Οι περιφερειακές στρατηγικές έρευνας και καινοτομίας για την έξυπνη εξειδίκευση συνιστούν μία μεγάλη πρόκληση για την επόμενη προγραμματική περίοδο. Στο πλαίσιο της στρατηγικής αυτής, οι περιφέρειες και οι τοπικές κοινωνίες της χώρας καλούνται να αναγνωρίσουν, να δομήσουν και να αξιοποιήσουν τα ανταγωνιστικά τους πλεονεκτήματα, να υποστηρίξουν την καινοτομία και να επικεντρώσουν τις επενδύσεις, ώστε με τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών σε όλα τα στάδια, να επιτευχθεί ο επιδιωκόμενος μετασχηματισμός της τοπικής οικονομίας.
Ο χώρος της έρευνας και καινοτομίας χαρακτηρίζεται από έντονες περιφερειακές ανισότητες με την πλειοψηφία των δραστηριοτήτων του να συγκεντρώνεται στην Αττική.
Η ύπαρξη περιφερειακών ανισοτήτων επιβεβαιώνεται και στην έκθεση των εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την έξυπνη εξειδίκευση στην Ελλάδα “RIS3 National Assessment: Greece – Smart specialization, as a means to foster economic renewal”, December 2012”. Σύμφωνα με την έκθεση, από τη σκοπιά της Ε&Κ, οι ελληνικές περιφέρειες είναι δυνατό να χωριστούν σε τέσσερις κατηγορίες:
• Περιφέρειες με προχωρημένες δυνατότητες Ε&Κ (Αττική, Κεντρική Μακεδονία , Δ. Ελλάδα και Κρήτη).
• Περιφέρειες με ισχυρό δυναμικό μεταποίησης και μέσου επιπέδου δυνατότητες καινοτομίας (Στερεά Ελλάδα, Δυτική Μακεδονία, Ανατολική Μακεδονία – Θράκη)
• Περιφέρειες βασιζόμενες σε παραδοσιακούς παραγωγικούς τομείς με δυναμικό καινοτομίας σε τοπικά προϊόντα (Ήπειρος, Θεσσαλία, Πελοπόννησος)
• Περιφέρειες με ισχυρό δυναμικό στον τουρισμό και πολύ χαμηλό δυναμικό στο πεδίο της τεχνολογικής καινοτομίας δηλαδή της καινοτομίας που βασίζεται στην έρευνα και την ανάπτυξη (Νότιο Αιγαίο, Βόρειο Αιγαίο και Ιόνια Νησιά).
Εκτός των παραπάνω περιφερειακών ανισοτήτων στο σύστημα Ε&K της χώρας, διαπιστώνεται ταυτόχρονα και η ασθενής σύνδεση των ερευνητικών δραστηριοτήτων, ακόμη και όταν έχουν περιφερειακή χωροθέτηση, με το παραγωγικό σύστημα των περιφερειών. Περιφέρειες οι οποίες διαθέτουν σημαντική συγκέντρωση ερευνητικής δραστηριότητας σε δημόσιους ερευνητικούς οργανισμούς (ΑΕΙ,ΤΕΙ ή ΕΚ) αδυνατούν να την αξιοποιήσουν καθώς αυτή προσανατολίζεται σε επιστημονικές και τεχνολογικές περιοχές με μικρή ή ανύπαρκτη συνάφεια με τα χαρακτηριστικά της τοπικής οικονομίας. Έτσι σήμερα που οι περιφέρειες της χώρας καλούνται να σχεδιάσουν πολιτικές για την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας διαπιστώνεται η αδυναμία υποστήριξης τους από το ερευνητικό δυναμικό τους. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα, οι Περιφέρειες χρηματοδότησαν υποδομές Ε&Κ οι οποίες δεν ήταν ενταγμένες σε στρατηγικές επιλογές τους, με αποτέλεσμα αυτές να αγνοούνται από τον παραγωγικό και ερευνητικό ιστό της ίδιας της Περιφέρειας και των άλλων Περιφερειών. Η διαφορετική εικόνα που παρουσιάζουν οι ελληνικές Περιφέρειες στον τομέα της Ε&Κ, σε συνδυασμό με τις διαφοροποιήσεις στο παραγωγικό προφίλ τους, οδηγούν στην ανάγκη υιοθέτησης διαφορετικού μείγματος πολιτικής ανά Περιφέρεια.
