Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Ανδρέας Μιχαλόπουλος' | 5 Μαΐου 2020, 09:06

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Μερικές σκέψεις και προτάσεις για τη διδασκαλία των Λατινικών στο Λύκειο Εδώ και αρκετά χρόνια τα Λατινικά αντιμετωπίζονται από ορισμένους ως «μάθημα ξεπερασμένο» ή «μάθημα πολυτελείας» ή «αναγκαίο κακό», σίγουρα πάντως ως μάθημα που, κατά τη γνώμη τους, δεν θα έπρεπε να διδάσκεται στο ελληνικό Λύκειο. Οι θιασώτες αυτής της γνώμης αρέσκονται να παρουσιάζουν τον πόλεμο εναντίον των Λατινικών ως «προοδευτική» επιλογή, η οποία –κατά τη γνώμη τους πάντα– θα απαλλάξει το ελληνικό σχολείο από ξεφτισμένα και ενοχλητικά απομεινάρια του παρελθόντος. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτός ο πόλεμος εναντίον των Λατινικών όχι μόνο δεν είναι προοδευτική επιλογή, αλλά αντίθετα αποτελεί επιλογή ακραία συντηρητική και οπισθοδρομική, η οποία στην πραγματικότητα εδράζεται σε παρωχημένες και επικίνδυνες αντιλήψεις. Παρουσιάζω εδώ με συντομία μερικές από αυτές: 1. Η βασικότερη τέτοια αντίληψη –που αποτελεί άλλωστε και αιτία για πολλές από τις κακοδαιμονίες του νεότερου και σύγχρονου ελληνισμού– είναι ο υπέρμετρος και κακώς νοούμενος ελληνοκεντρισμός του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Στην Ελλάδα ως «κλασικό πολιτισμό» εννοούμε εσφαλμένα μόνο τον «αρχαιοελληνικό» και όχι τον «ελληνορωμαϊκό», με δυσμενέστατη συνέπεια την απομόνωσή μας από το παγκόσμιο γίγνεσθαι και την καλλιέργεια νοσηρών και καταδικαστέων εθνικιστικών αντιλήψεων και στερεοτύπων. Ο (αρχαιο)ελληνικός πολιτισμός είναι πράγματι σπουδαίος και είναι αυτονόητο ότι πρέπει να καταλαμβάνει κεντρική θέση στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Το πρόβλημα έγκειται στη μονομέρεια. 2. Η αρνητική στάση απέναντι στη Λατινική γλώσσα και τον Ρωμαϊκό πολιτισμό εκπορεύτηκε ως έναν βαθμό από τη φύσει και θέσει συντηρητική Εκκλησία. Ιδιαίτερα μετά το σχίσμα των Εκκλησιών ο δυτικός κόσμος αντιμετωπίστηκε από την Ορθόδοξη Ανατολή με δυσπιστία και εχθρότητα και η μελέτη των Λατινικών ενίοτε θεωρήθηκε ισοδύναμη με εθνική ή/και θρησκευτική μειοδοσία. 3. Διαδίδεται η εσφαλμένη αντίληψη ότι το μάθημα των Λατινικών είναι άχρηστο για την πνευματική και γνωστική συγκρότηση των Ελλήνων/Ελληνίδων μαθητών/μαθητριών. Οδυνηρό αποτέλεσμα αυτή της νοοτροπίας είναι η ανεπαρκέστατη ιστορική και πολιτισμική κατάρτιση των αποφοίτων του Λυκείου. 