Η παράγραφος 14 του άρθρου Μόνου της υπ’ αριθ. Φ.12.1/137002/Β3/2008 (Β΄2226) κοινής υπουργικής απόφασης για τη «Ρύθμιση θεμάτων διάθεσης, διακίνησης, κοστολόγησης και πληρωμής διδακτικών συγγραμμάτων» αντικαθίσταται ως εξής:
«1. Οι ακαδημαϊκές σημειώσεις είναι δυνατόν να αναρτώνται από τους διδάσκοντες-συγγραφείς τους σε ηλεκτρονική μορφή στο πληροφοριακό σύστημα Εύδοξος σύμφωνα με τους όρους διάθεσης που προβλέπονται στο σύστημα, κατόπιν έγκρισής τους από τις Γενικές Συνελεύσεις σύμφωνα με το νόμο. Οι συγκεκριμένες ηλεκτρονικές σημειώσεις πρέπει να ανταποκρίνονται κατά τρόπο ολοκληρωμένο στο γνωστικό αντικείμενο του μαθήματος, καθώς και να καλύπτουν κατά το δυνατόν ολόκληρο ή το μεγαλύτερο μέρος της ύλης και του περιεχομένου του, όπως καθορίζεται στον Οδηγό Σπουδών σύμφωνα με το εγκεκριμένο πρόγραμμα σπουδών του οικείου Τμήματος των Πανεπιστημίων και Τ.Ε.Ι. και του Προγράμματος Σπουδών των Α.Ε.Α.
2. Προϋπόθεση για τη διανομή ηλεκτρονικών σημειώσεων αποτελεί η προηγούμενη καταχώριση τους στο γενικό κατάλογο διδακτικών συγγραμμάτων του Κεντρικού Πληροφοριακού Συστήματος (ΚΠΣ) ΕΥΔΟΞΟΣ.
3. Στην περίπτωση που παρέχεται το δικαίωμα επιλογής ταυτόχρονα βιβλίων και ηλεκτρονικών σημειώσεων σε ένα μάθημα του προγράμματος σπουδών ο διδάσκων-συγγραφέας των ηλεκτρονικών σημειώσεων δεν δικαιούται αμοιβής, ενώ στην περίπτωση εκείνη που διανέμονται αποκλειστικά και μόνο ηλεκτρονικές σημειώσεις, ο διδάσκων-συγγραφέας δικαιούται αμοιβής για τα συγγραφικά του δικαιώματα εφόσον σωρευτικά:
Α) ο συνολικός αριθμός σελίδων των ηλεκτρονικών σημειώσεων που προτείνει προς ανάρτηση στο πληροφοριακό σύστημα υπερβαίνει το ελάχιστο όριο των εκατόν πενήντα (150)
Β) οι ηλεκτρονικές σημειώσεις δηλώθηκαν-επιλέχθηκαν από τουλάχιστον δεκαπέντε (15) φοιτητές μέσω του πληροφοριακού συστήματος Εύδοξος και
Γ) η ανάρτηση των ηλεκτρονικών σημειώσεων του μαθήματος στο πληροφοριακό σύστημα ΕύδοξοΣ γίνεται υπό τους όρους που προβλέπονται σε αυτό.
4.Εφόσον συντρέχουν οι ως άνω προϋποθέσεις, το ύψος της καταβλητέας αμοιβής κυμαίνεται μεταξύ του ελάχιστου ποσού των εκατόν πενήντα (150) Ευρώ και του μέγιστου ποσού των τριακοσίων (300) Ευρώ ,ανάλογα με τον αριθμό των σελίδων και καθορίζεται σε ένα (1) Ευρώ ανά σελίδα. Κατά τον υπολογισμό της αμοιβής δεν λαμβάνονται υπόψη οι σελίδες που περιέχουν ηλεκτρονικές παρουσιάσεις.
5. Ο διδάσκων-συγγραφέας ηλεκτρονικών σημειώσεων δικαιούται άπαξ ανά ακαδημαϊκό έτος αμοιβής ανεξαρτήτως του αριθμού μαθημάτων στις οποίες αυτές διανέμονται. Στην περίπτωση που ο διδάσκων-συγγραφέας διανέμει διαφορετικές ηλεκτρονικές σημειώσεις, τότε δικαιούται αμοιβή, για μέγιστο αριθμό τεσσάρων (4) ηλεκτρονικών σημειώσεων, ανεξάρτητα από το συνολικό αριθμό των ηλεκτρονικών σημειώσεων που αναρτά στο πληροφορικό σύστημα ΕΥΔΟΞΟΣ.»
