Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Γιώργος Κλεφτάρας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας' | 9 Οκτωβρίου 2016, 21:22

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Με αυτό το Νομοσχέδιο ορθά το Υπουργείο προσπαθεί να βάλει μια τάξη στο χώρο των Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ), όπου σε αρκετές περιπτώσεις έχουν παρατηρηθεί στρεβλώσεις. Όμως στην προσπάθειά αυτή πολύ φοβάμαι ότι μαζί με τα «ξερά καίγονται και τα χλωρά». Συγκεκριμένα αναφέρομαι σε όσα μεταπτυχιακά αποδεδειγμένα κάνουν πολύ καλή δουλειά και έχουν αξιολογηθεί πολύ θετικά τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Κατ’ αρχήν είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τα ΠΜΣ σε γενικά/θεωρητικά και σε εξειδικευμένα/εφαρμοσμένα. Τα εξειδικευμένα/εφαρμοσμένα ΠΜΣ έχουν συνήθως διετή ή και μεγαλύτερη διάρκεια και είναι πολύ πιο απαιτητικά σε μαθήματα (θεωρητικά και εργαστηριακά), σεμινάρια, πρακτική άσκηση, βιωματικές ασκήσεις, προσωπική ανάπτυξη, εποπτεία και διπλωματική ερευνητική εργασία. Επίσης θα πρέπει να γίνει διαφοροποίηση και μεταξύ των εξειδικευμένων/εφαρμοσμένων ΠΜΣ ως προς το αν είναι στο χώρο των θετικών/τεχνολογικών επιστημών ή στο χώρο των ανθρωπιστικών/κοινωνικών επιστημών. Ο διαχωρισμός αυτός είναι σημαντικός για να κατανοηθεί τόσο το κόστος λειτουργίας τους όσο και που κατευθύνεται το μεγαλύτερο μέρος των εξόδων τους (αναλώσιμα, εργαστηριακά υλικά/εργαλεία ή αμοιβές διδασκόντων, εκπαιδευτών και εποπτών). Στα εξειδικευμένα/εφαρμοσμένα μεταπτυχιακά στο χώρο των ανθρωπιστικών/κοινωνικών επιστημών, εκτός από τα μέλη ΔΕΠ που διδάσκουν τα θεωρητικά συνήθως μαθήματα, είναι απαραίτητο, για να διασφαλιστεί η εξειδίκευση, να συμμετέχουν στην εκπαίδευση και εξειδικευμένοι επαγγελματίες, μάχιμοι στο χώρο της αγοράς εργασίας, οι οποίοι διδάσκουν τα εργαστηριακού/πρακτικού χαρακτήρα κυρίως σεμινάρια και αναλαμβάνουν την προσωπική ανάπτυξη, την πρακτική άσκηση και την εποπτεία των φοιτητών. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι στην περίπτωση των εξειδικευμένων/εφαρμοσμένων ΠΜΣ: 1. Το κόστος λειτουργίας τους είναι πολύ πιο υψηλό σε σχέση με τα γενικά/θεωρητικά ΠΜΣ, σύμφωνα πάντα με τις απαιτήσεις της εξειδίκευσης που δίνουν και την απαιτούμενη διάρκειά τους. 2. Αν ανήκουν στο χώρο των ανθρωπιστικών/κοινωνικών επιστημών, το μεγαλύτερο μέρος των εξόδων τους κατευθύνεται σε αμοιβές εξειδικευμένων εποπτών, διδασκόντων και επαγγελματιών από το χώρο της αγοράς εργασίας, με δεδομένο ότι συχνά απαιτείται εξατομικευμένη προσωπική εκπαίδευση ξεχωριστά για τον κάθε φοιτητή. 