Η ΓΓΕΤ συνεργάζεται στενά με τις περιφερειακές αρχές για το σχεδιασμό της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης, τόσο σε περιφερειακό όσο και σε εθνικό επίπεδο με στόχο τη μεγιστοποίηση των συνεργειών και την αποφυγή επικαλύψεων. Η συνεργασία αυτή πραγματοποιείται σε διμερή βάση με κάθε μία Περιφέρεια, αλλά και στο πλαίσιο του Δικτύου Συντονισμού για την Έξυπνη Εξειδίκευση στο οποίο συμμετέχουν οι 13 Περιφέρειες της χώρας, η ΓΓΕΤ και το Υπουργείο Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας. Η συνεργασία αυτή έχει ως στόχους:
• την ολοκλήρωση σε κάθε περιφέρεια της Περιφερειακής Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης, (RIS3), με έμφαση στην εκ των κάτω (bottom-up) επιλογή θεματικών περιοχών-ατμομηχανών της περιφερειακής ανάπτυξης με τη διαδικασία της «επιχειρηματικής ανακάλυψης» και με βάση τα τοπικά συγκριτικά πλεονεκτήματα, τις τοπικές παραγωγικές αλυσίδες αξίας, τους στόχους διαφοροποίησης, τις ευκαιρίες, τα εμπόδια, το διαθέσιμο ερευνητικό/επιχειρηματικό δυναμικό, τις δικτυώσεις και τα θέματα διακυβέρνησης.
• την ολοκλήρωση από τη ΓΓΕΤ της RIS3 σε εθνικό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη, τις επεξεργασίες στις θεματικές Πλατφόρμες Καινοτομίας που έχει δημιουργήσει και λειτουργεί σε 7 κρίσιμους τομείς της ελληνικής οικονομίας, τα συμπεράσματα και τις προτάσεις των περιφερειακών RIS3 καθώς και τον συνεχιζόμενο διάλογο που γίνεται με τις Περιφέρειες στο πλαίσιο των παραπάνω Πλατφορμών, τη λειτουργία ενός συστήματος συνεχούς εποπτείας και καθοδήγησης της εφαρμογής της RIS3 σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, μέσω της συγκρότησης Περιφερειακών Επιστημονικών Συμβουλίων για την υποστήριξη της περιφέρειας σε θέματα Έρευνας και Καινοτομίας , της συμμετοχής των περιφερειών στις θεματικές πλατφόρμες της ΓΓΕΤ, της δημιουργίας ενός ολοκληρωμένου μηχανισμού παρακολούθησης/διεύθυνσης και συντονισμού με τη συνεχή λειτουργία του Δικτύου Συντονισμού για την Έξυπνη Εξειδίκευση με τη συμμετοχή των Περιφερειών, της ΓΓΕΤ και του Υπουργείου Ανάπτυξης. Κύριος σκοπός του Δικτύου αυτού θα είναι η συνεχής διασύνδεση εθνικού και περιφερειακού επιπέδου με την ανταλλαγή ιδεών και πληροφόρησης, διάχυση καλών πρακτικών, επεξεργασία και ανάδειξη προτεραιοτήτων και προτάσεων και λήψη συμπληρωματικών και διορθωτικών μέτρων.
Σύμφωνα με την έως σήμερα συνεργασία εθνικού και περιφερειακού επιπέδου, έχει προταθεί από τη ΓΓΕΤ οι δράσεις που θα υλοποιηθούν σε περιφερειακό επίπεδο να είναι κυρίως τοπικής εμβέλειας (ή / και μικρού προϋπολογισμού) και να επικεντρωθούν κυρίως σε μεταφορά τεχνολογίας και καινοτομίας (με βάση την διαδικασία επιχειρηματικής ανακάλυψης).
Στη συνέχεια παρουσιάζονται δυο παραδείγματα: Το παράδειγμα του Πινάκα 1 αφορά στην περιφερειοποίηση εθνικής πολιτικής στον τομέα της αγροβιοδιατροφής ενώ στον Πίνακα 2 παρουσιάζεται ένα παράδειγμα συνεργειών μεταξύ εθνικού και περιφερειακού επιπέδου στην εφαρμογή της πολιτικής Ε&Κ στις υδατοκαλλιέργειες.