Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Κ.Χ.' | 23 Απριλίου 2014, 15:11

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Ποιος είναι τελικά ο εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής ή ο Ειδικός Παιδαγωγός ή ο Παιδαγωγός της Ένταξης; Δηλαδή, τι πρόγραμμα σπουδών είναι καλό να έχει παρακολουθήσει;Αναπόφευκτα, η συζήτηση γύρω από την κατάταξη και τα ακαδημαϊκά προσόντα στην Ειδική Αγωγή μας οδηγούν στην προσπάθεια να οριοθετήσουμε το «ποιος είναι ο εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής». Με άλλα λόγια, να προβληματιστούμε για τις γνώσεις, τις δεξιότητες, τη φιλοσοφία για την εκπαίδευση που (σαν κοινωνία ορίζουμε) ότι θα πρέπει να έχει αυτός που θα δουλέψει ως εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής. Τι πρέπει να περιέχει το πρόγραμμα σπουδών του; Τι πρέπει να γνωρίζει και σε τι πρέπει να έχει εξασκηθεί; Ας το σκιαγραφήσουμε:Το σχολείο είναι ΤΙ ΔΙΔΑΣΚΩ, ΠΩΣ ΤΟ ΔΙΔΑΣΚΩ, ΠΟΥ ΤΟ ΔΙΔΑΣΚΩΟ εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής πρέπει να γνωρίζει τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών. Το σχολείο διδάσκει συγκεκριμένα πράγματα. Πρέπει λοιπόν να γνωρίζει την «ύλη» για να τη διαφοροποιεί όταν χρειάζεται (στη Γλώσσα, στα Μαθηματικά, στην Ιστορία κτλ.) έτσι ώστε να γίνει αυτή κτήμα των μαθητών. Πρέπει να γνωρίζει πως θα δουλέψει διαθεματικά στην προσπάθεια του να στηρίξει την εκπαίδευση, όχι ενός μαθητή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, αλλά ολόκληρης της τάξης. Πολλά μπορούμε να πούμε, αλλά απλουστεύοντας, ο εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής πρέπει να γνωρίζει τα ΔΕΠΠΣ-ΑΠΣ, την ύλη αλλά και τις μεθόδους της Γενικής Αγωγής όπως και τα στάδια της τυπικής ανάπτυξης των παιδιών. Δεν φτάνει όμως μόνο αυτό. Δεν είσαι ακόμα εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής. Γιατί ο εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής πρέπει να γνωρίσει και τη μη τυπική ανάπτυξη, τα «διαφορετικά» παιδιά, αυτά με αναπηρία, με διαφορετικές μορφές αναπηρίας (κώφωση, τύφλωση, αυτισμό, νοητική καθυστέρηση κτλ.), παιδιά που εμφανίζουν ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στην αλληλεπίδραση τους με το σχολείο, γενικό σχολείο ή ειδικό σχολείο (γιατί κάθε σχολείο ως θεσμός, ως περιεχόμενο, θέτει συγκεκριμένες προϋποθέσεις και όρια για να ενταχθούν τα παιδιά και να μάθουν). Κάπου εδώ ξεκινά η Ειδική Αγωγή και η Παιδαγωγική της Ένταξης. Ξεκινά με πολλά ερωτήματα για τον εκπαιδευτικό:Πώς θα εντάξω κοινωνικά-συναισθηματικά αλλά και γνωστικά ΤΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (με ΔΕΠ/Υ, με δυσλεξία, με αυτισμό κτλ.) στο Γενικό Σχολείο; Τι χρειάζεται; Κάποια διαφοροποίηση στην ύλη των μαθημάτων ή στη μορφή αξιολόγησης του μαθητή; Μήπως συγκεκριμένους στόχους στις Κοινωνικές Δεξιότητες; Τι και πως πρέπει να διδάξω τα παιδιά έτσι ώστε να αποκτήσουν γνώσεις και δεξιότητες που θα τα βοηθήσουν στην ομαλή ένταξη τους στο Γενικό Σχολείο; Μήπως θα επιτύχω τα παραπάνω, διδάσκοντας όλα τα παιδιά, σε τομείς της ανάπτυξης που το Γενικό Σχολείο παραμελεί (π.