Ένας βασικός στόχος του νομοσχεδίου, ο οποίος ορίζεται και ως στόχος των Πρότυπων Σχολείων (Αιτιολογική Έκθεση, άρθρα 11 και 18), είναι «να ενισχύσουν το πρότυπο της αριστείας στο εκπαιδευτικό σύστημα, με την έννοια της διαμόρφωσης των κατάλληλων εκείνων προϋποθέσεων που θα προάγουν τη διαρκή αυτο-βελτίωση των μαθητών, καθώς και τη μεθοδικότερη και συστηματικότερη καλλιέργεια και ανέλιξη των ιδιαίτερων μαθησιακών τους δυνατοτήτων, κλίσεων και ταλέντων.» Πράγματι το νομοσχέδιο περιλαμβάνει αρκετές πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση.
Υπάρχει όμως και μια ρύθμιση, η προσθήκη ανοικτών εισαγωγικών εξετάσεων για την επιλογή των μαθητών στα Πρότυπα Λύκεια, η οποία είναι εντελώς προβληματική. Σημειώνουμε ότι σύμφωνα με την Αιτιολογική Έκθεση: «Η πρόβλεψη εξετάσεων για την εισαγωγή στην Α΄ τάξη κάθε βαθμίδας των σχολείων αυτών συνέχεται με την επίτευξη του ως άνω σκοπού και την εξυπηρετεί άμεσα».
Στην πράξη, η διάταξη διακόπτει τη φυσική συνέχεια μεταξύ Γυμνασίου και Λυκείου που υφίσταται σε κάθε Πρότυπο Σχολείο (τα οποία ανήκουν στην ίδια βαθμίδα εκπαίδευσης (Β’ βαθμίδα) όπως αναφέρεται στην επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/content/organisation-education-system-and-its-structure-33_el και δεν αποτελούν διαφορετικές βαθμίδες όπως αναφέρει η αιτιολογική έκθεση), και υποχρεώνει τους μαθητές των Προτύπων Γυμνασίων που δεν θα περάσουν το όριο των εξετάσεων να εγκαταλείψουν το σχολείο τους.
Έτσι οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια προς την αντίθετη κατεύθυνση από τον παραπάνω στόχο και στην πράξη θα υπονομεύσει καθοριστικά το ρόλο και τη λειτουργία των Πρότυπων Σχολείων για τους εξής λόγους:
1) Τα παιδιά που φοιτούν στα υπάρχοντα Πρότυπα Γυμνάσια έχουν εισαχθεί με ιδιαίτερα ανταγωνιστικές εξετάσεις από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο (ο λόγος επιτυχόντων – υποψηφίων στα περισσότερα Πρότυπα είναι περίπου 1 προς 10). Είναι δηλαδή παιδιά που έχουν αξιολογηθεί με πολύ αυστηρά κριτήρια. Γιατί πρέπει μετά από 2 χρόνια να ξαναδώσουν εξετάσεις εισαγωγής; Γιατί εισάγονται εξετάσεις μέσα στην ίδια βαθμίδα; Γιατί να μετατραπεί η Γ΄ Γυμνασίου (ίσως και η Β’) σε φροντιστηριακή τάξη εισαγωγής και σε προθάλαμο του Λυκείου; Δεν ακυρώνεται έτσι ρόλος του Γυμνασίου και ο χαρακτήρας του ως Πρότυπο; Δεν αμφισβητείται έμπρακτα η δουλειά που γίνεται εκεί;
2) Τα παιδιά αυτά θα υποχρεωθούν να δώσουν τρεις (3) εξετάσεις ιδιαίτερα ανταγωνιστικές και ψυχοφθόρες μέσα σε 6 χρόνια. Είναι λογικό; Θα πρέπει επί εξαετία να διαχειριστούν μαζί με τις οικογένειες τους το άγχος της διαρκούς προσπάθειας, απανωτών εξετάσεων και ατέλειωτων εξόδων σε φροντιστήρια προετοιμασίας. Δεν είναι αυτό το τέλειο αντικίνητρο για κάθε παιδί ώστε να αποφύγει από την αρχή αυτή τη διαδικασία;
