Κεφάλαιο Δ
Άρθρα 16-22: Επιτροπές ηθικής της Έρευνας
Παρατηρήσεις / προτεινόμενες ρυθμίσεις:
Με την προτεινομένη ρύθμιση συστήνονται στα ΑΕΙ και τα ΕΚ Επιτροπές ηθικής της Έρευνας (ΕΗΕ), «τα μέλη των οποίων πρέπει να είναι επιστήμονες με ειδίκευση σε θέματα έρευνας/ηθικής/βιοηθικής και δεοντολογίας της έρευνας.
Ένα τουλάχιστον μέλος πρέπει να έχει ειδίκευση στην ηθική/βιοηθική».
Όπως προβλέπει η ρύθμιση: «Αρμοδιότητα της ΕΗΕ είναι να διαπιστώνει εάν συγκεκριμένο ερευνητικό έργο που πρόκειται να εκπονηθεί στο ΑΕΙ/ερευνητικό φορέα δεν αντιβαίνει στη νομοθεσία και συνάδει με γενικά παραδεδεγμένους κανόνες ηθικής και δεοντολογίας της έρευνας…» ενώ «ένα χρηματοδοτούμενο ερευνητικό έργο και κάθε τροποποίηση του φυσικού αντικειμένου του, δεν μπορεί να αρχίσει να υλοποιείται στο ΑΕΙ ή τον ερευνητικό φορέα εφόσον δεν έχει προηγουμένως εγκριθεί από την ΕΗΕ.».
Σε αρκετά ΕΚ και ΑΕΙ έχουν συγκροτηθεί και λειτουργούν επιτροπές ηθικής και δεοντολογίας και έχουν γνωμοδοτικό χαρακτήρα. Οι εν λόγω επιτροπές ενημερώνουν το ερευνητικό και ακαδημαϊκό προσωπικό για θέματα κανονισμών σε ζητήματα Ηθικής και Δεοντολογίας, και βοηθούν κατά την υποβολή ερευνητικών προτάσεων ώστε αυτές να πληρούν τις διατάξεις της εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας και τις προδιαγραφές της καλής ερευνητικής πρακτικής.
Η υποχρεωτική σύσταση και λειτουργία επιτροπών ηθικής στα ΕΚ, με σκοπό τον υποχρεωτικό έλεγχο χρηματοδοτούμενων ερευνητικών έργων, θεωρούμε ότι δεν θα συμβάλει περαιτέρω στην εναρμόνιση των ερευνητικών έργων με τους κανόνες ηθικής. Αντιθέτως, θα προσθέσει ένα επιπλέον επίπεδο γραφειοκρατίας και χρονοβόρας διαδικασίας στη φάση υποβολής των προτάσεων για χρηματοδότηση αλλά και μετά την έγκριση χρηματοδότησης των έργων! Επιπλέον, το γεγονός ότι η συγκρότηση της προτεινομένης επιτροπής προϋποθέτει την υποχρεωτική συμμετοχή ειδικών επιστημόνων σε θέματα ηθικής, χωρίς να αναφέρονται τα απαραίτητα προσόντα τους π.χ. κατοχή διδακτορικού ή μεταπτυχιακού τίτλου, την καθιστά ανεφάρμοστη σε κάθε ΕΚ και ΑΕΙ.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, κατά την υποβολή των ερευνητικών προτάσεων, προβλέπει συγκεκριμένη διαδικασία για τα θέματα ηθικής. Αρχικά, ο Επιστημονικός Υπεύθυνος πρέπει να δηλώσει το κατά πόσο η έρευνα που προτείνεται στην υπό αξιολόγηση πρόταση δύναται να εγείρει θέματα ηθικής και εφόσον η πρόταση εγκριθεί για χρηματοδότηση ζητά την προσθήκη ειδικού πακέτου εργασίας για τα θέματα αυτά, η εφαρμογή των οποίων ελέγχεται κατά την εξέλιξη του έργου.
Προτείνουμε, κατ’ αντιστοιχία με τη δοκιμασμένη πρακτική των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, να εφαρμοστεί ανάλογη διαδικασία και στα εθνικά ερευνητικά προγράμματα.
Όσον αφορά στα χρηματοδοτημένα έργα από διεθνείς και άλλους πόρους, που εκτελούνται στα ΕΚ, προτείνουμε να ζητείται η συνδρομή της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής, η οποία έχει ως αποκλειστική αρμοδιότητα τη συμβουλευτική συνδρομή προς όλους τους φορείς σε θέματα ηθικής.
