Με ενδιαφερον διαβασα το Ε.Σ.Π.Ε.Κ. και οι προθεσεις των συντακτων του υποθετω οτι ειναι κατ' αρχην καλες. Οντως η ερευνα και η τεχνολογικη αναπτυξη μπορει και πρεπει να καταστουν πυλωνες της οικονομικης αναπτυξης της χωρας, ιδιως την εποχη που διανυουμε. Δειτε ως παραδειγμα (αναμεσα σε πολλα) τη Νορβηγια, χωρα 4,5 εκατομμυριων κατοικων, που εχει το Νο. 3 κατα κεφαλην ΑΕΠ στον κοσμο. Αυτο το οφειλει, αναμεσα σε πολλα αλλα, στη στρατηγικη αποφαση στη δεκαετια του 60 να επενδυσει στη δημιουργια εγχωριας τεχνογνωσιας σε θεματα υποθαλασσιας εξορυξης πετρελαιου, αντι να την εισαγει απο το εξωτερικο. ΟΙ καρποι αυτης της προσπαθειας ειναι εμφανεις σημερα.
Τι να τις κανουμε ομως τις προθεσεις, οταν το γενικο κλιμα για την ερευνα στην Ελλαδα ειναι ακριβως προς την αντιθετη κατευθυνση, και το εδαφος σε θεματα ερευνας ειναι τραχυ και ανωμαλο; Θα σας δωσω 2-3 παραδειγματα.
Στην πρόσφατη συνάντησή του με τον Πρωθυπουργο, ο κ. Μπαρόζο είπε οτι στοχος ειναι η επιτάχυνση της απορρόφησης των κοινοτικών προγραμμάτων που θα φέρουν την ανάπτυξη στην Ελλάδα, σημειώνοντας ότι θα πρέπει να γίνουν περισσότερα πριν από το 2013, και να απορροφηθούν ταχύτερα τα 20 δισ. ευρώ του ΕΣΠΑ της περιόδου 2007-2013.
ΕΣΠΑ ειπατε; Παραθετω αποσπασμα απο προσφατη εγκυκλιο για τα ερευνητικα προγραμματα του πλαισιου "Συνεργασια 2009", τα οποια χρηματοδοτουνται απο το ΕΣΠΑ:
- Σε περίπτωση που η αμοιβή συνολικά ανά άτομο είναι κάτω των 15.000 ευρω απαιτείται επιστολή στη ΓΓΕΤ με βιογραφικό σημείωμα του ερευνητή και αναμονή έγκρισης από τη ΓΓΕΤ.
- Όταν η αμοιβή είναι άνω των 15.000 ευρώ, χρειάζεται να γίνει προκήρυξη, όπως απαιτείται από τη νομοθεσία και ορίζεται στο άρθρο 38 «Δαπάνες δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών» της επισυναπτόμενης Υπουργικής Απόφασης Συστήματος Διαχείρισης (ΦΕΚ 540/27.03.08).
Με λιγα λογια, καποιοι γραφειοκρατες του Υπουργειου Παιδειας ξερουν καλυτερα απο μενα ποιοι ειναι οι καταλληλοι ανθρωποι για να εκτελεσουν το ερευνητικο μου προγραμμα, εξ ου και με βαζουν να κανω διαγωνισμο που θα τους επιλεξει, εαν η ετησια αμοιβη τους ειναι πανω απο 15.000 ευρω (που πολυ πιθανο να ειναι). Στην εγκριση τους επισης υποκειται το ερευνητικο προσωπικο που εχω ορισει, για δε την παραμικρη αλλαγη στο προσωπικο αυτο, χρειαζεται η αδεια τους.
Αν αυτα δεν τα ξερει ο φιλτατος κ. Μπαροζο (δεν ξερω αν τα ξερει ο κ. Παπαδημος), τους εχω και ενα αλλο, πιο καλο.
Σε προσφατη τροπολογια προβλεπεται οτι για την επιλογη προσωπικου που θα εργαζεται στα πασης φυσεως ερευνητικα προγραμματα, πχ απο το 7ο Προγραμμα Πλαισιο, απο ιδιωτες, κλπ, θα απαιτουνται υπογραφες εως και 4 Υπουργων και διαδικασιες ΑΣΕΠ. Οποιονδηποτε θελω να προσλαβω, αυτη τη διαδικασια θα πρεπει να ακολουθησω.