3. Αν ανήκουν στο χώρο των θετικών/τεχνολογικών επιστημών σημαντικό μέρος των εξόδων τους κατευθύνεται σε αναλώσιμα, λογισμικά και εργαστηριακά υλικά και εργαλεία (για το θέμα αυτό μπορούν να μιλήσουν ασφαλέστερα συνάδελφοι του συγκεκριμένου χώρου). Για να μην γενικολογώ θα αναφερθώ συγκεκριμένα στο μεταπτυχιακό του Τμήματός μου (Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας) το οποίο διευθύνω και έχει τον τίτλο: «Συμβουλευτική Ψυχολογία & Συμβουλευτική στην Ειδική Αγωγή, την Εκπαίδευση και την Υγεία». Πρόκειται για ένα εξειδικευμένο/εφαρμοσμένο ΠΜΣ στο χώρο των ανθρωπιστικών/κοινωνικών επιστημών που δίνει εξειδίκευση στους αποφοίτους και επαγγελματικά δικαιώματα, εφόσον ανεξάρτητα από τις βασικές σπουδές τους οι απόφοιτοι μπορούν να εργαστούν ως «Σύμβουλοι Ψυχικής Υγείας». Το συγκεκριμένο ΠΜΣ είναι το μοναδικό εντατικό μεταπτυχιακό στην Ελλάδα, επίσημα αναγνωρισμένο από το Υπουργείο Παιδείας ως εντατικό, διάρκειας 4 εξαμήνων και 2 θερινών περιόδων, στο οποίο αντιστοιχούν 150 πιστωτικές μονάδες ECTS, δηλαδή ενώ έχει διάρκειά 2 ετών, δίνει πιστωτικές μονάδες ECTS που αναλογούν σε 2,5 έτη. Εκτός από την εξαιρετική εξωτερική αξιολόγηση που είχε το ΠΜΣ στην πρόσφατη εξωτερική αξιολόγηση του Τμήματος, έχει επιπρόσθετα αναγνωρισθεί/πιστοποιηθεί και από: • Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο • Την Ελληνική Εταιρεία Συμβουλευτικής • European Association for Counselling Οι παραπάνω αναγνωρίσεις/πιστοποιήσεις, που οδήγησαν και στα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων, έγιναν μετά από αξιολόγηση του προγράμματος σπουδών, που σύμφωνα με τα διεθνή στάνταρντ, περιλαμβάνει εκπαίδευση σε πέντε επίπεδα: • Βιωματικό επίπεδο: 40 ώρες (1 έτος: 1 ώρα/εβδομάδα) «Ατομικής Συμβουλευτικής» προσωπικά για τον κάθε φοιτητή και 60 ώρες (1 έτος: 1,5 ώρες/εβδομάδα) «Ομαδικής Συμβουλευτικής». • Θεωρητικό επίπεδο: 10 θεωρητικά μαθήματα Συμβουλευτικής. • Εργαστηριακό επίπεδο: 3 εργαστηριακά μαθήματα «Τεχνικών Συμβουλευτικής Παρέμβασης» και 20 εντατικά εξειδικευμένα σεμινάρια Συμβουλευτικής εφαρμοσμένου/εργαστηριακού χαρακτήρα μεγάλης διάρκειας. • Ερευνητικό επίπεδο: 2 μαθήματα στις «Ποσοτικές και Ποιοτικές Μεθόδους Έρευνας» και «Διπλωματική Εργασία». • Πρακτικό επίπεδο: 1220 ώρες «Πρακτικής Άσκησης» με 120 ώρες «Ατομικής και Ομαδικής Εποπτείας». Εκτός δηλαδή από τα 15 μαθήματα (θεωρητικά, εργαστηριακά, ερευνητικά) και τη διπλωματική εργασία, ο κάθε φοιτητής απαιτείται να κάνει: 1. 100 ώρες ατομικής και ομαδικής συμβουλευτικής/ψυχοθεραπείας με εξειδικευμένο επαγγελματία ψυχολόγο/σύμβουλο για να μπορέσει ο ίδιος να δουλέψει δικά του ψυχολογικά θέματα πριν μπορέσει ο ίδιος να βοηθήσει κάποιον άλλο επαγγελματικά ως «Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας». Σύνολο ωρών: 30 φοιτητές Χ 100 ώρες = 3000 ώρες. 2. 