Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Ι. Κατσαρός' | 3 Δεκεμβρίου 2009, 01:22

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Εξαιρετική η πρωτοβουλία του υπουργείου για δημόσια διαβούλευση. Και παρά το γεγονός ότι σε αρκετές περιπτώσεις προσωπικές επιδιώξεις, ανησυχίες, φόβοι (όχι άδικοι) και πικρίες κυριαρχούν, αποπροσανατολίζοντας τη συζήτηση που πρέπει να έχει στο κέντρο της το «δημόσιο αγαθό», το επίπεδο του διαλόγου είναι υψηλό και καταδεικνύει το αίσθημα ευθύνης, την αγωνία και το ενδιαφέρον της εκπαιδευτικής κοινότητας. Τα θέματα πρόσληψης, τοποθέτησης και μετακίνησης (μεταθέσεων – αποσπάσεων) των εκπ/κών είναι αλληλένδετα, αφού όλα αφορούν τη στελέχωση των σχολικών μονάδων, την έγκαιρη εξασφάλιση ικανών και κατάλληλων εκπ/κών στις αίθουσες διδασκαλίας. Παραθέτω κάποιες απόψεις μου στο πλαίσιο της συζήτησης για το σύστημα των προσλήψεων αν και αρκετά από τα γραφόμενα αφορούν τις μεταθέσεις – αποσπάσεις. Γενικά θεωρώ ότι οι προτάσεις που κατατέθηκαν για διαβούλευση κινούνται στη σωστή κατεύθυνση. Έχω όμως να παρατηρήσω τα εξής: - Βασική πηγή ανορθολογισμού στην επιλογή εκπ./κών αποτελεί η πολλαπλότητα των ρυθμίσεων που αφορούν τα απαιτούμενα προσόντα -και κυρίως του τίτλου σπουδών- που παρέχουν δικαίωμα σε κάποιον να διδάξει. Είναι απαραίτητη η απλοποίηση των ρυθμίσεων και κυρίως η αποσαφήνιση του τοπίου των «καθηγητικών» σχολών, οι οποίες θα πρέπει να αναπροσαρμόσουν τα προγράμματά τους για να παρέχουν τις απαραίτητες γνώσεις και να καλλιεργούν τις κατάλληλες ικανότητες στους υποψήφιους εκπ/κούς. Αυτό μακροπρόθεσμα θα επιτρέψει, στο βαθμό που μέσα από ένα νέο πλέγμα ρυθμίσεων και κινήτρων θα μεταβληθεί και η νοοτροπία που σχετίζεται με τις επιδιώξεις και τις προσδοκίες όσων στρέφονται στην εκπ/ση για εργασία, να μετακινηθούμε σε ένα πιο ουσιαστικό σύστημα επιλογής προσωπικού, αφού το βασικό είναι οι σπουδές, οι αποκτημένες γνώσεις, ικανότητες, δεξιότητες, οι οποίες δεν μπορούν να διακριβωθούν από μια εξέταση. Αυτή τη στιγμή και όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση ο θεσμός του ΑΣΕΠ θεωρώ ότι είναι απαραίτητος. Αφήνει όμως αναπάντητα ερωτήματα που σχετίζονται με την καταλληλότητα του υποψηφίου για την εκπαίδευση. Φαίνεται λοιπόν αναγκαία η συμπλήρωση της διαδικασίας των εξετάσεων, αφενός - με τη δημιουργία πλαισίου μέτρων υποδοχής των νεοδιορισμένων και - απόδοσης ουσιαστικού περιεχομένου στην τυπική διαδικασία της διετούς δοκιμασίας και αφετέρου - με ένα αντικειμενικό σύστημα μοριοδότησης μετρούμενων προσόντων όπως α)κατοχή μεταπτυχιακού ή διδακτορικού συναφούς τίτλου σπουδών (πιο χαμηλή μοριοδότηση για τίτλο που δεν είναι συναφής), β) η προϋπηρεσία, γ)η επιτυχία σε προηγούμενους διαγωνισμούς ΑΣΕΠ, που έχουν γίνει με βάση κοινά κριτήρια (αν και δε δικαιολογείται η διενέργεια νέου διαγωνισμού πριν την παρέλευση 5ετίας, εφόσον δεν έχουν εξαντληθεί οι επιτυχόντες του προηγούμενου και δεν έχουν αλλάξει η περιγραφή της θέσης και τα απαιτούμενα προσόντα, γνώσεις, ικανότητες), δ)η παραγωγή συναφούς ερευνητικού και συγγραφικού έργου, ε)η πιστοποίηση σε νέες τεχνολογίες, στ)η γλωσσομάθεια, ζ)η εντοπιότητα, η)κοινωνικά κριτήρια, θ)βαθμός βασικού πτυχίου κ.