χ. παιχνίδι) και που είναι σημαντικοί για την ένταξη των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες; Μήπως δεν υπάρχει ο χώρος, ο χρόνος, η ανάγκη ή η δυνατότητα να διδάξω όλα τα παιδιά μαζί και πρέπει τελικά να συγκεκριμενοποιήσω κάποιους στόχους για συγκεκριμένα παιδιά, δουλεύοντας εξατομικευμένα μαζί τους ή σε μικρή ομάδα; Μήπως πρέπει να κάνω και τα τρία μαζί (πρόγραμμα για όλη την τάξη, για μικρή ομάδα μαθητών, εξατομικευμένο); Μήπως δεν μπορεί να ενταχθεί τελικά ο μαθητής στο Γενικό Σχολείο με τις «σκληρές» προϋποθέσεις που αυτό θέτει, μήπως δεν έχω τελικά τις (κοινωνικές, σχολικές, ατομικές) προϋποθέσεις μιας επιτυχούς (γνωστικής και κοινωνικό-συναισθηματικής) ένταξης; Αν δεν τις έχω, τι κάνω; Προτείνω στους γονείς ότι το παιδί πρέπει να πάει σε κάποιο Ειδικό Σχολείο; Σε όλα αυτά τα ερωτήματα καλείται ν’ απαντήσει ο εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής ή Ειδικός Παιδαγωγός ή Παιδαγωγός της Ένταξης κτλ. Να θυμίσουμε εδώ ότι το σχολείο μας, το «ακαδημαϊκόκεντρικό» σχολείο της Ελλάδας, δίνει ελάχιστη βαρύτητα σε κάποιους τομείς της ανάπτυξης των παιδιών, όπως η επικοινωνία, οι κοινωνικές δεξιότητες, το αυτό-συναίσθημα κ.α. Αντίθετα, για τα παιδιά που δεν έχουν τυπική ανάπτυξη, για τα παιδιά με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, αυτές οι πλευρές της ανάπτυξης έχουν ζωτική σημασία: πρέπει να ενισχυθούν συστηματικά (το Αυτό-Συναίσθημα, η Επικοινωνία κτλ.) για να ενταχθούν τα παιδιά στο Γενικό Σχολείο. Δεν είναι τυχαίο ότι τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών για παιδιά με αναπηρία π.χ. με αυτισμό ή νοητική καθυστέρηση, δίνουν μεγάλη βαρύτητα σ’ αυτούς τους τομείς της ανάπτυξης. Και οι εκπαιδευτικοί Ειδικής Αγωγής πρέπει να γνωρίζουν αυτά τα Αναλυτικά Προγράμματα όπως και τις μεθόδους διδασκαλίας που είναι (συνήθως, όχι πάντα) γόνιμες για συγκεκριμένες ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες π.χ. μέθοδοι διδασκαλίας γραφής και ανάγνωσης για παιδιά με δυσλεξία.Με βάση τα παραπάνω, μπορούμε να σκιαγραφήσουμε τι πρέπει να περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα σπουδών που προετοιμάζει έναν εκπαιδευτικό Ειδικής Αγωγής: Α) Μαθήματα Παιδαγωγικά: από τις Θεωρίες Διδασκαλίας μέχρι Κοινωνιολογία και Ιστορία της Εκπαίδευσης. Β) Μαθήματα στα Γνωστικά Αντικείμενα με έμφαση στη Διδακτική: Γλώσσα-Λογοτεχνία, Μαθηματικά, Φυσικές Επιστήμες κτλ. Γ) Μαθήματα Ψυχολογίας: Σχολική/Εκπαιδευτική, Εξελικτική/Αναπτυξιακή, Γνωστική, Συμβουλευτική, Κλινική, Κοινωνική. Δ) Μαθήματα που αφορούν τις διαφορετικές μορφές αναπηρίας ή/και ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών και σχετικές διδακτικές στρατηγικές π.