120 ώρες ατομικής και ομαδικής εποπτείας για την πρακτική του άσκηση με εξειδικευμένο επαγγελματία ψυχολόγο/σύμβουλο, όπου συζητά μαζί του τα περιστατικά που έχει και παίρνει οδηγίες και κατευθύνσεις για το πως να τα χειριστεί στην επόμενη συνεδρία. Σύνολο ωρών: 30 φοιτητές Χ 120 ώρες = 3600 ώρες. 3. 20 εντατικά εξειδικευμένα σεμινάρια Συμβουλευτικής εφαρμοσμένου/ εργαστηριακού χαρακτήρα, συνολικής διάρκειας 480 ωρών, που γίνονται από εξειδικευμένους επαγγελματίες συμβούλους. Συνεπώς, θα πρέπει να υπάρξουν αμοιβές/αποζημιώσεις και για το σύνολο των 7080 ωρών (3000 + 3600 + 480) που γίνονται από εξειδικευμένους επαγγελματίες συμβούλους στο χώρο της αγοράς εργασίας. Με βάση τα παραπάνω και με δεδομένο ότι το ΠΜΣ δεν έχει και δεν μπορεί να έχει έσοδα από καμία άλλη πηγή, λόγω των οικονομικών συνθηκών στη χώρα, γίνεται σαφές ότι με κανένα τρόπο δεν μπορεί να καλύψει το κόστος της προσφερόμενης εκπαίδευσης με τέλος εγγραφής φοιτητών της τάξης των 1700 ευρώ. Συνεπώς θα πρέπει να επιχορηγηθεί σημαντικά από το Υπουργείο Παιδείας ή διαφορετικά ένα πραγματικά πολύ επιτυχημένο μεταπτυχιακό θα αναγκαστεί να διακόψει τη λειτουργία του, με αποτέλεσμα οι φοιτητές που θα θελήσουν να εξειδικευτούν στον συγκεκριμένο τομέα να αναγκαστούν να αναζητήσουν αντίστοιχο ΠΜΣ στο εξωτερικό (Ευρώπη, Αμερική). Το γεγονός αυτό βάλει κυρίως ενάντια στις πιο αδύναμες οικονομικά ομάδες, καθώς τα δίδακτρα των αντίστοιχων ΠΜΣ στο εξωτερικό είναι τριπλάσια ή και τετραπλάσια. Όπως φαίνεται, από τα όσα έχουν ειπωθεί μέχρι στιγμής, τα εξειδικευμένα/εφαρμοσμένα ΠΜΣ, εκτός από τους εξειδικευμένους επαγγελματίες στο χώρο εργασίας, χρειάζονται για να λειτουργήσουν και απόλυτα εξειδικευμένα μέλη ΔΕΠ στη συγκεκριμένη ειδίκευση που δίνει το ΠΜΣ, τα οποία, όμως, ποτέ δεν μπορούν να υπάρξουν σε ένα μόνο Τμήμα. Η στελέχωση των πανεπιστημιακών Τμημάτων έχει γίνει με βάση το προπτυχιακό τους πρόγραμμα που είναι γενικό και όπου γίνονται μαθήματα, από όλες τις ειδικότητες της συγκεκριμένης επιστήμης, ώστε οι προπτυχιακοί φοιτητές να αποκτήσουν μια σφαιρική γνώση της επιστήμης τους, γεγονός ιδιαίτερα έντονο σε Τμήματα με διεπιστημονικό χαρακτήρα, όπως τα Παιδαγωγικά Τμήματα. Για τη διασφάλιση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης στα εξειδικευμένα ΠΜΣ θα πρέπει να κληθούν να διδάξουν και μέλη ΔΕΠ άλλων Τμημάτων και Πανεπιστημίων που έχουν τη συγκεκριμένη εξειδίκευση. Συνεπώς θεωρώ απαγορευτικό, για την ποιότητα των εξειδικευμένων