εγώ θα σχολιάσω πάλι εξ εμπειρίας πράγματα που έχω ζήσει. Σε ένα μάθημα που περνιέται πολύ δύσκολα, πήγα και το παρακολούθησα, και έγραψα περίπου 100 σελίδες χειρόγραφες σημειώσεις, τις οποίες τις σκανάρισα και τις μοίρασα άτυπα στους φοιτητές. Για να καταλάβετε το κλίμα είναι none – σημειώσεις, κάτι σαν τις πατάτες του Καποδίστρια, όλοι τις χρησιμοποιούν αλλά κανένας δεν το παραδέχεται….Επίσης περίπου το 2004, άρχισα μα βγάζω μια εφημεριδούλα την organiki naturale, που συνδύαζε θεωρία οργανικής χημείας και φιλοσοφία ( Πλάτων, Αριστοτέλης και σύγχρονοι ευρωπαίοι ). Αυτό και αν ήταν αόρατο από το »σύστημα». Τι άλλο να πούμε ότι πήγα να δώσω τα φώτα μου σε παιδιά της αριστεράς και τελικά κατέληξα αναλυτής του Μάρξ; Είναι περίεργα και δύσκολα τα πράγματα, όμως πιστέψτε με δεν φταίνε οι φοιτητές.-
Το συγκεκριμένο άρθρο δεν προβλέπει καθόλου την χρήση ή και την αξιοποίηση τεχνολογιών e-books ! Και οι σημειώσεις θα μπορούν να διακινούνται ευκολότερα και θα είναι εύκολο να διαπιστωθεί ποιος πήρε τι.
Δεν θα πρέπει ο φοιτητής να επιβαρύνεται με την εκτύπωση των
ηλεκτρονικών σημειώσεων. Το Ίδρυμα θα πρέπει να επιβαρύνεται
με την αναπαραγωγή των σημειώσεων του διδάσκοντα.
Επειδή ως διδάσκων σε εργαστηριακά μαθήματα σε τμήμα ΑΤΕΙ προσφέρω στους σπουδαστές μου μόνο σημειώσεις νομίζω ότι θα πρέπει να δίνονται όπως σήμερα δωρεάν. Η άποψη μου είναι ότι το άρθρο αυτό στοχεύει στην αντικατάσταση των βιβλίων που έχουν γραφεί συνήθως από καθηγητές (των υψηλότερων βαθμίδων) πολλές φορές μάλιστα εκβιαστικά με τις σημειώσεις που θα γράψουν ή θα αντιγράψουν οι καθηγητές χαμηλότερων βαθμίδων οι οποίοι σήμερα και βιβλίο να έγραφαν ποτέ δεν θα τολμούσαν να το εισάγουν στον Εύδοξο. Τα 300€ είναι απλώς το δόλωμα για να το κάνουν.
Συμπερασματικά, δεν νομίζω ότι το μέτρο θα μεταβάλει την ποιότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας καθώς συνήθως και τα βιβλία και οι σημειώσεις είναι της ίδιας χαμηλής ποιότητας. Στόχος είναι η μείωση της δαπάνης. Όσον αφορά τους εκδότες αυτοί θα είναι μάλλον οι χαμένοι της υπόθεσης.
Στο άρθρο αυτό και στις §§1-2 στηρίζεται και η επιφύλαξή μας στο άρθρο 3 §10, όπου προβλέπεται: «Στη δωρεάν διανομή διδακτικών βιβλίων δεν περιλαμβάνονται και ούτε καταχωρούνται στο πληροφοριακό σύστημα ΕΥΔΟΞΟΣ διδακτορικές διατριβές, βιβλιογραφίες, μονογραφίες περιορισμένου αντικειμένου, άρθρα και λοιπά δημοσιεύματα στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο (εξαιρουμένων των επιστημονικών περιοδικών), κασέτες, δισκέτες, CD, DVD, ντοσιέ εργασίας, παιχνίδια, εκδόσεις τέχνης (συλλογές εικόνων, συλλογές σχεδίων κ.λπ.), περιοδικά, εγκυκλοπαίδειες, πανδέκτες, συνεντεύξεις, και γενικά υλικό που δεν μπορεί να θεωρηθεί διδακτικό βιβλίο, καθώς επίσης ανακοινώσεις συνεδρίων, ανακοινώσεις συμποσίων, πρακτικά συνεδρίων ή ημερίδων, πρακτικά σεμιναρίων (εκτός εκείνων που έχουν υποστεί επιστημονική επεξεργασία, όπως αποδεικνύεται από βεβαίωση του οικείου Τομέα)».
