Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'ΟΜΑΔΑ ΒΙΒΛΙΟΥ' | 21 Ιανουαρίου 2011, 16:12

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Οι υπογράφοντες το παρόν κείμενο Έλληνες εκδότες παρουσιάζουμε παρακάτω τις απόψεις μας για το σημαντικό θέμα του σχολικού βιβλίου. Θεωρώντας ότι η χώρα μας στο θέμα αυτό αποτελεί ένα παράδειγμα θλιβερής καθυστέρησης σε σχέση με τον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο χώρο, επιδιώκουμε να παρέμβουμε με σκοπό να προκαλέσουμε ένα γόνιμο διάλογο ο οποίος, ελπίζουμε, θα καταλήξει σε συμπεράσματα και ενέργειες που θα ανατρέψουν το υπάρχον καθεστώς. 1) Τι ισχύει στην Ελλάδα σήμερα Στη χώρα μας στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση από πολλά χρόνια επικρατεί, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, το σύστημα του ενός βιβλίου για το ίδιο γνωστικό αντικείμενο σε όλα τα σχολεία της χώρας. Το βιβλίο αυτό εκδίδεται από το ελληνικό κράτος και διανέμεται δωρεάν στους μαθητές των δημόσιων σχολείων. Μέχρι πρότινος τα βιβλία συγγράφονταν με αναθέσεις, χωρίς διαγωνισμούς. Τα τελευταία χρόνια άρχισαν να γίνονται διαγωνισμοί για τη συγγραφή βιβλίων. Επί υπουργίας του Γ. Αρσένη, μάλιστα, έγινε η πρώτη απόπειρα δημιουργίας του «πολλαπλού» λεγόμενου βιβλίου, πάντοτε όμως έκδοσης του δημοσίου. Η εφαρμογή του συστήματος αυτού στην πράξη είχε ζωή ενός έτους μόνο. Η λογική που διέπει το επικρατούν σύστημα του ενός δημόσιου βιβλίου για το ίδιο γνωστικό αντικείμενο σε όλα τα σχολεία της χώρας στηρίζεται στις εξής αρχές: α) της ισότητας μεταξύ των μαθητών: όλοι να έχουν το ίδιο βιβλίο, να μην ευνοείται κανείς, να εξασφαλίζεται η ομαλή λειτουργία του συστήματος των εξετάσεων σε πανελλήνια κλίμακα με τα ίδια θέματα που προέρχονται από τα ίδια βιβλία – οι καθηγητές, όταν διορθώνουν, έχουν ανοιχτό το βιβλίο και ελέγχουν κατά πόσο ο μαθητής έχει γράψει / αποστηθίσει με ακρίβεια το περιεχόμενό του – θεωρούν δηλ. οι υπέρμαχοι αυτής της αρχής ότι η δυνατότητα επιλογής καταργεί την ισότητα, συγχέοντας εν προκειμένω τις έννοιες της ανισότητας και της διαφορετικότητας και καταπνίγοντας έτσι κάθε προσπάθεια ελεύθερης έκφρασης και δημιουργίας. β) του αποκλεισμού στο θέμα αυτό της «καταραμένης, διεφθαρμένης και αδηφάγου» ιδιωτικής πρωτοβουλίας, η οποία, κατά την άποψη ορισμένων, «θα μπορούσε σε αντίθετη περίπτωση από τη μια να περνάει αντιδραστικές και αντιδημοκρατικές νοοτροπίες στα σχολεία και από την άλλη να κερδίζει σε βάρος του Έλληνα φορολογουμένου». Αγνοούν όμως όσοι προβάλλουν τέτοιους φόβους από τη μια μεριά ότι ήδη το κράτος σε ευρεία κλίμακα (ακόμη και στην παραγωγή των σχολικών βιβλίων μέσω ιδιωτών εκτυπωτών και βιβλιοδετών) συνεργάζεται με την ιδιωτική πρωτοβουλία και από την άλλη ότι και τα βιβλία που ήδη κυκλοφορούν γράφονται εν πολλοίς από συγγραφείς που δεν είναι δημόσιοι υπάλληλοι, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει η δυνατότητα να δημιουργηθεί το καλό βιβλίο μέσα από μια κοινωνική συνάντηση και διάλογο. γ) της δωρεάν διανομής των βιβλίων στους μαθητές (αυτό είναι κάτι που μπορεί και πρέπει να διατηρηθεί και στην περίπτωση συνεργασίας κράτους και