Η νέα στρατηγική για την ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας και της επίτευξης των εθνικών στόχων στην πορεία προς το 2020 θα βασιστεί σε μια σειρά θεσμικών μεταρρυθμίσεων που στοχεύουν στην αναδιάρθρωση του συστήματος διακυβέρνησης και στην ενεργοποίηση των βασικών συντελεστών του εθνικού συστήματος καινοτομίας.
Οι βασικές συνιστώσες των μεταρρυθμίσεων είναι:
• Η καινοτομία και η έρευνα αναγνωρίζονται ως ισότιμές συνιστώσες ενός ισχυρού και αδιαίρετου δίπολου Έρευνας-Καινοτομίας το οποίο διαπερνά οριζόντια το σύνολο των πολιτικών. Το νέο δίπολο πολιτικής συντονίζεται από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΓΓΕΤΚ) η οποία αποτελεί μετεξέλιξη της ΓΓΕΤ.
• Η πολιτική για την έρευνα και καινοτομία αναβαθμίζονται με τη δημιουργία Εθνικής Στρατηγικής Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας και Σχέδιο Δράσης που θα εγκρίνεται από το Κοινοβούλιο
• Οι Περιφέρειες αποκτούν ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής Έρευνας και Καινοτομίας με τη δημιουργία Περιφερειακών Επιστημονικών Συμβουλίων ως συμβουλευτικών οργάνων προς τη ΓΓΕΤΚ που θα προωθούν και θα συντονίζουν περιφερειακές πρωτοβουλίες για την Έρευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξη και Καινοτομία Καθιερώνεται η συστηματική αποτίμηση της Έρευνας και Καινοτομίας σε συμφωνία με τους δείκτες της Ένωσης Καινοτομίας.
• Επίσης καθιερώνονται:
o Κίνητρα για την ενθάρρυνση της κινητικότητας μεταξύ πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και επιχειρήσεων
o Μέτρα για τον επαναπατρισμό των Ελλήνων επιστημόνων της διασποράς
o Κίνητρα για τη δημιουργία «Σκάλας που οδηγεί στην αριστεία» (Stairway to Excellence) (επιχορηγήσεις, βραβεία)
o Μέτρα για την υποστήριξη από τη ΓΓΕΤΚ των προσπαθειών εμπορευματοποίησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων που παράγονται στα ΕΚ και ΑΕΙ/ΤΕΙ
o “Fast Track” διαδικασίες για την υποστήριξη επενδύσεων Ε&Τ&Κ άνω του €1εκ.
• Απλουστεύονται οι διαδικασίες χρηματοδότησης και παρακολούθησης της υλοποίησης των προγραμμάτων έρευνας και καινοτομίας( πχ εγγυήσεις, απόσβεση εξοπλισμού ,ελαχιστοποίηση χρονικών διαστημάτων μεταξύ υποβολής πρότασης-αξιολόγησης και χρηματοδότησης κλπ).
Δημιουργία μίας (1) διαχειριστικής αρχής που θα είναι ευέλικτη και θα ακολουθεί τους κανόνες ελέγχου του ΗΟΡΙΖΟΝ 2020.
θα λειτουργήσει καταλυτικά
ΘΑΛΗΣ, ΑΡΙΣΤΕΙΑ, ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ : τρία (3) ‘έργα’ στο πλαίσιο ΕΣΠΑ – μία (1) κύρια διαχειριστική αρχή (Υπουργείο Παιδείας) – εκτελείται από τρεις (3 ) διαφορετικές Δνσεις/τμήματα/’αρχές’ [ΑΡΙΣΤΕΙΑ: γγετ, ΘΑΛΗΣ: Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης επδβμ, – ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ: ευδε-ετακ] που υλοποιούν το έλεγχο, και διαχειρίζονται (στην ουσία) τα ίδια (διαδικαστικά) προβλήματα / ερωτήσεις (τουλάχιστον για τα ΑΕΙ) με διαφορετική ΟΜΩΣ προσέγγιση (!!!), οι έγγραφες απαντήσεις συνήθως είναι του τύπου ΠΥΘΙΑΣ, ενω στις προφορικές υπάρχει καλύτερη προσέγγιση και διάθεση για εξεύρεση λύσης- διευθέτησης του ερωτήματος που καταλήγει πάντα στην ‘κλισέ’ φράση ‘αλλά τελικά εξαρτάται απο τον ελεγκτή’.