χ. αυτισμός, ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες των αυτιστικών παιδιών και διδακτικές στρατηγικές για τη διδασκαλία των αυτιστικών μαθητών π.χ. στην επικοινωνία. Ε) Ειδική Αγωγή και Παιδαγωγική της Ένταξης: η ιστορία της, η φιλοσοφία της, τα εξατομικευμένα προγράμματα, η διαφοροποίηση κ.α. Ζ) Πρακτική Άσκηση με εποπτεία σε δομές του Γενικού και Ειδικού Σχολείου διότι δεν είναι δυνατόν να προετοιμάζεις κάποιον για να διδάξει στην Ειδικής Αγωγή χωρίς να έχει μπει καν στο Ειδικό Σχολείο, στο Τμήμα Ένταξης ή στη γενική τάξη (όπου σχεδόν πάντα υπάρχουν μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες). Τα Α+Β+Γ μαθήματα τα συναντάμε στα Πανεπιστημιακά Τμήματα Δημοτικής ή Προσχολικής Εκπαίδευσης μαζί με πρακτική άσκηση στα Γενικά Σχολεία. Τα συναντάμε και στα δύο Πανεπιστημιακά Τμήματα Ειδικής Αγωγής της χώρας σε μικρότερο βαθμό. Εκεί συναντάμε έντονα τα Δ+Ε+Ζ τα οποία υπήρχαν και στη διετή μετεκπαίδευση των δασκάλων/νηπιαγωγών στην Ειδική Αγωγή. Μετά την κατάργηση των Διδασκαλείων, το ερώτημα που μας θέτει η εποχή είναι: σε ποια μεταπτυχιακά της χώρας ή του εξωτερικού συναντάμε τώρα τα Δ+Ε+Ζ; Υπάρχουν μεταπτυχιακά που κάνουν πολύ καλή δουλειά. Περιλαμβάνουν Πρακτική Άσκηση με εποπτεία αν και συνήθως εξειδικεύονται σε μια μορφή αναπηρίας π.χ. Κώφωση ή Δυσλεξία (Πανεπιστήμιο Πάτρας). Παρολαυτά, αναφέρονται στην Παιδαγωγική της Ένταξης, μαθαίνουν τον εκπαιδευτικό να αξιολογεί, να διαφοροποιεί, να εξατομικεύει αν χρειαστεί. Είναι μεταπτυχιακά που θα μπορούσαμε να δεχτούμε ότι λειτουργούν ως Μετεκπαίδευση. Είναι μετρημένα στα δάχτυλα όμως. Αυτή τη στιγμή τα περισσότερα προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών στην Ειδική Αγωγή δεν περιλαμβάνουν καν Πρακτική Άσκηση. Κάποια από αυτά είναι εξ’ αποστάσεως ή ευέλικτης φοίτησης, δηλαδή πηγαίνεις στο Πανεπιστήμιο τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και το καλοκαίρι (όταν δηλαδή τα σχολεία είναι κλειστά). Το κρίσιμο ερώτημα είναι: μπορεί η κατοχή ενός τέτοιου μεταπτυχιακού προγράμματος να σε κάνει να θεωρείσαι Ειδικός Παιδαγωγός; Είναι η κρίσιμη ώρα να μπουν ΚΡΙΤΗΡΙΑ στο ποια μετεκπαίδευση, ποιο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών δίνει τα απαραίτητα εφόδια σ’ έναν εκπαιδευτικό για να γίνει εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής και ποια μεταπτυχιακά έχουν φτιαχτεί τελικά για να χρησιμοποιηθούν μόνο ως χαρτί στους πίνακες αναπληρωτών και στις υπηρεσιακές μεταβολές. Διότι μετά την πρώτη γενιά εκπαιδευτικών