4. Υποστηρίζεται ότι τα Λατινικά είναι μάθημα ιδιαίτερα δύσκολο. Πρόκειται για απολύτως έωλο επιχείρημα που αφενός υποτιμά τις ικανότητες των μαθητών/μαθητριών μας και αφετέρου ενισχύει την εκφυλιστική ροπή της εκπαίδευσης προς το ευκολότερο και προς την ήσσονα προσπάθεια. Το περίεργο είναι, μάλιστα, ότι από μερικούς θιασώτες της κατάργησης των Λατινικών έχει διατυπωθεί και η ακριβώς αντίθετη θέση, ότι δηλαδή τα Λατινικά πρέπει να καταργηθούν γιατί είναι μάθημα ιδιαίτερα εύκολο. Γιατί χρειαζόμαστε τα Λατινικά Σε αυτές τις αναχρονιστικές, ανορθολογικές, οπισθοδρομικές και αντιεπιστημονικές αντιλήψεις μπορεί να αντιπαραταχθεί πλειάδα επιχειρημάτων που καταδεικνύουν ότι η διδασκαλία των Λατινικών στο ελληνικό σχολείο είναι όχι απλώς επιθυμητή αλλά απολύτως απαραίτητη στην Ελλάδα του 21ου αιώνα. Παραθέτω εδώ μόνο μερικά από αυτά: i. Οι Ρωμαίοι διαμόρφωσαν την πολιτισμική τους ταυτότητα με βασικό πρότυπο τους Έλληνες. Συνακόλουθα, η Ρώμη, η λογοτεχνία και ο πολιτισμός της έγιναν η γέφυρα για τη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού στην Ευρώπη και τον κόσμο. Μέσω του μαθήματος των Λατινικών γίνεται κατανοητή η στενή και αδιάρρηκτη συνάφεια των δύο πολιτισμών. ii. Το μάθημα των Λατινικών έχει ξεκάθαρο ευρωπαϊκό προσανατολισμό, αποτελεί παράθυρο για την επαφή των Ελλήνων/Ελληνίδων μαθητών/μαθητριών με την ευρωπαϊκή τους ταυτότητα. Η εκμάθηση της Λατινικής γλώσσας και η μελέτη της Λατινικής λογοτεχνίας και του Ρωμαϊκού πολιτισμού συμβάλλουν στη σφυρηλάτηση ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής πολιτισμικής ταυτότητας από τους Έλληνες μαθητές, οι οποίοι έτσι δεν μένουν εγκλωβισμένοι στη στείρα, μονόπλευρη και γι’ αυτό στρεβλή λατρεία του –αναντίρρητα σπουδαίου– ελληνικού πολιτισμού. iii. Τα Λατινικά υπήρξαν για αιώνες η γλώσσα της διοίκησης, της εκκλησίας, της επιστήμης και των τεχνών και αποτέλεσαν τη βασική γλώσσα-φορέα του ευρωπαϊκού πολιτισμού, ενσωματώνοντας και αφομοιώνοντας αρχικά τους καρπούς της αρχαιοελληνικής σκέψης και στη συνέχεια τις ιδέες του Χριστιανισμού. Ίσως καμία άλλη γλώσσα και κανένας άλλος πολιτισμός δεν έχει ασκήσει τόσο μεγάλη και τόσο διαρκή επίδραση στον πολιτισμό και τις γλώσσες της Ευρώπης. Θα μπορούσα ακόμη να τονίσω ότι η σε βάθος γνώση του ρωμαϊκού κόσμου βοηθά να κατανοήσουμε πληρέστερα τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του βυζαντινού κόσμου και να ανασυνθέσουμε πολιτισμικά νήματα που φτάνουν ως το σήμερα∙ ή να επιχειρηματολογήσω για τη συμβολή της γνώσης της Λατινικής στην εκμάθηση των ευρύτατα διαδεδομένων λατινογενών γλωσσών (Ιταλικής, Ισπανικής, Γαλλικής, Πορτογαλικής) αλλά ακόμη και των μη λατινογενών γλωσσών (Αγγλικής και Γερμανικής)∙ ή να μιλήσω για τη χρησιμότητα της γνώσης της Λατινικής για επιστήμες που χρησιμοποιούν ευρέως λατινική ορολογία (Νομική, Ιατρική, Φαρμακευτική κλπ.)∙ ή να υπογραμμίσω το πόσο οξύμωρο είναι το γεγονός ότι σε καιρούς που ακόμη και χώρες με πολιτισμικό υπόβαθρο πολύ διαφορετικό από το ευρωπαϊκό (όπως λ.