Ειναι προφανες βεβαια οτι εαν το τελευταιο περασει (εχει ξεσηκωθει απασα η ακαδημαικη κοινοτητα), θα αποτελεσει την οριστικη ταφοπλακα της ερευνας στην Ελλαδα, η οποια ειναι στα ποδια της ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ λογω του πατριωτισμου αυτων που φερνουν τα ερευνητικα κονδυλια στην Ελλαδα και των συνεργατων τους, ΣΕ ΠΕΙΣΜΑ της γραφειοκρατιας της Ελληνικης Δημοσιας διοικησης. Γραφειοκρατιας που με διαταξεις σαν και αυτες εξελισσεται ταχυτατα σε σοβιετικου στυλ διακυβερνηση, ακριβως δηλαδη στην αντιθετη κατευθυνση απο την επιθυμητη,
Ειμαι περιεργος τι θα ελεγε ο κ. Κριμιζής, αξιοτιμος Προεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΣΕΤ), και τα άλλα επιφανή μέλη του ΕΣΕΤ που διδασκουν σε ΑΕΙ του εξωτερικου, αν υποχρεωνότανε να προσλάβουν ερευνητές με τέτοιες διαδικασιες στα πανεπιστημια που εργαζονται, ακομη και αν ο χρηματοδοτης ειναι ιδιωτικος φορεας!
Αν ο αντιλογος ειναι οτι τα μετρα αυτα μπαινουν για να σταματησουν φαινομενα ευνοιοκρατιας και νεποτισμου (πχ να μη μπορει καποιος να προσλαβει συγγενεις του σε ερευνητικα προγραμματα), θα ελεγα οτι η Πολιτεια θα πρεπει να βρει ενα συστημα να ξεχωριζει τα ξερα απο τα χλωρα. Δεν μπορει στο βωμο της δηθεν παταξης μεμονωμενων προβληματων, να ισοπεδωνονται ολα.
Θα μπορουσα να αναφερω και αλλα πολλα, οπως τη συνεχως αυξανομενη γραφειοκρατια στη διαχειριση των προγραμματων, και τη δραστικη περικοπη μισθων και πασης φυσεως κονδυλιων που στηριζουν την ερευνα και οσους ασχολουνται με αυτην, πραγμα που οδηγει και θα οδηγησει τμημα του ερευνητικου δυναμικου να αναζητησει απασχοληση εκτος Ελλαδος, οπου οι συνθηκες ειναι σαφως ευνοικοτερες. Αντιθετα, ποιος καταξιωμενος επιστημονας του εξωτερικου θα θελησει να ελθει να εργασθει στην Ελλαδα υπο αυτες τις συνθηκες; Οχι και πολλοι φοβαμαι.
Με βαση τα ανωτερω, φρονω οτι το συγκεκριμενο Ε.Σ.Π.Ε.Κ. πολυ λιγα η ακομη και τιποτε δεν θα πετυχει για να διορθωσει στρεβλωσεις οπως οι ανωτερω. Μια και δεν εχει πορους για ερευνα, το Κρατος θα πρεπει να εγκαταλειψει το μοντελο 'one size fits all' και κατ' ελαχιστο να απαλειψει τα πασης φυσεως εμποδια που αποτρεπουν τους ερευνητες απο το να κανουν τη δουλεια τους. Πρεπει επισης να καθιερωσει ενα σωστο συστημα αξιολογησης, ωστε αυτοι που την κανουν σωστα να επιβραβευονται, εστω και ηθικα. Αντιθετα, εδω εχει καταντησει εαν εισαι πετυχημενος ερευνητικα, να εισαι δαχτυλοδεικτουμενος για τα ‘αμαρτωλα κονδυλια της ερευνας’ που διαχειριζεσαι.
Θα συνιστουσα στους καθ’ υλην αρμοδιους να πανε σε καποια χωρα της Ευρωπης η στις ΗΠΑ και να μελετησουν (οχι επιφανειακα, αλλα σε βαθος) πως λειτουργει η ερευνα εκει, και ποιος ειναι ο ρολος του Κρατους, και μετα απλα ας κανουν απλη αντιγραφη των βασικων αρχων. Πιο αποτελεσματικο θα ηταν αυτο, απο τη συνεχη δημιουργια συστηματων micromanagement σοβιετικου στυλ, σπορ στο οποιο η Ελλαδα φαινεται να εχει αριστες επιδοσεις τελευταια (ειμαι περιεργος, η τροικα τι λεει;)
Με σοβιετικου στυλ διακυβερνηση, οχι μονο η ανακαμψη της οικονομιας δεν θα ερθει ποτέ, αλλα η οριστικη καταρρευση της χωρας θα ελθει ακομα πιο γρηγορα.