3) Όσοι γνωρίζουν αυτού του είδους τις εξετάσεις και τους μαθητές που συμμετέχουν, ξέρουν ότι οι μαθητές που θα εισαχθούν στις εξετάσεις είναι άριστοι, αλλά και οι μαθητές που ήδη φοιτούν και θα μείνουν για κάποια μόρια της μονάδας απέξω από τα σχολεία τους είναι επίσης εξαιρετικοί και άριστοι. Σε αυτό το επίπεδο η διαφορά βρίσκεται στη μέρα, στην ελάχιστη λεπτομέρεια, στη στιγμή. Το αν θα μπουν οι μεν ή οι δε, δεν αλλάζει το εκπαιδευτικό προφίλ αυτών των σχολείων. Τι νόημα ένα διαρκές «ξεσκαρτάρισμα» μεταξύ εξαιρετικών μαθητών; Τι νόημα έχει να κινητοποιήσουμε έναν ολόκληρο μηχανισμό οργάνωσης εξετάσεων με ανύπαρκτα εκπαιδευτικά αποτελέσματα; Τι παραπάνω θα προσφέρουν; Ένα πρότυπο σχολείο αλλά και γενικότερα ένα εκπαιδευτικό σύστημα δεν βελτιώνουν την ποιότητά τους με «καταιγισμό εξετάσεων» αλλά με διαρκή φροντίδα για την ποιότητα της παρεχόμενης παιδείας, συμπεριλαμβανόμενων βεβαίως και μηχανισμών συνεχούς αξιολόγησης όλων των συμμετεχόντων και της ίδιας της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
4) Είναι ακραίο να απομακρύνονται παιδιά (στη συγκεκριμένη περίπτωση εξαιρετικοί μαθητές) από το σχολείο τους, με μοναδικό κριτήριο το ότι δεν πέρασαν κάποιο πολύ υψηλό όριο σε μια μοναδική και ιδιαίτερα ανταγωνιστική εξέταση. Αυτό πιθανότατα δεν συμβαίνει ούτε καν σε περιπτώσεις σοβαρής παραβατικής συμπεριφοράς!
5) Τα παιδιά στα λίγα Πρότυπα Σχολεία προέρχονται από διαφορετικές περιοχές. Γνωρίστηκαν στην Α΄ Γυμνασίου και συγκρότησαν σιγά-σιγά καινούριες παρέες και σχέσεις, μετά την –εκούσια- αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος που βίωσαν. Οι σχέσεις αυτές τους είναι τώρα πολύτιμες και μια νέα –ακούσια αυτή τη φορά- αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος θα τις διακόψει ή τουλάχιστον τραυματίσει, στη μέση της πιο σημαντικής και δύσκολης περιόδου της ανάπτυξης κάθε νέου ανθρώπου που λέγεται εφηβεία.
Από την άλλη, ο εύλογος στόχος για «ανανέωση του μαθητικού πληθυσμού, αύξηση της κινητικότητας και προαγωγή της ισότητας ευκαιριών μπορεί και πρέπει να επιτευχθεί με άλλους τρόπους:
1) Με επιπλέον τμήματα στα πρότυπα λύκεια σε σχέση με τα αντίστοιχα πρότυπα γυμνάσια, όπου οι πρόσθετες θέσεις θα καλύπτονται με εξετάσεις, κάτι που συμβαίνει ήδη σε κάποια πρότυπα και θα μπορούσε να επεκταθεί στα υπόλοιπα.
2) Επίσης, με τη σταδιακή αλλά διαρκή διεύρυνση του πανελλαδικού δικτύου Πρότυπων Σχολείων κάτι που αποτελεί επίσης το απώτερο αλλά και βασικότερο σκοπό των Πρότυπων Σχολείων, σύμφωνα με την ίδια την Αιτιολογική Έκθεση (Κεφάλαιο Β, Συνοπτική Παρουσίαση).
Θ. Ι.