χ. η Κίνα) ανακαλύπτουν τον Ρωμαϊκό πολιτισμό και τη Λατινική γλώσσα και επενδύουν στη γνωριμία τους με τη Ρώμη, εμείς, στην Ελλάδα, αποστρεφόμαστε αυτόν τον βασικό πυλώνα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Προτάσεις Πιστεύω, λοιπόν, ακράδαντα ότι είναι αδήριτη ανάγκη όχι μόνο η επαναφορά των Λατινικών ως μαθήματος πανελλαδικώς εξεταζόμενου για την εισαγωγή των μαθητών και μαθητριών στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά και η περαιτέρω ενίσχυση, αναβάθμιση και ο εκσυγχρονισμός της διδασκαλίας του μαθήματος στο Λύκειο. Σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση θα είναι η εισαγωγή στη Β΄ Λυκείου ενός μαθήματος «Ρωμαιογνωσίας» για όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες, ανεξαρτήτως κατεύθυνσης. Στο πλαίσιο αυτού του μαθήματος οι μαθητές/μαθήτριες θα γνωρίσουν ποικίλες πτυχές του ρωμαϊκού κόσμου: ιστορία, πολιτική και κοινωνική οργάνωση, καθημερινή ζωή, θρησκεία, δίκαιο, θεσμούς, οικονομία, νομισματική, αρχιτεκτονική, τέχνη, λογοτεχνία, ορολογία επιστημών. Επίσης, θα διδάσκονται, σε λελογισμένο βαθμό, και βασικά στοιχεία της Λατινικής γλώσσας, ιδιαίτερα εκείνα που βρίσκονται σε διαρκή χρήση στις μέρες μας με τη μορφή ρητών και γνωμικών, στερεότυπων εκφράσεων, γλωσσικών δανείων, ενώ θα δίνεται έμφαση στην ανάδειξη της ετυμολογικής σχέσης λέξεων της Ελληνικής αλλά και άλλων ευρωπαϊκών γλωσσών με τη Λατινική. Επιπλέον, οι μαθητές/μαθήτριες θα διαβάζουν από μετάφραση επιλεγμένα Λατινικά κείμενα (πεζά και ποιητικά), προκειμένου να γνωρίσουν το πνεύμα, τις ιδέες και την ομορφιά σπουδαίων έργων της Λατινικής λογοτεχνίας. Σκοπός δηλαδή αυτού του μαθήματος θα είναι να αναδείξει την ιδιαίτερη ταυτότητα και σημασία του ρωμαϊκού πολιτισμού, τη στενότατη σχέση του με τον ελληνικό πολιτισμό και τη βαθύτατη επίδραση που άσκησε και συνεχίζει να ασκεί στον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Απαραίτητη προϋπόθεση για όλα τα παραπάνω αποτελεί η ανανέωση των διδακτικών εγχειριδίων και η εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων διδασκαλίας που θα αναδεικνύουν τη ζωντάνια, την ομορφιά και τη διαχρονική αξία και χρησιμότητα του μαθήματος. Όσο για την Κοινωνιολογία: θεωρώ ότι πρόκειται αναμφισβήτητα για σημαντικό και χρήσιμο μάθημα και ως εκ τούτου πρέπει να διδάσκεται ως μάθημα γενικής παιδείας είτε στην Α΄ είτε στη Β΄ Λυκείου. Κλείνοντας και συνοψίζοντας: η ενίσχυση του ρόλου και της θέσης του μαθήματος των Λατινικών στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση θα είναι ευεργετική για τους μαθητές και τις μαθήτριές μας. Χωρίς τα Λατινικά ή με τα Λατινικά παραγκωνισμένα σε ρόλο κομπάρσου το ελληνικό Λύκειο είναι φτωχότερο.