Με τιμη,
ΧΑΡΙΛΑΟΣ Ν. ΨΑΡΑΥΤΗΣ
Καθηγητης ΕΜΠ
Με ενδιαφερον διαβασα το Ε.Σ.Π.Ε.Κ. και οι προθεσεις των συντακτων του υποθετω οτι ειναι κατ' αρχην καλες. Οντως η ερευνα και η τεχνολογικη αναπτυξη μπορει και πρεπει να καταστουν πυλωνες της οικονομικης αναπτυξης της χωρας, ιδιως την εποχη που διανυουμε. Δειτε ως παραδειγμα (αναμεσα σε πολλα) τη Νορβηγια, χωρα 4,5 εκατομμυριων κατοικων, που εχει το Νο. 3 κατα κεφαλην ΑΕΠ στον κοσμο. Αυτο το οφειλει, αναμεσα σε πολλα αλλα, στη στρατηγικη αποφαση στη δεκαετια του 60 να επενδυσει στη δημιουργια εγχωριας τεχνογνωσιας σε θεματα υποθαλασσιας εξορυξης πετρελαιου, αντι να την εισαγει απο το εξωτερικο. ΟΙ καρποι αυτης της προσπαθειας ειναι εμφανεις σημερα. Τι να τις κανουμε ομως τις προθεσεις, οταν το γενικο κλιμα για την ερευνα στην Ελλαδα ειναι ακριβως προς την αντιθετη κατευθυνση, και το εδαφος σε θεματα ερευνας ειναι τραχυ και ανωμαλο; Θα σας δωσω 2-3 παραδειγματα. Στην πρόσφατη συνάντησή του με τον Πρωθυπουργο, ο κ. Μπαρόζο είπε οτι στοχος ειναι η επιτάχυνση της απορρόφησης των κοινοτικών προγραμμάτων που θα φέρουν την ανάπτυξη στην Ελλάδα, σημειώνοντας ότι θα πρέπει να γίνουν περισσότερα πριν από το 2013, και να απορροφηθούν ταχύτερα τα 20 δισ. ευρώ του ΕΣΠΑ της περιόδου 2007-2013. ΕΣΠΑ ειπατε; Παραθετω αποσπασμα απο προσφατη εγκυκλιο για τα ερευνητικα προγραμματα του πλαισιου "Συνεργασια 2009", τα οποια χρηματοδοτουνται απο το ΕΣΠΑ: - Σε περίπτωση που η αμοιβή συνολικά ανά άτομο είναι κάτω των 15.000 ευρω απαιτείται επιστολή στη ΓΓΕΤ με βιογραφικό σημείωμα του ερευνητή και αναμονή έγκρισης από τη ΓΓΕΤ. - Όταν η αμοιβή είναι άνω των 15.000 ευρώ, χρειάζεται να γίνει προκήρυξη, όπως απαιτείται από τη νομοθεσία και ορίζεται στο άρθρο 38 «Δαπάνες δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών» της επισυναπτόμενης Υπουργικής Απόφασης Συστήματος Διαχείρισης (ΦΕΚ 540/27.03.08). Με λιγα λογια, καποιοι γραφειοκρατες του Υπουργειου Παιδειας ξερουν καλυτερα απο μενα ποιοι ειναι οι καταλληλοι ανθρωποι για να εκτελεσουν το ερευνητικο μου προγραμμα, εξ ου και με βαζουν να κανω διαγωνισμο που θα τους επιλεξει, εαν η ετησια αμοιβη τους ειναι πανω απο 15.000 ευρω (που πολυ πιθανο να ειναι). Στην εγκριση τους επισης υποκειται το ερευνητικο προσωπικο που εχω ορισει, για δε την παραμικρη αλλαγη στο προσωπικο αυτο, χρειαζεται η αδεια τους. Αν αυτα δεν τα ξερει ο φιλτατος κ. Μπαροζο (δεν ξερω αν τα ξερει ο κ. Παπαδημος), τους εχω και ενα αλλο, πιο καλο. Σε προσφατη τροπολογια προβλεπεται οτι για την επιλογη προσωπικου που θα εργαζεται στα πασης φυσεως ερευνητικα προγραμματα, πχ απο το 7ο Προγραμμα Πλαισιο, απο ιδιωτες, κλπ, θα απαιτουνται υπογραφες εως και 4 Υπουργων και διαδικασιες ΑΣΕΠ. Οποιονδηποτε θελω να προσλαβω, αυτη τη διαδικασια θα πρεπει να ακολουθησω. Ειναι προφανες βεβαια οτι εαν το τελευταιο περασει (εχει ξεσηκωθει απασα η ακαδημαικη κοινοτητα), θα αποτελεσει την οριστικη ταφοπλακα της ερευνας στην Ελλαδα, η οποια ειναι στα