λπ. και - με επιτυχή συμμετοχή σε ψυχομετρικά tests. - Τα μέτρα για διορισμούς, μεταθέσεις, αποσπάσεις πρέπει να ενταχθούν σε έναν ξεκάθαρο σχεδιασμό βασισμένο σε ανάλυση των πραγματικών αναγκών του εκπ/κού συστήματος σε προσωπικό. Αυτή τη στιγμή δεν φαίνεται να λειτουργεί σύστημα που να επιτρέπει στο υπουργείο να γνωρίζει αυτές τις ανάγκες. Αναγνώριση αυτής της αδυναμίας του συστήματος αποτελεί η πρόβλεψη του νόμου για «προσωρινή» τοποθέτηση των νεοδιόριστων με απόφαση των δ/νσεων εκπ/σης κάθε περιοχής. Στη συνέχεια η ίδια αυτή πρόβλεψη αποτελεί έναν ακόμα παράγοντα δημιουργίας μιας πραγματικότητας που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «κινούμενη άμμος» όσον αφορά τη στελέχωση των σχολείων (τοποθετήσεις, μετακινήσεις, υπεραριθμίες κ.λπ.). Η ανυπαρξία ενός διαφανούς, λειτουργικού και αποτελεσματικού συστήματος καταγραφής των αναγκών που υπάρχουν στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς και αυτών που δημιουργούνται κατά τη διάρκειά της αποτελεί βασικό παράγοντα για τη διαμόρφωση της κατάστασης που περιγράφεται στο κείμενο της διαβούλευσης (με την ταυτόχρονη ύπαρξη ελλείψεων και πλεονάσματος προσωπικού). Ταυτόχρονα έχει οδηγήσει σε ένα φαύλο κύκλο έλλειψης εμπιστοσύνης μεταξύ κεντρικής υπηρεσίας του υπουργείου και περιφερειακών υπηρεσιών (δ/νσεων και γραφείων). Για παράδειγμα, στην περίπτωση των αναπληρωτών τα γραφεία και οι δ/νσεις φοβούμενα καθυστερήσεις και έλλειψη πιστώσεων δηλώνουν εξαρχής πλασματικό αριθμό κενών. Το υπουργείο γνωρίζοντας αυτή την πρακτική στέλνει λιγότερες πιστώσεις. Και μιλάμε για τεράστιες αποκλίσεις (η δ/νση στέλνει 250 για να εξασφαλίσει 40). Ακολουθεί δεύτερη φάση υποβολής πλασματικών στοιχείων και αυτό συνεχίζεται επιβαρύνοντας τις διοικητικές υπηρεσίες με περιττή εργασία, αλλά και με μεγάλο κόστος σε χαμένες ώρες για τους μαθητές. Και όλα αυτά σε μια εποχή που οι δυνατότητες που παρέχει η μηχανοργάνωση είναι απεριόριστες. - Τα μέτρα για διορισμούς, μεταθέσεις, αποσπάσεις πρέπει επίσης να ενταχθούν σε ένα γενικότερο πλαίσιο πολιτικών για ανάπτυξη της υπαίθρου και καταπολέμηση της αστυφιλίας. Η τάση δεν δείχνει να αναστρέφεται και επομένως είναι παράλογο να επιθυμούμε αυτό να ξεκινήσει από την εκπαίδευση. Ο χώρος της δημόσιας εκπ/σης με σχολεία και υπηρεσίες σε όλη τη χώρα προσελκύει και ανθρώπους που δεν θα είχαν πρώτη τους επιλογή να γίνουν εκπ/κοί και σε καμιά περίπτωση δεν είναι επιλογή τους να