Μα, αν εξαιρούνται όλα αυτά, τι απομένει να αναρτηθεί στο διαδίκτυο ως επιστημονική εργασία ή σημείωση; Εκτός αν υποδηλώνεται μέσω της §4 του παρόντος ότι το μέλος ΔΕΠ υποδέχεται το ποσό των 150-300€ ως δέλεαρ για αποστέωση των επιστημονικών συγγραμμάτων στα οποία στηρίζεται διδακτικά.
Θεωρήσαμε αναγκαίο στο παρόν άρθρο να διατυπώσουμε την απορία μας στις §§1-2. Σε κάθε περίπτωση αφήνουμε στην κρίση των μελών ΔΕΠ και στην ΠΟΣΔΕΠ, τους οποίους αναγνωρίζουμε ως αρμόδιους, τις §§ 1-5 του παρόντος άρθρου.
Στο εδάφιο 3 λέει:
3. …ενώ στην περίπτωση εκείνη που διανέμονται αποκλειστικά και μόνο ηλεκτρονικές σημειώσεις, ο διδάσκων-συγγραφέας δικαιούται αμοιβής για τα συγγραφικά του δικαιώματα εφόσον σωρευτικά:
Α) ο συνολικός αριθμός σελίδων των ηλεκτρονικών σημειώσεων που προτείνει προς ανάρτηση στο πληροφοριακό σύστημα υπερβαίνει το ελάχιστο όριο των εκατόν πενήντα (150)
Β) οι ηλεκτρονικές σημειώσεις δηλώθηκαν-επιλέχθηκαν από τουλάχιστον δεκαπέντε (15) φοιτητές μέσω του πληροφοριακού συστήματος Εύδοξος και»
Υπάρχει ένα οξύμωρο εδώ:
Αν σε ένα μάθημα χορηγούνται μόνο ηλεκτρονικές σημειώσεις είναι δυνατόν οι φοιτητές να μην τις επιλέξουν; Οπότε για ποιο λόγο τίθεται το όριο των 15 φοιτητών;
Κι αν π.χ. σε ένα τμήμα με 40 φοιτητές μάθημα επιλογής δηλωθεί από 14 φοιτητές, ο ο διδάσκων-συγγραφέας δεν δικαιούται αμοιβής για τα συγγραφικά του δικαιώματα;
[α] Οι φοιτητές μας μας ζητούν συχνά και τους δίνουμε τις διαφάνειες που χρησιμοποιούμε για τις διαλέξεις μας. Ενώ θα έπρεπε να τις διαβάζουν ηλεκτρονικά, τις τυπώνουν με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλη σπατάλη σε χαρτί, μελάνι, κ.λπ. Φοβάμαι ότι το ίδιο θα συμβεί και με τις ηλεκτρονικές σημειώσεις.
[β] Φοβάμαι ότι αγνοούμε τις αρχές της οικονομικής επιστήμης. Όταν πληρώνεις ένα (1) ευρώ τη σελίδα, η μέγιστη ποιότητα προϊόντος που θα πάρεις θα είναι αντίστοιχη του ενός (1) ευρώ τη σελίδα.
[γ] Μπορεί, βέβαια, κάποιος να υποθέσει ότι οι συγγραφείς δεν θα σκέπτονται ως λογικά οικονομικά υποκείμενα (rational agents). Ακόμη και σε αυτήν την περίπτωση, εάν υπάρχει στην αγορά ένα βιβλίο που καλύπτει τις ανάγκες του μαθήματος, κανείς δεν θα έχει κίνητρο (ηθικό ή άλλο) να γράψει ηλεκτρονικές σημειώσεις. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι δρουν βάσει κινήτρων (είτε οικονομικών είτε άλλων), αυτή είναι μία πραγματικότητα που δεν μπορούμε να την αγνοήσουμε.
[δ] Επειδή, το πιθανότερο είναι η κοστολόγηση του ενός ευρώ ανά σελίδα να εκληφθεί από τους συναδέλφους ως προσβολή («Δεν είμαστε δακτυλογράφοι!») θα πρότεινα να μη δοθεί καμία αμοιβή.