ποδια της ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ λογω του πατριωτισμου αυτων που φερνουν τα ερευνητικα κονδυλια στην Ελλαδα και των συνεργατων τους, ΣΕ ΠΕΙΣΜΑ της γραφειοκρατιας της Ελληνικης Δημοσιας διοικησης. Γραφειοκρατιας που με διαταξεις σαν και αυτες εξελισσεται ταχυτατα σε σοβιετικου στυλ διακυβερνηση, ακριβως δηλαδη στην αντιθετη κατευθυνση απο την επιθυμητη, Ειμαι περιεργος τι θα ελεγε ο κ. Κριμιζής, αξιοτιμος Προεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΣΕΤ), και τα άλλα επιφανή μέλη του ΕΣΕΤ που διδασκουν σε ΑΕΙ του εξωτερικου, αν υποχρεωνότανε να προσλάβουν ερευνητές με τέτοιες διαδικασιες στα πανεπιστημια που εργαζονται, ακομη και αν ο χρηματοδοτης ειναι ιδιωτικος φορεας! Αν ο αντιλογος ειναι οτι τα μετρα αυτα μπαινουν για να σταματησουν φαινομενα ευνοιοκρατιας και νεποτισμου (πχ να μη μπορει καποιος να προσλαβει συγγενεις του σε ερευνητικα προγραμματα), θα ελεγα οτι η Πολιτεια θα πρεπει να βρει ενα συστημα να ξεχωριζει τα ξερα απο τα χλωρα. Δεν μπορει στο βωμο της δηθεν παταξης μεμονωμενων προβληματων, να ισοπεδωνονται ολα. Θα μπορουσα να αναφερω και αλλα πολλα, οπως τη συνεχως αυξανομενη γραφειοκρατια στη διαχειριση των προγραμματων, και τη δραστικη περικοπη μισθων και πασης φυσεως κονδυλιων που στηριζουν την ερευνα και οσους ασχολουνται με αυτην, πραγμα που οδηγει και θα οδηγησει τμημα του ερευνητικου δυναμικου να αναζητησει απασχοληση εκτος Ελλαδος, οπου οι συνθηκες ειναι σαφως ευνοικοτερες. Αντιθετα, ποιος καταξιωμενος επιστημονας του εξωτερικου θα θελησει να ελθει να εργασθει στην Ελλαδα υπο αυτες τις συνθηκες; Οχι και πολλοι φοβαμαι. Με βαση τα ανωτερω, φρονω οτι το συγκεκριμενο Ε.Σ.Π.Ε.Κ. πολυ λιγα η ακομη και τιποτε δεν θα πετυχει για να διορθωσει στρεβλωσεις οπως οι ανωτερω. Μια και δεν εχει πορους για ερευνα, το Κρατος θα πρεπει να εγκαταλειψει το μοντελο 'one size fits all' και κατ' ελαχιστο να απαλειψει τα πασης φυσεως εμποδια που αποτρεπουν τους ερευνητες απο το να κανουν τη δουλεια τους. Πρεπει επισης να καθιερωσει ενα σωστο συστημα αξιολογησης, ωστε αυτοι που την κανουν σωστα να επιβραβευονται, εστω και ηθικα. Αντιθετα, εδω εχει καταντησει εαν εισαι πετυχημενος ερευνητικα, να εισαι δαχτυλοδεικτουμενος για τα ‘αμαρτωλα κονδυλια της ερευνας’ που διαχειριζεσαι. Θα συνιστουσα στους καθ’ υλην αρμοδιους να πανε σε καποια χωρα της Ευρωπης η στις ΗΠΑ και να μελετησουν (οχι επιφανειακα, αλλα σε βαθος) πως λειτουργει η ερευνα εκει, και ποιος ειναι ο ρολος του Κρατους, και μετα απλα ας κανουν απλη αντιγραφη των βασικων αρχων. Πιο αποτελεσματικο θα ηταν αυτο, απο τη συνεχη δημιουργια συστηματων micromanagement σοβιετικου στυλ, σπορ στο οποιο η Ελλαδα φαινεται να εχει αριστες επιδοσεις τελευταια (ειμαι περιεργος, η τροικα τι λεει;) Με σοβιετικου στυλ διακυβερνηση, οχι μονο η ανακαμψη της οικονομιας δεν θα ερθει ποτέ, αλλα η οριστικη καταρρευση της χωρας θα ελθει ακομα πιο γρηγορα. Με τιμη, ΧΑΡΙΛΑΟΣ Ν. ΨΑΡΑΥΤΗΣ Καθηγητης ΕΜΠ