Ένας βασικός στόχος του νομοσχεδίου, ο οποίος ορίζεται και ως στόχος των Πρότυπων Σχολείων (Αιτιολογική Έκθεση, άρθρα 11 και 18), είναι «να ενισχύσουν το πρότυπο της αριστείας στο εκπαιδευτικό σύστημα, με την έννοια της διαμόρφωσης των κατάλληλων εκείνων προϋποθέσεων που θα προάγουν τη διαρκή αυτο-βελτίωση των μαθητών, καθώς και τη μεθοδικότερη και συστηματικότερη καλλιέργεια και ανέλιξη των ιδιαίτερων μαθησιακών τους δυνατοτήτων, κλίσεων και ταλέντων.» Πράγματι το νομοσχέδιο περιλαμβάνει αρκετές πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση. Υπάρχει όμως και μια ρύθμιση, η προσθήκη ανοικτών εισαγωγικών εξετάσεων για την επιλογή των μαθητών στα Πρότυπα Λύκεια, η οποία είναι εντελώς προβληματική. Σημειώνουμε ότι σύμφωνα με την Αιτιολογική Έκθεση: «Η πρόβλεψη εξετάσεων για την εισαγωγή στην Α΄ τάξη κάθε βαθμίδας των σχολείων αυτών συνέχεται με την επίτευξη του ως άνω σκοπού και την εξυπηρετεί άμεσα». Στην πράξη, η διάταξη διακόπτει τη φυσική συνέχεια μεταξύ Γυμνασίου και Λυκείου που υφίσταται σε κάθε Πρότυπο Σχολείο (τα οποία ανήκουν στην ίδια βαθμίδα εκπαίδευσης (Β’ βαθμίδα) όπως αναφέρεται στην επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/content/organisation-education-system-and-its-structure-33_el και δεν αποτελούν διαφορετικές βαθμίδες όπως αναφέρει η αιτιολογική έκθεση), και υποχρεώνει τους μαθητές των Προτύπων Γυμνασίων που δεν θα περάσουν το όριο των εξετάσεων να εγκαταλείψουν το σχολείο τους. Έτσι οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια προς την αντίθετη κατεύθυνση από τον παραπάνω στόχο και στην πράξη θα υπονομεύσει καθοριστικά το ρόλο και τη λειτουργία των Πρότυπων Σχολείων για τους εξής λόγους: 1) Τα παιδιά που φοιτούν στα υπάρχοντα Πρότυπα Γυμνάσια έχουν εισαχθεί με ιδιαίτερα ανταγωνιστικές εξετάσεις από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο (ο λόγος επιτυχόντων – υποψηφίων στα περισσότερα Πρότυπα είναι περίπου 1 προς 10). Είναι δηλαδή παιδιά που έχουν αξιολογηθεί με πολύ αυστηρά κριτήρια. Γιατί πρέπει μετά από 2 χρόνια να ξαναδώσουν εξετάσεις εισαγωγής; Γιατί εισάγονται εξετάσεις μέσα στην ίδια βαθμίδα; Γιατί να μετατραπεί η Γ΄ Γυμνασίου (ίσως και η Β’) σε φροντιστηριακή τάξη εισαγωγής και σε προθάλαμο του Λυκείου; Δεν ακυρώνεται έτσι ρόλος του Γυμνασίου και ο χαρακτήρας του ως Πρότυπο; Δεν αμφισβητείται έμπρακτα η δουλειά που γίνεται εκεί; 2) Τα παιδιά αυτά θα υποχρεωθούν να δώσουν τρεις (3) εξετάσεις ιδιαίτερα ανταγωνιστικές και ψυχοφθόρες μέσα σε 6 χρόνια. Είναι λογικό; Θα πρέπει επί εξαετία να διαχειριστούν μαζί με τις οικογένειες τους το άγχος της διαρκούς προσπάθειας, απανωτών εξετάσεων και ατέλειωτων εξόδων σε φροντιστήρια