Ειδικής Αγωγής που προέρχεται από τα Διδασκαλεία της χώρας, μετά τη δεύτερη γενιά που προέρχεται από τα Πανεπιστημιακά Τμήματα Ειδικής Αγωγής, είμαστε αντιμέτωποι με μια τρίτη γενιά που «παράγεται μαζικά» με μεταπτυχιακά αμφίβολης ποιότητας. Η Ειδική Αγωγή βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι και η Πολιτεία και οι φορείς της Ειδικής Αγωγής πρέπει τώρα να συζητήσουν το θέμα πριν είναι αργά. Δυστυχώς το νέο σχέδιο νόμου προσπαθεί να βάλει κριτήρια στα σεμινάρια και όχι στα μεταπτυχιακά!Άποψη δική μου είναι πως ο εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής πρέπει να γνωρίζει (πέρα από τα Α+Β+Γ) και τα Δ+Ε και να έχει περάσει ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ από Πρακτική Άσκηση με εποπτεία. Ένα τέτοιο πρόγραμμα σπουδών απαιτεί ασφαλώς πλήρη φοίτηση και όχι μερική, ευέλικτη ή εξ’ αποστάσεως φοίτηση. Επιπλέον: η εξειδίκευση σε μια μόνο μορφή αναπηρίας δεν φτάνει. Τα Διδασκαλεία έδιναν έμφαση στη νοητική καθυστέρηση και τις μαθησιακές δυσκολίες, τους δύο μεγαλύτερους πληθυσμούς των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Σήμερα έχουμε αυξητικές τάσεις και στα παιδιά με σύνδρομο ΔΕΠ/Υ και στα παιδιά με Αυτισμό Υψηλής Λειτουργικότητας/Asperger. Η στενή εξειδίκευση σε 1 μόνο μορφή αναπηρίας και στις ειδικές εκπαιδευτικές της ανάγκες π.χ. αυτισμό, δεν μπορεί να εξοπλίσει τον εκπαιδευτικό με τις γνώσεις και τις δεξιότητες που χρειάζεται για ν’ αντιμετωπίσει το πολυποίκιλο σχολικό περιβάλλον του Ειδικού Σχολείου, του ΕΕΕΚ, του Τμήματος Ένταξης και αν θέλετε του ίδιου του Γενικού Σχολείου όπου πρέπει να επιτευχθεί η ένταξη παιδιών με ΔΕΠ/Υ, αυτισμό, δυσλεξία κ.α. ταυτόχρονα, στην ίδια τάξη. Γνωρίζω ότι οι προϋποθέσεις που θέτω για τη μετεκπαίδευση ακούγονται αυστηρές (πλήρης φοίτηση, πρακτική άσκηση με εποπτεία, όχι στενή εξειδίκευση σε 1 μόνο μορφή αναπηρίας/ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών, γνώση της παιδαγωγικής της ένταξης και της φιλοσοφίας και των πρακτικών της διαφοροποιημένης διδασκαλίας) αλλά εν τέλει δεν είναι τίποτα περισσότερο από αυτά που γίνονταν στα Διδασκαλεία και που απαιτεί το ίδιο το Κράτος για το διορισμό εκπαιδευτικών Ειδικής Αγωγής (έτσι όπως αυτό εκφράστηκε με την ύλη του διαγωνισμού ΑΣΕΠ Ειδικής Αγωγής). Η ύλη του ΑΣΕΠ δείχνει ότι η Πολιτεία αντιφάσκει: άλλα κριτήρια θέτει για το διορισμό στην Ειδική Αγωγή και άλλα για την είσοδο στους πίνακες αναπληρωτών Ειδικής Αγωγής… Σημείωση: δεν σχολιάζω καν ότι στον «ερμαφρόδιτο» νεοσύστατο κλάδο ΠΕ70.50 (που κακώς δημιουργείται) υπάρχουν εκπαιδευτικοί χωρίς σπουδές στην Ειδική Αγωγή ή μόνο με τα περιβόητα «σεμινάρια»… Όσο για τη μοριοδότηση, δεν έχει κανένα νόημα όταν δεν έχουν λυθεί άλλα βασικά προβλήματα π.χ. περιεχόμενο του μεταπτυχιακού