Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού

Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων

• Σχόλιο του χρήστη 'Σ.Ε.Ε.ΒΙ - Σύλλογος Εκδοτών Επιστημονικών Βιβλίων' | 18 Φεβρουαρίου 2024, 12:26

  Μόνιμος Σύνδεσμος

  Με αφορμή το νομοσχέδιο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, ως Σύλλογος Εκδοτών Επιστημονικών Βιβλίων οφείλουμε να εστιάσουμε στην αναγκαιότητα προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας. Καθώς το πανεπιστημιακό σύγγραμμα είναι αναπόσπαστο και σημαντικότατο κομμάτι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ο Νόμος για την ίδρυση των ιδιωτικών πανεπιστημίων πρέπει να περιλαμβάνει διατάξεις οι οποίες αφενός θα διασφαλίζουν την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας και του πνευματικού δικαιώματος, τόσο του συγγραφέα όσο και του εκδότη, και αφετέρου θα φροντίζουν να μην διαταράσσεται το «οικοσύστημα» του βιβλίου και ειδικότερα να μην αποψιλώνεται το γνωσιακό «οικοσύστημα» των πανεπιστημιακών εγχειριδίων στη χώρα μας. Σε ορισμένα πανεπιστημιακά ιδρύματα χωρών της Ευρώπης –στις οποίες η εφαρμογή των νόμων υπολείπεται σε θέματα προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας– το ακαδημαϊκό σύγγραμμα απαξιώνεται συστηματικά και προκλητικά. Δυστυχώς, αυτό ισχύει εδώ και πολλά χρόνια ακόμη και για κάποια από τα πανεπιστημιακά ιδρύματα που εκδήλωσαν ενδιαφέρον για την ίδρυση παραρτήματος στην Ελλάδα. Αταλάντευτη, διαχρονική πολιτική των ιδιωτικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είναι η μείωση του κόστους της εκπαίδευσης με σκοπό την μεγιστοποίηση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων – σύμφωνα, πάντοτε με τις κατευθυντήριες των διοικήσεων. Ως αποτέλεσμα, για τις εκπαιδευτικές ανάγκες τους, οι φοιτητές «εξωθούνται» στη χρήση ηλεκτρονικών αρχείων/σημειώσεων –αναρτημένων σε βάσεις δεδομένων τις οποίες τα ίδια τα πανεπιστήμια έχουν δημιουργήσει και προωθούν–, σχεδόν το σύνολο των οποίων, δεν έχει την απαραίτητη άδεια χρήσεως των ιδιοκτητών/εκδοτών και συγγραφέων/δημιουργών. Χαρακτηριστικό αυτού του κατ’ επίφαση εκπαιδευτικού υλικού είναι η έλλειψη γνώσης αιχμής, καθώς και η κακή ποιότητα των εικόνων, των διαγραμμάτων και του περιεχομένου λόγω αυθαίρετης ηλεκτρονικής σάρωσης καθώς εμφανίζονται δίχως άδειες αναπαραγωγής. Τόσο τα δημόσια ελληνικά πανεπιστήμια όσο και τα εν δυνάμει παραρτήματα των αλλοδαπών πανεπιστημίων στην Ελλάδα, οφείλουν να λειτουργούν ως θέματοφύλακες της πνευματικής δημιουργίας, επομένως υποχρεούνται, κατ’ αρχήν, να διασφαλίζουν το πνευματικό, ηθικό και συγγενικό δικαίωμα των συγγραφέων/επιστημόνων, των εκδοτών καθώς και όλων των συντελεστών του βιβλίου – κατ’ επέκταση, είναι επιφορτισμένα, με βάση την υφιστάμενη νομοθεσία, να διαφυλάσσουν την ακεραιότητα του άυλου περιουσιακού στοιχείου όλων όσοι εμπλέκονται στην πνευματική δημιουργία. Τα πανεπιστημιακά ιδρύματα που εκδήλωσαν ενδιαφέρον για την ίδρυση παραρτήματος στην Ελλάδα πρέπει να «δεσμευθούν» –εάν και εφόσον επιχειρήσουν τη συγκεκριμένη δραστηριότητά τους στη χώρα μας– ότι θα «διδάσκουν εμπράκτως» την αποτροπή της πειρατείας, ότι θα ενθαρρύνουν με διεισδυτικό τρόπο την εκπαίδευση από νομίμως αποκτημένο εκπαιδευτικό υλικό και ότι θα προωθούν την ανάγνωση του ακαδημαϊκού συγγράμματος, κάτι που αποδεδειγμένα (σύμφωνα με διεθνείς σχετικές έρευνες) συντελεί τα μέγιστα στην αφομοίωση και ουσιαστική κατάκτηση της γνώσης – είναι, άλλωστε, βασικός πυλώνας στην εκπαιδευτική διαδικασία για την εκπαίδευση των φοιτητών. Το διδακτικό προσωπικό των υπό ίδρυση παραρτημάτων πανεπιστημίων της αλλοδαπής στην Ελλάδα, οφείλει –για τη διδασκαλία του μαθήματος– να προτείνει