ΠΜΣ, το 75% των διδασκόντων να προέρχεται από το Τμήμα που τα διοργανώνει. Επιπρόσθετα, για λόγους που δεν κατανοώ, μοιάζει τιμωρητικό για τα μονοτμηματικά ΠΜΣ. Θεωρώ πολύ λειτουργικότερο αν ένα ποσοστό της τάξης του 40-50% των μαθημάτων γινόταν μόνο από διδάσκοντες του Τμήματος. Ένα άλλο σημαντικό θέμα, που αφορά τα εξειδικευμένα/εφαρμοσμένα ΠΜΣ, είναι ότι απευθύνονται κυρίως σε εργαζόμενους επαγγελματίες που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν μαθήματα μέσα στη βδομάδα, γεγονός που αφορά ακόμη περισσότερο τα ΠΜΣ των περιφερειακών Πανεπιστημίων, που αντλούν το μεγαλύτερο μέρος των φοιτητών τους από τις μεγάλες πόλεις (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα …). Οι φοιτητές αυτοί μπορούν να τα παρακολουθήσουν μόνο μετακινούμενοι τα Σαββατοκύριακα. Για το λόγο αυτό, η πλειοψηφία των εξειδικευμένων ΠΜΣ στα περιφερειακά Πανεπιστήμια, τουλάχιστον, γίνονται Παρασκευές βράδυ και Σαββατοκύριακα. Είναι αυτονόητο, νομίζω, ότι είναι δύσκολο να βρεθούν μέλη ΔΕΠ, που σε βάρος της προσωπικής και οικογενειακής τους ζωής, θα διδάξουν Σαββατοκύριακα (επίσημες αργίες) χωρίς ουσιαστική αμοιβή/αποζημίωση, εφόσον βέβαια πρόκειται για εργασία που υπερβαίνει τις κατά νόμο υποχρεώσεις τους. Τέλος, υπάρχει μια γενικότερη αντίφαση στον τρόπο που αντιμετωπίζονται τα δίδακτρα (τέλος εγγραφής) στο νομοσχέδιο. Προβλέπεται μείωση των διδάκτρων που δεν μπορούν πλέον να ξεπερνούν το τριπλάσιο του κατώτατου ακαθάριστου μηνιαίου μισθού και αυτό για όλα τα ΠΜΣ ανεξαρτήτως, χωρίς να υπάρχει καμία απολύτως αναφορά στην ποιότητά τους και στο ελάχιστο κόστος λειτουργίας τους. Ενώ λοιπόν από τη μία μεριά γίνεται προσπάθεια να μειωθούν τα δίδακτρα και προβλέπεται τέλος εγγραφής, όταν δεν υπάρχει δυνατότητα άλλης χρηματοδότησης, από την άλλη μεριά αυξάνονται οι κρατήσεις από τα έσοδα των ΠΜΣ που πλέον θα πρέπει να λειτουργούν με το 50% των εσόδων τους αντί για το 65-75% που ισχύει τώρα. Αυτό με το ισχύον νομικό πλαίσιο θα σήμαινε αύξηση των διδάκτρων κατά 15-25% για να μπορέσουν να λειτουργήσουν. Μειώνουμε δηλαδή τα δίδακτρα κάτω από το αναγκαίο όριο λειτουργίας των ΠΜΣ και ταυτόχρονα μειώνουμε και το ποσοστό που μπορούν να χρησιμοποιήσουν από αυτά τα δίδακτρα. Μοιάζει αυτοκτονικό, σαν απώτερος στόχος μας να είναι το κλείσιμό τους. Προς την ίδια κατεύθυνση είναι και η αντιμετώπιση των υποτροφιών από το νομοσχέδιο. Αυξάνονται οι υποτροφίες στο 25% των εσόδων, χωρίς να υπάρχει καμία μέριμνα για το πως θα λειτουργήσουν τα ΠΜΣ. Σε ένα σωστά κοστολογημένο αυτοχρηματοδοτούμενο ΠΜΣ το ελάχιστο κόστος λειτουργίας του, από το οποίο εξαρτάται το ύψος των διδάκτρων των