Τώρα από την άλλη πλευρά του ΄λόφου’ ΕΛKΕ & επιστημονικοί υπεύθυνοι: πελαγοδρομούν στις ερμηνείες (ι) των ‘γηγενών’ υπαλλήλων των ΕΛΚΕ και στους φόβους τους για έλεγχο (ιι) των Νομικών συμβούλων, που πασπαλίζουν τους κανονισμούς επιπρόσθετες διευκρινήσεις – συστάσεις τροποποιήσεις (ιιι) των Επιστημονικών Υπευθύνων των έργων που όλο και με κάποιο νομομαθή κουβεντιάζουν ή με συναδέλφους απο αλλα Πανεπιστήμια που ο αντίστοιχος ΕΛΚΕ διαχειρίζεται με διαφορετικό τρόπο κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα- ερώτημα.
Αποτέλεσμα: ένα ΧΑΟΣ που φαίνεται ότι κανείς δεν το επιθυμεί αλλά ΟΛΟΙ το συντηρούν.
Το πρόβλημα είναι εντονότερο στις υποτιθέμενες διαπανεπιστημιακές συνεργασίες όπου ο ερευνητής – συνεργάτης μέλος ΔΕΠ, είναι αναγκασμένος να ακολουθεί τους κανόνες του ΕΛΚΕ που ανήκει ο συντονιστής του έργου, κανόνες που όπως εξήγησα είναι διαφορετικοί από την διαδικασία εντός τους ιδρύματος του, με αποτέλεσμα οι ανθρωποώρες της γραφειοκρατίας να εκμηδενίζουν την ουσία του συγκεκριμένου έργου ήτοι δημιουργία νέας γνώσης, δημιουργία αριστείας, δημιουργία εφαρμοσμένης γνώσης για την βιομηχανίαι που έχει ως τελικό σκοπό την εξωστρέφεια – καινοτομία και την ανάπτυξη της πατρίδας μας.
ΠΡΟΤΑΣΗ: Δημιουργία μίας (1) διαχειριστικής αρχής που θα είναι ευέλικτη και θα κληθεί να εφαρμόσει ΕΝΑ ενιαίο διαχειριστικό μοντέλο, που θα βασίζεται είτε (ι) τους κανόνες ελέγχου του ΗΟΡΙΖΟΝ 2020, (ιι) στους ισχύοντες εσωτερικούς κανονισμούς των χρηματοδοτούμενων φορέων (ιι) θα δημιουργήσει ΕΝΑ ΝΕΟ Κανονισμό απλό, ευέλικτο και άκρως χρηστικό, με ΜΟΝΑΔΙΚΟ στόχο την ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΔΥΝΑΤΗ απορρόφηση των προϋπολογισμών από τους εμπλεκόμενους.
Ο έλεγχος της νέας αυτής ΕΝΙΑΙΑΣ διαχειριστικής αρχής να είναι εποπτικός αλλά και ουσιαστικός ως προς το τελικό/ά παραδοτέο/α
Αυτή η διαχειριστική αρχή δεν χρειάζεται να είναι νέα sensu stricto, αλλά αυτοί που ήδη το στελεχώνουν να έχουν μια συγκεκριμένη εκπαίδευση και να εκπαιδεύσουν/συνομιλήσουν με το προσωπικό των ΕΛΚΕ (και άλλων αντίστοιχων μονάδων)
Από τα μέχρι σήμερα δεδομένα (υφιστάμενο αλλά και υπό ψήφιση θεσμικό πλαίσιο), φαίνεται πως η αρμοδιότητα υλοποίησης των προτεινόμενων δράσεων ανήκει αποκλειστικά στη ΓΓΕΤ (έκδοση πρόσκλησης, αξιολόγηση των προτάσεων, πιστοποίηση των δαπανών των προγραμμάτων, κ.λπ.).
Τα Περιφερειακά Επιστημονικά Συμβούλια (ΠΕΣ) που θεσμοθετούνται με το νέο νόμο για την έρευνα, παρότι αποτελούν ένα θετικό βήμα προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης των Περιφερειών, που προτάσσει η Ε.Ε. για τη νέα προγραμματική περίοδο, παραμένουν όμως μόνο με ένα γνωμοδοτικό – συμβουλευτικό ρόλο.