Κεφάλαιο Δ Άρθρα 16-22: Επιτροπές ηθικής της Έρευνας Παρατηρήσεις / προτεινόμενες ρυθμίσεις: Με την προτεινομένη ρύθμιση συστήνονται στα ΑΕΙ και τα ΕΚ Επιτροπές ηθικής της Έρευνας (ΕΗΕ), «τα μέλη των οποίων πρέπει να είναι επιστήμονες με ειδίκευση σε θέματα έρευνας/ηθικής/βιοηθικής και δεοντολογίας της έρευνας. Ένα τουλάχιστον μέλος πρέπει να έχει ειδίκευση στην ηθική/βιοηθική». Όπως προβλέπει η ρύθμιση: «Αρμοδιότητα της ΕΗΕ είναι να διαπιστώνει εάν συγκεκριμένο ερευνητικό έργο που πρόκειται να εκπονηθεί στο ΑΕΙ/ερευνητικό φορέα δεν αντιβαίνει στη νομοθεσία και συνάδει με γενικά παραδεδεγμένους κανόνες ηθικής και δεοντολογίας της έρευνας…» ενώ «ένα χρηματοδοτούμενο ερευνητικό έργο και κάθε τροποποίηση του φυσικού αντικειμένου του, δεν μπορεί να αρχίσει να υλοποιείται στο ΑΕΙ ή τον ερευνητικό φορέα εφόσον δεν έχει προηγουμένως εγκριθεί από την ΕΗΕ.». Σε αρκετά ΕΚ και ΑΕΙ έχουν συγκροτηθεί και λειτουργούν επιτροπές ηθικής και δεοντολογίας και έχουν γνωμοδοτικό χαρακτήρα. Οι εν λόγω επιτροπές ενημερώνουν το ερευνητικό και ακαδημαϊκό προσωπικό για θέματα κανονισμών σε ζητήματα Ηθικής και Δεοντολογίας, και βοηθούν κατά την υποβολή ερευνητικών προτάσεων ώστε αυτές να πληρούν τις διατάξεις της εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας και τις προδιαγραφές της καλής ερευνητικής πρακτικής. Η υποχρεωτική σύσταση και λειτουργία επιτροπών ηθικής στα ΕΚ, με σκοπό τον υποχρεωτικό έλεγχο χρηματοδοτούμενων ερευνητικών έργων, θεωρούμε ότι δεν θα συμβάλει περαιτέρω στην εναρμόνιση των ερευνητικών έργων με τους κανόνες ηθικής. Αντιθέτως, θα προσθέσει ένα επιπλέον επίπεδο γραφειοκρατίας και χρονοβόρας διαδικασίας στη φάση υποβολής των προτάσεων για χρηματοδότηση αλλά και μετά την έγκριση χρηματοδότησης των έργων! Επιπλέον, το γεγονός ότι η συγκρότηση της προτεινομένης επιτροπής προϋποθέτει την υποχρεωτική συμμετοχή ειδικών επιστημόνων σε θέματα ηθικής, χωρίς να αναφέρονται τα απαραίτητα προσόντα τους π.χ. κατοχή διδακτορικού ή μεταπτυχιακού τίτλου, την καθιστά ανεφάρμοστη σε κάθε ΕΚ και ΑΕΙ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, κατά την υποβολή των ερευνητικών προτάσεων, προβλέπει συγκεκριμένη διαδικασία για τα θέματα ηθικής. Αρχικά, ο Επιστημονικός Υπεύθυνος πρέπει να δηλώσει το κατά πόσο η έρευνα που προτείνεται στην υπό αξιολόγηση πρόταση δύναται να εγείρει θέματα ηθικής και εφόσον η πρόταση εγκριθεί για χρηματοδότηση ζητά την προσθήκη ειδικού πακέτου εργασίας για τα θέματα αυτά, η εφαρμογή των οποίων ελέγχεται κατά την εξέλιξη του έργου. Προτείνουμε, κατ’ αντιστοιχία με τη δοκιμασμένη πρακτική των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, να εφαρμοστεί ανάλογη διαδικασία και στα εθνικά ερευνητικά προγράμματα. Όσον αφορά στα χρηματοδοτημένα έργα από διεθνείς και άλλους πόρους, που εκτελούνται στα ΕΚ, προτείνουμε να ζητείται η συνδρομή της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής, η οποία έχει ως αποκλειστική αρμοδιότητα τη συμβουλευτική συνδρομή προς όλους τους φορείς σε θέματα ηθικής.