[ε] Προσπαθώ να σκεφτώ το πνευματικό προφίλ του συναδέλφου που αντί να δώσει τις ηλεκτρονικές σημειώσεις απευθείας στους φοιτητές (π.χ. μέσω της ιστοσελίδας του μαθήματος), να μπει στη διαδικασία του Εύδοξου, για να πάρει τα 300 ευρώ (μικτά). Τέτοια κουλτούρα ακαδημαϊκών δασκάλων θέλουμε να καλλιεργήσουμε;
Ναι στις ηλεκτρονικές σημειώσεις και δεν πρέπει το υπουργείο να κάνει πίσω σε αυτό το θέμα με τίποτα.
η πρόβλεψη για αμοιβή δικαιωμάτων για την διανομή σημειώσεων είναι καλή και αναγωνρίζει την δουλειά κάποιων διδασκόντων που εξαιτίας της ανυπαρξίας κατάλληλου εγχειρίδιου στα ελληνικά, το συνθετουν στις σημειώσεις τους. το όριο των 150 σελίδων είναι λογικό και η απαίτηση να καλύπτεται όλο το μάθημα. ίσως αντί για σελίδες θα μπορούσαν να οριστούν οι λέξεις (π.χ. 50,000 λέξεις) για αποφυγή συγχυσης. επίσης ίσως το όριο των λέξεων πρεπει να διαφέρει ανάλογα με την επιστήμη.
Θα πρότεινα, όλοι οι διδάσκοντες, ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ να δημιουργούν και να διαθέτουν ηλεκτρονικές ακαδημαϊκές σημειώσεις στους φοιτητές, οπωσδήποτε συμπληρωματικά (ακόμη δηλαδή και εάν δίδονται βιβλία) αλλά και αποκλειστικά.
Εννοείται ότι και αυτές οι ηλεκτρονικές σημειώσεις θα περνούν από διαδικασία αξιολόγησης ως προς το ακαδημαϊκό τους περιεχόμενο και θα επαναξιολογούνται βάσει της αποδοτικότητας των φοιτητών (αξιολόγηση από τους ίδιους τους φοιτητές είτε άμεση είτε έμμεση).
Σε κάθε περίπτωση πρέπει να έχει προβλεφθεί ότι εάν δίδονται αποκλειστικά ηλεκτρονικές σημειώσεις, παρέχεται στους φοιτητές ο απαιτούμενος εξοπλισμός (είτε με μορφή δανεισμού, είτε με παροχή).
ΝΑΙ στην ηλεκτρονική διανομή των συγγραμμάτων. Εφόσον όμως ο συγγραφέας – διδάσκων θα αμείβεται για την εργασία του, το Υπουργείο είναι σωστότερο να παίρνει τα πνευματικά δικαιώματα για λογαριασμό του και στη συνέχεια να τις διανείμει με άδεια creative commons, όπως κάνει για τα σχόλιά μας στις ιστοσελίδες αυτές. Σκόπιμο επίσης είναι η διανομή αυτή να γίνεται σε μορφή αναγνώσιμη από λογισμικό που επίσης διανέμεται ελεύθερα (χωρίς οικονομική επιβάρυνση του χρήστη ή ανοικτό λογισμικό). Η διάχυση της πληροφορίας που θα επιτευχθεί με αυτό τον τρόπο θα είναι πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με το έντυπο, το οποίο δεν μπορεί, προς το παρόν, να δει κανείς που δεν έχει σχέση (πλέον) με φοιτητές και πρέπει να ανατρέχει σε βιβλιοθήκες. Υπάρχουν όμως και άτομα που δεν έχουν, λόγω τόπου διαμονής, πρόσβαση σε βιβλιοθήκες. Και οι κρίσεις των αναγνωστών εκτός φοιτητικού χώρου θα βοηθήσει σημαντικά στην ανάπτυξη των συγγραμμάτων.
Γεώργιος Ι. Παρίκος,
Εκδόσεις ΙΩΝ
Άρθρο 4.
Κατ’ αρχάς το θέμα των σημειώσεων έχει μεγάλη ουρά. Ο νόμος Πλαίσιο επί «Αρσένη» κατήργησε τη πληρωμή σημειώσεων αν και όταν στην αγορά υπήρχαν κοστολογημένα βιβλία. Ποιος ήλεγξε ποτέ εκ μέρους του Υπουργείου την ουσία της συνέχισης της παράνομης δαπάνης σημειώσεων; Κανείς. Έτσι ήλθε ο νόμος «Γιαννάκου» και τη μη πληρωμή, σημειώσεων την καθιέρωσε με πιο σαφή τρόπο.