υπηρετήσουν σε μια απομακρυσμένη από το κέντρο περιοχή. Προσελκύονται από τις συνθήκες εργασίας (ασφάλεια, μονιμότητα, σχετικά καλές αμοιβές και καλές συνθήκες εργασίας). Βασικό ρόλο σε αυτό παίζει και η δυνατότητα μετακίνησης στο κέντρο μετά από σχετικά σύντομο διάστημα υπηρεσίας σε «δύσκολη» περιοχή. Πρέπει λοιπόν να αλλάξει το γεγονός ότι αρκεί η γνωστοποίηση κενών θέσεων οπουδήποτε στη χώρα για να προστρέξουν υποψήφιοι, θεωρώντας δεδομένο ότι θα καλύψουν μόνο προσωρινά μια θέση σε μια απομακρυσμένη περιοχή. Απαιτείται για τούτο η διαμόρφωση ενός πλήρους και διαφοροποιημένου κατά περίπτωση πλαισίου μέτρων για την προσέλκυση υποψηφίων για τη στελέχωση των σχολικών μονάδων. Πρέπει να προηγηθεί ανάλυση της κάθε εργασίας - θέσης, ώστε να συγκεντρωθούν, να οργανωθούν και να παρουσιαστούν όλες οι απαραίτητες πληροφορίες που θα οδηγήσουν σε μια επικαιροποιημένη (το πολύ ανά πενταετία) περιγραφή της εργασίας και της απαιτούμενης εξειδίκευσης. Από αυτή τη διαδικασία θα προκύψει ο καθορισμός των διαφοροποιημένων κριτηρίων πρόσληψης του προσωπικού, των προσόντων των στελεχών, των τεχνικών και των κριτηρίων αξιολόγησης των υποψηφίων και των αμοιβών. - Πρέπει να ενισχυθούν τα κίνητρα για διορισμό και μακροχρόνια ή μόνιμη παραμονή σε απομακρυσμένα σχολεία. Η αυξημένη μοριοδότηση δεν φτάνει, πέραν του γεγονότος ότι αποτελεί πολιτική που στέλνει λάθος σήμα και συμβάλλει στην ανάπτυξη στρεβλών επιδιώξεων, αφού εμμέσως αναγνωρίζει ως σημαντική επιδίωξη την κατά το δυνατόν γρηγορότερη επιστροφή στο κέντρο. Δεν πρέπει να δημιουργεί καμία έκπληξη το γεγονός ότι τόσοι εκπ/κοί που έχουν υπηρετήσει ως ωρομίσθιοι θεωρούν ότι «ξενιτεύτηκαν» για τα μόρια και τώρα που κινδυνεύει να πάει χαμένος ο κόπος τους αντιδρούν. Σε αυτό το πλαίσιο έμαθαν να λειτουργούν, με τέτοιες επιδιώξεις και προσωπικούς σχεδιασμούς εντάχθηκαν στο χώρο της εκπ/σης. Δεν το κρύβω ότι παρόμοιες αγωνίες είχα ως πρωτοδιόριστος. Ας βρεθούν τα μέτρα που θα μειώσουν τις αδικίες στη μετάβαση από το ένα σύστημα στο άλλο, αλλά ας δρομολογηθεί αμέσως η αλλαγή του πλαισίου. Ας σημειωθεί ότι η ενίσχυση των δημιουργικών και αναπτυξιακών δυνάμεων της περιφέρειας αποτελεί πρόκριμα και προϋπόθεση για την αποκέντρωση, διότι αποδυναμωμένη και απισχνασμένη πληθυσμιακά και παραγωγικά περιφέρεια δε μπορεί να αποτελέσει παράγοντα αποτελεσματικής αποκέντρωσης. Πώς μπορεί να γίνει ουσιαστική αποκέντρωση της λήψης των αποφάσεων σε επίπεδο τοπικό ή και σε επίπεδο σχολικής μονάδας υπό τις κρατούσες συνθήκες; - Το μέτρο του σαφούς προσδιορισμού του τόπου και του χρόνου διορισμού - σε συνδυασμό με πολιτικές παροχής κινήτρων διορισμού και μακροχρόνιας ή μόνιμης παραμονής σε απομακρυσμένες περιοχές - μπορεί πράγματι να συμβάλλει στο σπάσιμο ενός φαύλου κύκλου που οδηγεί εν τέλει σε υποβάθμιση της ποιότητας της