προετοιμασίας. Δεν είναι αυτό το τέλειο αντικίνητρο για κάθε παιδί ώστε να αποφύγει από την αρχή αυτή τη διαδικασία; 3) Όσοι γνωρίζουν αυτού του είδους τις εξετάσεις και τους μαθητές που συμμετέχουν, ξέρουν ότι οι μαθητές που θα εισαχθούν στις εξετάσεις είναι άριστοι, αλλά και οι μαθητές που ήδη φοιτούν και θα μείνουν για κάποια μόρια της μονάδας απέξω από τα σχολεία τους είναι επίσης εξαιρετικοί και άριστοι. Σε αυτό το επίπεδο η διαφορά βρίσκεται στη μέρα, στην ελάχιστη λεπτομέρεια, στη στιγμή. Το αν θα μπουν οι μεν ή οι δε, δεν αλλάζει το εκπαιδευτικό προφίλ αυτών των σχολείων. Τι νόημα ένα διαρκές «ξεσκαρτάρισμα» μεταξύ εξαιρετικών μαθητών; Τι νόημα έχει να κινητοποιήσουμε έναν ολόκληρο μηχανισμό οργάνωσης εξετάσεων με ανύπαρκτα εκπαιδευτικά αποτελέσματα; Τι παραπάνω θα προσφέρουν; Ένα πρότυπο σχολείο αλλά και γενικότερα ένα εκπαιδευτικό σύστημα δεν βελτιώνουν την ποιότητά τους με «καταιγισμό εξετάσεων» αλλά με διαρκή φροντίδα για την ποιότητα της παρεχόμενης παιδείας, συμπεριλαμβανόμενων βεβαίως και μηχανισμών συνεχούς αξιολόγησης όλων των συμμετεχόντων και της ίδιας της εκπαιδευτικής διαδικασίας. 4) Είναι ακραίο να απομακρύνονται παιδιά (στη συγκεκριμένη περίπτωση εξαιρετικοί μαθητές) από το σχολείο τους, με μοναδικό κριτήριο το ότι δεν πέρασαν κάποιο πολύ υψηλό όριο σε μια μοναδική και ιδιαίτερα ανταγωνιστική εξέταση. Αυτό πιθανότατα δεν συμβαίνει ούτε καν σε περιπτώσεις σοβαρής παραβατικής συμπεριφοράς! 5) Τα παιδιά στα λίγα Πρότυπα Σχολεία προέρχονται από διαφορετικές περιοχές. Γνωρίστηκαν στην Α΄ Γυμνασίου και συγκρότησαν σιγά-σιγά καινούριες παρέες και σχέσεις, μετά την –εκούσια- αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος που βίωσαν. Οι σχέσεις αυτές τους είναι τώρα πολύτιμες και μια νέα –ακούσια αυτή τη φορά- αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος θα τις διακόψει ή τουλάχιστον τραυματίσει, στη μέση της πιο σημαντικής και δύσκολης περιόδου της ανάπτυξης κάθε νέου ανθρώπου που λέγεται εφηβεία. Από την άλλη, ο εύλογος στόχος για «ανανέωση του μαθητικού πληθυσμού, αύξηση της κινητικότητας και προαγωγή της ισότητας ευκαιριών μπορεί και πρέπει να επιτευχθεί με άλλους τρόπους: 1) Με επιπλέον τμήματα στα πρότυπα λύκεια σε σχέση με τα αντίστοιχα πρότυπα γυμνάσια, όπου οι πρόσθετες θέσεις θα καλύπτονται με εξετάσεις, κάτι που συμβαίνει ήδη σε κάποια πρότυπα και θα μπορούσε να επεκταθεί στα υπόλοιπα. 2) Επίσης, με τη σταδιακή αλλά διαρκή διεύρυνση του πανελλαδικού δικτύου Πρότυπων Σχολείων κάτι που αποτελεί επίσης το απώτερο αλλά και βασικότερο σκοπό των Πρότυπων Σχολείων, σύμφωνα με την ίδια την Αιτιολογική Έκθεση (Κεφάλαιο Β, Συνοπτική Παρουσίαση). Θ. Ι.