Προτείνεται στο υπό διαμόρφωση σχέδιο νόμου να προβλεφθεί ότι τα Περιφερειακά Επιστημονικά Συμβούλια, εκτός από συμβουλευτικά όργανα για την υποστήριξη της Περιφέρειας σε θέματα Έρευνας και Καινοτομίας, θα έχουν την αρμοδιότητα χάραξης πολιτικής μέρους του προγράμματος, σε συνεργασία με τη ΓΓΕΤ. Οι Διαχειριστικές Αρχές των Περιφερειών, που θα έχουν την ευθύνη υλοποίησης – διαχείρισης των σχετικών πόρων, θα εφαρμόσουν για την υλοποίηση της Περιφερειακής Στρατηγικής RIS3, διαδικασία αντίστοιχη με αυτή που εφαρμόζει η ΓΓΕΤ για την υλοποίηση της Εθνικής Στρατηγικής Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΑΚ), με σχετικές αποφάσεις, που θα εκδίδονται με αρμοδιότητα του Περιφερειάρχη.
Ως Επικ. Καθηγητής Ιατρικής Φυσικής στο ΤΕΙ Αθήνας τα τελευταία 2 χρόνια,έχω αναζητήσει τρόπους για τη δημιουργία μιας ερευνητικής ομάδας για να εξελίξει και να βελτιστοποιήσει προιόντα προσωπικής (και συνεργατών) έρευνας των τελευταίων 15 ετών. Μετά από γενική αποτυχία (ΑΡΙΣΤΕΙΑ ΙΙ, Qatar Foundation, ΕRC κ.λ.π.) αποφασισαμε μαζί με άλλους 2 Ακαδημαικούς συναδέρφους (Θωμάς Μαρής – Ιατρική Σχολή Κρήτης και Νικόλαος Στεργιόπουλος – Ecole Polytechnique Federale de Lausanne) να ιδρύσουμε μια εταιρεία η οποία θα εμπορεύεται τα προιόντα της έρευνας μας. Η συγκεκριμένη εταιρεία, κέρδισε σε διαγωνισμό Ελληνικής Επιχειρηματικότητας (www.hellenicaward.com) και βραβεύτηκε από τον Υφυπουργό κ. Μηταράκη. Το παράδοξο είναι ότι με το υπάρχων Νομικό Καθεστώς ως Καθηγητές ΔΕΝ μπορούμε να συμμετέχουμε στην διοίκηση της εταιρείας, αλλά να είμαστε απλώς μέτοχοι. Πιστεύω ότι για τους στόχους του νέου πλαισίου είναι απαραίτητο να διορθωθεί αυτό το παράδοξο, όπως συμβαίνει και σε όλη την Ευρώπη. Οι ΑκαδημαΙκοί ερευνητές είναι δόκιμο, κατά τη γνώμη μου, να συμμετέχουν και να γεύονται μέρος των επιχειρηματικών αποτελεσμάτων των ιδεών τους. Επαναλαμβάνω ότι αυτό είναι κανόνας σε όλη την Ευρώπη. Έχουμε την τύχη να επικουρούμαστε από τον κ. Στεργιόπουλο ο οποίος ως Καθηγητής στο EPFL έχει την κουλτούρα της διασύνδεσης (και οχι της δαιμονοποίησης) Ακαδημαϊκότητας και Επιχειρηματικότητας. Μέσα από την διασύνδεση αυτή, αμοιβεται σημαντικός αριθμός PhD φοιτητών οι οποίοι έχουν έτσι κίνητρο να παραμείνουν στην χώρα τους αντί να μεταναστεύσουν. Τέλος, το Horizon 2020 επιθυμεί (σχεδόν επιβάλει) την συμμετοχή SMEs στα ερευνητικά προγράμματα.
Με τιμή,
Βαγγέλης Παππάς
Τα μέτρα και κίνητρα που (καλώς) αναφέρονται αποτελούν απλό ευχολόγιο, αν το Εθνικό Στρατηγικό πλαίσιο για έρευνα και τεχνολογία δεν προδιαγράφει για κάθε δράση συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, προϋπολογισμό, στόχους και μετρικές απόδοσης.
Οι περισσότερες επιτυχημένες επιχειρήσεις δεν ξεκίνησαν από επενδύσεις Ε&Τ&Κ άνω του €1εκ. Άρα οι “Fast Track” διαδικασίες για την υποστήριξη επενδύσεων πρέπει να καθιερωθούν για όλες τις επενδύσεις με ριζική απλούστευση των διαδικασιών. Αν μπορούν να καθιερωθούν για μεγάλες επενδύσεις, δεν υπάρχει κανένας λόγος οι μικρότερες να έχουν χειρότερη αντιμετώπιση, μια και λόγω του μικρότερου μεγέθους πρέπει να είναι ευκολότερο να υποστηριχτούν.