σχετικά συγγράμματα (βιβλιογραφία) εγνωσμένου κύρους, επιστημονικής αρτιότητας και διεθνούς αποδοχής. Όσον αφορά την προετοιμασία των σημειώσεών τους οφείλουν να δημιουργούν έργο πρωτότυπο, αποφεύγοντας την παρουσίαση συρραφής αντιγραφών από υφιστάμενα ελληνόγλωσσα και ξενόγλωσσα συγγράμματα. Ρητώς πρέπει να απαγορεύεται η παρουσίαση σημειώσεων, υπό μορφή συρραφής περιεχομένου, εάν δεν υπάρχει εγγράφως η απαραίτητη άδεια χρήσεως από τον εκάστοτε συγγραφέα/δημιουργό. Ως άμεσο επακόλουθο, πρέπει να απαγορεύεται ρητώς η ανάρτηση των ανωτέρω (δηλαδή, των άνευ παροχής αδείας χρήσης) σημειώσεων σε ψηφιακές βάσεις δεδομένων όπου έχουν πρόσβαση, χωρίς ίχνος ελέγχου, οι εκπαιδευόμενοι φοιτητές. Όπως είναι ευνόητο, εάν το εκπαιδευτικό ίδρυμα δεν δείχνει εμπράκτως τον σεβασμό του προς το πνευματικό δικαίωμα του συγγραφέα/δημιουργού, οδηγεί (και εθίζει) τους φοιτητές του στην πειρατεία. Το Υπουργείο Πολιτισμού –με τον Νόμο 4996 /2022, ο οποίος ενσωμάτωσε την Ευρωπαϊκή Οδηγία 790 /2019 στο Ελληνικό Δίκαιο– έθεσε τον θεμέλιο λίθο σε μια τιτάνια προσπάθεια περιορισμού της πειρατείας που απαντάται επίσης σε μεγάλο φάσμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, και παράλληλα διασφάλισε σε μη κερδοσκοπικά εκπαιδευτικά ιδρύματα και διδάσκοντες την ελεγχόμενη πρόσβαση στην πληροφορία, με σκοπό τη χρήση της χάριν παραδείγματος κατά τη διδασκαλία. Ο ευγενικός σκοπός της ουσιαστικής προστασίας του πνευματικού δικαιώματος στη χώρα μας έχει ήδη ξεκινήσει. Τώρα, με το νομοσχέδιο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, είναι η σειρά του Υπουργείου Παιδείας να αποδείξει ότι δύναται να συνεχίσει τη μεγάλη προσπάθεια που καταβάλλεται τα τελευταία χρόνια, προκειμένου η Ελλάδα να εγκαταλείψει, ουσιαστικά άπαξ διά παντός, τον πυθμένα της παγκόσμιας κατάταξης (στον οποίο βρίσκεται όσον αφορά τα θέματα της προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας) και να αναδυθεί, λαμβάνοντας, εκ νέου, τη θέση φωτεινού πνευματικού παραδείγματος για ολόκληρο τον κόσμο. Όσον αφορά τις φυσικές υποδομές, των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων που εκδήλωσαν ενδιαφέρον για την ίδρυση παραρτήματος στην Ελλάδα, 1. Ο νέος Νόμος θα πρέπει να απαιτεί τη δημιουργία βιβλιοθηκών, οι οποίες να καταλαμβάνουν χώρους πυκνότητας συγγραμμάτων ανάλογης με τον αριθμό των φοιτητών και των επιστημονικών πεδίων τους, έτσι ώστε να ικανοποιούνται τόσο οι γνωσιακές ανάγκες διδασκόντων και διδασκομένων όσο και η ποσοτικώς αναγκαία φυσική παρουσία και αποθήκευση κατάλληλου αριθμού πανεπιστημιακών συγγραμμάτων. 2. Ο νέος Νόμος θα πρέπει να απαιτεί την καταχώριση σχετικής, εξειδικευμένης ή γενικότερης βιβλιογραφίας στο εκάστοτε πρόγραμμα σπουδών, καθώς και στο κάθε μάθημα ξεχωριστά. Το βασικό εκπαιδευτικό υλικό για την διδακτέα/εξεταστέα ύλη πρέπει να καλύπτεται από εκπαιδευτικά εγχειρίδια –και όχι από συμπιλήματα μορφής συμπληρωματικού υλικού, δομημένα από κομμάτια πλήθους συγγραμμάτων– έτσι ώστε να ικανοποιούνται, επί της ουσίας, οι γνωσιακές ανάγκες των φοιτητών. Αυτό, άλλωστε, συμβαίνει σε όλα τα άξια λόγου πανεπιστημιακά ιδρύματα της αλλοδαπής. 3. Ο νέος Νόμος θα πρέπει να προβλέπει την υποχρέωση των μη κερδοσκοπικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων –εάν και εφόσον λάβουν άδεια για την ίδρυση παραρτήματος στην Ελλάδα– να κάνουν συμβάσεις τόσο με τον ΟΣΔΕΛ όσο και με τους εκδοτικούς οίκους, προκειμένου να εφαρμοστεί η ισχύς του Νόμου 4996 /2022, ο οποίος ενσωματώνει την Ευρωπαϊκή Οδηγία στη χώρα μας, επιτρέποντας τη χρήση περιεχομένου έως και 5% του συγγράμματος (με εύλογη αμοιβή) αποκλειστικά για χρήση χάριν παραδείγματος κατά τη διδασκαλία.