εκπ/σης. Η εκ των προτέρων σαφώς προσδιορισμένη τοπικά και χρονικά θέση θα λειτουργήσει αποτρεπτικά για ανθρώπους που επιλέγουν την εκπ/ση ως χώρο εργασίας που εξασφαλίζει γρήγορη τακτοποίηση στο «κέντρο». Διότι εργαζόμενοι που επιλέγουν εργασία με στρεβλές προσδοκίες και με σκοπούς που αφίστανται των κύριων σκοπών της υπηρεσίας τους (ό,τι απορρέει από το «πρώτα ο μαθητής») γρήγορα απογοητεύονται και «καίγονται». Απογοητευμένοι και καμένοι εκπ/κοί αποτελούν βασικό παράγοντα υποβάθμισης της ποιότητας της παρεχόμενης εκπ/σης. Για τούτο πρέπει να υπάρξει μετατόπιση του βάρους των κινήτρων για είσοδο στο χώρο της εκπαίδευσης και για μακρόχρονη παραμονή στο χώρο διορισμού σε μια κατεύθυνση λιγότερο ατομικά ωφελιμιστική και περισσότερο συνδεδεμένη με ένα όραμα δημιουργικής εργασίας και κοινωνικής προσφοράς (αυξημένη προσμέτρηση μορίων διοικητικής εμπειρίας και κοινωνικής προσφοράς στις διαδικασίες ανάδειξης τοπικών στελεχών –αυτά τα αυξημένα μόρια δεν ακολουθούν τον εκπ/κό στις μετακινήσεις του-, τριετής επιδότηση ενοικίου σε όσους μετακομίζουν για να κατοικήσουν στην έδρα της απομακρυσμένης σχολικής μονάδας, αυξημένη αναλογικά και κατά προτεραιότητα χρηματοδότηση των ΣΜ που θα διευκολύνει και θα ενισχύει το έργο των εκπ/κών, αναβάθμιση κτιρίων και εξοπλισμού, κατά προτεραιότητα στήριξη καινοτομικών προγραμμάτων, επιδότηση των εκπ/κών για αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργεί η γεωγραφική απομόνωση και οπωσδήποτε διαμόρφωση ενός πλαισίου ηθικών αμοιβών που λείπει από το εκπ/κό μας σύστημα). - Στην ίδια κατεύθυνση θα μπορούσε να συμβάλλει η διάκριση ικανοτήτων και προσόντων των υποψήφιων εκπ/κών για μονοθέσια – ολιγοθέσια (εδώ απαιτείται η χάραξη μιας πολιτικής που θα συμβάλλει στη βελτιστοποίηση του μεγέθους των σχολικών μονάδων με την προώθηση συγχωνεύσεων όπου απαιτείται ή της προσφορότερης κατά περίπτωση επιλογής) και για πολυθέσια σχολεία. Αυτή η διάκριση θα επέτρεπε και μια διαφοροποίηση στα παρεχόμενα κίνητρα. Διότι στο ολιγοθέσιο σχολείο απαιτούνται αυξημένα προσόντα, ειδική κατάρτιση, υψηλότερο και ευρύτερο επίπεδο επιμόρφωσης, διδακτική και διοικητική εμπειρία. Ως εκ τούτου θα έπρεπε να επανεξεταστεί το ζήτημα της τοποθέτησης σε αυτά τα σχολεία νέων εκπ/κών στην αρχή της καριέρας τους και να δοθούν κίνητρα σε πιο έμπειρους εκπ/κούς (με παγιωμένες και περισσότερο προβλέψιμες οικογενειακές συνθήκες) να τα στελεχώσουν. Επίσης απαιτούνται αυξημένα προσόντα και αυξημένα κίνητρα για εκπ/κούς που καλούνται να στελεχώσουν τμήματα τσιγγανοπαίδων, διευρυμένου ωραρίου, ενισχυτικής διδασκαλίας και τάξεων υποδοχής. Με τιμή και με την ευχή να ευοδωθεί ο διάλογος και να συμβάλλει στην ανάδειξη των καταλληλότερων λύσεων για το καλό της παιδείας και των μαθητών Γιάννης Κατσαρός, δρ διοίκησης εκπ/σης, δ/ντής δημ. σχολείου