ιδιωτικού τομέα), δ) του άκρατου συγκεντρωτισμού που χαρακτηρίζει το εκπαιδευτικό μας σύστημα και γενικότερα την ελληνική διοίκηση (μια αρχή της οποίας τα δεινά γεύεται σήμερα η χώρα μας και γι’ αυτό γίνονται προσπάθειες να ξεπεραστούν τέτοιες καταστάσεις – παράδειγμα ο «Καλλικράτης»). Τα αποτελέσματα αυτού του συστήματος είναι η μονομέρεια (δεν υπάρχουν εναλλακτικές απόψεις, κάλυψη διαφορετικών αναγκών κτλ.), η χαμηλή ποιότητα λόγω έλλειψης ανταγωνισμού, η διατήρηση των ίδιων βιβλίων για μεγάλο χρονικό διάστημα με τα ίδια λάθη, με τις ίδιες παρωχημένες ιδέες και πληροφορίες, η θεοποίηση του σχολικού βιβλίου, το οποίο αποστηθίζουν οι μαθητές ως μοναδική πηγή σοφίας, η καθήλωση της εκπαίδευσης σε ένα σύστημα που οδηγεί στο μαρασμό, η ενασχόληση των Ελλήνων εκδοτών εκπαιδευτικών βιβλίων μόνο με τα βοηθήματα, η απαξίωση ενός δυναμικού εκπαιδευτικών και επιστημόνων γενικότερα, που θα μπορούσαν να προσφέρουν πολλά στον τομέα αυτό και, τέλος, ο ευνουχισμός του όλου εκπαιδευτικού συστήματος με τα συνακόλουθα αποτελέσματα σε όλο το κοινωνικό γίγνεσθαι. 2) Τι ισχύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα Στην Ευρωπαϊκή Ένωση και γενικά στις περισσότερες χώρες του ΟΟΣΑ, με επιμέρους διαφορές ανά χώρα λειτουργεί το σύστημα των πολλών βιβλίων και διδακτικών μέσων που δημιουργούνται από την ιδιωτική πρωτοβουλία (από εκδότες κτλ.), από τα οποία κάθε σχολείο διαλέγει αυτό που θεωρεί κατάλληλο. Το βιβλίο κατά κανόνα το αγοράζει το σχολείο με επιδότηση από το κράτος ή από την τοπική αυτοδιοίκηση και το δανείζει στο μαθητή, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να το επιστρέψει στο τέλος του σχολικού έτους στο σχολείο του, έτσι ώστε να το χρησιμοποιήσουν τα παιδιά που θα φοιτήσουν στην ίδια τάξη τα επόμενα έτη. Με αυτόν τον τρόπο το ίδιο αντίτυπο χρησιμοποιείται τέσσερα περίπου χρόνια, οπότε συνήθως αλλάζουν τα αναλυτικά προγράμματα και το σχολείο προμηθεύεται νέα βιβλία γραμμένα με το νέο αναλυτικό πρόγραμμα. Οι αρχές στις οποίες στηρίζεται το σύστημα αυτό είναι οι εξής: - η ελευθερία επιλογής του διδάσκοντος. Ο εκπαιδευτικός στις χώρες αυτές αντιμετωπίζεται με εμπιστοσύνη ως επιστήμονας με ελευθερία σκέψης, με ιδιαίτερη προσωπικότητα, που μπορεί να επιλέξει κάτι καινούριο και πρωτοποριακό, κάτι που ταιριάζει περισσότερο στη δική του προσωπικότητα και στις εξατομικευμένες ανάγκες των μαθητών του, να δημιουργήσει ακόμα ο ίδιος δικό του εκπαιδευτικό υλικό. Γενικά αισθάνεται ο εκπαιδευτικός ότι είναι ένα ελεύθερο και δημιουργικό άτομο και το κλίμα αυτό της ελευθερίας και δημιουργικότητας το περνάει και στους μαθητές του, με ένα λόγο κάνει σωστά τη δουλειά του. - η πίστη ότι κάθε μαθητής, κάθε διαμέρισμα χώρας, κάθε διαφορετική πολιτισμική μονάδα και κοινωνικό στρώμα έχει ανάγκη από διαφορετική αντιμετώπιση, εξού και η ανάγκη πολλαπλού υλικού. - η απαλλαγή από τη φοβία της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, σε μια κοινωνία μάλιστα που ξέρει να έχει κανόνες ρύθμισης του παιχνιδιού, τους οποίους όλοι σέβονται. Η ιδιωτική πρωτοβουλία εξάλλου δεν είναι ανεξέλεγκτη, ενεργεί σε ένα πλαίσιο που θέτει το κοινωνικό σύνολο και από άποψη οικονομική δεν επιβαρύνει τον προϋπολογισμό πέρα από το όριο των πιστώσεων που η κοινωνία θεωρεί απαραίτητες για την έκδοση βιβλίων και εκπαιδευτικού υλικού. Το αποτέλεσμα είναι η ανώτερη ποιότητα των βιβλίων λόγω του ανταγωνισμού, καθώς και η λειτουργία του σχολείου με σύγχρονες μεθόδους. Αυτό στη συνέχεια δένει με όλο το πνεύμα της εκπαίδευσης, που είναι ανοιχτή στον κόσμο, στη σκέψη, στην τέχνη, στη ζωή, στην κοινωνία. 3) Τι προτείνεται για το ελληνικό σχολικό βιβλίο Το Υπουργείο Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων: - Καταρτίζει, ανά μάθημα, περίγραμμα αναλυτικού προγράμματος σπουδών, τους σκοπούς του μαθήματος και τα θέτει σε ανοιχτή διαβούλευση. - Μετά την οριστικοποίηση του προγράμματος καλεί κάθε ενδιαφερόμενο, φυσικό ή νομικό πρόσωπο (εκδότη, συγγραφέα κτλ.), ώστε μετά από 12 μήνες περίπου να υποβάλει δοκίμια ολοκληρωμένων βιβλίων προς έγκριση. - Καθορίζει διαδικασία αξιολόγησης των προτάσεων που υπεβλήθησαν. - Τα βιβλία που θα εγκρίνει ανά μάθημα τα αγοράζει για λογαριασμό των σχολικών βιβλιοθηκών και στέλνει από ένα αντίτυπο σε κάθε σχολείο. - Οι εκπαιδευτικοί, ο καθένας για το μάθημά του, μέσω του συλλόγου διδασκόντων, καταρτίζουν κατάλογο του ενός βιβλίου ανά μάθημα που θα διδάξουν στο επόμενο σχολικό έτος. - Οι εκδότες των επιλεγέντων βιβλίων πραγματοποιούν την αποστολή των συγκεκριμένων τίτλων στα σχολεία πριν αρχίσει το σχολικό έτος. Πρότασή μας και προς το σκοπό επίτευξης άριστου αποτελέσματος είναι η σταδιακή διαβούλευση και η υιοθέτηση του νέου συστήματος, αφού περάσει από ένα έτος πιλοτικής εφαρμογής σε μικρό αριθμό τίτλων. Στην τελική εφαρμογή του νέου συστήματος θεωρούμε ότι πρέπει το ΥΠΔΒΜΘ να προχωρήσει σταδιακά για μία τάξη ανά έτος (θα μπορούσε το α΄ έτος π.χ. να ξεκινήσει από την α΄ δημοτικού, την α΄ γυμνασίου και την α΄ λυκείου). Και είναι τώρα οι συγκυρίες κατάλληλες δεδομένου ότι το ΥΠΔΒΜΘ μελετά την αναμόρφωση προγραμμάτων και βιβλίων σε όλο το φάσμα της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Τα οφέλη από το νέο σύστημα α. Διδακτικά οφέλη: Ο συνεχής εκδοτικός ανταγωνισμός θα δώσει βιβλία: - Άριστης εκτύπωσης και εμφάνισης. - Ανταγωνιστικής και πρωτοποριακής διδακτικής παρουσίασης της ύλης. - Με πρόσθετο εκπαιδευτικό υλικό για κατ’ οίκον εξάσκηση των μαθητών. - Με σύγχρονη και επικαιροποιημένη διδακτική ύλη. - Με εξασφαλισμένη την έγκαιρη παραγωγή και παράδοσή τους στους μαθητές. β. Οικονομικά οφέλη: - Το ΥΠΔΒΜΘ θα απαλλαγεί από τη λειτουργία δαπανηρών υπηρεσιών όπως ο ΟΕΔΒ, το τμήμα εκδόσεων του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου με τους πολλούς συνεργάτες κατά την περίοδο συγγραφής, επιμέλειας και παραγωγής των σχολικών βιβλίων στο παρελθόν (με τις επισημανθείσες στο παρελθόν παρενέργειες). - Θα εξυγιανθεί το κύκλωμα εκτυπώσεων – βιβλιοδεσίας με αναβάθμιση του τομέα της παραγωγής. Το δημόσιο θα απαλλαγεί από τις δαπάνες για τα ενοίκια αποθηκών χιλιάδων τ.μ., για το κόστος λειτουργίας τους αλλά και για το κόστος μεταφοράς και διανομής των σχολικών βιβλίων. - Θα απαλλαγεί το δημόσιο από απώλειες που υπερβαίνουν το 10% των αντιτύπων από αδιάθετα, κακέκτυπα ή υπόλοιπα σε αποθήκες του ΟΕΔΒ ή των σχολείων. - Θα υπάρξει μικρότερο συνολικό κόστος από το σημερινό κόστος Διοίκησης – Παραγωγής – Αποθήκευσης – Διανομής: Π.Ι. (Τμήμα Συγγραφής – DTP), Ίδρυμα Παιδείας (Συγγραφή Τεστ) και ΟΕΔΒ. γ. Κοινωνικό όφελος: - Η βασική εκπαίδευση των ελληνοπαίδων θα γίνεται πλέον με διδακτικό υλικό και μέσα σύγχρονα και διαρκώς επικαιροποιούμενα. - Η κατανάλωση χαρτιού για τα σχολικά βιβλία θα μειωθεί κατά 50%-80% λόγω της δανειστικής διανομής, προς όφελος της εθνικής οικονομίας και του περιβάλλοντος. - Οι μαθητές θα αγαπήσουν περισσότερο το βιβλίο. - Θα αυξηθεί η απασχόληση στον κλάδο με ανάδειξη νέων συγγραφέων και δημιουργών, με αποτέλεσμα τη μείωση της ανεργίας. Βασικές προϋποθέσεις εφαρμογής του προτεινόμενου συστήματος - Θεωρούμε ότι βασική προϋπόθεση για να λειτουργήσει το σύστημα αυτό χωρίς να επιβαρύνεται ο κρατικός προϋπολογισμός, αντίθετα μάλιστα με δυνατότητες να ελαφρυνθεί, είναι η διανομή δωρεάν κατ’ έτος των βασικών βιβλίων στους μαθητές, οι οποίοι θα πρέπει να τα επιστρέφουν στο τέλος της σχολικής χρονιάς σε καλή κατάσταση, ώστε να χρησιμοποιηθούν από άλλους μαθητές της ίδιας τάξης τα επόμενα 3 ή 4 χρόνια. Εξαίρεση θα αποτελούν τα βιβλία ή άλλα υλικά που είναι αναλώσιμα, όπως τετράδια ασκήσεων, και βιβλία αναφοράς, όπως γραμματικές, που θα δίνονται στους μαθητές χωρίς την υποχρέωση να τα επιστρέψουν. - Αυτή η διαδικασία θα κάνει τους μαθητές να προσέχουν το βιβλίο, να σέβονται την περιουσία του κράτους, τον Έλληνα φορολογούμενο. Πρέπει να σταματήσει το φαινόμενο του καψίματος των βιβλίων στο τέλος της χρονιάς ή της απόρριψής τους στα καλάθια των αχρήστων. - Οι οικονομικοί όροι της έκδοσης των βιβλίων πρέπει να είναι αποτέλεσμα ανοιχτής διαβούλευσης, όπου οι εκδότες, οι συγγραφείς, το κράτος θα προσπαθήσουν να βρουν τη χρυσή τομή που θα εξασφαλίσει τη μέγιστη οικονομία με το καλύτερο αποτέλεσμα. Η διαφάνεια πρέπει να αποτελεί σταθερή προϋπόθεση για το χειρισμό των οικονομικών. - Μια άλλη βασική αρχή όμως είναι ότι, πέραν του ορισμένου βιβλίου ή βιβλίων που θα επιλέξει το σχολείο για κάθε γνωστικό αντικείμενο, ο μαθητής και ο εκπαιδευτικός πρέπει να έχουν πρόσβαση σε έναν ευρύτερο κύκλο έργων ή μέσων μετάδοσης της γνώσης. Στη λογοτεχνία π.χ., εκτός από ένα συνηθισμένο βιβλίο με αποσπάσματα λογοτεχνικών κειμένων, ο εκπαιδευτικός πρέπει να έχει τη δυνατότητα να προτείνει στους μαθητές για ανάγνωση και ολόκληρα έργα από την ελληνική και την παγκόσμια λογοτεχνία. Αυτό είναι κάτι που ισχύει και για κάθε γνωστικό αντικείμενο τηρουμένων των αναλογιών. Έτσι μια πλούσια σχολική βιβλιοθήκη και η πρόσβαση στο διαδίκτυο είναι στοιχεία απαραίτητα για τη λειτουργία ενός σύγχρονου σχολείου. Για την Ομάδα Βιβλίου, Κωνσταντίνος Γκοβόστης (Εκδόσεις Γκοβόστη) Εύα Καραϊτίδη (Εκδόσεις της Εστίας) Νίκος Καρατζάς (Βιβλιοπωλεία και εκδόσεις Ιανός) Γιάννης Κωνστανταρόπουλος (Εκδόσεις Μίνωας) Βαγγέλης Παπαθανασόπουλος (Εκδόσεις Κέδρος) Γιώργος Παπασωτηρίου (Βιβλιοπωλεία και εκδόσεις Παπασωτηρίου) Στέφανος Πατάκης (Εκδόσεις Πατάκη) Γιώργος Παρίκος (Εκδόσεις Ίων/Έλλην) Αθανάσιος Σταμούλης (Εκδόσεις Σταμούλη) Θανάσης Ψυχογιός (Εκδόσεις Ψυχογιός)