Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Βασίλης Δουγαλής' | 24 Ιουνίου 2014, 21:15

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Eκ μέρους του Ινστιτούτου Υπολογιστικών Μαθηματικών (ΙΥΜ) του ΙΤΕ θα ήθελα να κάνω ορισμένες παρατηρήσεις επί του Περιληπτικού Κειμένου Διαβούλευσης για το ΕΣΠΕΚ 2014-2020, το οποίο περιέχεται στο αρχείο ’Σχέδιο Δράσης’ που αποτελεί το βασικό υλικό της διαβούλευσης. 1. Έχω την εντύπωση ότι ο Πυλώνας 1 (Παράγραφος 4.2) του κειμένου δεν αποτελεί ένα εθνικό στρατηγικό πλαίσιο για την έρευνα - καινοτομία όπως θα το εννοούσε κάποιος ερευνητής προερχόμενος από ένα πανεπιστήμιο ή ερευνητικό κέντρο, αλλά κυρίως ένα κατάλογο προτεραιοτήτων σε διάφορους επιλεγμένους τομείς για τους οποίους ενδεχομένως υπάρχει και επιχειρηματικό ενδιαφέρον. Αυτό δεν θα ήταν βέβαια καθόλου αρνητικό αν συνοδευόταν από ορισμένες σοβαρές δράσεις για την στήριξη βασικότερης έρευνας, χωρίς την οποία δεν μπορεί να επιζήσουν τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα και να παραγάγουν γνώση και το νέο επιστημονικό δυναμικό που χρειάζεται η χώρα για να αναπτύξει προσανατολισμένη έρευνα και καινοτομία. Αλλά στην παράγραφο 4.3 (Πυλώνας 2 «Αριστεία στην έρευνα και ανάπτυξη του ανθρώπινου ερευνητικού δυναμικού») αναφέρεται π.χ. ότι οι υποτροφίες για την εκπόνηση διδακτορικών, η χρηματοδότηση ερευνητικών έργων νέων ερευνητών, και η χρηματοδότηση μεταδιδακτόρων δίνονται «με έμφαση στους τομείς προτεραιότητας». Αντίθετα η χρηματοδότηση έργων ανεξαρτήτως θεματικού αντικειμένου αφορά έργα που δεν χρηματοδοτήθηκαν μεν από το ERC ή τις δράσεις Marie Curie αλλά αξιολογήθηκαν θετικά ή «μικρό αριθμό έργων» με βάση την αριστεία. Νομίζω ότι θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερο βάρος σε δράσεις με βάση την αριστεία για έρευνα ελεύθερης επιλογής και να αυξηθούν σημαντικά τα κονδύλια που θα διατεθούν σε τέτοιου είδους δράσεις. Ελπίζω επίσης να κυριολεκτεί ο συντάκτης του κειμένου όταν αναφέρεται σε «υποτροφίες» υποψηφίων διδακτόρων και πράγματι να εννοεί υποτροφίες. Πρέπει να μην επαναληφθεί το παράλογο αναλόγων προγραμμάτων του τρέχοντος ΕΣΠΑ που μετέτρεψαν όλους τους μεταπτυχιακούς φοιτητές και υποψήφιους διδάκτορες από υποτρόφους σε ελεύθερους επαγγελματίες με όλες τις σχετικές επιπτώσεις. 2. Διαβάζοντας τη θεματολογία των τομέων προτεραιότητας είχα μερικές φορές την εντύπωση ότι η προτεινόμενη «έρευνα» δεν ήταν τόσο έρευνα αλλά διάφορες μελέτες που θα μπορούσαν να φέρουν εις πέρας ειδικοί επιστήμονες, και ότι η καινοτομία τους θα μπορούσε να εισαχθεί έτοιμη από το εξωτερικό. Παρατήρησα επίσης ότι λείπουν πολλές περιοχές που θα τις θεωρούσα πρώτης εθνικής προτεραιότητας . Π.χ. στον τομέα της θαλάσσιας έρευνας και τεχνολογίας είδα μόνο θέματα θαλασσίων μεταφορών. Δεν είδα επίσης τίποτε ουσιαστικό π.χ. για έρευνα πάνω στην πολιτιστική μας κληρονομιά, τη «βαρειά βιομηχανία» της χώρας μας, ούτε καν κάτι για τη σύνδεση της τεχνολογίας με την πολιτιστική κληρονομιά. Λείπουν επίσης π.χ. οι ανθρωπιστικές και οι μαθηματικές επιστήμες κ.ο.κ. 3. θα ήθελα να προτείνω περιληπτικά ορισμένα άλλα θέματα που νομίζω έχουν θέση σε ένα εθνικό στρατηγικό σχέδιο έρευνας. (i) ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ Η πολυπλοκότητα και το μέγεθος των σημερινών προβλημάτων στις επιστήμες και στην τεχνολογία, και ειδικότερα στους περισσότερους από τους αναφερόμενους τομείς προτεραιότητας του ΕΣΠΕΚ, καθιστούν απαραίτητη την εκτεταμένη χρήση προχωρημένων μεθόδων και εργαλείων των Μαθηματικών. Σε πολλές περιοχές οι τεχνολογίες αιχμής έχουν μετατραπεί ουσιαστικά σε μαθηματικές τεχνολογίες και τα υπολογιστικά πειράματα έχουν υποκαταστήσει τα συμβατικά πειράματα. Για λόγους οικονομίας προτείνω να συμπεριληφθούν στην ενότητα Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών δύο τομείς σύγχρονης έρευνας με πολλές εφαρμογές και σοβαρό μαθηματικό και υπολογιστικό ενδιαφέρον : α) Σύνθετα συστήματα (Complex Systems) Έρευνα σε μαθηματική μοντελοποίηση, ανάλυση, και υπολογιστικές μεθόδους για σύνθετα προβλήματα σε μέσα με πολύπλοκες ιδιότητες και αβεβαιότητα με εφαρμογές όπως προβλήματα πολλαπλών κλιμάκων στην επιστήμη των υλικών, κινητική θεωρία, κυματικά φαινόμενα και απεικονιστική (imaging) σε μέσα με τυχαίες ιδιότητες κ.α. β) Προβλήματα με μεγάλο όγκο δεδομένων (Big data problems) Ανάπτυξη νέων υπολογιστικών και στατιστικών μεθόδων για την διαχείριση, ανάλυση και διερεύνηση μεγάλου όγκου δεδομένων που προκύπτουν από προβλήματα και παρατηρήσεις στις επιστήμες και την τεχνολογία, π.χ. από την παρακολούθηση του θαλάσσιου και ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος, τη σεισμολογία, τη δορυφορική τηλεπισκόπηση, τις τηλεπικοινωνίες, την οικονομία κ.α. (ii) ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Η θάλασσα και οι ωκεανοί της γης αποτελούν μια τεράστια δεξαμενή θερμότητας και ως εκ τούτου διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο στη διαμόρφωση του κλίματος και στην κλιματική αλλαγή. Η Μεσόγειος αντιπροσωπεύει ένα πολύ σημαντικό θαλάσσιο σύστημα που χαρακτηρίζεται από μεγάλες διακυμάνσεις, χαμηλή προβλεψιμότητα, και σημαντική χρονική μεταβλητότητα. Το μεσογειακό και ειδικότερα το ελληνικό θαλάσσιο οικοσύστημα εξελίσσεται γρήγορα και υφίσταται σημαντικές αλλαγές που συνδέονται με τις κλιματολογικές αλλαγές και τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Κατά συνέπεια η παρατήρηση, η μελέτη και η κατανόηση των ωκεανογραφικών διαδικασιών και της κλιματικής αλλαγής στις ελληνικές θάλασσες είναι κρίσιμης σημασίας για την χώρα μας απαιτεί δε ολοκληρωμένη και διεπιστημονική προσέγγιση. Τα οφέλη εκτός από καθαρά περιβαλλοντικά είναι ασφαλώς και οικονομικά (αλιεία, ιχθυοκαλλιέργειες, ποιότητα περιβάλλοντος, τουρισμός). Σχετικά θέματα έρευνας που μπορούν να ενταχθούν στην ενότητα Περιβάλλον και Βιώσιμη Ανάπτυξη είναι: α) Παρακολούθηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, των φυσικών, χημικών και βιολογικών διεργασιών του. β) Προστασία του θαλάσσιου οικοσυστήματος και της βιοποικιλότητας ελληνικών θαλασσών. γ) Μελέτη των επιπτώσεων της θαλάσσιας ρύπανσης στα θαλάσσια θηλαστικά και τα ιχθυοαποθέματα. δ) Κλιματική αλλαγή και ελληνικό θαλάσσιο περιβάλλον. (iii) ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ H χωρική εξάπλωση των πόλεων και η ραγδαία αύξηση του αστικού πληθυσμού, καθιστά επιτακτική ανάγκη τον αποτελεσματικό αστικό και πολεοδομικό σχεδιασμό με διεπιστημονική προσέγγιση. Η οργάνωση των πόλεων στον 21ο αιώνα πρέπει να βασίζεται στις αρχές της αειφορίας και, με κατάλληλα μέτρα πολιτικής και νέες πρακτικές, να στοχεύει στην δημιουργία αστικού περιβάλλοντος φιλικού προς τους πολίτες που να προσφέρει ίσες ευκαιρίες σχετικά με την απασχόληση και την πρόσβαση στις υπηρεσίες χωρίς να επιβαρύνει το φυσικό περιβάλλον. Η Ομάδα Περιφερειακής Ανάλυσης του ΙΥΜ έχει επεξεργαστεί σχετικές προτάσεις για ερευνητικά θέματα προτεραιότητας στον τομέα αυτό που αναρτώνται ως ξεχωριστό σχόλιο. Β.Δουγαλής, Διευθυντής ΙΥΜ-ΙΤΕ