Θα ήταν χρήσιμο να μας πει το Υπουργείο πόσες δαπάνες ετησίως διατείθεντο για συγγραφικά μόνο κατ’ έτος για διδακτικές σημειώσεις αυτής της όποιας ποιότητας. Αν οι σημειώσεις ήταν καλύτερες από τα συγγράμματα των εκδοτών και αν εξοικονομούνται πόροι γιατί άραγε τότε δύο κορυφαίοι Υπουργοί από δύο διαφορετικούς Κοινοβουλευτικούς σχηματισμούς πρότειναν της κατάργησή τους;
Επανερχόμενος στην πρόταση του Υπουργείου για διάθεση ηλεκτρονικών σημειώσεων ερωτώ τι άραγε κυριάρχησε στη σκέψη της ηγεσίας του ή των υπηρεσιακών παραγόντων τις Ειδικής Γραμματείας Ανωτάτης Εκπαίδευσης:
– Αν με τις ηλεκτρονικές σημειώσεις αντικαταστήσετε τα συγγράμματα θα έχετε κάνει ένα βήμα υποβάθμισης, των ιδρυμάτων διότι ένα προϊόν, που δεν μπαίνει στον ανταγωνισμό όπως συμβαίνει με τα βιβλία που καταχωρούνται στον ΕΥΔΟΞΟ, κατά πλειοψηφία θα παραμείνουν σε χαμηλό επίπεδο.
– Τι θα προσφέρουν οι ηλεκτρονικές σημειώσεις στη προσπάθεια αξιολόγησης των ανώτατων Ιδρυμάτων με τα διεθνή πρότυπα;
– Πως θα διαχειρισθείτε ως Υπουργείο την περίπτωση ύπαρξης υλικού χωρίς άδειες από κατόχους πνευματικών και γραμμικών δικαιωμάτων σε διανεμόμενες ηλεκτρονικές σημειώσεις;
– Ποιο το κόστος για το Υπουργείο, αν οι φοιτητές θελήσουν στις εγκαταστάσεις των Ιδρυμάτων να εκτυπώσουν τις ηλεκτρονικές σημειώσεις. Χαρτί, εκτυπωτές, μελάνια, χώροι εξυπηρέτησης, βιβλιοδετικές συσκευές και εργασίες; Ποιο το τελικό κόστος;
– Ποιο το κόστος παραχώρησης δωρεάν στους φοιτητές Laptops ή ηλεκτρονικών αναγνωστών;
– Ποιο το κόστος δαπανών των Ηλεκτρονικών σημειώσεων; Θα είναι μόνο το αναφερόμενο στις παραγράφους 4 και 5 του άρθρου 4 ή θα δαπανηθούν άραγε και ανεξάρτητες δαπάνες για πληκτρολόγηση, σχηματοποίηση, επιμέλειες από άλλα κονδύλια;
Η γνώμη μου είναι πως τυχόν επιλογή ηλεκτρονικών σημειώσεων θα επιβαρύνει το Υπουργείο με μεγαλύτερες συνολικά δαπάνες από το να προμηθευτεί ένα σύγγραμμα από το εμπόριο ακόμη και αν αυτό έχει διπλάσιο όγκο. Βέβαια επαναλαμβάνω πως είναι αδύνατον να περάσει από το μυαλό κανενός να βαφτιστούν ως ηλεκτρονικές σημειώσεις έργα γκρίζας βιβλιογραφίας, έστω και αν εμπλουτισθούν περαιτέρω από διδάσκοντες διότι η αναγραφή βιβλιογραφίας δεν καλύπτει κανέναν που χρησιμοποιεί κείμενα έστω και παραφρασμένα, πίνακες έστω και ξαναγραμμένους ή σχήματα έστω και τροποποιημένα χωρίς αντίστοιχη άδεια.
Πρέπει όμως το ΚΠΣ ΕΥΔΟΞΟΣ να ενημερώνει ηλεκτρονικά τους φοιτητές και σπουδαστες για την ανάρτηση κάθε ηλεκτρονικού συγγράμματος. Με αυτό το τρόπο η χρήση και η διάδοσή του θα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική.