευση βρίσκεται αναρτημένο στο http://eee-researchers.gr/Anakoinoseis-EEE/EEE_Keimena-Diavouleusis-Sxediou-Nomou-Ereunas.pdf.