φοιτητών, είναι απόλυτα συγκεκριμένο. Πως είναι δυνατόν σε ΠΜΣ που δεν έχουν άλλα έσοδα, να μειώνουμε τα ελάχιστα δίδακτρα που απαιτούνται για τη λειτουργία τους, και ταυτόχρονα να αυξάνουμε τις υποτροφίες που θα πρέπει να χορηγούν. Απλά η εξίσωση δεν βγαίνει. Αύξηση των υποτροφιών σημαίνει αύξηση των διδάκτρων ή αύξηση των εσόδων των ΠΜΣ από άλλες πηγές, που όμως αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν. Συμπερασματικά, θεωρώ ότι η προσπάθεια του Υπουργείου να βάλει μία τάξη στο τοπίο των μεταπτυχιακών προγραμμάτων στη χώρα μας, είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά αυτό θα πρέπει να γίνει με μεγάλη προσοχή, γιατί ελλοχεύει σοβαρά ο κίνδυνος να αναγκαστούν σε διακοπή λειτουργίας πολύ σοβαρά και καταξιωμένα ΠΜΣ. Για τις όποιες ενέργειες θα πρέπει να ληφθούν υπόψη: 1. Το είδος του ΠΜΣ: Γενικό/θεωρητικό ή εξειδικευμένο/εφαρμοσμένο. 2. Η επιστήμη που θεραπεύει το ΠΜΣ: Ανθρωπιστικές/κοινωνικές επιστήμες ή θετικές/τεχνολογικές επιστήμες. 3. Η διάρκεια των σπουδών του ΠΜΣ. 4. Το αν πρόκειται για απλό ή εντατικό ΠΜΣ. 5. Η ποιότητα της προσφερόμενης εκπαίδευσης από το ΠΜΣ: Αριθμός και διάρκεια θεωρητικών και εργαστηριακών μαθημάτων, ώρες πρακτικής άσκησης, ώρες εποπτείας πρακτικής άσκησης, ώρες προσωπικής ανάπτυξης, αριθμός και είδος εργαστηρίων, ύπαρξη ή μη διπλωματικής εργασίας. Με βάση τα παραπάνω οι προτάσεις μου είναι: • Σοβαρή αξιολόγηση της ποιότητας των ΠΜΣ και της προσφερόμενης εκπαίδευσης, στη βάση των προαναφερθέντων στοιχείων, από ειδικές επιτροπές του Υπουργείου Παιδείας ή από άλλες ανεξάρτητες αρχές, αποτελούμενες από επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων και επιστημών, ώστε να μπορούν να κατανοήσουν τις επιστημονικές ιδιαιτερότητες του κάθε ΠΜΣ. • Προσεκτική και αυστηρή κοστολόγηση της παρεχόμενης εκπαίδευσης των ΠΜΣ, από ειδικές επιτροπές, που θα δημιουργηθούν ειδικά για αυτό το σκοπό, είτε από τα Πανεπιστήμια, είτε από το Υπουργείο Παιδείας, είτε από άλλη ανεξάρτητη αρχή, ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν υπάρχουν εκτροπές και υπερκοστολογήσεις. Στη βάση αυτής της κοστολόγησης, αλλά και των άλλων πηγών χρηματοδότησης που διαθέτει ένα ΠΜΣ να γίνεται ο υπολογισμός των διδάκτρων (τέλους εγγραφής) για τους φοιτητές, αν αυτό χρειάζεται. • Μείωση των διδάκτρων (τέλους εγγραφής) σε ορισμένους φοιτητές στη βάση κοινωνικοοικονομικών κριτηρίων με αντίστοιχη ισόποση κρατική επιχορήγηση των ΠΜΣ ή εναλλακτικά πρόβλεψη υποτροφιών ή οικονομικής ενίσχυσης για αυτούς τους φοιτητές από το Υπουργείο Παιδείας. Με εκτίμηση Γιώργος Κλεφτάρας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας