4 Οι προτεραιότητες του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου για την Έρευνα και Καινοτομία (Ε.Σ.Π.Ε.Κ)

4.1 Το όραμα και η στρατηγική Όραμα – κεντρικός στόχος για το 2020
«Η αναδιάρθρωση και ενίσχυση του τομέα έρευνας, τεχνολογίας και καινοτομίας ώστε μέσα από την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών προκλήσεων, να αποτελέσει το βασικό πυλώνα για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας της ελληνικής οικονομίας, την άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων που παράγονται από την έλλειψη πρόσβασης στη νέα τεχνολογία, και τη δημιουργία βιώσιμης απασχόλησης με σεβασμό στο περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας.

Κεντρικό ζητούμενο για το Ε.Σ.Π.Ε.Κ ,είναι η αντιμετώπιση των διαρθρωτικών προκλήσεων που θα απελευθερώσει τη δημιουργικότητα και το δυναμισμό των ελληνικών επιχειρήσεων και του ερευνητικού ιστού της χώρας. Η στρατηγική παρέμβασής του, δομείται γύρω από τρεις Πυλώνες, κάθε ένας από τους οποίους στοχεύει στην αντιμετώπιση μιας ή περισσότερων διαρθρωτικών προκλήσεων.
Για την Ελλάδα, οι πόροι των Διαρθρωτικών Ταμείων της Ε.Ε, θα είναι η σημαντικότερη πηγή χρηματοδότησης των δράσεων για την κάλυψη των εθνικών αναπτυξιακών αναγκών και την αξιοποίηση των αναπτυξιακών ευκαιριών και δυνατοτήτων της έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας, κατά την επόμενη Προγραμματική Περίοδο, όπως προσδιορίζονται από ανάλυση SWOT, με έμφαση:
•στην ενίσχυση της ζήτησης για υπηρεσίες έρευνας και καινοτομίας εκ μέρους των επιχειρήσεων με την προώθηση αναγκαίων διαρθρωτικών αλλαγών για τη διαμόρφωση κατάλληλων συνθηκών στο ευρύτερο εκπαιδευτικό/ επιστημονικό/ ερευνητικό/ επιχειρηματικό πλαίσιο, καθώς κι ενός ολοκληρωμένου πλέγματος μέτρων ενίσχυσης εκ μέρους των εθνικών και περιφερειακών αρχών, με τη ενεργό συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων μερών για τη δημιουργία συνεργειών.
• στην ανάπτυξη της καινοτομίας (τεχνολογικής και μη τεχνολογικής) με επενδύσεις σε προτεραιότητες-κλειδιά που θα συντελέσουν στην αύξηση της παραγωγικότητας, της ποιότητας, της εξωστρέφειας και της δημιουργίας οικονομιών κλίμακας.
• στην προαγωγή της αριστείας στην έρευνα και στη χρηματοδότηση της έρευνας αιχμής που θα ανταποκρίνεται στους στόχους της στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης, με ταυτόχρονη διεύρυνση των διασυνδέσεων μεταξύ πανεπιστημίων /ερευνητικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων για την ταχεία αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων
• στην ανάπτυξη συνεργειών και συμπληρωματικότητας, τόσο με την πρωτοβουλία ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020, όσο και με τις προτεραιότητες και τις δράσεις που υπάγονται σε άλλους θεματικούς στόχους του Κοινού Στρατηγικού Πλαισίου 2014-2020 των πέντε διαρθρωτικών ταμείων της ΕΕ.

Οι πυλώνες παρέμβασης που αντιμετωπίζουν τις παραπάνω προκλήσεις είναι οι εξής:
(Σχήμα 6)
Πυλώνας 1: Έξυπνη ανάπτυξη, βασισμένη στην γνώση και την εξειδίκευση
Πυλώνας 2: Αριστεία στην έρευνα και ανάπτυξη του ανθρώπινου ερευνητικού δυναμικού
Πυλώνας 3: Κοινωνικές προκλήσεις

Σχήμα 6: Η δομή του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Έρευνας και Καινοτομίας 2014-2020

^[1]
Παράλληλα, η στρατηγική βασίζεται στην ανάπτυξη και στην αξιοποίηση των διεθνών συνεργασιών τόσο στο πλαίσιο του Ορίζοντα 2020 και άλλων πρωτοβουλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο και μέσα από τις διμερείς ή πολυμερείς συμφωνίες συνεργασίας. Η διεθνής Ε&Α συνεργασία δεν αποτελεί ωστόσο αυτόνομο στόχο αλλά τέμνει όλους τους Πυλώνες αποτελώντας μέρους του μείγματος πολιτικής κάθε ενός.
Επιπλέον, προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής του Ε.Σ.Π.Ε.Κ, είναι η αναδιοργάνωση του συστήματος έρευνας και καινοτομίας και η εισαγωγή σημαντικών θεσμικών αλλαγών οι οποίες παρουσιάζονται συνοπτικά στο κεφάλαιο 7.
Στη συνέχεια παρουσιάζονται αναλυτικότερα οι τρεις Πυλώνες παρέμβασης.
4.2 Πυλώνας 1. Έξυπνη ανάπτυξη, βασισμένη στην γνώση και την εξειδίκευση
Στόχος του Πυλώνα 1 είναι ή μόχλευση ιδιωτικών επενδύσεων στους τομείς εξειδίκευσης μέσα από δραστηριότητες που αναδεικνύει η Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης. Η επιλογή των προτεραιοτήτων βασίζεται σε μία συνεχή διαδικασία επιχειρηματικής ανακάλυψης, παρακολούθησης και αξιολόγησης, η οποία επιβεβαιώνει, διορθώνει ή αναθεωρεί τις επιλογές. Παράλληλα, η ενίσχυση των προτεραιοτήτων βασίζεται στην ανάπτυξη υψηλής ποιότητας και διεθνώς ανταγωνιστικών ερευνητικών υποδομών.
Η Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης:
• Εστιάζει τις επενδύσεις σε προτεραιότητες- κλειδιά για μια ανάπτυξη βασισμένη στη γνώση και στην εφαρμογή των νέων τεχνολογιών Γενικής Εφαρμογής (νανοτεχνολογία, βιοτεχνολογία κ.α.).
• Βασίζεται στα δυνατά σημεία, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και την αναδεικνυόμενη αριστεία.
• Υποστηρίζει την τεχνολογική καινοτομία αλλά και την οργανωτική καινοτομία και έχει σκοπό να υποκινήσει την συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα.
Η στρατηγική της Έξυπνης Εξειδίκευσης διαμορφώνεται παράλληλα τόσο σε εθνικό, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο μέσα από διαδικασίες αλληλεπίδρασης μεταξύ των δύο επιπέδων.
Σε ό,τι αφορά στο εθνικό επίπεδο, η ακολουθούμενη διαδικασία συνίσταται:
• Στον εντοπισμό ευρύτερων θεματικών τομέων ή κλάδων με κριτήρια την επίδραση στην οικονομία (πολλαπλασιαστές), τη βιωσιμότητα, την εξαγωγική δυναμική, την καινοτομία αλλά και την υφιστάμενη επιστημονική εξειδίκευση του ερευνητικού δυναμικού της χώρας.
• Στην περαιτέρω εξειδίκευση των παραπάνω τομέων ή κλάδων και τον εντοπισμό, με την συμμετοχή των επιχειρήσεων και της ερευνητικής κοινότητας, δραστηριοτήτων οι οποίες, αξιοποιώντας την Έρευνα, Τεχνολογία και Καινοτομία, μπορούν να προκαλέσουν διαρθρωτικές αλλαγές στις επιχειρήσεις του τομέα (π.χ. εκσυγχρονισμό, διαφοροποίηση, μετάβαση κλπ)
• Στην ανάδειξη των κρίσιμων ερευνητικών πεδίων/τεχνολογιών (και των κατάλληλων εργαλείων πολιτικής), που πρέπει να περιληφθούν στην στρατηγική Ε&Τ&Κ, λαμβάνοντας υπόψη και τις περιφερειακές στρατηγικές που διαμορφώνονται από τις Περιφέρειες.
• Στην ανάδειξη των συνεργειών μεταξύ των τομέων εξειδίκευσης με στόχο να επιτευχθεί μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία από τις παρεμβάσεις.

Οι Πλατφόρμες Καινοτομίας που δημιουργήθηκαν από τη ΓΓΕΤ, αποτελούν τους βασικούς πυρήνες της διαβούλευσης σε εθνικό επίπεδο, συγκεντρώνοντας εκπροσώπους από τις επιχειρήσεις του κλάδου ή του τομέα, τα ερευνητικά κέντρα, τα Πανεπιστήμια, τα Υπουργεία και τις Περιφέρειες. Βασικό τους αντικείμενο είναι να συμβάλλουν στη συνεχή διαδικασία εντοπισμού των κρίσιμων δραστηριοτήτων (activities) στις οποίες θα πρέπει να εστιασθεί η ερευνητική και τεχνολογική προσπάθεια στη νέα προγραμματική περίοδο και στη διαμόρφωση μιας Εθνικής Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης, λαμβάνοντας υπόψη και τις Περιφερειακές Στρατηγικές Έξυπνης Εξειδίκευσης που διαμορφώνονται παράλληλα από τις Περιφέρειες.

Σχήμα 7:Οι Πλατφόρμες Καινοτομίας της ΓΓΕΤ

^[2]

Σε περιφερειακό επίπεδο, οι Περιφέρειες και οι τοπικές κοινωνίες της χώρας, καλούνται να αναγνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τα ανταγωνιστικά τους πλεονεκτήματα, να υποστηρίξουν την καινοτομία και να επικεντρώσουν τις επενδύσεις ώστε με τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών σε όλα τα στάδια (διαδικασία επιχειρηματικής ανακάλυψης) να επιτευχθεί ο επιδιωκόμενος μετασχηματισμός της τοπικής οικονομίας.
Τα αποτελέσματα των διεργασιών διαβούλευσης της κάθε περιφέρειας και οι αντίστοιχες περιφερειακές στρατηγικές RIS3 διασυνδέονται με την εθνική στρατηγική RIS3.

Οι στόχοι του Πυλώνα 1 θα υλοποιηθούν μέσα από τρεις ενότητες δράσεων:
• Την ενίσχυση ιδιωτικών επενδύσεων σε ΕΤΑΚ στους τομείς προτεραιότητας: Πρόκειται για τη βασική στρατηγική προτεραιότητα, καθώς σηματοδοτεί με το περιεχόμενό της και τον ολοκληρωμένο της χαρακτήρα, την κύρια στροφή σε ένα νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα το οποίο προσανατολίζει τις παρεμβάσεις σε λίγους τομείς όπου η χώρα διαθέτει ή μπορεί να οικοδομήσει ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και οι οποίοι προκύπτουν από τη Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης
• Τους Αναδυόμενους τομείς: Ενθάρρυνση της επιχειρηματικής ανακάλυψης και πιλοτική ενίσχυση αναδυόμενων οικονομικών δραστηριοτήτων για τον εμπλουτισμό ή επαναπροσανατολισμό της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης
• Τις Ερευνητικές Υποδομές: Ενίσχυση και δημιουργία ερευνητικών υποδομών εθνικής εμβέλειας, που εξυπηρετούν στρατηγικές προτεραιότητες της χώρας, σε συνάφεια με τους τομείς της Έξυπνης Εξειδίκευσης και τον Ευρωπαϊκό Οδικό Χάρτη Ερευνητικών Υποδομών (ESFRI)

Παραγωγικοί ανταγωνιστικοί και εν δυνάμει εξωστρεφείς τομείς, αποκτούν κεντρικό ρόλο και σημαντικό μερίδιο στην κατανομή πόρων και επενδύσεων στο πλαίσιο της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης. Στόχος είναι η αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων και του παραγωγικού δυναμικού, η εισαγωγή καινοτομιών και νέων προϊόντων/υπηρεσιών υψηλότερης προστιθέμενης αξίας που ενσωματώνουν γνώση και είναι ανταγωνιστικά σε παγκόσμιο επίπεδο.

Σχήμα 8: Οι τομείς προτεραιότητας και βασικά εργαλεία της Έξυπνης Εξειδίκευσης

^[3]

Σε εθνικό επίπεδο, οι περιοχές εξειδίκευσης που έχουν αναδειχτεί και στις οποίες η χώρα μας διαθέτει κρίσιμη μάζα και ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα είναι:
• η αγρο-διατροφή,
• ο τουρισμός (βιομηχανία της εμπειρίας)
• οι υπηρεσίες υγείας, τα φάρμακα και τα διαγνωστικά προϊόντα,
• τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που σχετίζονται με την παραγωγή και διαχείριση της ενέργειας,
• οι υπηρεσίες και τεχνολογίες μεταφορών και logistics
• οι τεχνολογίες και οι υπηρεσίες προστασίας του περιβάλλοντος και η βιώσιμη ανάπτυξη που σχετίζεται με την οικο-καινοτομία και την θαλάσσια οικονομία.
• οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών, τόσο ως οικονομική δραστηριότητα, όσο και ως οριζόντιες τεχνολογίες,
• υλικά και κατασκευές
Λεπτομέρειες για τη μεθοδολογία ανάδειξης των παραπάνω τομέων παρουσιάζονται στο Παράρτημα Ι.
Στην ανάπτυξη των παραπάνω τομέων ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην ενσωμάτωση και ανάπτυξη των Βασικών Τεχνολογιών Γενικής Εφαρμογής (Key-Enabling Technologies), στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού (τόσο με δράσεις του Πυλώνα 1 όσο και του Πυλώνα 3), στην αξιοποίηση των διεθνών συνεργασιών και στην υποστήριξη από διεθνώς ανταγωνιστικές ερευνητικές υποδομές (βλ. 4.2.3).
Από τους βασικούς στόχους της διαβούλευσης, είναι να παρουσιασθούν τα πρώτα ολοκληρωμένα αποτελέσματα της διαδικασίας ανάδειξης των προτεραιοτήτων Έρευνας Τεχνολογικής ανάπτυξης και Καινοτομίας της νέας προγραμματικής περιόδου 2014-2020, όπως προέκυψαν μέχρι σήμερα μέσα από τις Πλατφόρμες Καινοτομίας της ΓΓΕΤ, και να συγκεντρωθούν συμπληρωματικές απόψεις της ερευνητικής και επιχειρηματικής κοινότητας, των Υπουργείων, των Περιφερειών και της ελληνικής κοινωνίας γενικότερα.
Οι προτεινόμενες προτεραιότητες αποτελούν μια πρώτη χαρτογράφηση, ομαδοποίηση και αξιολόγηση των προτάσεων που συγκέντρωσε η ΓΓΕΤ στο πλαίσιο της δομημένης διαβούλευσης που διεξήγαγε με τις Πλατφόρμες Καινοτομίας . Ο προσδιορισμός των προτεραιοτήτων βασίστηκε σε μια διαδικασία δομημένης διαβούλευσης στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι επιχειρήσεων, επαγγελματικών ενώσεων, ΑΕΙ, ΕΚ, αρμόδιων Υπουργείων, Περιφερειών κλπ. Ζητήθηκε, σε ειδικά σχεδιασμένο ερωτηματολόγιο, να προταθούν δραστηριότητες που, αξιοποιώντας την Έρευνα, και την Καινοτομία, μπορούν να προκαλέσουν διαρθρωτικές αλλαγές στις επιχειρήσεις του τομέα (π.χ. εκσυγχρονισμό, διαφοροποίηση κ.λπ.) και να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους καθώς και να επηρεάσουν άλλους κλάδους της οικονομίας. Οι δραστηριότητες αυτές χαρτογραφήθηκαν, ομαδοποιήθηκαν και πέρασαν από μια πρώτη φάση επιλογής στη βάση των εξής κριτηρίων:
• Σημαντική επίδραση στην οικονομία και δυνατότητα μόχλευσης ιδιωτικών επενδύσεων σε έρευνα και καινοτομία
• Ύπαρξη διεθνούς αγοράς
• Διαθεσιμότητα σχετικού δημόσιο ή/και ιδιωτικού ερευνητικού δυναμικού
• Δημιουργία θέσεων εργασίας (μακροπρόθεσμα)
• Άλλες επιδράσεις (π.χ. περιβαλλοντικές, κοινωνικές )

Η διαδικασία της προτεραιοποίησης θα συνεχιστεί, στο πλαίσιο του διαλόγου που θα αναπτυχθεί κατά την κατάρτιση των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Τομεακού και Περιφερειακού επιπέδου, μέσω των οποίων θα χρηματοδοτηθούν οι σχετικές παρεμβάσεις Ε.ΤΑ.Κ.
Στόχος του διαλόγου αυτού θα είναι η περαιτέρω ιεράρχησή τους, με βασικό κριτήριο την ύπαρξη κρίσιμης μάζας επιχειρήσεων ή την υφιστάμενη δυναμική επιχειρηματική δραστηριότητα, σε συνεργασία με σημαντική και διεθνώς ανταγωνιστική ερευνητική δραστηριότητα.

4.2.1 Τομείς προτεραιότητας
Αγρο-διατροφή
Προκλήσεις για την έρευνα και καινοτομία στον τομέα της αγροδιατροφής
Η χώρα πάντα βάσιζε σε μεγάλο βαθμό την οικονομία της και την ευημερία των κατοίκων της στην αγροτική παραγωγή και πάνω σε αυτή οικοδομήθηκε διαχρονικά το εμπόριο και η μεταποίηση.
Η στρατηγική στον τομέα της αγροδιατροφής, στοχεύει στη μετατροπή των διαρθρωτικών αδυναμιών του τομέα σε ισχυρά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα μέσα από την ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας. Ο κατακερματισμός και το μικρό μέγεθος της παραγωγής (της γεωργίας, της κτηνοτροφίας και των τροφίμων) δεν επιτρέπουν την αξιοποίηση οικονομιών κλίμακας και την είσοδο των ελληνικών προϊόντων αγροδιατροφής στις μαζικές αγορές, όπου ο ανταγωνισμός βασίζεται κυρίως στο χαμηλό κόστος παραγωγής. Αντίθετα, στόχος είναι η είσοδος σε εξειδικευμένες, υψηλής τιμής, αγορές νωπών και μεταποιημένων γεωργικών προϊόντων και τροφίμων, ακολουθώντας μια στρατηγική διαφοροποίησης με βάση την ανώτερη ποιότητα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των προϊόντων, όπως η γεύση και το άρωμα, η θρεπτική τους αξία και η συμβολή τους σε ένα υγιή τρόπο ζωής, καθώς και η σύνδεσή τους με την τοπική ιστορία και τον πολιτισμό.
Στον στόχο αυτό εντάσσεται και η πολιτική της παραγωγής πρώτων υλών υψηλής ποιότητας για τη μεταποιητική βιομηχανία, εξαντλώντας τα ιδιαίτερα κλιματολογικά και εδαφικά χαρακτηριστικά της χώρας. Συγκεκριμένα για τις μεγάλες εκτατικές καλλιέργειες (βαμβακιού, δημητριακών, καλαμποκιού, κ.λ.π.) ο στόχος διαμορφώνεται στην επανατοποθέτησή τους ως πρώτη ύλη στην παραγωγή εξειδικευμένων βιομηχανικών ή άλλων προϊόντων που απευθύνονται σε ειδικές αγορές.
Τέλος κεντρικό στοιχείο της στρατηγικής αποτελεί η ανάδειξη και βελτίωση της διατροφικής αξίας των προϊόντων (πρώτων υλών και επεξεργασμένων) και η κατανόηση της σχέσης τους με την ανθρώπινη υγεία, ευεξία και μακροζωία.
Οι παρεμβάσεις θα επικεντρωθούν στις ακόλουθες ομάδες δραστηριοτήτων και προϊόντων:
1. Κτηνοτροφία (αιγοπροβατοτροφία κυρίως, βοοειδή, πουλερικά, μελισσοτροφία, χοιροτροφία)
2. Υδατοκαλλιέργειες (ήδη καλλιεργούμενα και νέα είδη)
3. Δενδρώδεις καλλιέργειες (προϊόντα πρωταθλητές ελιά-λάδι, ροδάκινα, εσπεριδοειδή, ακτινίδια, και τα αναδυόμενα προϊόντα φράουλες, , βερίκοκα, κεράσια, σταφύλια-οίνος)
4. Φυτά μεγάλων καλλιεργειών (δημητριακά, καλαμπόκι, βαμβάκι, ψυχανθή, κλπ.)
5. Κηπευτικά (ανοικτές και υπό κάλυψη καλλιέργειες)
6. Μεταποιητική βιομηχανία παραγωγής τροφίμων – βιολειτουργικών τροφίμων και ποτών
7. Αρωματικά φυτά

Για την επίτευξη της στρατηγικής απαιτείται:
• η βελτίωση του πολλαπλασιαστικού υλικού, καθώς και ανάπτυξη μεθόδων παραγωγής και επεξεργασίας οι οποίες αφενός διατηρούν και ενισχύουν τα μοναδικά χαρακτηριστικά των προϊόντων και αφετέρου εξασφαλίζουν τα πρότυπα υγιεινής και ασφάλειας.
• η σημαντική αύξηση της παραγωγικότητας (σε συνδυασμό με τη βελτίωση της ποιότητας και την μείωση του κόστους παραγωγής), η οποία διατηρείται σε σχετικά χαμηλά επίπεδα τόσο εξαιτίας του μικρού μεγέθους και του κατακερματισμού των εκμεταλλεύσεων όσο και εξαιτίας της περιορισμένης χρήσης σύγχρονων μεθόδων στην καλλιέργεια, συσκευασία μεταποίηση και διακίνηση. Για να αξιοποιηθεί όμως η ευκαιρία απαιτείται ένα τεχνολογικό άλμα που θα στηρίζεται στην ανάπτυξη και διάχυση νέων τεχνικών παραγωγής και εφαρμογών ΤΠΕ. Αναγκαίος όσο ποτέ άλλοτε είναι ο μετασχηματισμός της αγροτικής παραγωγής και της μεταποίησης σε ένα σύγχρονο μοντέλο προσαρμοσμένο στις ειδικές συνθήκες της χώρας.
• η μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος στην πρωτογενή αγροτική παραγωγή και στη μεταποίηση και η διατήρηση του περιβάλλοντος και του μικροκλίματος στις κύριες περιοχές παραγωγής, προκειμένου να διατηρηθούν τα μοναδικά χαρακτηριστικά των γεωργικών προϊόντων και τροφίμων.
• η μελέτη, ο προσδιορισμός και η προώθηση της υπεροχής της ελληνικής παραδοσιακής μεσογειακής διατροφής σε μοριακό επίπεδο και οι επιδράσεις της στην υγεία, την μακροζωία και την ευεξία.

Προτεραιότητες έρευνας και καινοτομίας στον τομέα της αγροδιατροφής
Οι στρατηγικές επιλογές εξειδικεύονται στις ακόλουθες προτεραιότητες:
1. Βελτίωση της ανταγωνιστικής θέσης των αγροτικών προϊόντων φυτικής, ζωικής παραγωγής και των τροφίμων στις διεθνείς αγορές.
1.1. Ανάδειξη και βελτίωση των μοναδικών χαρακτηριστικών των ελληνικών προϊόντων με έμφαση στην ποιότητα και την ασφάλεια των προϊόντων.
• Αξιοποίηση της γονιδιωματικής, της πρωτεϊνομικής, της μεταβολομικής, της συστημικής βιολογίας, και της βιο-πληροφορικής για την αξιολόγηση και βελτίωση του πολλαπλασιαστικού υλικού, γηγενείς και νέες καλλιεργούμενες ποικιλίες και υβρίδια που χρησιμοποιούνται στην μεταποίηση, ταυτοποίηση και πιστοποίηση της προέλευσή (authentication) προϊόντων- στόχων.
• Μελέτες γενετικής αυτοχθόνων αγροτικών προϊόντων (π.χ., οπωροκηπευτικά, βότανα, άγρια φυτά, μέλισσες, ζώα, θαλάσσιοι οργανισμοί, ψάρια, κ.λπ.), για την κατοχύρωση τους ως Ελληνικών.
• Γενετικός χαρακτηρισμός και κωδικοποίηση της Ελληνικής γενετικής βιοποικιλότητας και παραλλακτικότητας, ως εργαλεία της μοριακής βελτίωσης.
• Βελτίωση της ποιότητας και της διατηρησιμότητας της καθώς και της ασφάλειας των τροφίμων, προϊόντων υδατοκαλλιεργειών, των ποτών και των ζωοτροφών με την ανάπτυξη και χρήση βελτιωμένων μεθοδολογιών ελέγχου.
• Έρευνα για την ορθολογικότερη διαχείριση της τροφικής αλυσίδας υπό το πρίσμα της αντίληψης «από το χωράφι στο πιάτο», την αναβάθμιση των συστημάτων και εργαλείων για την ιχνηλασιμότητα, τη διασφάλιση της γνησιότητας των τροφίμων, την ταχεία και έγκαιρη εκτίμηση της ασφάλειας και ποιότητας αυτών (προκειμένου να προληφθεί μία διατροφική κρίση μέσω π.χ. έγκαιρης ανάκλησης) και την ανάπτυξη νέων συστατικών και προϊόντων.
• Αναζωογόνηση παραδοσιακών προϊόντων και παραγωγή νέων μοναδικών και καινοτομικών προϊόντων στηριγμένων στην μεσογειακή διατροφή με προστιθέμενη αξία και προσδοκίες για ευρεία παραγωγή με “μότο” προϊόντα με προέλευση ‘Back to the future’. Στρατηγικός στόχος είναι παλιά, ίσως και ξεχασμένα προϊόντα ή προϊόντα που παράγονται σε πολύ μικρή οικογενειακή κλίμακα, να αναπαραχθούν υπό τις νέες σύγχρονες τεχνολογικές συνθήκες και να προωθηθούν στις παγκόσμιες αγορές ως νέα.
• Έρευνα στον τομέα των καινοτόμων τεχνολογιών επεξεργασίας (συμπεριλαμβανομένης της συσκευασίας) προϊόντων υδατοκαλλιέργειας, τροφίμων και ζωοτροφών. Έμφαση δίνεται στην ανάπτυξη νέων ήπιων μεθόδων επεξεργασίας, ώστε να δίνεται έμφαση στην αυξανόμενη απαίτηση των καταναλωτών για τρόφιμα πιο ήπια επεξεργασμένα αλλά με ταυτόχρονη εγγύηση της ασφάλειας των μεταποιημένων τροφίμων. Οι τεχνικές της έξυπνης και ενεργού συσκευασίας συμβάλλουν στην ίδια κατεύθυνση.
1.2. Αύξηση της παραγωγικότητας και της αειφορίας της φυτικής και ζωικής παραγωγής και της μεταποίησης
• Γενετικοί πόροι στα προϊόντα προτεραιότητας και αναδυόμενα που περιλαμβάνουν την διαθεσιμότητα κατάλληλων γονοτύπων για τις συγκεκριμένες κλιματικές ζώνες της χώρας, αξιοποίηση των εγχώριων παραδοσιακών ποικιλιών ή φυλών ζώων και ψαριών, η αξιολόγηση της εισαγωγής αυτοφυών φυτών ή αγρίων ζώων σε συνθήκες καλλιέργειας.
• Βελτίωση της παραγωγικότητας της φυτικής, ζωικής και των υδατοκαλλιεργειών μέσω προγραμμάτων γενετικής επιλογής για την παραγωγή πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού , γόνου.
• Ανάπτυξη και διάχυση νέων καλλιεργητικών πρακτικών που μειώνουν τις εισροές (νερού, λίπανσης, φυτοπροστασίας κλπ.).
• Αναγνώριση, απομόνωση και λειτουργικός χαρακτηρισμός βιο-δραστικών μορίων από φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά – θαλάσσιους οργανισμούς με φαρμακευτικό/αρτυματικό/καλλυντικό ενδιαφέρον.
• Ανάπτυξη του ελληνικού θερμοκηπίου: ‘Μελέτη και εφαρμογή τεχνολογιών για την ανάπτυξη ενός αειφορικού ενεργειακά και υδατικά αυτόνομου ελληνικού θερμοκηπίου’. Τεχνολογίες υλικών κάλυψης και ανάπτυξη συστημάτων με την αξιοποίηση των βασικών τεχνολογιών εφαρμογής (ΤΠΕ, υλικά, μηχανολογία, νανοτεχνολογία κλπ.) συμπεριλαμβανομένων και των συστημάτων υδροπονίας.
• Γεωργία ακριβείας στις συνθήκες της χώρας (κλίμα και επιχειρηματική οργάνωση παραγωγής),
• Ασθένειες του φυτικού και ζωικού κεφαλαίου συμπεριλαμβανομένων και των υδατοκαλλιεργειών και διαχείρισή τους, με ιδιαίτερη αναφορά σε ζωοανθρωπονόσους (πρόληψη, εμβόλια, διάγνωση και θεραπείες με έμφαση σε εναλλακτικές θεραπείες)
• Ανάπτυξη πρωτοκόλλων μείωσης κόστους παραγωγής και βελτίωσης της ποιότητας των φρούτων στον χώρο παραγωγής, την συντήρηση και μεταφορά (προσυλλεκτικοί και μετασυλλεκτικοί χειρισμοί).
• Ανάπτυξη ολοκληρωμένων ή/και βιολογικών συστημάτων παραγωγής και εκτροφής (π.χ. εκτροφή ακριβείας, βιολογική εκτροφή, πρότυπες μεθοδολογίες εκτροφής) αναφερόμενοι στις συνθήκες της χώρας.
• Συστήματα εκτροφής, σταβλικές εγκαταστάσεις και περιβάλλον (συμπεριλαμβανομένων και των υδατοκαλλιεργειών). Βελτίωση και προαγωγή φιλοπεριβαλλοντικών εκτροφών που διασφαλίζουν την υγεία των ζώων, των εργαζομένων και την ποιότητα και ασφάλεια παραγόμενων προϊόντων συμπεριλαμβανομένης της επίδρασης της κλιματικής αλλαγής.
• Ζωοτροφές/ ιχθυοτροφές – Λιβάδια – λειμώνες. Αξιοποίηση της ελληνικής βιοποικιλότητας και των απορριπτόμενων της αγροτικής παραγωγής για την παραγωγή ζωοτροφών υψηλής διατροφικής αξίας για τα ζώα , την υγεία τους και τα προϊόντα που παράγουν.
• Αναπαραγωγική ικανότητα των ζώων που εκτρέφονται στην χώρα και εντάσσονται στις αναπτυξιακές προτεραιότητες (γηγενείς και εισαγόμενες φυλές).
• Ανάπτυξη νέων τεχνολογιών εκτροφής σε συνθήκες ανοικτής θάλασσας. Έρευνα για τη χρήση κατάλληλων υλικών, αυτοματισμοί και τεχνολογίες εκτροφής καθώς και ανάπτυξη μεθόδων για την αξιοποίηση του θαλάσσιου πλούτου με συνύπαρξη δραστηριοτήτων και σε πολυχρηστικές πλατφόρμες ανοικτής θάλασσας .
• Διαφοροποίηση της παραγωγής υδατοκαλλιεργειών με είδη που επιτρέπουν την εύκολη μεταποίηση και την πρόσβαση σε νέες αγορές.
• Μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος στην πρωτογενή αγροτική παραγωγή και στη μεταποίηση και η διατήρηση του περιβάλλοντος και του μικροκλίματος στις κύριες περιοχές παραγωγής, προκειμένου να διατηρηθούν τα μοναδικά χαρακτηριστικά των γεωργικών προϊόντων και τροφίμων
• Απορριπτόμενα από την αγροτική παραγωγή και μεταποίηση συμπεριλαμβανομένων των προϊόντων υδατοκαλλιέργειας
o Τεχνολογίες για ολοκληρωμένη αξιοποίηση αγροτικών προϊόντων
o Τεχνολογίες μηδενικής απόρριψης φυσικών πόρων
o Τεχνολογίες διαχείρισης / αξιοποίησης στερεών υλών
o Νέες τεχνολογίες με σύνθεση διεργασιών
• Έρευνα για την αειφόρα διαχείριση των φυσικών πόρων που είναι απαραίτητοι για τη αγροδιατροφή και πιλοτικές εφαρμογές των μοντέλων και μεθόδων διαχείρισης. Έμφαση θα δοθεί στα ακόλουθα θέματα:
o Η κλιματική αλλαγή και η επίδρασή της στην αγροτική παραγωγή (φυτική και ζωική συμπεριλαμβανομένης και της υδατοκαλλιέργειας).
o Ζωνοποίηση παραγωγής για αναδιάρθρωση καλλιεργειών
o Διαχείριση υδάτων για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας
o Προστασία δασικών οικοσυστημάτων (ασθένειες, δασικές πυρκαγιές, βόσκηση), αξιοποίηση δασικών οικοσυστημάτων, πρακτικές και μέτρα αποκατάστασης καμένων δασών
o Προστασία θαλάσσιου περιβάλλοντος από ανθρωπογενείς επιδράσεις:
 Προσδιορισμός και ελαχιστοποίηση επιδράσεων υδατοκαλλιεργειών, καθορισμός και παρακολούθηση ενεργειακού αποτυπώματος σε μονάδες εκτροφής και υδατοκαλλιεργητικές ζώνες.
 Βελτίωση μοντέλων – νέοι βιοδείκτες (εξορθολογισμός μετρήσεων, διαμόρφωση δέσμης παραμέτρων, προτυποποίηση μεθοδολογιών)
 Εκτίμηση περιοχών και καθορισμός ζωνών καταλληλότητας εκτροφής θαλάσσιων μεσογειακών ψαριών, και οστρακοειδών
2. Βελτίωση της κατανόησης της σχέσης ανάμεσα στην διατροφή, την υγεία και την ευεξίας και τις συνέπειες για τα γεωργικά προϊόντα διατροφής και τα τρόφιμα
Σειρά σύγχρονων μελετών έχουν επαρκώς τεκμηριώσει ότι η ελληνική διατροφή, και ιδιαίτερα της Κρήτης, πριν το 1960 είναι η πλέον υγιεινή στον κόσμο. Η ελληνική παραδοσιακή διατροφή, πριν το 1960, αποτελεί το σημαντικότερο brand name της χώρας και αυτό θα αναδειχθεί περαιτέρω ως μια προσφορά στην ανθρωπότητα αλλά και την προώθηση της οικονομίας της χώρας.
Βασικό συστατικό της παρούσας προτεραιότητας αποτελεί αφενός ο καθορισμός και η προώθηση της ελληνικής παραδοσιακής μεσογειακής διατροφής σε μοριακό επίπεδο και αφετέρου η έρευνα των επιδράσεων της στην υγεία, την μακροζωία και την ευεξία με στόχο τη βελτίωση των προϊόντων και την στόχευσή τους σε κατάλληλες εξειδικευμένες αγορές όπως της υγιεινής διατροφής, των ηλικιωμένων, των παχύσαρκων, των εγκύων και πασχόντων από χρόνια προβλήματα υγείας. Οι προτεραιότητες περιλαμβάνουν:
• Συλλογή των στοιχειών που αφορούν τα συστατικά των αυτόχθονων Ελληνικών τροφίμων, αλλά και όλων των τροφίμων που καταναλώνονται από τους Έλληνες
• Μοριακή ανάλυση και χαρακτηρισμός ελληνικών ποικιλιών με ενδιαφέροντα εμπορικά και αγρονομικά χαρακτηριστικά
• Μελέτη των γενετικών παραλλαγών στο μεταβολισμό των απαραίτητων θρεπτικών στοιχείων (Nutrigenetics), καθώς και στον ρόλο των θρεπτικών ουσιών στην έκφραση γονιδίων (Nutrigenomics)
• Καταγραφή και ανάδειξη ισχυρισμών υγείας σε προϊόντα της χώρας με έμφαση στα παραδοσιακά προϊόντα
• Μελέτη της τοξικότητας των βαρέων μετάλλων στην Ελληνική διατροφή
• Διατροφική αξία των ελληνικών παραδοσιακών τροφίμων
• Συστηματική και συνεχής εξερεύνηση, ανάλυση, διευθέτηση, και καταγραφή των τροφιμογενών νοσημάτων στην Ελλάδα
• Συστηματικές αναλύσεις Ελληνικών τροφίμων και όλων των τροφίμων υπό Ελληνικές συνθήκες για παρουσία τροφιμογενών κινδύνων (μικροβίων, τοξινών, κ.λπ.).
• Έρευνα της σχέσης διατροφής, υγείας και ευεξίας: ζητήματα καταναλωτικά, κοινωνικά, πολιτιστικά, τεχνολογικά καθώς και παραδοσιακές πτυχές των τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων ζητημάτων που άπτονται στις διαταραχές που συνδέονται με τη διατροφή, ήτοι η παιδική και ενήλικη παχυσαρκία, , οι αλλεργίες , η διατροφή και η πρόληψη ασθενειών (συμπεριλαμβανομένης της αύξησης των γνώσεων σχετικά με τις ευεργετικές για την υγεία ενώσεις και ιδιότητες των τροφίμων), με στόχο την ανάπτυξη τροφίμων και διαιτολογίων προσαρμοσμένων στις ιδιαίτερες ανάγκες ομάδων καταναλωτών (έγκυες, άτομα τρίτης ηλικίας, κ.λ.π.).

Ενέργεια
Προκλήσεις για την έρευνα και καινοτομίας στον τομέα της Ενέργειας
Ο ενεργειακός τομέας στην Ελλάδα καλείται μέχρι το 2020 να διαδραματίσει ένα διττό ρόλο:
• Να αντιμετωπίσει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Πολιτική (αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού, βιώσιμη ανάπτυξη, βελτίωση της αποτελεσματικότητας της εσωτερικής αγοράς ενέργειας) και ειδικότερα τις δεσμεύσεις της χώρας στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» (που αφορούν στην αύξηση της ενεργειακής απόδοσης, στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και στην αύξηση της συμμετοχής των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στην τελική κατανάλωση ενέργειας).
• Να συμβάλει στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας, δεδομένου ότι η Ενέργεια επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα όλους τους οικονομικούς τομείς αλλά και βασικές δραστηριότητες της ανθρώπινης ζωής, με παράλληλη αντιμετώπιση κοινωνικών ζητημάτων όπως είναι η «ενεργειακή φτώχεια».
Τα παραπάνω αποτελούν το γενικό πλαίσιο που πρέπει να λάβει υπόψη η στρατηγική έξυπνης εξειδίκευσης στον τομέα της Ενέργειας, αξιοποιώντας τις ευκαιρίες που διαμορφώνονται μέσω των σχεδιαζόμενων (top down) επενδύσεων για την επίτευξη των ευρωπαϊκών και εθνικών ενεργειακών στόχων αλλά ταυτόχρονα και μέσω μιας διαδραστικής διαδικασίας (bottom up) με τις επιχειρήσεις και την ερευνητική κοινότητα. Στόχος αυτής της διαδικασίας είναι να εντοπίσει εκείνες τις «ευκαιρίες» όπου η έρευνα, η τεχνολογική ανάπτυξη και η καινοτομία μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη μιας βιώσιμης επιχειρηματικότητας, με εξαγωγικό προσανατολισμό, σε περιοχές του ενεργειακού τομέα όπου υφίσταται επιχειρηματικό δυναμικό αλλά και εντοπίζονται συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας.
Από τη διαβούλευση που έχει γίνει μέχρι σήμερα στο πλαίσιο της Πλατφόρμας για την Ενέργεια της ΓΓΕΤ, αναδεικνύεται ως βασική πρόκληση για την πολιτική έρευνας και καινοτομίας η αύξηση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών στους παρακάτω τομείς:
Προϊόντα και υπηρεσίες ενεργειακής εξοικονόμησης
Σύμφωνα με το 1ο και 2ο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ενεργειακή Απόδοση, η Ελλάδα έχει μεγάλο περιθώριο βελτίωσης στην ενεργειακή απόδοση, την εξοικονόμηση και την ορθολογική χρήση ενέργειας, με τον τομέα των κτιρίων και των μεταφορών να αποτελούν τους μεγαλύτερους καταναλωτές ενέργειας στη χώρα. επίσης, σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης παρουσιάζει η αγορά των ενεργειακών υπηρεσιών, ενώ στον βιομηχανικό και αγροτικό τομέα, αποτελεί σημαντική προτεραιότητα η μείωση του ενεργειακού κόστους παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών. Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες ενεργειακής εξοικονόμησης αποτελούν τμήμα μια ευρύτερης ισχυρής αλυσίδας που σχετίζεται με την οικοδομική δραστηριότητα και η ανάπτυξή τους μπορεί να βασιστεί στο αξιόλογο επιστημονικό και τεχνικό δυναμικό (μηχανικοί, τεχνικοί διαφόρων ειδικοτήτων κλπ) που υπάρχει στη χώρα.

Προϊόντα και υπηρεσίες σχετικών με τις ΑΠΕ και την Αποθήκευση Ενέργειας
Η αγορά της ενέργειας (θερμικής και ηλεκτρικής) από ΑΠΕ, είναι ταχέως αναπτυσσόμενη τόσο εξαιτίας των πολιτικών ενίσχυσης της ζήτησης όσο και εξαιτίας του σημαντικού ενεργειακού δυναμικού (σημαντική ηλιοφάνεια, αιολικό δυναμικό ιδιαίτερα στα νησιά, αξιοποιήσιμο υδάτινο δυναμικό στις ορεινές περιοχές, σημαντικές ποσότητες βιομάζας, γεωθερμικά πεδία). Η διεύρυνση της αγοράς θα εξασκήσει σημαντική έλξη στην αγορά υπηρεσιών, εξαρτημάτων και εξοπλισμού παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ στην οποία ήδη δραστηριοποιούνται δυναμικές επιχειρήσεις με αξιόλογη τεχνογνωσία για την κατασκευή προϊόντων (π.χ. εξαρτήματα, ανταλλακτικά) και διάθεση υπηρεσιών συντήρησης και εγκατάστασης ΑΠΕ, την ανάπτυξη λογισμικού ελέγχου και μετρήσεων των εγκαταστάσεων αυτών καθώς και την κατασκευή μικρών μονάδων παραγωγής. Ιδιαίτερα δυναμική εμφανίζεται η ελληνική μεταποίηση στον τομέα των θερμικών ηλιακών συστημάτων, ενώ διαθέτει παρουσία στην παραγωγή εξαρτημάτων για υδροηλεκτρικά, αιολικά φωτοβολταϊκά και γεωθερμικά συστήματα και συστήματα βιομάζας. Στον τομέα της αποθήκευσης ενέργειας υπάρχει σημαντικό πεδίο ερευνητικής δραστηριότητας στη χώρα μας με αξιόλογες ερευνητικές ομάδες.
Έξυπνα Δίκτυα (Smart Grids) και συστήματα μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας
Ολοένα και πιο σημαντική γίνεται η απαίτηση για αποτελεσματικότερη διαχείριση της παραγόμενης ενέργειας, γεγονός που απαιτεί ασφαλέστερα δίκτυα και χαμηλότερο κόστος λειτουργίας, καθώς και βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους ενεργειακούς καταναλωτές. Δημιουργείται επομένως ανάγκη για ανάπτυξη και εφαρμογή των έξυπνων ηλεκτρικών δικτύων, η οποία, είναι δυνατό να συμβάλει ουσιαστικά και στην αξιοποίηση των (διάσπαρτων) ανανεώσιμων ενεργειακών πόρων. Η μικρή μέχρι σήμερα διείσδυση σχετικών τεχνολογιών στην ελληνική αγορά σε συνδυασμό με την αναμενόμενη μεγάλη ζήτηση που θα δημιουργήσει το πρόγραμμα εγκατάστασης έξυπνων μετρητών του Διαχειριστή του Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ) αναδεικνύουν τα μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης του τομέα. Από την πλευρά της προσφοράς η επιχειρηματική δραστηριότητα στον τομέα επικεντρώνεται στην ανάπτυξη λογισμικών διαχείρισης, εξοπλισμού και εξαρτημάτων που στοχεύουν όχι μόνο στην αναδυόμενη ελληνική αγορά, αλλά και στην Ευρωπαϊκή και διεθνή αγορά.
Συσκευές και συστήματα παραγωγής ενέργειας με κυψελίδες καυσίμου και Η2
Το υδρογόνο αποτελεί σημαντική ερευνητική προτεραιότητα του ενεργειακού τομέα με σκοπό να διερευνηθεί η τεχνική και οικονομική δυνατότητα της μετάβασης στην «Οικονομία Υδρογόνου».
Στην Ελλάδα υπάρχει αξιόλογο ερευνητικό δυναμικό, ωστόσο η επιχειρηματική δραστηριότητα είναι ακόμη σε πρώιμο στάδιο και είναι λίγες οι εταιρείες οι οποίες δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα όπως στην κατασκευή κυψελίδων καυσίμου, στην παραγωγή υδρογόνου από ΦΑ, και στην παραγωγή ηλεκτρονικού εξοπλισμού.
Προϊόντα και υπηρεσίες παραγωγής ενέργειας με συμβατικά καύσιμα
Μολονότι το μερίδιο του άνθρακα στην παραγωγή ενέργειας μειώνεται, τόσο στη χώρα μας όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι θερμικές μονάδες παραγωγής ενέργειας θα συνεχίσουν να παίζουν σημαντικό ρόλο στις επόμενες δεκαετίες. Μακροπρόθεσμα, καθώς οι τιμές της ενέργειας αναμένονται να αυξηθούν εξαιτίας του αυξανόμενου μεριδίου ΑΠΕ, οι λιγνιτικές μονάδες θα διατηρήσουν ένα βασικό ρόλο στη σταθεροποίηση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Η μετασκευή των υπαρχουσών λειτουργικών θερμοηλεκτρικών μονάδων έτσι ώστε να εξασφαλίζεται μεγαλύτερη ευελιξία στη λειτουργία τους, καθώς και τεχνολογικές επιλογές που θα συμβάλουν στη μείωση του φαινομένου του θερμοκηπίου, αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για τη βιωσιμότητά τους.
Παράλληλα η προοπτική ύπαρξης εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων δημιουργεί την ανάγκη ανάπτυξης σχετικής τεχνογνωσίας στην αναζήτηση και έρευνα υδρογονανθράκων.
Προτεραιότητες έρευνας και καινοτομίας στον τομέα της Ενέργειας
Οι προτεραιότητες οι οποίες αναδείχθηκαν από την εργασία της Πλατφόρμας της Ενέργειας παρουσιάζονται τη συνέχεια. Η προσπάθεια περαιτέρω εστίασης σε συγκεκριμένες στρατηγικές προτεραιότητες με βασικό κριτήριο την ύπαρξη κρίσιμης μάζας επιχειρήσεων και την δυνατότητα προσέλκυσης ιδιωτικών επενδύσεων σε έρευνα και καινοτομία είναι σε εξέλιξη.

1. Ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών ενεργειακής εξοικονόμησης
1.1. Ανάπτυξη τεχνολογιών για την Εξοικονόμηση Ενέργειας στα κτίρια
• Έρευνα και ανάπτυξη για την παραγωγή νέων ή βελτιωμένων δομικών υλικών και συστημάτων κατασκευής για τον κτιριακό τομέα και για αστικές αναπλάσεις.
• Έρευνα και ανάπτυξη για την ενσωμάτωση βιοκλιματικών στοιχείων, τεχνολογιών εξοικονόμησης ενέργειας, τεχνολογιών συμπαραγωγής, παραγωγής (ηλεκτρισμός, θερμότητα, ψύξη) καθώς και τεχνολογιών ΑΠΕ σε υπάρχοντα και νέα κτίρια.
• Έρευνα και ανάπτυξη για τη βελτίωση της απόδοσης και τη μείωση του κόστους των συμβατικών συστημάτων θέρμανσης, ψύξης, φωτισμού, καθώς και των συστημάτων ηλιακού κλιματισμού και υβριδικών συστημάτων ψύξης και θέρμανσης. Επίσης ανάπτυξη βελτιστοποιημένων συστημάτων και μεθόδων ενεργειακής διαχείρισης.
• Έρευνα για ανάπτυξη νέων πρακτικών υπολογιστικών εργαλείων για την εκτίμηση της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτιρίων και του ελληνικού κτιριακού αποθέματος.
• Έρευνα για αλλαγή συμπεριφοράς χρηστών με στόχο την Εξοικονόμηση Ενέργειας.
• SMART CITIES (Εξοικονόμηση ενέργειας σε επίπεδο πόλεων συνδυάζοντας ενέργεια, μεταφορές, ΤΠΕ και περιβάλλον). Ενδεικτικά: Έρευνα για ανάπτυξη τεχνολογιών εξοικονόμησης ενέργειας και καυσίμων καθαρών οχημάτων, αξιολόγηση, βελτιστοποίηση ηλεκτρικών και υβριδικών οχημάτων και ολοκλήρωση με έξυπνα δίκτυα, με πιθανό συνδυασμό με εικονικούς σταθμούς παραγωγής ενέργειας.
1.1. Ανάπτυξη τεχνολογιών Εξοικονόμησης Ενέργειας στον βιομηχανικό και αγροτικό τομέα, με στόχο τη μείωση του ενεργειακού κόστους παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών και μείωση της ενεργειακής εξάρτησης
• Έρευνα και ανάπτυξη για εξοικονόμηση Ενέργειας στα συστήματα επεξεργασίας λυμάτων
• Έρευνα και ανάπτυξη για εκμετάλλευση της απόβλητης θερμότητας και συμπαραγωγή ή τριπαραγωγή ηλεκτρισμού, θερμότητας, ψύξης.
• Έρευνα για παραγωγή θερμότητας στον βιομηχανικό τομέα (διεργασίες) και στον αγροτικό τομέα από ΑΠΕ, συμπεριλαμβανομένης χαμηλής εντροπίας γεωθερμία.
• Έρευνα και ανάπτυξη για μείωση της ενεργειακής έντασης για τα παραγόμενα προϊόντα
• Ανάπτυξη βελτιστοποιημένων συστημάτων και μεθόδων ενεργειακής διαχείρισης.

2. Ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών σχετικών με τις ΑΠΕ και την αποθήκευση Ενέργειας
2.1. Ανάπτυξη τεχνολογιών για συστήματα ηλιακής ενέργειας με στόχο την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής τους
Έρευνα και ανάπτυξη και υποστήριξη πιλοτικών-επιδεικτικών έργων (ειδικά για συγκεντρωτικά θερμικά και ηλιακά συστήματα) σχετικά με:
• Εύκαμπτα, οργανικά, φωτοβολταϊκά
• Συγκεντρωτικά φωτοβολταϊκά
• Συνδυασμό Φ/Β συστημάτων με άλλες τεχνολογίες όπως συστήματα παραγωγής θερμότητας.
• Θερμικά ηλιακά συστήματα και σε συνδυασμό με άλλες τεχνολογίες, (όπως π.χ. άλλες ΑΠΕ, αποθήκευση θερμότητας και αφαλάτωση. Διαχωρισμός σε μικρής και μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις. Έμφαση στον νησιωτικό τομέα.
• Συγκεντρωτικά θερμικά συστήματα (CSP, parabolic, Fresnel, Dishes, PowerTowers)
• Nέα βελτιωμένα υλικά για συστήματα ΑΠΕ (π.χ. επιφάνειες με υψηλό συντελεστή απορρόφησης ή και με φασματικά επιλεκτικές οπτικές ιδιότητες στην ηλιακή ακτινοβολία, ρευστά μεταφοράς θερμότητας βελτιωμένων θερμοφυσικών ιδιοτήτων.)
2.2. Ανάπτυξη τεχνολογίας για μικρά υδροηλεκτρικά έργα πολλαπλών χρήσεων
Έρευνα για ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και υποστήριξη πιλοτικών – επιδεικτικών έργων σχετικά με: Μικρά υδροηλεκτρικά έργα πολλαπλών χρήσεων (ύδρευση, άρδευση, παραγωγή ενέργειας), με στόχο τόσο την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής του εξοπλισμού τους όσο και τη βελτίωση της απόδοσής τους.
2.3. Ανάπτυξη τεχνολογίας για κυματική ενέργεια
Μετατροπέας κυματικής ενέργειας σε ηλεκτρική-Έρευνα για την ανάπτυξη τεχνολογιών αξιοποίησης της ενέργειας των κυμάτων. Ερευνητικά πεδία ενδιαφέροντος: μεγιστοποίηση της μετατροπής της κυματικής ενέργειας σε ηλεκτρική, μοντελοποίηση, αντοχή των υλικών κατασκευής των κυματικών εγκαταστάσεων σε συνθήκες θαλάσσιου περιβάλλοντος.
2.4. Βελτιστοποίηση διαχείρισης υδάτινων αποθεμάτων στους μεγάλους υδροηλεκτρικούς σταθμούς (ΥΗΣ).
Έρευνα και ανάπτυξη σχετικά με:
• Αποτίμηση της στερεοπαροχής στα Ελληνικά ποτάμια.
• Διερεύνηση των δυνατοτήτων διαχείρισης των φερτών στους ταμιευτήρες των Ελληνικών φραγμάτων.
• Ανεύρεση λύσεων διοχέτευσης των στερεών κατάντη.
• Επιμήκυνση του ωφέλιμου χρόνου ζωής των ταμιευτήρων.

2.5. Ανάπτυξη τεχνολογίας για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας με χρήση γεωθερμίας.
Έρευνα για ανάπτυξη τεχνολογίας καθώς και κατασκευή πλήρους πιλοτικού συστήματος σχετικά με:
• Γεωθερμικές αντλίες θερμότητας
• Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από γεωθερμία.
• Εκμετάλλευση των Βελτιωμένων Γεωθερμικών Συστημάτων (EGS) στην Ελλάδα.
• Οικονομικά αποδοτικές μονάδες θερμικής αφαλάτωσης με τη χρήση γεωθερμίας

2.6. Ανάπτυξη τεχνολογίας εντοπισμού γεωθερμικού δυναμικού.
Έρευνα για ανάπτυξη νέων τεχνολογιών για μέτρηση του γεωθερμικού δυναμικού.

2.7. Ανάπτυξη τεχνολογίας ανεμογεννητριών και υποσυστημάτων τους
Έρευνα για ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και υποστήριξη πιλοτικών – επιδεικτικών έργων σχετικά με:
• Σχεδιασμό και μελέτη κατασκευής πλωτών κατασκευών στήριξης ανεμογεννητριών.
• Σύστημα διάγνωσης βλαβών Α/Γ και μεθοδολογία επισκευής πτερυγίων Α/Γ.
• Ανάπτυξη/Κατασκευή Ελληνικών μικρών Ανεμογεννητριών (μέχρι 50kW) με έμφαση σε υλικά και τεχνολογία που θα κάνουν πιο ελκυστικά τα «Αιολικά» (π.χ. μείωση θορύβου).

2.8. Ανάπτυξη τεχνολογιών στον τομέα των υβριδικών καυσίμων και βιοκαυσίμων συμπεριλαμβανομένης και της εκμετάλλευσης της βιομάζας
Έρευνα για ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και υποστήριξη πιλοτικών – επιδεικτικών έργων σχετικά με:
• Υβριδικά καύσιμα μεταφορών: ανάπτυξη τεχνολογιών συμπαραγωγής καυσίμων από ορυκτές πρώτες ύλες και βιομάζα, στοχεύοντας σε καύσιμα χαμηλού ποσοστού άνθρακα, για βιομηχανικές και μη βιομηχανικές εφαρμογές.
• Ανανεώσιμα υγρά καύσιμα (βιοκαύσιμα): ανάπτυξη τεχνολογιών μετατροπής για την αξιοποίηση υπολειμματικής βιομάζας (τηγανέλαια, αγροτικά/δασικά υπολείμματα- λιγνοκυτταρινούχες πρώτες ύλες, κτλ) για παραγωγή βιοκαυσίμων 2ης, 3ης γενιάς.
• Βιοαέριο:
o Βελτιστοποίηση της παραγωγής βιοαερίου σε συνδυασμό με την επιλογή των πρώτων υλών
o αξιοποίηση αστικών στερεών αποβλήτων
o τεχνικές αναβάθμισης του βιοαερίου
o τεχνικές εκμετάλλευσης των υπολειμμάτων από τη διαδικασία παραγωγής του βιοαερίου.
• Στερεά βιοκαύσιμα, συμπεριλαμβανομένης και της εφοδιαστικής αλυσίδας.

2.9. Ανάπτυξη τεχνολογιών για αποθήκευση ενέργειας από ΑΠΕ
Έρευνα για ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και υποστήριξη πιλοτικών – επιδεικτικών έργων σχετικά με:
• Αντλησιοταμιευτικούς σταθμούς. Συνδυασμός με το υπάρχον δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και τις διασυνδεδεμένες μονάδες παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ.
• Συνδυασμό συστημάτων αποθήκευσης Ενέργειας με ηλιακά συστήματα και έμφαση στα συγκεντρωτικά ηλιακά.
• Βελτίωση των χαρακτηριστικών των συσσωρευτών Ενέργειας συμπεριλαμβανομένης και της ηλεκτροχημικής αποθήκευσης.
• Τεχνικές αποθήκευσης της ενέργειας από ΑΠΕ σε άλλες μορφές όπως π.χ. μετατροπή σε υγρά ή αέρια καύσιμα.

3. Ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών σχετικών με τα Έξυπνα Δίκτυα (Smart Grids) και το σύστημα μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας

3.1. Ανάπτυξη τεχνολογίας στον τομέα των Έξυπνων Δικτύων –Smart Grids (με εφαρμογή στην παραγωγή, μεταφορά, διανομή)
Έρευνα για ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και υποστήριξη πιλοτικών – επιδεικτικών έργων σχετικά με έξυπνους Μετρητές, Υποδομές (συμπεριλαμβανομένου και του συστήματος μεταφοράς)& τεχνολογίες επικοινωνίας, τεχνολογίες ηλεκτρικής προστασίας, τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας (συμπεριλαμβανομένου και πολύ μικρού μεγέθους), έξυπνες συσκευές (σε επίπεδο χρήστη).
3.2. Ανάπτυξη τεχνολογιών για τη βέλτιστη αξιοποίηση του συστήματος μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας-και την προστασία του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας από κατάρρευση (blackout)
Έρευνα και Ανάπτυξη σχετικά με:
• Επιτήρηση και έλεγχο ασφάλειας συστήματος.
• Χρήση μετρήσεων φασιθετών για άμεση ενημέρωση κατάστασης συστήματος.
• Αύξηση ικανότητας μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση νέων τεχνολογιών .
• Παραγωγή καινοτόμων προϊόντων για την ηλεκτρική προστασία και συστημάτων εποπτείας κρίσιμου εξοπλισμού στο δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας.
4. Ανάπτυξη τεχνολογιών κυψελίδων καυσίμου και Η2
Έρευνα και Ανάπτυξη σχετικά με:
• Συμπαραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας και Θερμότητας.(Ανάπτυξη και παραγωγή συστημάτων κυψελίδων καυσίμου 1-10kW για συμπαραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας με χρήση φυσικού αερίου για οικιακή και βιομηχανική χρήση).
• Παραγωγή Υδρογόνου με χρήση κυψελίδων καυσίμου (Electrolysers).
• Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με κυψελίδες καυσίμου εσωτερικής αναμόρφωσης μεθανόλης (Internal Reforming Methanol Fuel Cell, IRMFC).
• Αποθήκευση Η2 η παραγωγή του οποίου προέρχεται από ΑΠΕ.
• Παραγωγή υδρογόνου από βιοαέριο και χρήση του για μεγάλης κλίμακας παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ή για ανεφοδιασμό αυτοκινήτων υδρογόνου-κυψελίδων καυσίμου.

5. Ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών παραγωγής ενέργειας με συμβατικά καύσιμα
5.1. Ανάπτυξη τεχνολογιών για εντοπισμό και εκμετάλλευση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στο θαλάσσιο χώρο
Έρευνα και Ανάπτυξη και υποστήριξη πιλοτικών – επιδεικτικών έργων σχετικά με την εκμετάλλευση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στο θαλάσσιο χώρο. Βελτιωμένος χαρακτηρισμός υπόγειων ταμιευτήρων (Πετρελαίου, Φυσ. Αερίου, Νερού) – Χρήση τεχνικής ιχνηθετών κ.α.
5.2. Ανάπτυξη τεχνολογιών για τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας μονάδων που σχετίζονται με την παραγωγή και καύση συμβατικών καυσίμων, καθώς και τεχνολογιών που σχετίζονται με τη μείωση των εκπομπών CO2
• Ευέλικτη λειτουργία και βελτιστοποίηση λειτουργίας θερμοηλεκτρικών μονάδων.
• Τεχνολογίες δέσμευσης CO2 σε υφιστάμενες λιγνιτικές μονάδες.
• Τεχνολογίες αξιολόγησης καταλυτών για διυλιστήρια πετρελαίου.

6. Υποστηρικτές ενέργειες για τη βελτιστοποίηση του σχεδιασμού της στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης στον τομέα της ενέργειας
• Διερεύνηση οικονομικών ζητημάτων με στόχο το σωστό σχεδιασμό μιας στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης στον τομέα της ενέργειας στο πλαίσιο της εθνικής και ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής, όπως προοπτική διερεύνηση (Foresight) και ενεργειακός σχεδιασμός, θέματα ρύθμισης και αποδοτικής λειτουργίας της αγοράς, διάχυση νέων ενεργειακών τεχνολογιών, διερεύνηση επιχειρηματικών προοπτικών στον ενεργειακό τομέα,.
• Βασικές μελέτες που πρέπει να συνοδεύουν την ερευνητική δραστηριότητα. Ενδεικτική αναφορά: Δημιουργία υποδομής για την αποτύπωση του κτιριακού αποθέματος και των ενεργειακών χαρακτηριστικών του. Συλλογή, οργάνωση και αξιοποίηση υψηλής ποιότητας δεδομένων για την καταγραφή – αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης του ελληνικού κτιριακού αποθέματος. /Δημιουργία βάσης δεδομένων για κτίρια κατοικίας και τριτογενή τομέα./Διερεύνηση διαθέσιμων ποσοτήτων υπολειμματικής βιομάζας (π.χ. τηγανέλαια, αγροτικά απόβλητα, αστικά απόβλητα κτλ)./Αξιολόγηση πιθανών υποψηφίων βιο-προϊόντων που μπορούν να συν-υδρογ/στούν στο διυλιστήριο./Διερεύνηση πιθανών περιβαλλοντικών οφελών παραγωγής και χρήσης υβριδικών καυσίμων.

Υπηρεσίες Υγείας και Φάρμακα
Προκλήσεις για την έρευνα και καινοτομία στον τομέα της Υγείας και των Φαρμάκων
Οι βασικές δραστηριότητες γύρω από τις οποίες δομείται η αλυσίδα αξίας της Υγείας είναι δύο: ο τομέας του φαρμάκου και ιατρικών τεχνολογιών και ο τομέας των υπηρεσιών υγείας με σημαντικές συνέργειες με τον χώρο της πληροφορικής και των υλικών.
Κεντρική αναπτυξιακή πρόκληση την οποία καλείται να αντιμετωπίσει η στρατηγική στον τομέα της Υγείας και Φαρμάκων είναι η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας των ελληνικών επιχειρήσεων μέσω της στήριξης της Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας και η ανάδειξη νέων επιχειρηματικών ευκαιριών μέσω της αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της έρευνας. Παράλληλα, η επιδιωκόμενη ανάπτυξη θα συμβάλλει στην αντιμετώπιση κρίσιμων κοινωνικών προκλήσεων όπως η βελτίωση της κατανόησης της υγείας του πληθυσμού και των ασθενειών και η μετάφραση αυτής της γνώσης σε καινοτόμα και αποτελεσματικά προϊόντα, στρατηγικές παρεμβάσεις και υπηρεσίες υγείας προς όφελος των ασθενών και της οικονομίας.
Η επιτυχία των στόχων θα βασιστεί αφενός στην αξιοποίηση των ευκαιριών που παρουσιάζονται εξαιτίας των τεχνολογικών και οικονομικών μετασχηματισμών που παρατηρούνται στο χώρο της υγείας σε διεθνές επίπεδο και αφετέρου στο σημαντικό ερευνητικό, καινοτομικό και επιχειρηματικό δυναμικό που έχει συσσωρευτεί στη χώρα.
Η εκρηκτική ανάπτυξη της έρευνας στις Βιοεπιστήμες, επηρεάζει και μετασχηματίζει ριζικά τον τομέα της Υγείας και δημιουργεί παράθυρα ευκαιρίας για την είσοδο νέων πρωταγωνιστών. Δεν είναι τυχαίο ότι η Έρευνα και η Τεχνολογία στον τομέα των Βιοεπιστημών και ιδιαιτέρα στον τομέα των φαρμάκων αποτελεί μια από τις πρώτες, στρατηγικής σημασίας προτεραιότητες παγκοσμίως. Επίσης, οι καινοτομίες στην πληροφορική δημιουργούν συνθήκες ώστε νέα ισχυρά εργαλεία απεικόνισης, διάγνωσης και ανάλυσης να είναι στη διάθεση των ιατρών και βιοεπιστημόνων προς όφελος των ασθενών δημιουργώντας νέες συνθήκες για τον ανταγωνισμό και σημαντικές ευκαιρίες για την είσοδο ελληνικών εταιρειών σε αρκετά από τα εξειδικευμένα τμήματά της.
Παράλληλα, οι μεγάλες πιέσεις στα συστήματα υγείας σε όλη την Ευρώπη και οι προσπάθειες εξορθολογισμού και μείωσης του κόστους δημιουργούν ανακατατάξεις και πιέσεις διαφοροποίησης των προϊόντων και υπηρεσιών. Η διεύρυνση της αγοράς των γενοσήμων δημιουργεί σημαντικές ευκαιρίες για τις ελληνικές επιχειρήσεις ιδιαίτερα σε αυτές που προσφέρουν διαφοροποιημένα προϊόντα ως προς τη σύνθεση και τις μεθόδους χορήγησης. Παράλληλα δημιουργούνται σημαντικές ευκαιρίες για την είσοδο καινοτόμων επιχειρήσεων ιδιαίτερα στην επανατοποθέτηση και επαναστόχευση φαρμάκων καθώς και στα πρώτα στάδια ανάπτυξης νέων φαρμάκων.
Τέλος η συνεχής βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας οι οποίες προσελκύουν αλλοδαπούς για συγκεκριμένες θεραπείες και το ισχυρό brand name στον τουρισμό, δημιουργεί ευκαιρίες για την ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού.

Προτεραιότητες έρευνας και καινοτομίας στον τομέα της Υγείας και Φαρμάκων
Υπό το φως των προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο τομέας, στρατηγική προτεραιότητα για την έρευνα και καινοτομία, αποτελεί η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και των εξαγωγών των επιχειρήσεων που ήδη δραστηριοποιούνται στον χώρο της Υγείας αλλά και η ανάδειξη νέων επιχειρηματικών ευκαιριών μέσω της αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της έρευνας.
Η βασική στρατηγική επιλογή μεταφράζεται σε επιμέρους προτεραιότητες για τις δύο κύριες αλυσίδες αξίας του τομέα (δηλαδή το φάρμακο-ιατρικές τεχνολογίες και τις υπηρεσίες υγείας) στοχεύοντας σε επιμέρους κρίκους στους οποίους συγκεντρώνονται τα ανταγωνιστικά μας πλεονεκτήματα καθώς και σε κρίκους που διασταυρώνονται με άλλες αλυσίδες αξίας όπως της πληροφορικής, της αγρο-διατροφής, της μικροηλεκτρονικής, των υλικών και του τουρισμού.
1. Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και των εξαγωγών των επιχειρήσεων στο χώρο του φαρμάκου και των ιατρικών τεχνολογιών.
Σημείο κλειδί για την εκπλήρωση του στόχου αυτού αποτελεί η ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας μέσα από τη στενή συνεργασία μεταξύ επιστημόνων βιοϊατρικής, κλινικών ερευνητών και επιχειρήσεων και συγκεκριμένα στους τομείς:
i. της βιοϊατρικής έρευνας με εστίαση στην ανάπτυξη τεχνολογιών και εργαλείων για την ανακάλυψη νέων φαρμάκων, στοχεύοντας ιδιαίτερα στα πρώτα στάδια της φαρμακευτικής ανακάλυψης, στην ανάπτυξη βιοφαρμακευτικών προϊόντων και γενοσήμων φαρμάκων υψηλής προστιθέμενης αξίας καθώς και νέων θεραπειών.
ii. της μεταφραστικής ιατρικής έρευνας για την αποτελεσματικότερη και ταχύτερη εφαρμογή των επιστημονικών επιτευγμάτων στην κλινική πρακτική, με ενίσχυση της συνεργασίας βιοεπιστημόνων, κλινικών ερευνητών και επιχειρήσεων.
Ειδικότερα, αναδεικνύονται οι ακόλουθές προτεραιότητες δράσεων έρευνας και ανάπτυξης:
• Ανάπτυξη νέων μορφών χορήγησης φαρμάκων και βελτιωμένη μορφοποίηση φαρμάκων.
• Συνδυασμοί φαρμάκων, συνδυασμοί τρόπου χορήγησης φαρμάκων
• Ανάδειξη και επιβεβαίωση νέων θεραπευτικών στόχων και βιοδεικτών (προγνωστικών, διαγνωστικών και θεραπευτικών)
• Ανάπτυξη νέων φαρμάκων, εστιασμένες δραστηριότητες έρευνας στα πρώτα στάδια παραγωγής φαρμάκων (ανάπτυξη μικρών μορίων, φυσικών προϊόντων, αντισωμάτων, χημειοπληροφορική, in vitro δοκιμές, προκλινικές δοκιμές)
• Κατανόηση μηχανισμών ασθενειών και χαρτογράφηση παθογένεσης ασθενειών. Ανάπτυξη νέων προ-κλινικών μοντέλων ασθενειών.
• Ανάπτυξη ζωικών μοντέλων ανθρώπινων ασθενειών για προ-κλινικές δοκιμές φαρμάκων. Ευθυγράμμιση ζωικών μοντέλων με κατηγορίες ανθρώπινων ασθενειών
• Ανάπτυξη εξατομικευμένων θεραπευτικών προσεγγίσεων (προφίλ γενομικής ασθενών, κατηγοριοποίηση ασθενειών, βιοδείκτες φαρμακευτικής απόκρισης)
• Ενίσχυση της έρευνας και καινοτομίας για την ανάπτυξη διεθνώς ανταγωνιστικών φαρμακευτικών προϊόντων και καλλυντικών βασισμένων στην εγχώρια χλωρίδα (αιθέρια έλαια & βότανα)

2. Ανάπτυξη προηγμένων συστημάτων και εφαρμογών υπηρεσιών υγείας
Ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών υγείας, καινοτόμων ιατρικών, διαγνωστικών και απεικονιστικών υπηρεσιών και βιο-πληροφορικής δίνοντας προτεραιότητα στους ακόλουθους τομείς:
• Ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και εφαρμογών με ψηφιακό περιεχόμενο όπως κινητές εφαρμογές και βιοαισθητήρες (mobile health &biosensors) και ανάπτυξη εύχρηστων, διαγνωστικών μεθόδων.
• Βιο-απεικόνιση (Bio-imaging/ Biomedical imaging): Τεχνολογίες μη επεμβατικής απεικόνισης για την ανίχνευση, διάγνωση και παρακολούθηση νοσημάτων καθώς και μοριακών αλληλεπιδράσεων σε ζωντανά κύτταρα, ιστούς, όργανα και οργανισμούς με μεγάλη ακρίβεια και ευαισθησία. Μη επεμβατικές ή μικρο-επεμβατικές προσεγγίσεις και τεχνολογίες αποτελούν εξαιρετικά χρήσιμα εργαλεία τόσο στις συνήθεις διαγνωστικές εξετάσεις αλλά και στην βιο-ιατρική και μεταφραστική έρευνα όπου αξιοποιούνται και για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων.
• Βιοπληροφορική – Big data analytics: Εφαρμογή των ΤΠΕ για την επίλυση προβλημάτων των βιο-επιστημών και την επεξεργασία βιολογικών δεδομένων (βάσεις δεδομένων, εξόρυξη και συνδυασμός πληροφορίας, λογισμικό και υπηρεσίες ανάλυσης για την καλύτερη κατανόηση των σύνθετων ρυθμιστικών δικτύων χιλιάδων γονιδίων και πρωτεϊνών που ελέγχουν σημαντικές βιολογικές διεργασίες και τη μεταγραφή των αποτελεσμάτων της κλινικής έρευνας στην κλινική πρακτική. Προβλεπτικά μαθηματικά μοντέλα της συμπεριφοράς βιολογικών συστημάτων σε αλλαγές ή σε χρήση φαρμάκων)
• Προηγμένα μικρο/νανο βιοϊατρικά συστήματα και συσκευές: νέα συστήματα και συσκευές τα οποία εκμεταλλεύονται τις προόδους στη μικρο και νανο-τεχνολογία και της τεχνολογίας υλικών όπως, ενδεικτικά, μικρο-ροικές συσκευές, μικρο-αναλυτικές συσκευές, νανο-αισθητήρες, εμφυτεύσιμες συσκευές και νανο-συσκευές για αυτοματοποιημένη χορήγηση θεραπευτικών ουσιών, εφαρμογές ρομποτικής χειρουργικής)
• Ανάπτυξη καινοτόμων υπηρεσιών τηλεϊατρικής και εξειδικευμένων, καινοτόμων υπηρεσιών για τη φροντίδα ειδικών ομάδων του πληθυσμού, των ηλικιωμένων και την ενίσχυση του ιατρικού τουρισμού.

Τεχνολογίες Πληροφορικής & Επικοινωνιών (ΤΠΕ)
Προκλήσεις για την έρευνα και την καινοτομία στον τομέα των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών
Οι τεχνολογίες της πληροφορικής και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) αποτελούν ισχυρό μοχλό για την οικονομική ανάπτυξη, την καινοτομία και την αύξηση της παραγωγικότητας. Ορισμένες μάλιστα τεχνολογίες όπως, mobile internet, cloud computing, internet of things, εκτιμάται ότι θα επηρεάσουν σημαντικά τον κόσμο μέχρι το 2025. Παράλληλα, οι ΤΠΕ μπορούν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση σημαντικών κοινωνικών προκλήσεων στον τομέα της υγείας, της ενέργειας, των μεταφορών κλπ.
Οι επιχειρήσεις του κλάδου εμφανίζονται αρκετές δυναμικές, παρά την συνεχιζόμενη ύφεση που πλήττει την οικονομία. Ορισμένες μάλιστα έχουν παρουσία σε διεθνείς αγορές σε τομείς όπως το mobile internet, καταφέρνοντας να αντισταθμίσουν τις συνέπειες της παρατεταμένης αυτής ύφεσης. Ενθαρρυντικό επίσης είναι το γεγονός της εμφάνισης νέων επιχειρηματικών εγχειρημάτων, με την μορφή των start-ups και new ventures. Παράλληλα, ο ρυθμός αύξησης της ευρυζωνικότητας στην χώρα είναι υψηλότερος από το μέσο ρυθμό αύξησης που παρατηρείται στην ΕΕ με ταυτόχρονη μεγάλη αύξηση των συνδέσεων κινητής τηλεφωνίας τελευταίας γενιάς, με αποτέλεσμα να είναι ευκολότερη η προσφορά υπηρεσιών από τις επιχειρήσεις του τομέα προς τους πελάτες τους.
Από πλευράς ερευνητικού δυναμικού, η Ελλάδα παρουσιάζει εξαιρετικές επιδόσεις όπως προκύπτει από τη συμμετοχή στο 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο για την Έρευνα όπου αναδείχθηκαν νησίδες ερευνητικής αριστείας σε περιοχές όπως Future Networks, Software-Services and Internet Connected Objects, Intelligent Information Management, ICT for Health & Ageing, Networked Media, Embedded Systems, ICT for Energy Efficiency, ICT for Learning, Digital Libraries. Επίσης, στα ερευνητικά προγράμματα που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007-2013, ο τομέας των ΤΠΕ παρουσιάζει την μεγαλύτερη συμμετοχή, από πλευράς δημόσιας χρηματοδότησης.
Αξιοποιώντας τα δυνατά σημεία του τομέα καθώς και τις ευκαιρίες που διαμορφώνονται από τις τεχνολογικές εξελίξεις και τις τάσεις στις διεθνείς αγορές η στρατηγική στον τομέα των Τεχνολογιών Πληροφορικής & Επικοινωνιών έχει τους ακόλουθους στόχους:
1. την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας μέσω της Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης & Καινοτομίας, με εξυπηρέτηση συγκεκριμένων εφαρμογών/αναγκών χρηστών (application driven research/user driven innovation) στους τομείς προτεραιότητας της οικονομίας
2. την προώθηση νέων τεχνολογιών αιχμής ή την αναβάθμιση ήδη υπαρχουσών που θα ενισχύσουν τον ίδιο τον κλάδο ΤΠΕ στην παραγωγή καινοτόμων προϊόντων/υπηρεσιών
3. την ενίσχυση του δυναμικού των περιφερειών στον σχεδιασμό, διαχείριση και υλοποίηση δράσεων στον τομέα των ΤΠΕ
Προτεραιότητες έρευνας και καινοτομίας στον τομέα των Τεχνολογιών Πληροφορικής & Επικοινωνιών
Για την ανάδειξη των προτεραιοτήτων χρησιμοποιήθηκαν ως βάση αναφοράς οι τεχνολογίες των ΤΠΕ με την τυπολογία/ονοματολογία που αναφέρονται στο πρόγραμμα Ορίζοντας 2020 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Η διαδικασία της διαβούλευσης σε συνδυασμό με τα συμπεράσματα από την υπάρχουσα σχετική βιβλιογραφία για τις δυνατότητες και προοπτικές του τομέα ανέδειξαν 11 τεχνολογικές περιοχές οι οποίες ιεραρχήθηκαν με βάση τη δυνατότητα μόχλευσης ιδιωτικών επενδύσεων σε έρευνα και καινοτομία σε κάθε μία από αυτές και ταξινομήθηκαν σε δύο ομάδες. Η πρώτη ομάδα προτεραιότητας περιλαμβάνει 9 περιοχές για τις οποίες έχει εκφραστεί επιχειρηματικό ενδιαφέρον και αναμένεται να μοχλευθούν ιδιωτικές επενδύσεις σε έρευνα και καινοτομία. Εντός της ομάδας οι περιοχές έχουν ιεραρχηθεί από το 1 έως το 9 με βάση αυτό το κριτήριο (1:αυξημένο επιχειρηματικό ενδιαφέρον, 9: μειωμένο επιχειρηματικό ενδιαφέρον). Η δεύτερη ομάδα περιλαμβάνει δύο τομείς για τους οποίους δεν έχει εκδηλωθεί επιχειρηματικό ενδιαφέρον και επομένως παρουσιάζουν μικρή πιθανότητα προσέλκυσης ιδιωτικών επενδύσεων σε έρευνα και καινοτομία. Η δυνατότητα των περιοχών στην δεύτερη ομάδα να προσελκύσουν ιδιωτικές επενδύσεις θα εξεταστεί περαιτέρω κατά τη φάση της υλοποίησης του Ε.Σ.Π.Ε.Κ και ανάλογα θα εξεταστεί η ενίσχυσή τους.
Τομείς πρώτης προτεραιότητας
1. Τεχνολογίες διαχείρισης περιεχομένου και πληροφοριών (Content technologies and information management)
Η πρόκληση για την Ελλάδα είναι να ενισχύσει τη θέση της ως προμηθευτής καινοτόμων πολύγλωσσων προϊόντων και υπηρεσιών που βασίζονται σε ψηφιακό περιεχόμενο και δεδομένα, αντιμετωπίζοντας σαφώς προσδιορισμένες ανάγκες της βιομηχανίας και της αγοράς των καταναλωτών. Οι δραστηριότητες έρευνας και καινοτομίας στην κατεύθυνση αυτή θα παρέχουν στις επιχειρήσεις και τους πολίτες νέα εργαλεία για την μοντελοποίηση, ανάλυση και οπτικοποίηση δεδομένων μεγάλου μεγέθους με σκοπό την εξαγωγή προστιθέμενης αξίας, την έξυπνη χρήση των δεδομένων που προέρχονται από διαφορετικές πηγές και την δημιουργία, πρόσβαση, εκμετάλλευση και επαναχρησιμοποίηση του ψηφιακού περιεχομένου όλων των μορφών σε οποιαδήποτε γλώσσα και με οποιαδήποτε συσκευή.
Ειδικότερα, στην συγκεκριμένη ενότητα περιλαμβάνονται οι ακόλουθες βασικές πτυχές του ψηφιακού περιεχομένου και διαχείρισης πληροφοριών:
• Ανοιχτά δεδομένα μεγάλου μεγέθους (Big & Open Data), με δύο κύρια προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν: την βελτίωση της ικανότητας των επιχειρήσεων για την κατασκευή καινοτόμων πολύγλωσσων προϊόντων και υπηρεσιών και την επίλυση προβλημάτων, μέσω της βασικής, εφαρμοσμένης ή καθοδηγούμενης από την αγορά έρευνας, που σχετίζονται με την επεκτασιμότητα και την δυνατότητα ανάλυσης των δεδομένων.
• Αυτόματη μετάφραση (Μachine translation), ώστε να ξεπεραστούν τα εμπόδια για την πολύγλωσση, online επικοινωνία που εξακολουθεί να παρεμποδίζει την ευρύτερη διείσδυση του διασυνοριακού εμπορίου, την επικοινωνία και ανταλλαγή πολιτιστικού περιεχομένου με σκοπό την πλήρη ανάπτυξη της ψηφιακής ενιαίας αγοράς.
• Εργαλεία για τις επιχειρήσεις δημιουργικού, μαζικής ενημέρωσης, γνώσης και μάθησης (Tools for creative, media, knowledge and learning industries), με σκοπό την αξιοποίηση των δυνατοτήτων καινοτομίας των δεκάδων ΜΜΕ που δραστηριοποιούνται στον συγκεκριμένο χώρο.
• Πολυτροπική και φυσική αλληλεπίδραση με υπολογιστή (Multimodal and natural computer interaction), με βάση την πολυτροπική, πολύγλωσση λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία.
2. Διαδίκτυο του μέλλοντος (Future Internet)
Η έρευνα στις συγκεκριμένες τεχνολογίες επικεντρώνεται στους περιορισμούς των δικτύων επικοινωνίας και των υποδομών και υπηρεσιών cloud computing, που τίθενται σε έναν υπέρ συνδεδεμένο κόσμο με εκατοντάδες δισεκατομμύρια διασυνδεδεμένες συσκευές. Επομένως, οι τεχνολογίες στην ενότητα Future Internet εστιάζονται:
i. στην αντιμετώπιση των περιορισμών του Διαδικτύου, το οποίο δεν έχει σχεδιαστεί για την υποστήριξη του μεγάλου συνόλου των απαιτήσεων που επιβάλλονται από μια ολοένα διευρυνόμενη και διαφοροποιημένη χρήση του
ii. στην ενίσχυση της ανάπτυξης αποτελεσματικότερων υπολογιστικών μοντέλων καθώς και μοντέλων διαχείρισης δεδομένων που ανταποκρίνονται στις προκλήσεις που τίθενται από τις αυξημένες ανάγκες διασύνδεσης των συσκευών καθώς και των εφαρμογών που διαχειρίζονται μεγάλο όγκο δεδομένων
iii. στην αξιοποίηση του Διαδικτύου για την προώθηση καινοτόμων χρήσεων αυτού και επιχειρηματικών πρακτικών με προστιθέμενη κοινωνική και οικονομική αξία, επωφελούμενων επίσης από τις γεω-χωρικές δυνατότητες του μελλοντικού διαδικτύου.
Ειδικότερα, στην συγκεκριμένη ενότητα περιλαμβάνονται οι ακόλουθες βασικές τεχνολογίες:

• Smart Networks and novel Internet Architectures
• Smart optical and wireless network technologies
• Advanced Cloud Infrastructures and Services
• Tools and Methods for Software Development
• Collective Awareness Platforms for Sustainability and Social Innovation
• Advanced 5G Network Infrastructure for the Future Internet

3. ΤΠΕ σε οριζόντιες δραστηριότητες (ICT Cross-Cutting Activities)
Στην ενότητα αυτή περιλαμβάνονται οι ακόλουθες τεχνολογίες γενικής εφαρμογής, που επηρεάζουν πολλούς τομείς της οικονομίας:
• Το Διαδίκτυο των πραγμάτων και Πλατφόρμες διασύνδεσης «έξυπνων» αντικειμένων (Internet of Things and Platforms for Connected Smart Objects ).Η έρευνα θα εστιαστεί σε θέματα αρχιτεκτονικής καθώς και θέματα που αφορούν την σημασιολογική διαλειτουργικότητα πλατφορμών για διασυνδεδεμένα «έξυπνα» αντικείμενα, με εφαρμογή σε πολλαπλές χρήσεις, αντιμετωπίζοντας ταυτόχρονα ειδικές απαιτήσεις όσον αφορά την ασφάλεια, την αξιοπιστία, τη γνωστική λειτουργία και την προτεραιοποιημένη επεξεργασία συμβάντων.
• Ανθρωποκεντρική Ψηφιακή εποχή (Human-centric Digital Age).Οι δράσεις Έρευνας & Καινοτομίας στοχεύουν στην σε βάθος διερεύνηση της ανάπτυξης βασικών εννοιών όπως ταυτότητα, προστασία της ιδιωτικής ζωής, σχέσεις, πολιτισμός, φήμη, κίνητρα, υπευθυνότητα, προσοχή, ασφάλεια και δικαιοσύνη, στην υπερσυνδεδεμένη εποχή όπου τα όρια μεταξύ offline και online είναι θολά. Φύλο και πολιτιστικές διαφορές θα πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη στις συμπεριφορές, κατά περίπτωση.

4. Ρομποτική
Η σημασία της ρομποτικής βρίσκεται καταρχήν στην ευρεία εφαρμογή της στον μεταποιητικό τομέα. Αλλά εξίσου σημαντική μπορεί να αποδειχθεί η συμβολή της στην αντιμετώπιση κοινωνικών προκλήσεων όπως η γήρανση του πληθυσμού, η υγεία, η ασφάλεια, η ενέργεια και το περιβάλλον.
Στόχος είναι να αναπτυχθεί μια νέα γενιά ρομπότ και υποστηρικτικών τεχνολογιών με εφαρμογή στην βιομηχανία και την παροχή υπηρεσιών, επιτρέποντας ρομποτικά συστήματα να λειτουργούν σε δυναμικά περιβάλλοντα πραγματικού κόσμου, με αυξημένες δυνατότητες αυτονομίας, προσαρμοστικότητας και ασφαλούς αλληλεπίδρασης με τους ανθρώπους.
5. Εργοστάσια του μέλλοντος (Factories of the Future )
Η πρωτοβουλία «Εργοστάσια του μέλλοντος» στοχεύει στην παροχή βοήθειας στις μεταποιητικές επιχειρήσεις, ιδίως τις ΜΜΕ, για να προσαρμοστούν στις έντονα ανταγωνιστικές συνθήκες που επικρατούν διεθνώς, αξιοποιώντας τις key enabling technologies.Η πρωτοβουλία συμβάλλει στην ενίσχυση της βιομηχανίας ώστε να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση των καταναλωτών για πιο πράσινες, πιο εξατομικευμένες και υψηλότερης ποιότητας προϊόντα με ταυτόχρονη μικρότερη παραγωγή αποβλήτων και κατανάλωση ενέργειας. Ειδικότερα, η έρευνα στην συγκεκριμένη ενότητα θα εστιαστεί στις ακόλουθες βασικές τεχνολογίες:
• Process optimization of manufacturing assets, και ειδικότερα σε βελτιστοποίηση διαδικασιών CPS (Cyber-Physical Systems), δημιουργία συνεργατικών εργαλείων για την βελτιστοποίηση παραγωγικών διαδικασιών και την αλληλεπίδραση με αυτά μέσω κινητών συσκευών, αξιοποίηση τεχνολογιών laser για παραγωγή με μηδενικά σφάλματα.
• ICT-enabled modeling, simulation, analytics and forecasting technologies, και ειδικότερα μοντελοποίηση και προσομοίωση μεθόδων που περιλαμβάνουν πολλαπλά φαινόμενα (φυσικά, μηχανικά, χημικά, ενεργειακά) και ολοκληρωμένα συστήματα βασισμένα σε γνώση που καλύπτουν την πλήρη κύκλο ζωής ενός προϊόντος, αξιοποιώντας τη διαθεσιμότητα των πολλών δεδομένων από έξυπνους αισθητήρες, αρχεία καταγραφής συμβάντων ή δεδομένα παραγόμενα από τον άνθρωπο. Επίσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον φαίνεται να παρουσιάζουν οι τεχνολογίες και που σχετίζονται με την τρισδιάστατη εκτύπωση (3D Printing) καθώς και οι νέες υπηρεσίες και επιχειρηματικά μοντέλα που θα αναπτυχθούν για την αξιοποίησή τους.
6. Ευφυείς, οικολογικές και ενοποιημένες μεταφορές (Smart, green and integrated transport)
Ο στόχος της έρευνας στο συγκεκριμένο πεδίο είναι η επίτευξη ενός συστήματος μεταφορών που κάνει αποδοτική χρήση των πόρων, είναι φιλικό προς το περιβάλλον και το κλίμα, ασφαλές και απρόσκοπτο προς όφελος όλων των πολιτών, της οικονομίας και της κοινωνίας. Στην ενότητα εντάσσονται τεχνολογίες ΤΠΕ που προωθούν τις χερσαίες/θαλάσσιες/σιδηροδρομικές μεταφορές και τα logistics, διευκολύνουν τις αστικές μετακινήσεις, αξιοποιούν με ασφάλεια δεδομένα μεταφορών που βασίζονται στα πρότυπα «ανοιχτών δεδομένων» και αρχιτεκτονικών που επιτρέπουν την ανταλλαγή δεδομένων σε πραγματικό χρόνο. Παράλληλα, στόχος της έρευνας είναι η διευκόλυνση των πολυτροπικών μεταφορών που επιτρέπουν τον προγραμματισμό ενός ταξιδιού από «πόρτα-σε-πόρτα» με χρήση διαφόρων μέσων μεταφοράς.
7. Υγεία, δημογραφικές μεταβολές & ευημερία (Health, demographic change and wellbeing)
Η έρευνα στον συγκεκριμένο τομέα θα υποστηριχθεί σε συνεργασία με τον Τομέα της Υγείας ο οποίος θα θέσει και τους αναπτυξιακούς στόχους και τις επιμέρους προτεραιότητες.

Η έρευνα στον τομέα των ΤΠΕ θα βελτιώσει την παρακολούθηση της υγείας και την πρόληψη, τον εντοπισμό, την θεραπεία και τη διαχείριση των ασθενειών. Επίσης, θα υποστηρίξει τους ηλικιωμένους ώστε να παραμείνουν ενεργοί και υγιείς μέσω της δοκιμής και επίδειξης νέων μοντέλων και εργαλείων για την παροχή υπηρεσιών υγείας και φροντίδας.

8. Secure, clean and efficient energy (Ασφαλής, «καθαρή» και αποδοτική ενέργεια)
Η έρευνα στον συγκεκριμένο τομέα θα υποστηριχθεί σε συνεργασία με τον Τομέα της Ενέργειας ο οποίος θα θέσει και τους αναπτυξιακούς στόχους και τις επιμέρους προτεραιότητες.
Η έρευνα στις ΤΠΕ μπορεί να επικεντρωθεί στην ανάπτυξη εργαλείων για την προώθηση των έξυπνων δικτύων (smartgrids), στην δημιουργία εφαρμογών για προσωποποιημένη καταγραφή ηλεκτρικής κατανάλωσης κατοικιών σε συνδυασμό με κοινωνικά δίκτυα. Παράλληλα, για την αξιοποίηση των εργαλείων που προαναφέρθηκαν, απαιτείται έρευνα σε θέματα δεικτών και συστημάτων συλλογής των δεδομένων και γενικότερα συναφών προτύπων.

9. Εξαρτήματα και συστήματα (Components and systems)
Τα ηλεκτρονικά, τα μικροσυστήματα και τα ενσωματωμένα συστήματα συντελούν στην δημιουργία καινοτομίας σε ολόκληρη την οικονομία. Ο συγκεκριμένος τομέας περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα από έξυπνα ολοκληρωμένα συστήματα και καλύπτει αφενός Ε & Α η οποία είναι ανεξάρτητη από συγκεκριμένες εφαρμογές και αφετέρου Ε & Κ με γνώμονα την εφαρμογή. Ειδικότερα η έρευνα θα εστιαστεί στα ενσωματωμένα συστήματα, στα συστήματα cyber-physical (CPS), στην χρήση τεχνολογιών μικρο/νάνο-ηλεκτρονικής για την παραγωγή ολοκληρωμένων συστημάτων καθώς και στις τεχνολογίες για την παραγωγή λεπτών, οργανικών ηλεκτρονικών.

Τομείς δεύτερης προτεραιότητας

1. Ασφαλείς κοινωνίες (Secure societies )
Η διασφάλιση και η αύξηση της εμπιστοσύνης στην ψηφιακή κοινωνία είναι βασικό μέλημα για την στήριξη της οικονομίας και της κοινωνίας. Συνεπάγεται την πρόληψη των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο σε οποιοδήποτε στοιχείο της ψηφιακής κοινωνίας (δίκτυα, συσκευές πρόσβασης, υπηρεσίες πληροφορικής, κλπ), ανεξάρτητα από την προέλευσή τους.
Επίσης συνεπάγεται την προστασία των φυσικών μέσων (π.χ. κρίσιμες υποδομές) ή άυλα περιουσιακά στοιχεία (π.χ. οικονομικά, πνευματική ιδιοκτησία, προστασία της ιδιωτικής ζωής). Επομένως, η έρευνα στην συγκεκριμένη περιοχή αφορά στις τεχνολογίες για την εξασφάλιση των υποδομών (π.χ. δίκτυα), του υλικού (π.χ. συσκευές πρόσβασης), των υπηρεσιών (π.χ. cloud computing), εξαρτημάτων (π.χ. RFID), του λογισμικού (π.χ. λειτουργικά συστήματα, web-browsers), κλπ από τυχαία ή κακόβουλη χρήση. Οι τεχνολογίες αυτές θα παρέχουν ασφάλεια στον κυβερνοχώρο ανεξάρτητα από την εφαρμογή, τον τομέα ή την κοινωνική πρόκληση (π.χ κινητά, ηλεκτρονικό εμπόριο, υγεία, ενέργεια, έξυπνες πόλεις κλπ).

Advanced Computing

Η ευρύτερη διάδοση των ενσωματωμένων συστημάτων ΤΠΕ και συστημάτων cyber-physical (CPS) καθώς και η έλευση του Διαδικτύου των πραγμάτων (Internet of things), αναμένονται να οδηγήσουν στην παραγωγή υπολογιστικών συστημάτων προσαρμοσμένων σε συγκεκριμένες απαιτήσεις χαμηλής ισχύος, υπακούοντας σε περιορισμούς πραγματικού χρόνου. Σε συνδυασμό με την ανάγκη για περισσότερο ενεργειακά αποδοτικά υπολογιστικά συστήματα νέφους, οι ίδιες βασικές τεχνολογίες χαμηλής ισχύος θα στηρίξουν την πρόοδο σε όλο το φάσμα των υπολογιστών. Συγκεκριμένα η έρευνα στον συγκεκριμένο τομέα θα εστιαστεί στην ανάπτυξη νέας γενιάς servers καθώς και τεχνικών προγραμματισμού που θα αξιοποιούν τις προηγμένες δυνατότητες των νέων συστημάτων.

Μεταφορές και logistics
Προκλήσεις και προτεραιότητες έρευνας και καινοτομίας στον τομέα
Ο ρόλος των μεταφορών και των logistics στην ελληνική οικονομία διαμορφώνεται τόσο από τις ανάγκες της εσωτερικής αγοράς όσο και από τη θέση της Ελλάδος στο διεθνές σύστημα μεταφορών και των ευκαιριών που δημιουργεί η θέση της σε σχέση με τα διεθνή χερσαία, θαλάσσια και εναέρια δίκτυα μεταφορών. Η εγκατάσταση της COSCO στον Πειραιά και η συνεπακόλουθη ραγδαία αύξηση τη μεταφορικής κίνησης από το λιμάνι του Πειραιά δημιουργεί νέες συνθήκες και ευκαιρίες για τις μεταφορές και ιδιαίτερα τα logistics.
Σε γενικές γραμμές, ο κεντρικός αναπτυξιακός στόχος του τομέα Μεταφορών &Logistics για τη νέα προγραμματική περίοδο παραμένει η ολοκλήρωση της ανάπτυξης του Εθνικού Συστήματος Μεταφορών και η ανάδειξη της Ελλάδας σε κύρια πύλη και κόμβο μεταφορών της Ανατολικής Μεσογείου, επαρκώς συνδεδεμένης με τα άλλα κράτη μέλη και κυρίως τον κεντρικό αναπτυξιακό πυρήνα (πεντάγωνο) της Ε.Ε.
Η προώθηση αποδοτικών σιδηροδρομικών, οδικών και αεροπορικών δικτύων (συμπεριλαμβανομένων των δικτύων βιώσιμων περιφερειακών αερολιμένων), αποτελεσματικών θαλάσσιων οδών και δευτερευόντων δικτύων που θα συνδέουν τις κύριες αναπτυξιακές ζώνες με την ενδοχώρα και το νησιωτικό χώρο για την εξυπηρέτηση της περιφερειακής κινητικότητας, καθώς και η περαιτέρω εξέλιξη των διευρωπαϊκών δικτύων που συνδέουν τα κύρια ευρωπαϊκά κέντρα, (όπως οι πρωτεύουσες, οι μητροπολιτικές περιφέρειες και οι κόμβοι) με το κύριο δίκτυο της χώρας, αποτελούν τα βασικά στοιχεία ανάπτυξης του τομέα των μεταφορών.
Κύριο ρόλο θα παίξει η ενίσχυση ερευνητικής δραστηριότητας για την κατάλληλη προσαρμογή ή την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών που θα προσδώσουν προστιθέμενη αξία σε προϊόντα και υπηρεσίες των ελληνικών επιχειρήσεων.
Προτεραιότητες έρευνας και καινοτομίας στον τομέα μεταφορών και logistics
Από τη διαβούλευση που έχει γίνει μέχρι σήμερα στο πλαίσιο της Πλατφόρμας για τις Μεταφορές &Logistics της ΓΓΕΤ, προκύπτουν οι εξής βασικές προκλήσεις στις οποίες θα πρέπει να ανταποκριθεί η στρατηγική Ε&Τ:
1. Εμπορευματικές μεταφορές και logistics
• Ανάπτυξη συστημάτων υποστήριξης και συνεργασίας των εμπλεκόμενων στην εφοδιαστική αλυσίδα: Η ανάπτυξη της Ελλάδας ως κόμβου διαμετακομιστικού εμπορίου αναμένεται να βελτιώσει τις μεταφορικές υπηρεσίες για την εξυπηρέτηση των ροών του διαμετακομιστικού εμπορίου. όμως, σε αντίθεση με τους μεγάλους διεθνείς ομίλους μεταφορών, οι μικρότερες επιχειρήσεις βρίσκονται αντιμέτωπες με την έλλειψη κρίσιμης μάζας μεταφερόμενου φορτίου, η οποία που δεν επιτρέπει στις εταιρείες να αξιοποιήσουν οικονομίες κλίμακας και να χρησιμοποιήσουν μεταφορικά μέσα χαμηλότερου κόστους ,επιτυγχάνοντας ανταγωνιστικά κόμιστρα. Έτσι, η ανάπτυξη και χρήση ευφυών συστημάτων πλειστηριασμού (auctioning platfroms) και πρακτόρευσης εμπορευματικών μεταφορικών υπηρεσιών (electronic market places) και υποστήριξης συνεργειών, θα επιτρέψει τη δημιουργία κρίσιμης μάζας για εξαγωγές και εισαγωγές.

Ένα άλλο σημαντικό προαπαιτούμενο είναι, η διασφάλιση υψηλού επιπέδου traceability των φορτίων και ο συγχρονισμός της φυσικής ροής της μεταφοράς με τη ροή πληροφοριών για την κατάσταση, τη θέση και τον εκτιμώμενο χρόνο ολοκλήρωσης της κάθε διαδικασίας κατά την μεταφορά μέχρι και το τελικό προορισμό. Η τεχνολογία έχει δώσει απαντήσεις για τη παρακολούθηση των containers , των στόλων που εμπλέκονται σε κάθε στάδιο μεταφοράς, την είσοδο και την έξοδο από τερματικούς σταθμούς κλπ. Η πρόκληση είναι πώς θα παρέχουμε τη δυνατότητα παρακολούθησης (visibility) των εφοδιαστικών αλυσίδων (supply chains) που θα εξυπηρετούνται από την Ελλάδα με μικρό κόστος επένδυσης για τις ελληνικές εταιρείες (στην πλειονότητά τους μικρομεσαίες – ΜΜΕ).
• Ανάπτυξη των agri-logistics για υποστήριξη της διάθεσης αγροτικών προϊόντων στην αγορά: Η αγροτική παραγωγή της χώρας αποτελεί ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για την ελληνική οικονομία. Παρόλα αυτά η έλλειψη εξειδικευμένων υποδομών και υπηρεσιών μεταφορών και logistics για τα αγροτικά προϊόντα μειώνει την ανταγωνιστικότητά τους κυρίως λόγω του μεγάλου χρόνου πρόσβασης στις κεντρικές αγορές της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης. Επιπλέον, η αγροτική παραγωγή της χώρας και η βιομηχανία επεξεργασίας αγροτικών προϊόντων εξειδικεύεται τα τελευταία χρόνια στην παράγωγη διατροφικών προϊόντων (π.χ gluten free products) που απαιτούν υπηρεσίες μεταφορών και logistics που πληρούν ειδικούς όρους.
Η οργάνωση, εξειδίκευση και ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων μεταφορών και logistics για τον κλάδο της αγροτικής παραγωγής απαιτεί την ανάπτυξη καινοτόμων μεταφορικών υπηρεσιών και τεχνολογιών προσαρμοσμένων στις συγκεκριμένες απαιτήσεις των προϊόντων.
• Συστήματα εντοπισμού και παρακολούθησης: Ανάπτυξη συστημάτων σε πύλες εισόδους και σε οχήματα που επιτρέπουν την αυτόματη αναγνώριση των διερχόμενων φορτίων με τη χρήση τεχνολογιών RFID.
2. Χρήση νέων τεχνολογιών στις Θαλάσσιες μεταφορές.
Η πρόκληση στον τομέα των θαλάσσιων μεταφορών είναι ανάπτυξη ευφυών συστημάτων και εφαρμογών για τη διαχείριση των επιχειρησιακών αναγκών και διαδικασιών με στόχο την ελαχιστοποίηση του λειτουργικού, περιβαλλοντικού και κοινωνικού κόστους. Σημαντικές προτεραιότητες είναι:
• Ο σχεδιασμός κατάλληλων λιμενικών υποδομών
• Σχεδιασμός εγκαταστάσεων και αποθήκευσης LNG για τον ανεφοδιασμό πλοίων
• Η διερεύνηση της χρήσης LNG για σκάφη εξυπηρέτησης πλοίων (technical – nautical services) και χερσαίων λιμενικών υπηρεσιών.
• Χρήση υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ-LNG) ως καύσιμου για τα πλοία και ανάπτυξη υποδομών ανεφοδιασμού ΥΦΑ καυσίμου
• Χρήση εξελιγμένων ή νέων τεχνολογιών για τη διαχείριση της κίνησης των πλοίων και διασύνδεσή τους με υφιστάμενα λιμενικά πληροφοριακά συστήματα (π.χ. MIS)
• Χρήση πληροφοριακών συστημάτων Λιμενικής Κοινότητας (PCSs) για την αποτελεσματική πληροφόρηση και επικοινωνία των λιμενικών φορέων για την ολοκλήρωση των διαδικασιών από ένα σημείο πρόσβασης (maritime single window)
• Αυτοματοποίηση λιμενικών λειτουργιών και χρήση τεχνολογιών εντοπισμού και αναγνώρισης (π.χ. RFID, RTLS) και ενσωμάτωση αυτών στα λιμενικά πληροφοριακά συστήματα.
• Τεχνολογίες βελτιστοποίησης της ενεργειακής κατανάλωσης στις λιμενικές διαδικασίες
• Μετασκευές πλοίων και έλεγχος εκπομπών πλοίων. Ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων μείωσης εκπομπών από τα πλοία.
3. Χρήση νέων τεχνολογιών στις Χερσαίες (οδικές) εμπορευματικές μεταφορές
Χρήση εξελιγμένων τεχνολογικών εργαλείων για την παρακολούθηση φορτηγών οχημάτων και των χαρακτηριστικών της κίνησής τους καθώς και των σχετικών οικονομικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Χρήση αυτών στην ανάπτυξη εφαρμογών / αλγορίθμων για την:
• Βέλτιστη δρομολόγηση και χρονοπρογραμματισμό των προσφερόμενων εμπορευματικών μεταφορικών υπηρεσιών
• Βέλτιστη διαχείριση στόλου και διαθέσιμων πόρων (asset management)
• Υποστήριξη συνεργειών μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων
• Παροχή υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας
4. Χρήση νέων τεχνολογιών στις αεροπορικές μεταφορές
• Ανάπτυξη αεροπορικών υποδομών ώστε να αυξηθεί η χωρητικότητα του αερομεταφορικού χώρου, να μειωθεί ο χρόνος παραμονής των αεροσκαφών στο έδαφος και να παρέχονται υψηλού επιπέδου υπηρεσίες προκειμένου να προσελκυστούν μεγάλες αεροπορικές εταιρείες καθώς και low cost και charter εταιρείες και να αναπτυχθούν περαιτέρω οι εμπορευματικές μεταφορές (CARGO).
• Εισαγωγή νέων τεχνολογιών που αποσκοπούν στη βελτίωση (α) της διαχείρισης του εναέριου χώρου, (β) της διαχείρισης και των ελέγχων ασφαλείας των επιβατών και των αποσκευών καθώς και (γ) της πληροφόρησης των επιβατών.
5. Ευφυείς υποδομές και συστήματα μεταφορών
• Ευφυείς οδικές υποδομές: Η χρήση των μικρο/νανο τεχνολογιών για την αύξηση της οδικής ασφάλειας έχει ιδιαίτερα αναπτυχθεί την τελευταία 10ετία τόσο λόγω περιορισμένου κόστους, όσο και λόγω μείωσης κατανάλωσης ενέργειας. Πρόκειται για εφαρμογές μικρο-νανο-συστημάτων ενσωματωμένων (embedded) στις κατασκευές οδικών στοιχείων π.χ. σημάνσεων και διαγραμμίσεων που στοχεύουν στην επικοινωνία με τους οδηγούς, την ανάπτυξη άλλων παραμέτρων ασφάλειας, κλπ., στα πλαίσια της ανάπτυξης “ευφυών οδικών υποδομών”.
• Ανάπτυξη & εφαρμογή ολοκληρωμένων αρχιτεκτονικών Ευφυών συστημάτων μεταφορών σε αστικό και εθνικό επίπεδο:
• Αξιολόγηση νέων τεχνολογιών και καινοτόμων λύσεων στο τομέα των μεταφορών στην Ελλάδα: Η ωρίμανση precompetitive τεχνολογικών λύσεων και καινοτόμων πρακτικών στο τομέα της διαχείρισης ευφυών μεταφορικών συστημάτων απαιτεί την αξιολόγησή τους σε πραγματικές ή προσομοιωμένες συνθήκες. Επειδή η αξιολόγηση σε πραγματικές συνθήκες είναι κοστοβόρα και σε πολλές περιπτώσεις ανέφικτη, χρειάζεται η δημιουργία των λεγόμενων test beds (πλατφόρμες δοκιμών με προσομοίωση) που επιτρέπουν τον έλεγχο και βελτίωση των λύσεων, την ωρίμανση τελικών προϊόντων και την διευκόλυνση της εφαρμογής τους. Οι υποδομές αυτές μπορούν να κάνουν χρήση υφιστάμενων ερευνητικών υποδομών, δεδομένων και τεχνογνωσίας των ερευνητών αλλά επίσης υποδομών και δεδομένων των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων διαμορφώνοντας virtual labs, open labs συνεργασίας για την αξιολόγηση και τη προώθηση της εφαρμογής καινοτόμων λύσεων αλλά και την εκπαίδευση σε νέες τεχνολογίες και καινοτόμες «ευφυείς» λύσεις στις μεταφορές.
6. Αειφόρες αστικές μεταφορές και βιώσιμη κινητικότητα
• Συστήματα μεταφορών και βιώσιμης κινητικότητας «έξυπνων πόλεων»: Η έρευνα και τεχνολογία μπορεί να συνεισφέρει:
o στην ανάπτυξη ολοκληρωμένων προσωποποιημένων και ηλεκτρονικών υπηρεσιών για την προώθηση της χρήσης περιβαλλοντικά φιλικών μέσων μεταφοράς, από τους χρήστες για αειφόρες μετακινήσεις
o στην εφαρμογή καινοτόμων διαλειτουργικών λύσεων για την απρόσκοπτη πρόσβαση σε πολλαπλές υπηρεσίες μεταφορών (one stop shop for seamless intermodality)
o στην ανάπτυξη συστημάτων ενημέρωσης μετακινούμενων σε πραγματικό χρόνο, συστημάτων διαχείρισης στάθμευσης, συστημάτων integrated ticketing , και συνεργατικών συστημάτων κινητικότητας
o στην ανάπτυξη και εφαρμογή τεχνικών ανάλυσης μεγάλου όγκου δεδομένων για κινητικότητα και μεταφορές (big data analytics for mobility & transport)
o στην ανάπτυξη και εφαρμογή sensors για mobility management χαμηλού κόστους και μεγάλης αποτελεσματικότητας και
o στην ανάπτυξη μοντέλων προσομοίωσης και μελέτης της δομής και λειτουργίας των αστικών δικτύων για την υλοποίησή συστημάτων και υποδομών έξυπνης κινητικότητας.
• Δημιουργία μητροπολιτικών κέντρων διαχείρισης εμπορευματικών μεταφορών σε αστικό επίπεδο: Οι αστικές εμπορευματικές μεταφορές (city logistics) είναι βασικός παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης των πόλεων και ένας από τους κύριους «ρυπαίνοντες» το αστικό περιβάλλον. Απαιτούνται καινοτόμες λύσεις και τεχνικές, νέα μοντέλα διακυβέρνησης μεταξύ των εμπλεκόμενων ιδιωτικών και των δημόσιων φορέων ώστε να επιτευχθεί αφενός η στήριξη των οικονομικών δραστηριοτήτων στις πόλεις και συγχρόνως η μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τις οδικές εμπορευματικές μεταφορές στο αστικό δίκτυο. Η έρευνα και η τεχνολογία έχουν σημαντικό ρόλο στην επίτευξη της ισορροπίας. Απαιτείται κατ’αρχήν η εκπόνηση μητροπολιτικών σχεδίων βιώσιμων αστικών εμπορευματικών μεταφορών με μεθοδολογικά εργαλεία και δεδομένα που πρέπει να οριστούν για την εκπόνησή τους.

Τουρισμός
Προκλήσεις για την έρευνα και καινοτομία στον τομέα του τουρισμού
Τα τελευταία χρόνια και ιδίως μετά το ξέσπασμα της κρίσης, έχει αναπτυχθεί ένας γόνιμος διάλογος – τόσο σε εθνικό, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο – βασισμένος σε μελέτες, δημόσια fora και διαβουλεύσεις – που στοχεύει στον επαναπροσδιορισμό της στρατηγικής για τον τουρισμό και την ανάδειξή του σε ατμομηχανή για την έξοδο της χώρας από την κρίση. Ο ευρύτερος τομέας του τουρισμού προκρίνεται ως πρώτη προτεραιότητα της χώρας για την εστίαση επενδύσεων, με τις μεγαλύτερες προοπτικές ανάπτυξης και δημιουργίας βιώσιμων θέσεων εργασίας, πυροδοτώντας την ανάπτυξη σε όλους τους κλάδους της οικονομίας.
H ανάδειξη των προκλήσεων και προτεραιοτήτων της Έρευνας και Καινοτομίας για τον τομέα Τουρισμού – που αναφέρονται στη συνέχεια – συνδέεται με την ανάγκη διαμόρφωσης ενός νέου μοντέλου ανάπτυξης του κλάδου, με έμφαση στην ποιότητα, με συστηματική εξωστρέφεια, επίτευξη οικονομιών κλίμακος, τεχνογνωσία και ανταγωνιστικότητα σε διεθνές επίπεδο.
Η προτεραιοποίηση του Τουρισμού από όλες τις περιφέρειες στο πλαίσιο των περιφερειακών RIS3, με παράλληλο εντοπισμό ενός πολύμορφου συνδυασμού διασυνδέσεών του με τους φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους τους, αλλά και τα τοπικά οικοσυστήματα γνώσης και καινοτομίας, αναδεικνύει την ανάγκη κομβικών παρεμβάσεων σε εθνικό επίπεδο, ώστε να συνδεθούν, να ενισχυθούν και να ολοκληρωθούν οι επιμέρους περιφερειακές προσεγγίσεις με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο.
Ιδιαίτερα, η ύπαρξη περιφερειών με ισχυρό δυναμικό στον τουρισμό και πολύ χαμηλό δυναμικό στο πεδίο της καινοτομίας, αποτελεί πρόκληση για την υιοθέτηση μίγματος πολιτικών διάχυσης και μιμητισμού, με πολλαπλασιαστικά οφέλη σε όλες τις περιφέρειες.
Η ΓΓΕΤ, μέσω διαβούλευσης με τους εκπροσώπους της τουριστικής βιομηχανίας, των αρμόδιων φορέων της Πολιτείας και του ερευνητικού οικοσυστήματος, από τον Φεβρουάριο 2014, αναζήτησε εστίες ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος στον τομέα Τουρισμού, με στόχο να τις αναδείξει ως κομβικούς πυλώνες για την μεταστροφή του μοντέλου ανάπτυξης του τομέα και εν συνεχεία, να προτείνει υποστηρικτικές προτεραιότητες μέσω της Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης & Καινοτομίας.
Σε αντιδιαστολή με αποσπασματικές παρεμβάσεις στο παρελθόν, αναδεικνύεται η ανάγκη για ένα συντονισμό παρεμβάσεων Ε&Κ, με κύριο στοίχημα την ενδυνάμωση, διεύρυνση και «ευφυή διασύνδεση» των παραδοσιακών κρίκων στις αλυσίδες αξίας του τουρισμού, συμβάλλοντας σε ένα νέο μοντέλο ανταγωνιστικού, βιώσιμου και κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνου τουρισμού με κέντρο την εμπειρία. Η τουριστική εμπειρία, ως το κύριο τουριστικό προϊόν, αποτελεί ένα σύνολο αλληλοσυμπληρούμενων υπηρεσιών, στο επίκεντρο των οποίων βρίσκεται η καλλιέργεια ενός ή περισσότερων «μύθων». Οι υπηρεσίες αυτές, περιλαμβάνουν όλο τον κύκλο της ταξιδιωτικής εμπειρίας: την επιλογή και σχεδιασμό του ταξιδιού, τη διαμονή, τη μετακίνηση, τη διατροφή, τη διασκέδαση, την πολιτιστική εμπειρία, την αλληλεπίδραση με τον τοπικό πληθυσμό και τις επιχειρήσεις, την κατανάλωση, την επιστροφή και μετάδοση των εμπειριών στον κοινωνικό περίγυρο. Δεδομένου ότι οι σχετικές με την τουριστική εμπειρία υπηρεσίες δεν αποθηκεύονται, η παραγωγή και η κατανάλωσή τους είναι συνήθως ταυτόχρονη, λαμβάνοντας χώρα σε συγκεκριμένο τόπο – τον τουριστικό προορισμό.
Η ουσιαστική πρόκληση, λοιπόν, είναι η αναβάθμιση του συμπλέγματος «τουριστικής εμπειρίας» – «τουριστικού προορισμού», και η βελτίωση, καλύτερος συντονισμός και αλληλοσυνεργασία όλων των τουριστικών εταίρων και πόρων που βρίσκονται και συνθέτουν τον τουριστικό προορισμό, με έναν ισορροπημένο τρόπο και με συνεχή παρακολούθηση των αναγκών μιας διαρκώς μεταβαλλόμενης αγοράς.
Η σημαντική ιδιαιτερότητα του Τουρισμού η οποία αποτελεί και πρόκληση για την άσκηση πολιτικής Ε.ΤΑ.Κ, είναι το γεγονός ότι ο κλάδος αποτελεί χρήστη τεχνολογιών και γνώσεων οι οποίες παράγονται σε άλλους κλάδους όπως π.χ. οι ΤΠΕ και απλώς μεταφέρονται σε αυτόν. Ο κλάδος είναι πιο ενεργός στην ανάπτυξη μη τεχνολογικών καινοτομιών όπως ο σχεδιασμός νέων μορφών τουρισμού και υπηρεσιών, αν και τις περισσότερες φορές οι επιχειρήσεις του κλάδου δρουν αυθόρμητα και διαισθητικά ή αντιγράφουν τους ανταγωνιστές. Ως αποτέλεσμα, όπως προέκυψε και από τη διαδικασία διαβούλευσης, ο κλάδος δεν διαθέτει ακόμα την απαιτούμενη διορατικότητα για να αναγνωρίσει τις δυνατότητες που προσφέρονται από την αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων που οδηγούν σε νέες τεχνολογικές λύσεις και επιχειρηματικά μοντέλα. Ως εκ τούτου, κρίνεται αναγκαία η διαμόρφωση διαδικασιών επιχειρηματικής ανακάλυψης που θα επιτρέψουν στις επιχειρήσεις του κλάδου να αναγνωρίσουν σημαντικές ευκαιρίες ανάπτυξης καινοτομιών μέσα από τη διεύρυνση της αλυσίδας αξίας του τουρισμού σε εφαπτόμενους κλάδους όπως οι ΤΠΕ, η αγροδιατροφή, οι μεταφορές και η περιβαλλοντική βιομηχανία, έτσι ώστε να ενισχυθούν οι πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις του τουρισμού στην Ελληνική οικονομία και να ενισχυθεί η ανταγωνιστική βιωσιμότητα του τουριστικού τομέα και προϊόντος.

Σχήμα 9: Το οικοσύστημα του τουρισμού υπό το πρίσμα της έξυπνης εξειδίκευσης

^[4]

Απαιτείται, συνεπώς, μια άλλη οπτική για την ανάδειξη των στοιχείων εκείνων που αναβαθμίζουν το περιεχόμενο της καινοτομίας στο σύμπλεγμα της εμπειρίας και του προορισμού, η οποία ενθαρρύνει τη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος ανοιχτής καινοτομίας, με ενίσχυση των κατάλληλων διασυνδέσεων των επιχειρήσεων με καινοτόμους προμηθευτές, AEI και Ερευνητικά Κέντρα, ώστε να δημιουργηθεί μια δυναμική έλξης της ζήτησης για καινοτομία. Το περιβάλλον αυτό (βλ. Σχήμα 9 ):
– διευκολύνει τη διαρκή παρατήρηση και ανίχνευση ευκαιριών, διακρίνει και ενισχύει τις συνέργειες με άλλους τομείς,
– ενθαρρύνει τον πειραματισμό, ενεργοποιεί τις διασυνδέσεις μεταξύ των κρίκων των συνεργαζόμενων αλυσίδων αξίας, διευκολύνει τη μεταφορά εμπειρίας και αναβαθμίζει τις απαιτήσεις ενθαρρύνοντας με τον τρόπο αυτό την καινοτομικότητα κατά μήκος της αλυσίδας αξίας,
– επιτρέπει την αλληλεπίδραση του κλάδου με τις άλλες Πλατφόρμες Καινοτομίας της ΓΓΕΤ
Στρατηγικοί άξονες για την Έρευνα & Καινοτομία
Τα συμπεράσματα της Πλατφόρμας Τουρισμού της ΓΓΕΤ καθώς και οι αντίστοιχες διεργασίες στις Περιφέρειες, ανέδειξαν την ανάγκη έμφασης σε διατομεακές συνέργειες, εντοπίζοντας κρίσιμες – για τον τομέα τουρισμού – προτεραιότητες των λοιπών Πλατφορμών Καινοτομίας της ΓΓΕΤ, καθώς και στην διάκριση εθνικής / περιφερειακής διάστασης της στρατηγικής, ειδικότερα στην αντιμετώπιση των ειδικών μορφών τουρισμού (πέραν της αναβάθμισης του μαζικού τουρισμού), λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαιτερότητα του περιφερειακού ανάγλυφου της χώρας και τις προτεραιότητες που τίθενται από τις Περιφέρειες για την ανάδειξη και αξιοποίηση των συγκριτικών τους πλεονεκτημάτων.
Ειδικότερα, αναδεικνύουν την ανάγκη να δοθεί έμφαση σε συνέργειες του Τουρισμού με τομείς όπου η χώρα διαθέτει ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, ώστε να διαμορφωθεί ένα βιώσιμο και παραγωγικό μοντέλο με επίκεντρο τον τουρισμό εμπειρίας και την προώθηση ειδικών μορφών τουρισμού. Συγκεκριμένα, αναδεικνύονται τα συμπλέγματα:
• τουρισμού – πολιτισμού,
• τουρισμού – αγροδιατροφής
• τουρισμού – περιβάλλοντος, δεδομένου ότι η διατήρηση και προστασία του περιβάλλοντος είναι αλληλένδετη με την βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού.
Οι ραγδαίες αλλαγές που συντελούνται στον τομέα των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) και ο τρόπος με τον οποίο ενσωματώνονται στις λειτουργίες του Τουρισμού, έχουν τη δυνατότητα να επιφέρουν σημαντικές αλλαγές τόσο στην παραγωγικότητα του τομέα, όσο και στον εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών τουρισμού, εμπλουτίζοντας έτσι την προσφερόμενη εμπειρία.
Παράλληλα, αναπτύσσονται μη τεχνολογικές καινοτομίες οι οποίες σχετίζονται τόσο με την ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων, τα οποία πολλές φορές διαρρηγνύουν τα συμβατικά όρια των κλάδων, όσο και με αλλαγές στη μορφή και στο περιεχόμενο των προσφερόμενων υπηρεσιών.
Επομένως, αποτελεί πρόκληση για την πολιτική έρευνας και καινοτομίας, η αξιοποίηση του τριγώνου της γνώσης (έρευνα, καινοτομία, εκπαίδευση) για την ανάπτυξη καινοτομιών που ενσωματώνουν νέες γνώσεις και τεχνολογικές εξελίξεις στα κομβικά συμπλέγματα του τουρισμού με τον πολιτισμό, την αγροδιατροφή και το περιβάλλον, με στόχο την ανόρθωση της ανταγωνιστικότητας της εγχώριας τουριστικής βιομηχανίας, τονώνοντας παράλληλα την πολυμορφία της και συμβάλλοντας στην περιφερειακή ανάπτυξη.
Επιγραμματικά, έχοντας ως αφετηρία το βασικό στόχο της εθνικής στρατηγικής – δηλαδή την διαμόρφωση ενός νέου μοντέλου βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης με την τοποθέτηση της Ελλάδας ως προορισμό υψηλής ποιότητας- η στρατηγική για τη έρευνα και την καινοτομία στον τομέα τουρισμού διαμορφώνεται σε τρεις άξονες (με παρεμβάσεις σε εθνικό επίπεδο, συμπληρωματικά με τις περιφερειακές παρεμβάσεις που θα καθοριστούν από τα περιφερειακά RIS3):
• Διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος – με κεντρικό πυλώνα την ανάπτυξη του τουρισμού εμπειρίας – με στόχο την ενίσχυση της καινοτόμου επιχειρηματικότητας και την διεύρυνση αλυσίδων αξίας που συνδέονται κυρίως με τα συμπλέγματα του τουρισμού με τον πολιτισμό, την αγροδιατροφή και το περιβάλλον, όπου η Ελλάδα έχει συγκριτικό πλεονέκτημα.
Η ΕΤΑΚ θα συμβάλλει με παρεμβάσεις που θα αναδείξουν τη διαφοροποίηση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος, συμβάλλοντας στην ποιοτική αναβάθμισή του, με παράλληλη αύξηση της παραγωγικότητας και της ποιότητας (φυσικού κεφαλαίου και εργαζομένων), με διεύρυνση της αλυσίδας αξίας του τουρισμού σε καινοτόμους, βιώσιμους και εξωστρεφείς κλάδους δραστηριότητας. Με δεδομένο τον εντοπισμό προτεραιοτήτων σε ειδικές μορφές τουρισμού ανά περιφέρεια, βάσει των ανταγωνιστικών τους πλεονεκτημάτων, η έμφαση θα δοθεί, σε εθνικό επίπεδο, στην ανάπτυξη και διάχυση της γνώσης, των ικανοτήτων και των εργαλείων που θα εξυπηρετήσουν το σύνολο των περιφερειών, συμπληρωματικά προς τις περιφερειακές παρεμβάσεις
• Αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της ποιότητας των υπηρεσιών Τουρισμού, με την αξιοποίηση των ΤΠΕ. Μέσω των ΤΠΕ, υποστηρίζεται ο εμπλουτισμός της ίδιας της τουριστικής εμπειρίας και αναδεικνύονται οι τουριστικοί πόροι. O Τουρισμός προσφέρεται για μια ολιστική προσέγγιση παρεμβάσεων από τον χώρο των ΤΠΕ (αποτελώντας ένα “living lab” για την ανάπτυξη καινοτόμων υπηρεσιών και προϊόντων). Επίσης με την επιτάχυνση της διείσδυσης καινοτομιών βασισμένων στις ΤΠΕ ενισχύεται η προσαρμογή των υπηρεσιών του Τουρισμού στις σύγχρονες ανάγκες και τάσεις (π.χ. προσωποποιημένο marketing, νέα εργαλεία πρόσβασης στο προϊόν, ιδιαίτερα από τη νέα γενιά τουριστών) και διασφαλίζονται υψηλά επίπεδα ποιότητας και ανταγωνιστικότητας, με σημαντική δυνατότητα διαφοροποίησης στις παρεχόμενες υπηρεσίες.
Ως εκ τούτου, η συστηματική αξιοποίηση και ενίσχυση της τεχνολογικής καινοτομίας στις ΤΠΕ αποτελεί στρατηγική επιλογή και στοίχημα για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και την ανάδειξη της ποιότητας υπηρεσιών του ελληνικού τουρισμού.
• Διερεύνηση προοπτικών επέκτασης σε νέες αγορές και εξασφάλιση βιώσιμων συνθηκών για την ανάπτυξη των τουριστικών πόρων της χώρας. Δεδομένων των ευμετάβλητων συνθηκών στο διεθνές επίπεδο, που επηρεάζουν τον ευάλωτο αλλά και δυναμικό τομέα του τουρισμού, είναι σκόπιμη η συμβολή καινοτόμων μεθόδων και η αξιοποίηση ερευνητικών δράσεων και δικτύων – σε ευρωπαϊκό και διεθνές πλαίσιο – αφενός για την κατανόηση τάσεων, αναγκών και κινδύνων, και αφετέρου για τον εντοπισμό κύριων δυνητικών αγορών και μεθόδων με τις οποίες το ελληνικό τουριστικό προϊόν μπορεί να τοποθετηθεί στις διεθνείς αγορές.
Επίσης, είναι κρίσιμο, για την βιωσιμότητα του τουριστικού μοντέλου που επιδιώκεται να εδραιωθεί, να υπάρχει συνεχής παρακολούθηση και μελέτη της αμφίδρομης σχέσης της τουριστικής δραστηριότητας και των παραγόντων βιωσιμότητας των πολιτιστικών και φυσικών πόρων της χώρας. Δεδομένου ότι ο Τουρισμός διεισδύει στο ευρύτερο περιβάλλον ανάπτυξης της χώρας, τόσο σε εθνικό, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο και συνδέεται με όλους τους οικονομικούς κλάδους, είναι κρίσιμη η συμβολή της έρευνας και καινοτομίας σε τομείς όπως η εκτίμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στον κλάδο τουρισμού, θέματα ενεργειακής επάρκειας και προσβασιμότητας τουριστικών προορισμών (όπου παρατηρείται μεγάλη εποχικότητα), θέματα ασφάλειας / ενημέρωση πολιτών με βάση συστήματα διαχείρισης φυσικών καταστροφών, αποτίμηση περιβαλλοντικών παρεμβάσεων των τουριστικών υποδομών, ανίχνευση αναγκών σε νέες ειδικότητες / μίγματος απασχόλησης για την εξυπηρέτηση ειδικών μορφών τουρισμού και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων των αντίστοιχων παρεμβάσεων σε εθνικό επίπεδο, αλλά και στις τοπικές κοινωνίες.
Προτεραιότητες έρευνας και καινοτομίας στον τομέα του τουρισμού
Οι παραπάνω στρατηγικοί άξονες εξειδικεύονται σε προτεραιότητες, ως ακολούθως:
1. Διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος, με κεντρικό πυλώνα την ανάπτυξη του τουρισμού εμπειρίας
1.1. Ανάπτυξη νέας γνώσης και ενίσχυση ικανοτήτων σε θέματα τουρισμού
• Ενίσχυση της διεπιστημονικής έρευνας με στόχο την διεύρυνση της γνωσιακής βάσης για την ενίσχυση των συμπλεγμάτων τουρισμού – πολιτισμού / τουρισμού – αγροδιατροφής και τουρισμού – περιβάλλοντος.
Στόχος η ανάδειξη της συμβολής καινοτόμων χαρακτηριστικών των συγκεκριμένων συμπλεγμάτων στη διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος
• Ενίσχυση της διεπιστημονικής γνώσης, μέσω εστιασμένων δραστηριοτήτων έρευνας, για την ανάδειξη της συμβολής κομβικών τεχνολογιών στα παραπάνω συμπλέγματα σε συνεργασία με άλλους τομείς προτεραιότητας (π.χ. αγροδιατροφή, περιβάλλον, ΤΠΕ). Ενδεικτικά και μόνο αναφέρονται:
o παραγωγή νέας γνώσης και τεχνολογιών για την παραγωγή τροφίμων που μπορούν να μετασχηματίσουν το τοπίο διατροφής / γαστρονομίας, συμβάλλοντας στην εξέλιξη του τουρισμού,
o έρευνα και προστασία βιοποικιλότητας και συμβολή της στον θαλάσσιο τουρισμό
o περιβάλλοντα διάχυτης νοημοσύνης για εξατομίκευση υπηρεσιών στον τομέα τουρισμού – πολιτισμού
• Ενίσχυση της διεπιστημονικής έρευνας με στόχο την διεύρυνση της γνωσιακής βάσης για την ενίσχυση των ειδικών μορφών τουρισμού
• Ενίσχυση της έρευνας σε επιλεγμένες επιστημονικές περιοχές (π.χ. ανθρωπιστικές επιστήμες, κλασσικές σπουδές, λογοτεχνία, κλασσικές τέχνες, ιστορία), με στόχο την συμβολή τους στον πολιτιστικό τουρισμό (π.χ. δημιουργία περιεχομένου).

1.2. Ανάδειξη νέων υπηρεσιών και δραστηριοτήτων τουριστικής εμπειρίας και διεύρυνση της αλυσίδας αξίας του τουρισμού
• Ενίσχυση καινοτόμων μεθόδων και προώθηση συνεργατικού σχεδιασμού νέων μορφών Τουρισμού και περιεχομένου εμπειρίας, όπως τα living labs. Μεταφορά της τεχνογνωσίας σχεδιασμού σε περιφερειακό επίπεδο.
• Έρευνα για το σχεδιασμό νέων ειδικών μορφών Τουρισμού σε συνδυασμό με έρευνες για την ανάπτυξη ήπιων δραστηριοτήτων τουρισμού και αναψυχής όπως ο αγροτουρισμός και ο οικοτουρισμός σε περιοχές Natura (π.χ. Πράσινες εφαρμογές σε τουριστικές ΜΜΕ για μείωση οικολογικού αποτυπώματος λαμβάνοντας υπόψιν τις αρχές του green innovation / eco-innovation)
• Ενίσχυση καινοτομίας για την προσαρμογή και εφαρμογή βιώσιμων τρόπων μετακίνησης, με στόχο βελτίωση της προσβασιμότητας σε τουριστικές περιοχές και τουριστικές υποδομές για την εξυπηρέτηση ειδικών μορφών τουρισμού (π.χ. city-breaks, θαλάσσιος τουρισμός, ιαματικός / ιατρικός τουρισμός) με αξιοποίηση τεχνολογικής καινοτομίας που απορρέει από τις “smart, green and integrated transport technologies” (βλ. αναφορά στη Πλατφόρμα ΤΠΕ)
• Ανάδειξη της καινοτομίας στην διασύνδεση της τουριστικής εμπειρίας με τον πολιτισμό, με ενίσχυση συναφών δραστηριοτήτων όπως, π.χ. η συντήρηση πολιτισμικού αποθέματος (μνημεία, εικονογραφία κλπ.), και η δημιουργική βιομηχανία. Ανάπτυξη καινοτόμων πρακτικών για την διασύνδεση της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας με την τουριστική εμπειρία. Ενσωμάτωση της ανάδειξης της αρχαίας ελληνικής σκέψης στις επισκέψεις αρχαιολογικών χώρων.
• Ανάπτυξη, ανάδειξη και διάχυση καινοτομιών για τη διασύνδεση του τουριστικού προϊόντος με τις θαλάσσιες μεταφορές, τα θαλάσσια οικοσυστήματα, τις υπηρεσίες διάσωσης σκαφών – καθώς και τεχνολογιών που συνδέονται με τις ευφυείς πόλεις (smart cities) για την ενίσχυση του τουρισμού πόλεων (διασύνδεση προτεραιότητες πλατφορμών ΤΠΕ, Ενέργειας και Περιβάλλοντος)
• Ενίσχυση της καινοτομίας στην ανάδειξη της τουριστικής εμπειρίας, με διασύνδεση της ιστορικής τεκμηρίωσης με τα συμπλέγματα τουρισμού – πολιτισμού / τουρισμού – περιβάλλοντος και τουρισμού αγροδιατροφής.
• Ενίσχυση καινοτόμων μεθόδων και πρακτικών για την διασύνδεση της Αρχαιολογικής Έρευνας με τον πολιτιστικό τουρισμό (σύνδεση με επισκέψιμες ανασκαφές ως τύπο πολιτιστικού τουρισμού)
• Ενίσχυση καινοτόμων πρακτικών για την διασύνδεση της τουριστικής βιομηχανίας με την εκπαίδευση και την κατάρτιση του αντίστοιχου ανθρώπινου δυναμικού για την υποστήριξη των παραπάνω, διευρυμένων αλυσίδων αξίας.

2. Αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της ποιότητας των υπηρεσιών τουρισμού, με την αξιοποίηση των ΤΠΕ
2.1. Ανάπτυξη εφαρμογών ΤΠΕ για τον εμπλουτισμό της εμπειρίας / ανάδειξη των τουριστικών πόρων
• Ενίσχυση τεχνολογικής καινοτομίας στην μουσειακή απεικόνιση, τεχνικές αφήγησης (π.χ. story telling), σοβαρών παιχνιδιών για την υποστήριξη της καινοτόμας παρουσίασης εκθεμάτων / γεγονότων σε χώρους πολιτισμού
• Ενίσχυση της ενσωμάτωσης τεχνολογιών επαυξημένης πραγματικότητας / εφαρμογών διάχυτης νοημοσύνης, στον πολιτιστικό τουρισμό καθώς και σε προϊόντα εμπειρίας (π.χ. ιστιοπλοϊκή περιήγηση, κατάδυση) των ειδικών μορφών τουρισμού
• Ενίσχυση τεχνολογίας Gamification για εξατομικευμένες ξεναγήσεις, εκπαίδευση, μάρκετινγκ και συμμετοχή του επισκέπτη στην αλυσίδα της τουριστικής εμπειρίας
• Ανάπτυξη καινοτομιών (π.χ. SOLOMO applications) για προσωποποιημένες υπηρεσίες (π.χ. πολιτιστικές διαδρομές / οικοτουρισμός / αειφόρος ιστιοπλοϊκή περιήγηση) οι οποίες εξατομικεύουν τις προτάσεις τουριστικού ενδιαφέροντος, τόσο ανάλογα με το προφίλ του επισκέπτη όσο και με το χώρο και χρόνο – Ενίσχυση καινοτομίας για τη διασύνδεση πολιτιστικού περιεχομένου με τουριστική και γεωγραφική πληροφορία
• Αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων στο τομέα των ΤΠΕ και ενίσχυση καινοτομίας για την ανάπτυξη χρηστο-κεντρικού (user-centric) περιβάλλοντος, για την καλύτερη αξιοποίηση του συσχετισμού της ψηφιακής πολιτιστικής κληρονομιάς και του πολιτιστικού τουρισμού
• Ενίσχυση της καινοτομίας στην δημιουργία Mash ups (με αξιοποίηση ψηφιακού υλικού που υπάρχει σε πολυάριθμα portals, συνθέτοντας την πληροφορία για την δημιουργία νέων υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας)
• Ενίσχυση καινοτόμων εφαρμογών για την ανάδειξη νέων υπηρεσιών τουριστικού περιεχομένου (π.χ. διασύνδεση τουριστικών προορισμών με στοιχεία ιστορικής τεκμηρίωσης, χρήση εφαρμογών σύγχρονων γλωσσικών εργαλείων κλπ.)
• Mobile apps – portal innovations ενδεικτικά αναφέρονται:
o Ενίσχυση καινοτομίας για την εμφάνιση ψηφιακών χαρτών και τεχνικών εικονικής πραγματικότητας επιτυγχάνοντας τρισδιάστατες απεικονίσεις και ξεναγήσεις σε προορισμούς και μνημεία, εξατομικευμένη παρουσίαση του τουριστικού προορισμού
o Ενίσχυση καινοτομίας για την χρήση γεωχωρικών δεδομένων & location based services για τον διαμοιρασμό περιεχομένου ανάλογα με την τοποθεσία του χρήστη Eνίσχυση ψηφιακών υπηρεσιών και εφαρμογών προβολής της πολιτιστικής κληρονομιάς, συστημάτων πλοήγησης / σχεδιασμού μεταφορών με χρήση πολλαπλών μέσων / διαχείρισης δρομολογίων σε τουριστικές περιοχές κλπ.)
o Ενίσχυση καινοτομίας σε portals ειδικών μορφών τουρισμού / θεματικού τουρισμού με στοχευμένα recommendation systems
• Ενίσχυση καινοτομίας για ανάπτυξη εφαρμογών που αξιοποιούν ανοικτά δεδομένα (Open data) για την παροχή υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας σε σχέση με τους τουριστικούς προορισμούς (π.χ. χρήση ανοικτών δημόσιων δεδομένων για την ενημέρωση επικινδυνότητας δρόμων / περιοχών / ιδιαίτερων καιρικών συνθηκών / γειτνίαση με χώρους εκδηλώσεων κλπ.)
• Ενίσχυση της καινοτομίας σε εργαλεία & μεθοδολογίες για το σχεδιασμό και υλοποίηση εκπαιδευτικών διαδραστικών εφαρμογών για χώρους πολιτισμού, με στόχο την μείωση του κόστους ανάπτυξης και με ανάδειξη μεθόδων επαναχρησιμοποίησης του περιεχομένου
2.2. Αξιοποίηση της καινοτομίας στις ΤΠΕ για την αύξηση της παραγωγικότητας στον τουρισμό
• Ενίσχυση καινοτομίας για την ανάπτυξη εργαλείων και υπηρεσιών ΤΠΕ για την βελτίωση της παραγωγικότητας και της ποιότητας τουριστικών υπηρεσιών, όπως τα συστήματα διαχείρισης τουριστικών προορισμών με αξιοποίηση τεχνολογικών εφαρμογών για τη διαχείριση και μέτρηση της βιώσιμης ανάπτυξης τουριστικών προορισμών
• Ενίσχυση καινοτομίας σε SoLoMo εφαρμογές για την ενίσχυση προσωποποιημένου marketing για τον τουρισμό
• Ενίσχυση έρευνας και καινοτομίας για την χρήση big data analytics σε υπηρεσίες προσωποποιημένου μάρκετιγκ και targeted distribution, και η επακόλουθη προώθηση καινοτόμων συστημάτων εξατομικευμένων πληροφοριών και υπηρεσιών για τη διαχείριση πελατών / τουριστών
• Ενίσχυση καινοτομίας σε πληροφοριακά συστήματα συνεργασίας ανάμεσα στους εμπλεκόμενους φορείς, έτσι ώστε να παρέχονται εστιασμένες τουριστικές υπηρεσίες ως προς τις δραστηριότητες, την ξενάγηση, την εστίαση και τη φιλοξενία
• Ενίσχυση καινοτομίας για την εφαρμογή διαλειτουργικότητας μεταξύ διαφορετικών πλατφορμών B2B και την υποστήριξη των ΜΜΕ στον ευρύτερο τουριστικό κλάδο (περιλαμβάνοντας αεροπορικές εταιρείες, ξενοδοχεία, εστιατόρια, αλλά ταυτόχρονα φεστιβάλ, αθλητικές και άλλες εκδηλώσεις, hobbies, etc.)
• Ανάπτυξη ψηφιακών υπηρεσιών πληροφόρησης για την βελτίωση της προσβασιμότητας σε τουριστικές υπηρεσίες / προϊόντα για τουρίστες – άτομα με ειδικές ανάγκες, κινητικά κ.α. προβλήματα
• Ενίσχυση καινοτομίας σε ψηφιακά εργαλεία που θα αναπτυχθούν για την παρακολούθηση και αποτίμηση δεικτών επισκεψιμότητας για τον καλύτερο σχεδιασμό ενός βιώσιμου τουρισμού
3. Διερεύνηση προοπτικών επέκτασης σε νέες αγορές και εξασφάλιση βιώσιμων συνθηκών για την ανάπτυξη των τουριστικών πόρων της χώρας
• Ενίσχυση της συνεργατικής έρευνας (ΑΕΙ, ΕΚ) για την οικονομία του τουρισμού (εξέταση θεμάτων τουριστικής ζήτησης και προσφοράς μέσα και από τη λεπτομερή παράθεση και ανάλυση σχετικών στατιστικών στοιχείων, ανάλυση διεθνών τάσεων, νέων προϊόντων, επιχειρηματικών μοντέλων)
• Ενίσχυση της συνεργατικής έρευνας για την μελέτη & αξιολόγηση κινδύνων θεμάτων ασφάλειας που προκύπτουν σε σχέση με τον τουρισμό ( διασύνδεση με Πλατφόρμα ΤΠΕ – ενίσχυση διαλειτουργικότητας συστημάτων διαχείρισης προορισμού με εθνικό σύστημα διαχείρισης κρίσεων (δεδομένου ότι ο τουρισμός επηρεάζεται από ποικίλους παράγοντες όπως οι φυσικές καταστροφές, επιπτώσεις από διακοπές ρεύματος κλπ)
• Μελέτες διερεύνησης νέων ειδικοτήτων για την υποστήριξη του εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού στον τουρισμό (με έμφαση στις ειδικές μορφές τουρισμού)
• Μελέτες Εκτίμησης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε βασικές παραμέτρους που αφορούν στον τουρισμό (π.χ. λειτουργικά κόστη υποδομών και επιχειρήσεων του τουρισμού, κόστος μεταφοράς από / προς Ελλάδα ως αποτέλεσμα της Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών – Σχέση με γειτονικές χώρες εκτός ΕΕ, ελκυστικότητα τουριστικών προορισμών στην Ελλάδα)
• Ανάπτυξη καινοτόμων εργαλείων για τον σχεδιασμό της τουριστικής ανάπτυξης και χωροθέτησης με βάση γεωχωρικά δεδομένα
• Έρευνα των παραγόντων που επηρεάζουν στρατηγικά τον τουρισμό (ιοί, μόλυνση υδάτινων πόρων, και ανάπτυξη μεθόδων πρόληψης και προστασίας του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων που αποτελούν το κύριο κεφάλαιο για τον ελληνικό τουρισμό – με προτεραιότητα στο θαλάσσιο περιβάλλον) με στόχο την επιχειρησιακή ετοιμότητα των φορέων πρόληψης (σε – διασύνδεση με τις προτεραιότητες της Πλατφόρμας Περιβάλλοντος)
• Ενίσχυση της έρευνας για την ανάδειξη των κατάλληλων μοντέλων τουριστικής ανάπτυξης, μίγματος βιωσιμότητας τουριστικών προορισμών και επιχειρήσεων, επαγγελματικό προσανατολισμό και μίγμα απασχόλησης
• Ενίσχυση Ε&Κ για την λειτουργία του Παρατηρητηρίου Τουρισμού και την διασύνδεσή του με τους Δορυφόρους Λογαριασμούς, για την επιστημονική αποτύπωση των προβλημάτων του κλάδου και την ανάπτυξη εργαλείων μέτρησης και αποδοτικότητας του τουριστικού προϊόντος
• Μελέτες για την αντιμετώπιση της εποχικότητας του τουρισμού αλλά και την αντιμετώπιση της υψηλής συγκέντρωσης της τουριστικής προσέλευσης σε συγκεκριμένες περιοχές της ελληνικής επικράτειας, με συγκριτική ανάλυση στοιχείων που σχετίζονται και με τις ειδικές μορφές τουρισμού που προωθούνται σε περιφέρειες της χώρας

Περιβάλλον και Βιώσιμη Ανάπτυξη
Προκλήσεις για την έρευνα και καινοτομία στον τομέα «Περιβάλλον & Βιώσιμη Ανάπτυξη»
Η στρατηγική ανάπτυξης του τομέα εκτείνεται σε δραστηριότητες που έχουν μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης μέχρι το 2023 σε συνάρτηση με την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας και την ανάγκη για αποτελεσματικότητα και αύξηση της αποδοτικότητας των πόρων:
• Στήριξη της επιχειρηματικότητας για συνεργασία με τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς που διαχειρίζονται τα απόβλητα είτε αστικά είτε βιομηχανικής προέλευσης ώστε να επιτευχθεί μεγαλύτερου βαθμού εκμετάλλευση της αξίας των ως υλικού για επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση ή ενεργειακή αξιοποίηση.
• Στήριξη της επιχειρηματικότητας και καινοτομίας σε προϊόντα και υπηρεσίες αντιρρύπανσης και απορρύπανσης με έμφαση στην «πράσινη επιχείρηση» και στην βιομηχανική συμβίωση.
• Παραγωγή υψηλής ποιότητας περιβαλλοντικών υπηρεσιών προς την κοινωνία για αύξηση της διαφάνειας και άμβλυνσης των κοινωνικών αντιδράσεων, διευκολύνοντας την εμπλοκή των επιχειρήσεων στην μελέτη και διατήρηση των περιβαλλοντικών πόρων και της βιοποικιλότητας. Στο πλαίσιο αυτό θα επιδιωχθεί η έρευνα και η ανάπτυξη καινοτομιών στο σχεδιασμό καταπολέμησης φυσικών καταστροφών, στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής , στην αξιοποίηση της γενετικής πληροφορίας της βιοποικιλότητας, στην βελτίωση της πρόσβασης των ενδιαφερομένων στην περιβαλλοντική πληροφορία και η συμμετοχή των επιχειρήσεων στην διατήρηση των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας.
Τα κύρια στοιχεία της προτεινόμενης στρατηγικής είναι :
• Η κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων με την συνεπικουρία πόρων του νέου ΕΣΠΑ (ΣΕΣ) 2014-2020 για την επίτευξη των εθνικών στόχων στην συμπλήρωση της ανακύκλωσης, επαναχρησιμοποίησης και αξιοποίησης ρευμάτων αποβλήτων με υψηλή προστιθέμενη αξία και προοπτικές επιχειρηματικής βιωσιμότητας, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την αρχή ο ρυπαίνων πληρώνει και την αρχή της ευθύνης του παραγωγού.
• Η συμπόρευση της έρευνας και ανάπτυξης με τις επενδύσεις για την ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών που θα επιλύσουν βασικά περιβαλλοντικά προβλήματα, στοχεύοντας στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της ελληνικής οικονομίας μαζί με την διατήρηση και αξιοποίηση του φυσικού κεφαλαίου της χώρας.
• Η παραγωγή εξειδικευμένων στελεχών για την κάλυψη λειτουργικών αναγκών των αλυσίδων αξίας που αφορούν τόσο στον Τομέα Περιβάλλοντος όσο και στις υπόλοιπες οικονομικές δραστηριότητες με έμφαση στην κάλυψη των αναγκών για περιβαλλοντικό έλεγχο, θα πρέπει να επιδιωχθεί διότι αποτελεί βασική ανάγκη της οικονομίας.
• Η συγκέντρωση της προσπάθειας και των πόρων μέσω της εγκαθίδρυσης συνεργατικών σχημάτων (ενεργών δικτύων) στον ερευνητικό ιστό της χώρας και οικονομικών εργαλείων παρέμβασης στην επιχειρηματικότητα που συνδυάζουν την ενίσχυση της βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας με την ενίσχυση της ανάπτυξης και εκμετάλλευσης προϊόντων και υπηρεσιών που προκύπτουν από τα ερευνητικά αποτελέσματα.

Προτεραιότητες έρευνας και καινοτομίας στον τομέα ‘’Περιβάλλον και Ανάπτυξη’’
Παρακάτω παρουσιάζονται σε πρώτο επίπεδο ανά θεματική ενότητα οι προτεραιότητες οι οποίες προέκυψαν από την διαβούλευση των μελών της πλατφόρμας και αναφέρονται δράσεις που εμφανίζουν επιχειρηματικό ενδιαφέρον, αλλά και δράσεις ερευνητικού ενδιαφέροντος οι οποίες τροφοδοτούν επιχειρηματικές αλυσίδες αξίας άλλων θεματικών περιοχών πλην του περιβάλλοντος.
1. Διαχείριση αποβλήτων
1.1. Στερεά Αστικά Απορρίμματα
• Ανάπτυξη συστημάτων διαλογής στην πηγή πέντε (5) κυρίων ρευμάτων: γυαλί, χαρτί, πλαστικό, μέταλλα και βιοαπόβλητα
• Ανάπτυξη μονάδων διαλογής και ανάκτησης υλικών με στόχο τη βελτιστοποίηση του βαθμού ανάκτησης των υλικών
• Επέμβαση σε υφιστάμενες μονάδες μηχανικής και βιολογικής επεξεργασίας με σκοπό την βελτιστοποίηση του βαθμού ανάκτησης υλικών
• Ανάπτυξη μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης αστικών απορριμμάτων και δευτερογενών καυσίμων (RDF/SRF) (πιλοτικές μονάδες-βιομηχανική κλίμακα)
• Ανάπτυξη μονάδων βιοσταθεροποίησης (βιοξήρανσης και κομποστοποίησης) και μονάδων αναερόβιας χώνευσης. Προώθηση επιδεικτικών μονάδων με δυνατότητα επέκτασης
• Ανάπτυξη μονάδων παραγωγής υγρών βιοκαυσίμων. Έμφαση στην αξιοποίηση του βιοαποδομήσιμου κλάσματος για παραγωγή βιοκαυσίμων 2ης γενιάς (πχ.βιοαιθανόλη)
• Πιλοτική μονάδα αξιοποίησης βιοαερίου ΧΥΤΑ χαμηλής περιεκτικότητας σε μεθάνιο για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και καταστροφής VOC’s
• Ανάπτυξη υπολογιστικών μοντέλων για την επίδραση στο φαινόμενο του θερμοκηπίου της ενεργειακής αξιοποίησης των αστικών απορριμμάτων μέσω της μεθοδολογίας της ανάλυσης κύκλου ζωής
1.2. Διαχείριση αγρο-κτηνοτροφικών αποβλήτων
• Ανάπτυξη των ώριμων τεχνολογικών λύσεων, μέσω ενεργειακής αξιοποίησης σε μονάδες συμπαραγωγής. Προώθηση μονάδων βιοαερίου
• Ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών επεξεργασίας, μέσω της ανάπτυξης βιοδιυλιστηρίων για παραγωγή νέων προϊόντων.
• Εκμετάλλευση λιγνοκυτταρινούχας βιομάζας (αγροτικών και δασικών υπολειμμάτων) για παραγωγή βιοκαυσίμων και προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας μέσω φυσικο-χημικών και μικροβιακών διεργασιών
• Διαχείριση αποβλήτων από ελαιουργεία-παραγωγή αντιοξειδωτικών και λοιπών ενώσεων σε συνδυασμό με την επεξεργασία του κατσίγαρου-Βιοδιυλιστηρία της Ελιάς
1.3. Διαχείριση βιομηχανικών αποβλήτων
• Ανάπτυξη συστημάτων συλλογής και μεταφοράς βιομηχανικών αποβλήτων.
• Προώθηση της βιομηχανικής συμβίωσης
• Ανάκτηση υλικών, επαναχρησιμοποίηση και ανάκτηση ενέργειας (εναλλακτικά καύσιμα)
• Επεξεργασία υπολειμμάτων τεμαχισμού (shredding) σε μονάδες επεξεργασίας μεταλλικών αποβλήτων ή αποβλήτων που περιέχουν μέταλλα (π.χ. ΟΤΚΖ, ΑΗΗΕ, καλώδια κλπ) με στόχο την ανάκτηση των περιεχομένων υπολειμμάτων μετάλλων
• Ανάκτηση μετάλλων από βιομηχανικά απόβλητα μεταλλουργικών δραστηριοτήτων (π.χ. σκουριές χαλυβουργίας) καθώς επίσης και κρίσιμων για τεχνολογικές εφαρμογές μετάλλων από αντίστοιχα ρεύματα αποβλήτων (πχ ηλεκτρονικού εξοπλισμού)
• Δημιουργία ηλεκτρονικού μητρώου για παρακολούθηση των ροών των αποβλήτων
1.4. Διαχείριση Ελαστικών
• Μελέτη εναλλακτικών λύσεων για την απορρόφηση των προϊόντων ανακύκλωσης των ελαστικών
• Ανάπτυξη μεθόδων για το μηχανικό διαχωρισμό των υλικών
• Βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων της τελικής αξιοποίησης των ελαστικών
• Παραγωγή νέων ελαστικών-Ανάκτηση χημικών ουσιών για τη σύνθεση νέων ελαστικών
• Αύξηση του ποσοστού ενεργειακής αξιοποίησης των ελαστικών εντός των ορίων που επιβάλλονται από την περιβαλλοντική νομοθεσία
• Ανάπτυξη τεχνολογιών για θερμική επεξεργασία των ελαστικών (πυρόλυση και αεριοποίηση) και βελτιστοποίηση τους
• Εφαρμογή σε έργα πολιτικού μηχανικού (πρόσθετα κατασκευών από σκυρόδεμα, επιχώματα, οδοποιία κλπ)
1.5. Διαχείριση αποβλήτων εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ).
• Ανάπτυξη και βελτιστοποίηση τεχνολογιών ανάκτησης, ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης υλικών
1.6. Διαχείριση Υγρών αποβλήτων
• Επαναχρησιμοποίηση υγρών αποβλήτων. Ανάπτυξη ώριμων τεχνολογιών παραγωγής καθαρού νερού για χρήση στη γεωργία
• Αξιοποίηση υγρών αποβλήτων προς παραγωγή βιοκαυσίμων (βιουδρογόνου, βιοαερίου, βιοαιθανόλης, βιοντήζελ) και προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας μέσω μικροβιακών διεργασιών
• Προώθηση της βιομηχανικής συμβίωσης
• Ενεργειακή αξιοποίηση υγρών αποβλήτων μέσω διαχείρισής τους
• Προεπεξεργασία και ενεργειακή αξιοποίηση λυματολάσπης, αστικής και βιομηχανικής προελεύσεως
• Φυσικά συστήματα με τεχνητούς υγρότοπους και δεξαμενές σταθεροποίησης
1.7. Διαχείριση τοξικών και επικίνδυνων αποβλήτων
• Τοξικά και επικίνδυνα απόβλητα. Μικροβιακή επεξεργασία για απομάκρυνση οργανικού φορτίου και βαρέων μετάλλων.
2. Ατμοσφαιρική ρύπανση
• Δράσεις για τη διαχείριση ποιότητας αέρα και δημιουργία νέων, επέκταση υφιστάμενων και εξειδίκευση δικτύων/μεθόδων παρακολούθησης ποιότητας αέρα
• Ανάπτυξη μεθοδολογίας και τεχνολογικής υποδομής για τη βελτίωση ποιότητας αέρα εσωτερικών χώρων
• Αποτύπωση εκπομπών από μεταφορές /βιομηχανία κλπ. και ανάπτυξη και εφαρμογή τεχνολογιών μείωσης τους
• Παρακολούθηση και βελτίωση της ατμοσφαιρικής ποιότητας. Ανάπτυξη αισθητήρων και ολοκληρωμένου συστήματος καταγραφής ατμοσφαιρικής ποιότητας. Ανάπτυξη πειραματικών και υπολογιστικών τεχνικών για τον προσδιορισμό των πηγών του προβλήματος. Ανάπτυξη συστήματος καταγραφής ρύπανσης για έκτακτα γεγονότα (καταστροφές). Ανάπτυξη συστημάτων καταγραφής νανοσωματιδίων εκπεμπόμενων από δραστηριότητες στην νανοτεχνολογία
• Προώθηση τεχνολογιών δέσμευσης CO2 σε υφιστάμενες λιγνιτικές μονάδες. Ανάπτυξη και εγκατάσταση πιλοτικών εγκαταστάσεων
3. Κλιματική αλλαγή – Αντιμετώπιση επιπτώσεων στην οικονομική δραστηριότητα ιδιαίτερα σε περιοχές αγροδιατροφικού και τουριστικού ενδιαφέροντος
3.1. Μετριασμός και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή
• Δράσεις μετριασμού αναφορικά με το περιβαλλοντικό αποτύπωμα μιας επιχείρησης (carbon footprint)
• Δράσεις προσαρμογής για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας μιας επιχείρησης σε ένα μελλοντικό περιβάλλον κλιματικής αλλαγής.
3.2. Αποκατάσταση εδαφών και υπογείων υδάτων
• Ανάπτυξη καινοτόμων, φθηνών και ενεργειακά αποδοτικών τεχνολογιών απορρύπανσης εδαφών και υπογείων υδάτων με πιλοτική εφαρμογή σε υποβαθμισμένες περιοχές
• Ανάπτυξη παρατηρητηρίων ποιότητας υδάτινων πόρων, και εδαφών, Συστηματική παρακολούθηση και καταγραφή ποιότητας επιφανειακών και υπόγειων νερών και ρύπανσης του εδάφους με χρήση Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος στοχεύοντας στην προστασία του περιβάλλοντος, στην ενίσχυση γεωργικών πρακτικών φιλικών προς το περιβάλλον, στην τουριστική ανάπτυξη και στην εκτίμηση κινδύνων για τα οικοσυστήματα και την υγεία των κατοίκων (περιλαμβάνονται πιλοτικές εφαρμογές με χρήση χημικών / βιολογικών αισθητήρων και ΤΠΕ)
• Πιλοτικές εφαρμογές και αξιολόγηση μεθόδων για τον τεχνητό εμπλουτισμό υπόγειων υδροφορέων .
3.3. Υποστήριξη και βελτιστοποίηση αγροτικής παραγωγής
• Ολοκλήρωση παρατηρησιακών και προγνωστικών εργαλείων και μεθόδων υποστήριξης, σχεδιασμού και προστασίας αγροκαλλιεργιών από καιρικούς και κλιματικούς κινδύνους
3.4. Δημιουργία τεχνογνωσίας για αντιμετώπιση διαρροών αργού πετρελαίου σε μεγάλα βάθη
4. Προστασία βιοποικιλότητας σε περιοχές τουριστικού και αγροδιατροφικού ενδιαφέροντος
• Οικολογική αξιολόγηση σε επίπεδο τύπου οικοτόπου (δομικά χαρακτηριστικά, βιοποικιλότητα, δυναμική) και τοπίου (ποικιλότητα και κατανομή οικοτόπων, ύπαρξη διαδρόμων).
• Διερεύνηση της δυνατότητας ανάπλασης και αποκατάστασης δια της ανάπτυξης βλάστησης στα ακραία κλιματεδαφικά περιβάλλοντα των Χ.Υ.Τ.Α
• Πράσινη ταυτότητα περιοχής: Συστηματική παρακολούθηση ποιότητας και ποσότητας υδατικών πόρων, ανάλυση πιέσεων, καταγραφή χρήσης αγροχημικών και καλλιεργητικών πρακτικών, ανάλυση συστημάτων περιβαλλοντικής επίδοσης στις καλλιέργειες, χαρακτηρισμός κατάστασης υδατικών πόρων, υπολογισμός αποτυπώματος νερού, διοξειδίου του άνθρακα.
5. Δημιουργία πρότυπων κέντρων /μετρήσεων, Οικοσυστημική προσέγγιση βιώσιμης Ανάπτυξης – Περιβαλλοντικοί Δείκτες/Μελέτες
• Συλλογή, Ανάλυση, Επεξεργασία και Διάχυση Δορυφορικών Δεδομένων σχετικών με το Περιβάλλον και τις φυσικές καταστροφές
• Αναβάθμιση εργαστηριακού εξοπλισμού για μετρήσεις στερεών καυσίμων, βιοκαυσίμων και δευτερογενών καυσίμων από αστικά απορρίμματα
• Οικονομική χαρτογράφηση οικοσυστημικών υπηρεσιών. Εφαρμογές σε Περιφέρειες.
• Διεύρυνση δυνατοτήτων για αγορές βασισμένες στην πληρωμή για οικοσυστημικές υπηρεσίες (‘PES SCHEMES- PAYMENT FOR ECOSYSTEM SERVICES’)

Συνέργειες με άλλους τομείς
Όπως παρουσιάστηκε από τα μέλη της πλατφόρμας της ΓΓΕΤ στον τομέα «Περιβάλλον και Βιώσιμη ανάπτυξη», είναι απαραίτητη η ύπαρξη της δυνατότητας των προτεινόμενων τομέων συνεργειών με άλλους θεματικούς τομείς, με στόχο την ενίσχυση των αποτελεσμάτων. Οι πιθανές συνέργειες παρουσιάζονται ακολούθως:
• Κλάδος μονάδων ηλεκτροπαραγωγής:
• Κλάδος βιομηχανιών παραγωγής θερμότητας
• Κλάδος τσιμεντοβιομηχανίας
• Κλάδος αγροτοκτηνοτροφικού τομέα
• Φαρμακευτικός κλάδος/προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας
• Κατασκευαστικός τομέας
• Τουριστικός τομέας
• Τομέας Υλικών
• Καθαρές Τεχνολογίες
• Μεταφορές – Logistics

Υλικά – Κατασκευές
Αναπτυξιακές Προκλήσεις στον τομέα Υλικά – Κατασκευές
Ο Τομέας ‘Κατασκευές’ δεν διαφαίνεται να προαπαιτεί τεχνολογική έρευνα και εξέλιξη για την ανάπτυξη του, όμως απασχολεί μεγάλο αριθμό εργαζομένων και μία, έστω και περιορισμένη, ανάκαμψή του συντελεί στην αριθμητικά σημαντική αύξηση του αριθμού των θέσεων εργασίας.
Η στρατηγική στον τομέα των υλικών στοχεύει στη βελτίωση των ιδιοτήτων και στην ανάπτυξη νέων υλικών που αξιοποιούνται σε επιλεγμένους κρίκους αλυσίδων αξίας σημαντικών για την ελληνική οικονομία, όπως των κατασκευών και της συσκευασίας αυξάνοντας την εγχώρια προστιθέμενη αξία και την ανταγωνιστικότητα των σχετικών προϊόντων.
Οι κρίκοι οι οποίοι ενισχύονται περιλαμβάνουν:
• την ανακύκλωση γεωργικών και βιομηχανικών απορριμμάτων για τη δευτερογενή παραγωγή υλικών.
• την παραγωγή υλικών προστασίας (επιχρισμάτων) για την οικοδομή, μεταλλικές κατασκευές, τη ναυπηγοεπισκευαστική βιομηχανία, καθώς και προϊόντων τσιμέντου και ρητινών για ειδικές χρήσεις σε κατασκευές.
• την παραγωγή υλικών συσκευασίας τροφίμων και γεωργικών προϊόντων.
• την παραγωγή προϊόντων και τεχνικών, φιλικών προς το περιβάλλον, για την προστασία έργων, μνημείων και ιστορικών δομών.
Προτεραιότητες έρευνας και καινοτομίας στον τομέα Υλικά – Κατασκευές
Οι προτεραιότητες περιλαμβάνουν:
• Έρευνα και ανάπτυξη υλικών επικαλύψεων για χρήση στον κατασκευαστικό τομέα και τη ναυπηγική και συγκεκριμένα, οικολογικών χρωμάτων, ειδικών επικαλύψεων (όπως υλικών επικαλύψεων μεταλλικών κατασκευών) και νέων ή βελτιωμένων υπαρχόντων «έξυπνων/ ενεργών» υλικών βασισμένων σε λειτουργικά νανοσωματίδια που ανταποκρίνονται σε εξωτερικούς παράγοντες και χρησιμοποιούνται ως επιχρίσματα για διάφορες εφαρμογές.
• Έρευνα και ανάπτυξη υλικών και μεθόδων συσκευασίας γεωργικών προϊόντων, τροφίμων και ποτών, και φαρμάκων. Έρευνα και ανάπτυξη νέων ή «έξυπνων/ ενεργών» ή «πράσινων» υλικών και εφαρμογών συσκευασίας, ανάπτυξη νέων μεθόδων και καθαρών τεχνολογιών παραγωγής υλικών συσκευασίας καθώς και ανάπτυξη καινοτομικού βιομηχανικού σχεδιασμού (industrial design). Παραγωγή ισοθερμικών περιεκτών για την μηχανική και θερμική προστασία των τροφίμων με στόχο τη διατήρηση των φυσικών, θρεπτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών των προϊόντων, την αύξηση του ορίου ζωής τους και την επακόλουθη επέκταση των αποστάσεων μεταφοράς και διάθεσης. Παραγωγή ισοθερμικών περιεκτών για την μηχανική και θερμική προστασία των φαρμάκων – σκευασμάτων με κρίσιμα χαρακτηριστικά διατήρησης, με στόχο τη διατήρηση των ιδιοτήτων τους, την αύξηση του ορίου ζωής τους και την επακόλουθη επέκταση των αποστάσεων μεταφοράς και διάθεσης.
• Ανάπτυξη και ανάπτυξη μονωτικών υλικών και επιχρισμάτων για οικοδομικές κατασκευές, και συγκεκριμένα, νέων ή βελτιωμένων υπαρχόντων προϊόντων διογκωμένης πολυστερίνης, κεραμικών προϊόντων με θερμομονωτικές ιδιότητες, προϊόντων θερμομόνωσης από εγχώριες φυσικές πρώτες ύλες (π.χ. ξύλο, μαλλί, ίνες γυαλιού, κτλ.).
• Έρευνα και ανάπτυξη προηγμένων δομικών υλικών με ικανότητα αυτοΐασης και έξυπνης ανάδρασης, χαμηλότερο ενεργειακό αποτύπωμα, για αυξημένη λειτουργικότητα, ασφάλεια και άνεση σε κατασκευές όλων των ειδών – από κτίρια, δρόμους, γέφυρες, τούνελ μέχρι δίκτυα πόσιμου νερού ή δίκτυα αποχετεύσεων.
• Έρευνα και ανάπτυξη σύνθετων υλικών, όπως εξαρτήματα δομικών κατασκευών, οχήματα και σκάφη, υποκατάστατα των μετάλλων.

Δράσεις για την υλοποίηση της στρατηγικής των τομέων προτεραιότητας
Η στρατηγική στους τομείς προτεραιότητας, θα υλοποιηθεί μέσα από δράσεις προσαρμοσμένες στις ιδιαιτερότητες κάθε τομέα που απευθύνονται κυρίως σε τρεις ομάδες επιχειρήσεων:
• Επιχειρήσεις στους τομείς προτεραιότητας οι οποίες ήδη έχουν αναπτύξει ερευνητική δραστηριότητα. Οι επιχειρήσεις αυτές αποτελούν ένα μικρό αλλά δυναμικό τμήμα του συνολικού πληθυσμού, το οποίο θα ενθαρρυνθεί να διευρύνει τους ερευνητικούς του ορίζοντες μέσα από συνεργασίες με ερευνητικά ιδρύματα, συμμετοχή σε διεθνείς συνεργασίες, δίκτυα και πρωτοβουλίες του Ορίζοντα 2020. Ιδιαίτερα οι επιχειρήσεις με συστηματική ερευνητική δραστηριότητα θα ενθαρρυνθούν να αξιοποιήσουν διεθνείς συνεργασίες και να ενταχθούν σε Ευρωπαϊκά δίκτυα για την ανάπτυξη ικανοτήτων στις τεχνολογίες αιχμής του τομέα τους.
• Επιχειρήσεις στους τομείς προτεραιότητας οι οποίες δεν έχουν αναπτύξει μέχρι σήμερα ερευνητική ή καινοτομική δραστηριότητα αλλά ο τεχνολογικός τους εκσυγχρονισμός πραγματοποιείται μέσα από την αγορά εξοπλισμού. Οι επιχειρήσεις αυτές αποτελούν τη μεγαλύτερη ομάδα και επομένως η κινητοποίησή τους αποτελεί προϋπόθεση για την επίτευξη του στόχου της αύξησης της ακαθάριστης δαπάνης για έρευνα. Η συνεργασία με ερευνητικούς και τεχνολογικούς οργανισμούς είναι σημαντική και για την ομάδα αυτή, αν και το περιεχόμενο της συνεργασίας διαφοροποιείται σημαντικά από τις άλλες κατηγορίες. Η έμφαση θα δοθεί στην παροχή συμβουλευτικών τεχνολογικών υπηρεσιών, στη μεταφορά τεχνολογίας, στη λύση τεχνολογικών προβλημάτων, στα επιδεικτικά έργα και στη μίμηση.
• Νέες επιχειρήσεις έντασης γνώσης στους τομείς προτεραιότητας. Η ομάδα αυτή είναι επίσης μικρή αλλά στο βαθμό που οι επιχειρήσεις επιβιώνουν και μεγεθύνονται, αποτελούν τη δεξαμενή για τη διεύρυνση της πρώτης ομάδας. Οι επιχειρήσεις σε αυτήν την ομάδα δημιουργούνται συνήθως, αλλά όχι μόνο, από το ακαδημαϊκό/ερευνητικό προσωπικό των ΑΕΙ και ΕΚ και απόφοιτους. Στην κατηγορία αυτή είναι σημαντική η ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και η δημιουργία εκκολαπτηρίων ιδεών μέσα στα πανεπιστήμια, η εξασφάλιση κεφαλαίων σποράς και χρηματοδότησης πρώτου σταδίου, η πρόσβαση σε υπηρεσίες τύπου proof of concept, η καλλιέργεια και διατήρηση των δεσμών τους με τους ερευνητικούς οργανισμούς από τους οποίους προήλθαν, η ένταξή τους ως υπεργολάβους σε δίκτυα επιχειρήσεων και τέλος η πρόσβαση σε κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών.

Το μίγμα πολιτικής που θα υιοθετηθεί στον Πυλώνα 1 για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων σε κάθε τομέα θα περιλαμβάνει δράσεις όπως οι ακόλουθες:
Ανάδειξη νέων καινοτομικών συστάδων (clusters)
• με απλοποίηση του υπάρχοντος σχήματος με 1) χαρτογράφηση/ προσδιορισμό της συστάδας στη βάση αλυσίδας προστιθέμενης αξίας/ προσδιορισμού αναγκών clustering /επιχειρηματικού σχεδίου και χρηματοδότηση μόνον του facilitator και 2) σε μεταγενέστερη φάση υποβολή από την συστάδα, συνεργατικών έργων μεταξύ επιχειρήσεων και ερευνητικών φορέων με προέγκρισή τους από τα όργανα διοίκησης της συστάδας και χρηματοδότησή τους ύστερα από αξιολόγηση στο πλαίσιο προκηρύξεων .
• με υλοποίηση δράσεων για την μεγέθυνση/ ανάπτυξη clusters ώστε να εξελιχθούν σε world class clusters (με VCs, συμμετοχή νέων μελών, διεθνή δικτύωση & προβολή, αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων, ίδρυση spin offs, coaching νέων επιχειρηματιών, κλπ).
Ενθάρρυνση της ζήτησης καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών μέσω της ζήτησης προμηθειών του δημοσίου
Στόχος είναι η μόχλευση ιδιωτικών επενδύσεων καινοτομίας μέσω της ζήτησης προμηθειών του δημοσίου αξιοποιώντας το θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ για τις «προ-εμπορικές δημόσιες συμβάσεις» (pre-commercial procurements) που αφορούν στη φάση έρευνας και ανάπτυξης προϊόντων / υπηρεσιών πριν από την εμπορική εκμετάλλευση.
Νέοι Τεχνοβλαστοί – Spin off.
Η δράση αποσκοπεί στην ενίσχυση της δημιουργίας και της εξέλιξης επιχειρηματικών καινοτόμων δραστηριοτήτων, στην αξιοποίηση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας με δυνατότητες εμπορικής εκμετάλλευσης, στην εφαρμογή καινοτόμων επενδυτικών σχεδίων και στην αξιοποίηση της γνώσης που παράγεται από ερευνητές και από επιχειρήσεις με καινοτόμες δραστηριότητες της Ελλάδας και του εξωτερικού ώστε να ευνοηθεί τελικά η παραγωγή νέων προϊόντων, διεργασιών και διαδικασιών υψηλής προστιθέμενης αξίας και έντασης γνώσης που θα συμβάλουν στην ανάπτυξη της χώρας.
Κουπόνια Καινοτομίας
Ενίσχυση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων μέσω της αγοράς καινοτόμων συμβουλευτικών και υποστηρικτικών υπηρεσιών γνώσης / εμπειρογνωμοσύνης από φορείς καινοτομίας με τη χορήγηση κουπονιού καινοτομίας σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις που παρουσιάζουν κάποιο συγκεκριμένο θέμα/πρόβλημα του οποίου η αντιμετώπιση απαιτεί την τεχνογνωσία/εμπειρογνωμοσύνη που διαθέτει κάποιος φορέας καινοτομίας.
Ενίσχυση των Συνεργασιών του Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα – ΣΔΙΤ (Public Private Partnerships – PPP)
Ενίσχυση τη συνεργατικής έρευνας ερευνητικών φορέων, ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και επιχειρήσεων, ιδιαίτερα για την ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών και τη μεταφορά τεχνολογίας.
Υποστήριξη της έρευνας και πειραματικής ανάπτυξης στις επιχειρήσεις
Στόχος είναι η υποστήριξη έργων βιομηχανικής έρευνας και πειραματικής ανάπτυξης, που εκτελούνται από δυναμικές εγχώριες επιχειρήσεις. Βασική επιδίωξη αποτελεί η προώθηση της καινοτομίας με στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων με την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Ανάπτυξη συνεργασιών εργαστηρίων δημόσιων ερευνητικών φορέων για παροχή εξειδικευμένων Ε&Τ υπηρεσιών
Στόχος είναι υποστήριξη παραγωγής, διάδοσης και αξιοποίησης «βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής» (Key Enabling Technologies – KETs) με την ανάπτυξη συνεργασιών των επιχειρήσεων με εργαστήρια δημόσιων ερευνητικών φορέων που είναι οργανωμένα και παρέχουν καινοτόμες τεχνολογικές υπηρεσίες προς τρίτους

Ενίσχυση της απασχόλησης ερευνητών σε επιχειρήσεις
Κύριος στόχος της δράσης είναι η βελτίωση της πρόσβασης στην απασχόληση, η αύξηση της επαγγελματικής ένταξης και η πρόληψη της ανεργίας των ερευνητών, μέσω της απόκτησης επαγγελματικής πείρας σε επιχειρήσεις. Παράλληλα, η δράση επιδιώκει να συμβάλει στην ανάπτυξη και διάδοση ερευνητικών δραστηριοτήτων στις επιχειρήσεις και στην εξοικείωση τους με τα οφέλη της έρευνας και της καινοτομίας ως βασικών στοιχείων του στρατηγικού σχεδιασμού τους. Να ενισχύσει επίσης επιχειρήσεις ώστε να επεκτείνουν/αναβαθμίσουν τις ήδη υφιστάμενες ερευνητικές τους δραστηριότητες, να αναπτύξουν και να αξιοποιήσουν το δυναμικό των βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής.
4.2.2 Αναδυόμενοι τομείς
Η επιλογή της εξειδίκευσης ως αναπτυξιακού εργαλείου ενέχει τον κίνδυνο να αγνοηθούν ανερχόμενοι οικονομικοί τομείς/δραστηριότητες οι οποίοι μακροπρόθεσμα θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικές αναπτυξιακές επιλογές. Επομένως παράλληλα με τη στήριξη των επιλεγμένων προτεραιοτήτων υπάρχει η ανάγκη πειραματισμού και πιλοτικής ενίσχυσης αναδυόμενων δραστηριοτήτων οι οποίες θα μπορούσαν να αναδειχθούν σε εθνικές ή περιφερειακές προτεραιότητες. Η ενότητα αυτή αποτελεί οργανικό τμήμα της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης και έχει ως στόχο να υποστηριχθούν προσπάθειες για την ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας σε αναδυόμενες στην Ελλάδα οικονομικές δραστηριότητες οι οποίες θα μπορούσαν μελλοντικά να απολέσουν τομείς προτεραιότητας. Οι σχετικοί τομείς μπορεί να είναι ήδη εδραιωμένοι στη διεθνή οικονομία αλλά να δημιουργείται στην Ελλάδα ένα παράθυρο ευκαιρίας για την ανάπτυξη συγκεκριμένων τμημάτων (niches), της παγκόσμιας αλυσίδας αξίας των τομέων. Είναι δυνατή επίσης η στήριξη της ερευνητικής και καινοτομικής δραστηριότητας πρωτοπόρων επιχειρηματικών εγχειρημάτων τα οποία θα μπορούσαν να θέσουν τις βάσεις για νέους τομείς προτεραιότητας. Οι δραστηριότητες αυτές μπορεί να προέρχονται είτε από τον επιχειρηματικό, είτε από τον ακαδημαϊκό και ερευνητικό χώρο.
Οι δράσεις που θα χρηματοδοτηθούν περιγράφονται στη συνέχεια.
Δημιουργία τεχνολογικών πλατφορμών σε αναδυόμενες περιοχές
Ο στόχος των τεχνολογικών πλατφορμών είναι η ανάπτυξη του διαλόγου ανάμεσα σε επιχειρήσεις, ΑΕΙ και ΕΚ γύρω από αναδυόμενες οικονομικές δραστηριότητες με στόχο την ανάδειξη κοινής ερευνητικής ατζέντας η οποία θα στοχεύει στην ανάπτυξη καινοτομιών. Η ερευνητική ατζέντα κάθε πλατφόρμας θα χρηματοδοτηθεί σε πιλοτικό επίπεδο για να διαπιστωθούν οι δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης και κινητοποίησης ιδιωτικών επενδύσεων. Οι επιτυχημένες προσπάθειες θα εντάσσονται στην εθνική στρατηγική.
Οργάνωση προοπτικών διερευνήσεων και τεχνολογικών οδικών χαρτών
Θα οργανωθούν προοπτικές διερευνήσεις (foresight) ή ανάλογες προσεγγίσεις (όπως οι τεχνολογικοί οδικοί χάρτες) για την παρακολούθηση των τεχνολογικών εξελίξεων και την αξιολόγηση των ευκαιριών που παρουσιάζονται για την ελληνική οικονομία. Οι δράσεις αυτές θα τροφοδοτούν συνεχώς τη διαδικασία της επιχειρηματικής ανακάλυψης.
Ανάπτυξη υποδομών σε ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα για την εμπορευματική αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων
Στόχος είναι η ανάπτυξη Γραφείων Μεταφοράς Τεχνολογίας(ΓΜΤ)σε ΑΕΙ και Ερευνητικά Κέντρα ακολουθώντας καλές διεθνείς πρακτικές.
Η δημιουργία των ΓΜΤ θα γίνει με αυστηρά κριτήρια και προϋποθέσεις όπως η οργανωτική ενσωμάτωση τους στη δομή του ιδρύματος, ή η ίδρυση εταιρειών ιδιοκτησίας του ιδρύματος, η στελέχωση με καλά εκπαιδευμένο προσωπικό στη βάση συγκεκριμένων περιγραμμάτων θέσεων εργασίας, η ύπαρξη επιχειρηματικού σχεδίου για τη βιωσιμότητα της δομής μετά τη λήξη της χρηματοδότησης.
Εναλλακτικά τα ΓΜΤ μπορούν να εξυπηρετούν περισσότερα του ενός ιδρύματα με τη δημιουργία κατάλληλης νομικής μορφής.
Ανάπτυξη υπηρεσιών proof-of-concept
Σκοπός των υπηρεσιών proof- of- concept είναι η εμπορική αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων που έχουν προκύψει από την ερευνητική δραστηριότητα σε ΑΕΙ και Ερευνητικά Κέντρα, η εξοικείωση του ερευνητικού δυναμικού ιδρυμάτων με τη διαδικασία της εμπορικής αξιοποίησης των αποτελεσμάτων και η ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας.
Οι υπηρεσίες proof-of-concept, θα παρέχονται σε επίπεδο ιδρύματος από εξειδικευμένους οργανισμούς και θα περιλαμβάνουν:
• την αξιολόγηση της τεχνικής ωριμότητας και εμπορικής βιωσιμότητας των ερευνητικών αποτελεσμάτων
• για τα εγχειρήματα που αξιολογούνται θετικά ως προς την εμπορική τους βιωσιμότητα παρέχεται ένα πακέτο συμβουλευτικών υπηρεσιών και υπηρεσιών coaching που περιλαμβάνει:
o παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών για την απόκτηση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας
o coaching για την κατάστρωση επιχειρηματικού σχεδίου
o υποστήριξη στην εύρεση χρηματοδότησης για την εμπορική αξιοποίηση και υλοποίηση του επιχειρηματικού σχεδίου
Seed funding για την δημιουργία νέων επιχειρήσεων και spin-offs
Δημιουργείται ταμείο παροχής χρηματοδότησης σποράς και εκκίνησης για την υποστήριξη επιχειρηματικών εγχειρημάτων φοιτητών, επιστημονικού και ερευνητικού προσωπικού των ΑΕΙ και Ερευνητικών Κέντρων.
Η δράση συνδυάζεται και με τα υπόλοιπα εργαλεία ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας και αξιοποίησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων όπως τα Γραφεία Μεταφοράς Τεχνολογίας και τη Δράση Proof- of- Concept.
Πιλοτικά έργα για την ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων έντασης γνώσης σε τομείς διεθνώς ανερχόμενους
Η δράση έχει ως στόχο την ανάπτυξη καινοτομιών και την πιλοτική παραγωγή για έλεγχο και διείσδυση σε διεθνώς αναδυόμενες ή καθιερωμένες αγορές η οποίες είναι ακόμα ανώριμες στην Ελλάδα.
4.2.3 Ερευνητικές Υποδομές
Οι Ερευνητικές Υποδομές αποτελούν ένα κύριο δομικό στοιχείο του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνεται στο πλαίσιο της εμβληματικής πρωτοβουλίας «Ένωση Καινοτομίας» της πολιτικής «Ευρώπη 2020», οι Ερευνητικές Υποδομές είναι συνώνυμες με την «επένδυση για το μέλλον».
Παράλληλα, είναι προφανές, ότι στην παρούσα δύσκολη οικονομική συγκυρία είναι απαραίτητο να ληφθεί μέριμνα ώστε, μέσω ενός μακρόπνοου στρατηγικού σχεδιασμού, αφενός να ενισχυθούν υφιστάμενες ερευνητικές υποδομές εθνικής σημασίας, αφετέρου δε να αναπτυχθούν νέες υποδομές όπου απαιτούνται κατά προτεραιότητα σε συνάφεια με την στρατηγική έξυπνης εξειδίκευσης και τον Ευρωπαϊκό Χάρτη Ερευνητικών Υποδομών (ESFRI), δημιουργώντας ελκυστικό περιβάλλον για την έρευνα στην Ελλάδα, την ανάπτυξη και την προώθηση της καινοτομίας, υπό το πρίσμα της διεθνούς συνεργασίας και της ανάδειξης της αριστείας.
Η ανάγκη διαμόρφωσης Εθνικής Στρατηγικής και ενός Οδικού Χάρτη για τις Ερευνητικές Υποδομές, δεδομένων των σημαντικών επενδύσεων που απαιτούνται για την ανάπτυξη και τη συντήρηση Ερευνητικών Υποδομών, γίνεται εξαιρετικά κρίσιμη στο πλαίσιο της νέας προγραμματικής περιόδου 2014 – 2020. Αποτελεί δε προαπαιτούμενη συνθήκη (ex-ante conditionality), ώστε να υπάρξει υποστήριξη των Ερευνητικών Υποδομών από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία. Στο πλαίσιο αυτό, η Γενική Γραμματεία Έρευνας & Τεχνολογίας, αρμόδιος φορέας της Πολιτείας για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των πολιτικών Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας ολοκληρώνει τη διαδικασία για την διαμόρφωση Εθνικής Στρατηγικής και την κατάρτιση Οδικού Χάρτη Ερευνητικών Υποδομών ο οποίος θα αναδείξει τις προτεραιότητες της χώρας για μακροπρόθεσμες επενδύσεις σε Ερευνητικές Υποδομές. Παράλληλα εξετάζει τη δημιουργία περιορισμένου αριθμού Κέντρων Ικανοτήτων και Εξειδίκευσης (centres of competence), που ενδεχομένως συνδέονται με σημεία εγκατάστασης κόμβων των Ερευνητικών Υποδομών, με την προϋπόθεση ότι αντιμετωπίζουν καλά προσδιορισμένες αστοχίες της αγοράς (market failures) και συστημικές αστοχίες (system failures). Παράλληλα, στο πλαίσιο της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου, η ΓΓΕΤ έχει ήδη εκδηλώσει ένα αρχικό ενδιαφέρον συμμετοχής/χρήσης για τα μισά περίπου από τα 48 έργα ερευνητικών υποδομών του Ευρωπαϊκού Οδικού Χάρτη του ESFRI και χρηματοδότησε μελέτες σκοπιμότητας και τη δημιουργία δικτύων για την προώθηση της συμμετοχής της χώρας μας στην κατασκευαστική φάση των αντίστοιχων ευρωπαϊκών υποδομών.
Με την έναρξη του σχεδιασμού της νέας προγραμματικής περιόδου, η ΓΓΕΤ ανταποκρινόμενη στους κανονισμούς της ΕΕ για τη διαμόρφωση συνεκτικής στρατηγικής ενίσχυσης των ΕΥ στο πλαίσιο της στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης, προχώρησε ήδη από τον Φεβρουάριο του 2013 με μια bottom-up διαδικασία, σε ανοιχτή πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος δύο Φάσεων, προς την ερευνητική και ακαδημαϊκή κοινότητα για την αναβάθμιση υφιστάμενων και τη δημιουργία νέων ερευνητικών υποδομών. Η ερευνητική και ακαδημαϊκή κοινότητα ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος, στην Α’ Φάση με 138 προτάσεις σε 7 θεματικές περιοχές οι οποίες, στην Β Φάση υποβολής προτάσεων, τον Ιούλιο του 2013, μετά από παρότρυνση της ΓΓΕΤ για διεύρυνση των δικτυώσεων μεταξύ ερευνητικών ομάδων, “συγχωνεύθηκαν” σε 75 προτάσεις.
Η ανάδειξη των προτεραιοτήτων και των υποδομών οι οποίες θα ενταχθούν στον Οδικό Χάρτη γίνεται μέσω μιας σύνθετης διαδικασίας η οποία βασίζεται στην επιστημονική αξιολόγηση αλλά και στις στρατηγικές προτεραιότητες της χώρας, σε συνάφεια με τις προτεραιότητες που καθορίζονται στο πλαίσιο της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης για την Έρευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξη και Καινοτομία.
Τα κριτήρια στα οποία βασίσθηκε η επιστημονική αξιολόγηση είναι:
1. Επιστημονική και τεχνολογική δυναμική & ωριμότητα της ερευνητικής υποδομής
2. Αποτελεσματικότητα της δικτύωσης & συνέργειες με το τρίγωνο της Γνώσης
3. Πολιτική πρόσβασης στην υποδομή, διακυβέρνηση και βιωσιμότητα της υποδομής
4. Δυναμικό καινοτομίας και κοινωνικο-οικονομικά οφέλη
Με την ολοκλήρωση της επιστημονικής αξιολόγησης, η οποία διενεργήθηκε από εμπειρογνώμονες του εξωτερικού, σύμφωνα με τις διεθνείς προδιαγραφές, η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας με την επιστημονική υποστήριξη του ΕΣΕΤ και τη συνδρομή Οριζόντιας Γνωμοδοτικής Επιτροπής αποτελούμενης από υψηλού κύρους επιστήμονες καθώς και θεσμικούς εκπροσώπους του ερευνητικού ιστού της χώρας και των επιχειρήσεων, έχει ήδη ξεκινήσει το 2ο στάδιο, που αφορά στην στρατηγική προτεραιοποίηση. Παράλληλα, ελήφθησαν υπόψη και οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη διαμόρφωση στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων επί του Συμφώνου Εταιρικής Σχέσης (Partnership Agreement – PA).
Τα κριτήρια στα οποία βασίζεται η στρατηγική προτεραιοποίηση (σε εξέλιξη) είναι:
• Τα αναμενόμενα οικονομικά και κοινωνικά οφέλη για την Ελλάδα και η δυνατότητα ανάπτυξης διεθνών συνεργασιών.
• Η συνάφεια των Ερευνητικών Υποδομών με τις προτεραιότητες της Έξυπνης Εξειδίκευσης.
• Η αναμενόμενη συμβολή στην εθνική και περιφερειακή ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα.
• Η θετική επίδραση των Ερευνητικών Υποδομών σε σημαντικές κοινωνικές παραμέτρους, όπως η απασχόληση, το περιβάλλον καθώς και η συμβολή τους στην ανάπτυξη επιχειρηματικής δραστηριότητας σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.
Στο στάδιο αυτό η δημιουργία κρίσιμης μάζας και η ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ των ερευνητικών ομάδων οι οποίες δραστηριοποιούνται σε συναφή ερευνητικά αντικείμενα αποτελούν κρίσιμους παράγοντες για τη δημιουργία ερευνητικών υποδομών εθνικής εμβέλειας.
Η στρατηγική προτεραιοποίηση (η οποία είναι σε εξέλιξη) αναδεικνύει τις ακόλουθες περιοχές προτεραιότητας (ενδεικτικά) στις οποίες θα εστιαστούν οι υποδομές οι οποίες θα επιλεγούν προκειμένου να ενταχθούν στον Οδικό Χάρτη:
• Ι. Κοινωνία & Πολιτισμός (π.χ. Digital Humanities, Social Sciences data & databases, Ageing, Health & Retirement)
• ΙΙ. e-Υποδομές (π.χ. e-Science infrastructures, bioinformatics)
• III. Περιβάλλον (π.χ. Biodiversity, earthquake monitoring and protection, marine research, water resources, Climate Change and observation of the atmosphere, waste treatment).
• ΙV. Νέα Υλικά, Νανοτεχνολογία και Τεχνολογίες laser
• V. Υγεία & Φάρμακα (π.χ. Key Infrastructures for the Bio-Pharma sector, biobanks, translational research & personalized medicine, synthetic biology)
• VI. Βασικές Υποδομές για τις Φυσικές Επιστήμες, Μηχανική, Κατασκευές
• VII. Ενέργεια (π.χ. sustainable & renewable energy, energy efficiency & energy saving, smart-grids) .
Οι παραπάνω ενδεικτικές κατηγορίες Ερευνητικών Υποδομών καλύπτουν όλες τους τομείς προτεραιότητας και εξειδίκευσης τους οποίους αναδεικνύει η Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης (βλ. Σχήμα 10).
Σχήμα 10: Αντιστοίχιση Ερευνητικών Υποδομών με τις προτεραιότητες της Έξυπνης Εξειδίκευσης

^[5]

4.3 Πυλώνας 2 Αριστεία στην έρευνα και ανάπτυξη του ανθρώπινου ερευνητικού δυναμικού
Ο στόχος του Πυλώνα είναι η ενίσχυση της αριστείας στα ΑΕΙ, και Ερευνητικά Κέντρα σε συνάφεια με τις ανάγκες της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Ο στόχος αυτός θα επιτευχθεί με την ανάπτυξη του ανθρώπινου ερευνητικού δυναμικού, ιδιαίτερα στους τομείς προτεραιότητας, η συγκράτηση του ανθρώπινου δυναμικού στα ελληνικά ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα και η προσέλκυση ταλαντούχων και υψηλής ποιότητας ερευνητών από το εξωτερικό.
Η χρηματοδότηση της ακαδημαϊκής έρευνας διατηρεί τα ανταγωνιστικά της χαρακτηριστικά και επικεντρώνεται στις ακόλουθες κατευθύνσεις:
• Υποτροφίες για την εκπόνηση διδακτορικών με έμφαση στους τομείς προτεραιότητας.
• Χρηματοδότηση ερευνητικών έργων για όλους τους τομείς και όλες της βαθμίδες σε ΑΕΙ και ΕΚ αλλά σε ανταγωνιστική βάση.
• Χρηματοδότηση ερευνητικών έργων της πρώτης βαθμίδας ΔΕΠ και Ερευνητών με έμφαση στους τομείς προτεραιότητας.
• Προσέλκυση και συγκράτηση μεταδιδακτόρων στα ΑΕΙ.
• Αντιμετώπιση του brain-drain και προσέλκυση νέων αλλά και καταξιωμένων επιστημόνων από το εξωτερικό.
• Χρηματοδότηση ερευνητικών προτάσεων υψηλής ποιότητας ανεξαρτήτως θεματικού αντικειμένου οι οποίες έχουν αξιολογηθεί θετικά σε προσκλήσεις του ERC και του Marie Curie, αλλά δεν χρηματοδοτήθηκαν εξαιτίας περιορισμών στους προϋπολογισμούς.
• Χρηματοδότηση μικρού αριθμού έργων με βάση την αριστεία ανεξάρτητα από τους τομείς προτεραιότητας.
Οι δράσεις που θα χρηματοδοτηθούν περιγράφονται στη συνέχεια.
4.3.1 Υποτροφίες για υποψήφιους διδάκτορες
Στόχος της δράσης
Στόχος της δράσης είναι ο προσανατολισμός των διδακτορικών σπουδών στους τομείς προτεραιότητας, καθώς και η ανάπτυξη και διεξαγωγή έρευνας υψηλού επιπέδου στην Ελλάδα για την εκπόνηση διδακτορικών διατριβών στα πλαίσια των μεταπτυχιακών-διδακτορικών σπουδών.
Περιγραφή δράσης
Το πρόγραμμα χρηματοδοτεί υποψήφιους Διδάκτορες (ανεξαρτήτως εθνικότητας) κατόχους μεταπτυχιακού διπλώματος εξειδίκευσης (ΜΔΕ) για την εκπόνηση της Διδακτορικής τους διατριβής εντός Ελληνικών ΑΕΙ στους τομείς προτεραιότητας.
Εκτός των τομέων προτεραιότητας χρηματοδοτείται μικρός αριθμός διδακτορικών που έλαβαν πολύ υψηλή βαθμολογία κατά την αξιολόγηση.
Η διάρκεια της υποτροφίας είναι 3 έτη και καλύπτει τα μηνιαία τροφεία και σχετικές δαπάνες αναγκαίες για την διεξαγωγή της έρευνας.
4.3.2 Ενίσχυση νέων ερευνητών
Στόχος της δράσης
Στόχος είναι η ενίσχυση των νέων ερευνητών σε ΑΕΙ, ΤΕΙ και Ερευνητικά Κέντρα ιδιαίτερα στους τομείς προτεραιότητας για να αποκτήσουν την ανάλογη ερευνητική κουλτούρα και για να αποκτήσουν τα απαραίτητα ερευνητικά προσόντα που θα επιτρέψουν την εξέλιξή τους.
Περιγραφή δράσης
Η δράση χρηματοδοτεί ερευνητικά έργα τα οποία υλοποιούνται από ακαδημαϊκό και ερευνητικό προσωπικό της πρώτης βαθμίδας των ΑΕΙ, ΤΕΙ και Ερευνητικών Κέντρων σε όλους τους τομείς αλλά με έμφαση στους τομείς προτεραιότητας.
Τα έργα έχουν διάρκεια 1 έως 2 χρόνια και στοχεύουν στην παραγωγή ερευνητικών αποτελεσμάτων υψηλής ποιότητας με τη μορφή δημοσιεύσεων σε διεθνούς κύρους επιστημονικά περιοδικά που λειτουργούν με το σύστημα των κριτών.
Το πρόγραμμα δίνει τη δυνατότητα στα νέα μέλη ΔΕΠ και ΕΠ να θέσουν τις βάσεις για τη δημιουργία ερευνητικής ομάδας χρηματοδοτώντας μέρος των αμοιβών μεταδιδακτόρων, αναλώσιμα, στοιχειώδη εκπαιδευτικό εξοπλισμό καθώς και τη συμμετοχή σε συνέδρια και ενέργειες διάχυσης των ερευνητικών αποτελεσμάτων.
4.3.3 Ενίσχυση μεταδιδακτόρων ερευνητών
Στόχος της δράσης
Κύριος στόχος της δράσης είναι η ενίσχυση μεταδιδακτόρων ερευνητών/τριών για την προαγωγή της έρευνας και την απόκτηση νέων ερευνητικών δεξιοτήτων, που θα αναβαθμίσουν τις προοπτικές της επαγγελματικής τους εξέλιξης.
Στόχος είναι επίσης η συγκράτηση Ελλήνων ερευνητών και η προσέλκυση μεταδιδακτόρων από το εξωτερικό καθώς και η σύνδεση της έρευνας με τις ανάγκες των επιχειρήσεων μέσα από την επιλογή κατάλληλης θεματολογίας.
Περιγραφή δράσης
Χρηματοδοτούνται κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος της Ελλάδος ή του εξωτερικού για τη διεξαγωγή ερευνητικού έργου διάρκειας 2 -3 ετών. Προτεραιότητα θα δοθεί σε ερευνητικά θέματα που μπορούν να αξιοποιηθούν εμπορικά.
4.3.4 Πιλοτικό πρόγραμμα Greek Research Chairs
Στόχος της δράσης
Στόχος της δράσης είναι η προσέλκυση διεθνούς εμβέλειας ερευνητικού προσωπικού στα Ελληνικά Ερευνητικά Κέντρα και η ενίσχυση της ποιότητας της έρευνας στα Ιδρύματα υποδοχής.
Επιμέρους στόχος του προγράμματος είναι ο επαναπατρισμός σημαντικών Ελλήνων ερευνητών οι οποίοι εργάζονται σε Ιδρύματα του εξωτερικού. Η ελληνική εθνικότητα δεν αποτελεί όμως προϋπόθεση ή κριτήριο επιλογής.
Περιγραφή Δράσης
Το πρόγραμμα χρηματοδοτεί ακαδημαϊκούς ή ερευνητές με διεθνή αναγνώριση και με ηγετικό ρόλο στον τομέα τους για να εργασθούν για μία τριετία σε Ελληνικά Ερευνητικά Κέντρα με στόχο τη διεξαγωγή έρευνας και τη δυνατότητα επέκτασης της χρηματοδότηση για ακόμα μια τριετία.
Το πρόγραμμα καλύπτει τη μισθοδοσία τους σε επίπεδα ανταγωνιστικά με το εξωτερικό και προσφέρει χρηματοδότηση για την υλοποίηση ενός ερευνητικού έργου στη βάση ερευνητικής πρότασης η οποία και θα αξιολογηθεί.
4.3.5 «Αριστεία»
Στόχος της δράσης
Στόχος είναι η υποστήριξη ιδιαίτερα ταλαντούχων ερευνητών εργαζόμενων στην Ελλάδα, που έχουν να επιδείξουν σημαντικά επιτεύγματα στον τομέα τους και μπορούν να συμβάλουν στην πρόοδο της επιστημονικής γνώσης και στη διεύρυνση των οριζόντων της ανεξάρτητα από τον επιστημονικό τομέα.
Περιγραφή δράσης
Χρηματοδοτούνται υψηλού επιπέδου ερευνητικά έργα που θα εκτελεσθούν από ερευνητικές ομάδες, καθοδηγούμενες από ένα Κύριο Ερευνητή (ΚΕ) ο οποίος θα προέρχεται από το επιστημονικό προσωπικό του δικαιούχου.
Οι προτάσεις επιλέγονται με κριτήριο την αριστεία και όχι με βάση τις αναμενόμενες εφαρμογές των αποτελεσμάτων του έργου.
4.3.6 Χρηματοδότηση προτάσεων ERC και Marie Skłodowska-Curie
Στόχος της δράσης
Στόχος είναι η προώθηση της αριστείας στην έρευνα με την ενίσχυση διακεκριμένων ερευνητών για να υλοποιήσουν έρευνα υψηλού επιπέδου και διεθνώς ανταγωνιστική ανεξαρτήτως αντικειμένου. Η δράση λειτουργεί συμπληρωματικά της «Αριστείας»
Περιγραφή δράσης
Χρηματοδοτούνται ερευνητικές προτάσεις Ελλήνων ερευνητών υψηλής ποιότητας οι οποίες έχουν αξιολογηθεί θετικά σε προσκλήσεις του ERC και του προγράμματος Marie Skłodowska-Curie αλλά δεν χρηματοδοτήθηκαν εξαιτίας περιορισμών στους προϋπολογισμούς.

4.4 Πυλώνας 3: Κοινωνικές προκλήσεις
Η αντιμετώπιση των σημαντικών κοινωνικών προκλήσεων τις οποίες βιώνει η χώρα απαιτεί τη συγκέντρωση πόρων σε λίγους αλλά κρίσιμους τομείς οι οποίοι σχετίζονται με την ποιότητα ζωής και την κοινωνική συνοχή.
Ο στόχος είναι η αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων μέσα από ολοκληρωμένες προσεγγίσεις η οποίες θα ξεκινούν από την έρευνα και την κατανόηση των φαινομένων και θα καταλήγουν στην εφαρμογή μέσα από πιλοτικά έργα, έργα επιδείξεις, κρατικές προμήθειες κ.λπ. Η προσπάθεια θα εστιάζεται σε έργα εθνικής εμβέλειας με σημαντική επίδραση και συνεισφορά στην αντιμετώπιση των προκλήσεων.
Οι ερευνητικές προτεραιότητες περιλαμβάνουν σημαντικά πεδία άσκησης πολιτικής όπως:
• η ποιότητα ζωής με έμφαση στην υγεία, την ενέργεια και το περιβάλλον
• η ασφαλής και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνία
• η ποιότητα στην παροχή δημόσιων υπηρεσιών
Η διαμόρφωση των προτεραιοτήτων και η θεματολογία των προκηρύξεων θα λάβει υπόψη τόσο τις προτεραιότητες και τις ανάγκες χάραξης πολιτικής των Υπουργείων, όσο και θεματολογίες που θα προκύψουν μέσα από τη διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους.
Άμεσα ωφελούμενοι μπορεί να είναι:
• Υπουργεία και δημόσιες υπηρεσίες που ενδιαφέρονται να κατανοήσουν τα φαινόμενα τα οποία διέπουν το πεδίο άσκησης της πολιτικής τους, να βελτιώσουν το σχεδιασμό της πολιτικής, να δοκιμάσουν και να αξιολογήσουν λύσεις. Στην κατεύθυνση αυτή η χρηματοδότηση της έρευνας και της καινοτομίας μέσα από μια διαδικασία κρατικών προμηθειών αποτελεί την ενδεδειγμένη προσέγγιση.
• Κοινωνικές ομάδες και φορείς οι οποίοι δραστηριοποιούνται στους τομείς προτεραιότητας.
• Ερευνητικοί οργανισμοί (ΑΕΙ και ΕΚ) με σχετικό ερευνητικό ενδιαφέρον.
• Επιχειρήσεις οι οποίες αναπτύσσουν εφαρμογές και προϊόντα που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των συγκεκριμένων προκλήσεων.
4.4.1 Κοινωνική και ανθρωπιστική έρευνα
Η κοινωνική και ανθρωπιστική έρευνα θα συμβάλει, πέρα από την αντιμετώπιση ειδικότερων ζητημάτων που συνδέονται με την προώθηση των παραπάνω οικονομικών τομέων, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, και στη μελέτη και αντιμετώπιση της φτώχειας, των δημογραφικών αλλαγών και της γήρανσης του πληθυσμού, της κοινωνικής συνοχής και της ανοχής στην πολυ-πολιτισμικότητα, καθώς και σε θέματα εκπαίδευσης και δια βίου μάθησης.
4.4.2 Κοινωνικές προκλήσεις που αφορούν στον τομέα της ενέργειας
Σημαντική αναδεικνύεται η οικονομική και κοινωνική έρευνα στον τομέα της Ενέργειας ειδικά για την υποβοήθηση της διάδοσης των νέων ενεργειακών τεχνολογιών αλλά και για την επίλυση των συχνά πολύπλοκων προβλημάτων αποδοχής των νέων τεχνολογιών από το κοινό (που οφείλονται σε θέματα συνήθειας ή κατανόησης και εκπαίδευσης). Συγκεκριμένα τα ακόλουθα θέματα αναδεικνύονται ως σημαντικά:
• Έρευνα για την κατανόηση και αλλαγή συμπεριφοράς χρηστών με στόχο την Εξοικονόμηση Ενέργειας,
• Έρευνα για ζητήματα ενεργειακής φτώχειας,
• Έρευνα σε τοπικές κοινωνίες για κατανόηση του τρόπου αντιμετώπισης της εγκατάστασης ΑΠΕ.
4.4.3 Κοινωνικές προκλήσεις που αφορούν στο περιβάλλον
Αποκατάσταση και αξιολόγηση Οικοσυστημάτων
• Αποκατάσταση επανίδρυση υποβαθμισμένων-ερημοποιημένων μεσογειακών περιοχών
• Δημιουργία ηλεκτρονικού μητρώου οικοσυστημάτων

Κλιματική Αλλαγή – Επιπτώσεις των μεταφορών στο περιβάλλον
• Συντονισμός πρωτοβουλιών για τη μελέτη των επιπτώσεων των μεταφορών στο περιβάλλον και στον άνθρωπο (π.χ. παρατηρητήριο περιβαλλοντικής ρύπανσης και επιπτώσεων στην υγεία).
• Δημιουργία ευέλικτων υποδομών μέτρησης και ελέγχου των επίπεδων ρύπανσης σε περιοχές όπου εντοπίζονται αυξημένα προβλήματα και καταγραφής ρύπων που επιβαρύνουν το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία.
• Δημιουργία εθνικής βάσης δεδομένων που θα παρέχει πληροφορίες και δείκτες στις ανάλογες επιτροπές της ΕΕ και στους παγκόσμιους οργανισμούς περιβάλλοντος και υγείας υποστηρίζοντας παράλληλα την ελαστικότητα (resilience) του μεταφορικού συστήματος.
• Καταγραφή μεταφορικών υποδομών και κατηγοριοποίησή τους για τη δημιουργία ενός δικτύου κρίσιμων / στρατηγικών υποδομών (critical transportation infrastructure) με στόχο τη διασφάλιση και την υποστήριξη της ελαστικότητας (resilience) του μεταφορικού έργου από έκτακτα συμβάντα και από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής γενικότερα
• Παρακολούθηση της εξέλιξης των φαινόμενων και των επιπτώσεων αυτών στο μεταφορικό έργο και εκτίμηση για διορθωτικές ενέργειες στις υφιστάμενες υποδομές καθώς και εισήγηση προτάσεων για τη θωράκιση υποδομών.
4.4.4 Κοινωνικές προκλήσεις σε θέματα ασφάλειας
• Ευφυή συστήματα κυβερνοασφάλειας Κρίσιμων Υποδομών Μεταφορών
• Ενίσχυση ασφάλειας και αντιμετώπιση συμβάντων σε διασυνδεδεμένα δίκτυα μεταφορών και άλλων κρίσιμων υποδομών (πχ εμπορικά κέντρα)
• Δημιουργία forum για τις Μεταφορές και την Ασφάλεια (σύγκλιση δημόσιου και ιδιωτικού τομέα σε διάλογο και ανάπτυξη των προτεραιοτήτων και δράσεων στον τομέα της ασφάλειας των μεταφορών)
4.4.5 Κοινωνικές προκλήσεις σε θέματα μεταφορών
• Δημιουργία και συντήρηση εθνικού κέντρου συλλογής και διαχείρισης δεδομένων μεταφορών (National Transport Content Aggregator & Observatory):Η τεχνολογία των ευφυών συστημάτων μεταφορών δίνει σήμερα τη δυνατότητα αυτόματης συλλογής κάθε είδους δεδομένων, αποθήκευσης, και ανάλυσης τους σε σχεδόν πραγματικό χρόνο. Παρ’όλα αυτά στη χώρα μας υπάρχει χαρακτηριστική έλλειψη δεδομένων στο χώρο των μεταφορών με συνέπεια η αξιολόγηση και ο σχεδιασμός των νέων υποδομών και συστημάτων μεταφορών να υλοποιείται με ελλιπή και μη αξιόπιστα ιστορικά δεδομένα που αλλάζουν ανάλογα με την ανάγνωσή τους. Η δημιουργία ενός ή περισσότερων ηλεκτρονικών «Παρατηρητηρίων Μεταφορών» συγκοινωνιακών και κυκλοφοριακών δεδομένων, ροών εμπορευμάτων και επιβατών ευφυών συστημάτων μεταφορών και η αξιολόγηση – συντήρησή τους ώστε αυτά να αποτελούν βάση τεκμηριωμένων μελετών και ερευνών στην Ελλάδα, αποτελεί βασικό προαπαιτούμενο και ανάγκη για την ανάπτυξη του τομέα των μεταφορών στην Ελλάδα και τη λήψη αποφάσεων του Δημοσίου στον κλάδο των μεταφορών και logistics.
• Εισαγωγή συστημάτων διαχείρισης κρίσεων (λόγο ακραίων καιρικών συνθηκών, δραματικής αύξησης της κίνησης των επιβατών λόγω κάποιου σημαντικού γεγονότος, κτλ.) σε δημόσια συστήματα μεταφορών (αεροδρόμια, metro, τρένα, αυτοκινητόδρομους).

4.5 Ευρωπαϊκές και Διεθνείς συνεργασίες
Η ανάπτυξη των διεθνών συνεργασιών αποτελεί ένα στρατηγικής σημασίας μέσο για την πρόσβαση των ερευνητικών ομάδων της χώρας σε διεθνώς ανταγωνιστικές δεξαμενές γνώσης, εμπειρίας και υποδομών, αλλά δεν αποτελεί έναν αυτόνομο στόχο ή άξονα παρέμβασης. Για το σκοπό αυτό οι σημαντικότερες δράσεις διεθνούς συνεργασίας ενσωματώνονται κυρίως στον πρώτο Πυλώνα ο οποίος αποτελεί και τον πυρήνα του Ε.Σ.Π.Ε.Κ.
Ιδιαίτερο σημασία έχει η Ευρωπαϊκή Στρατηγική της Μακροπεριφέρειας Αδριατικής Ιονίου (EUSAIR) για τις δυνατότητες που παρέχει για την ανάπτυξη Ευρωπαϊκών συνεργασιών έρευνας και καινοτομίας σε θέματα που άπτονται άμεσα των προτεραιοτήτων της χώρας όπως στον τομέα του περιβάλλοντος, του τουρισμού, μεταφορών, υδατοκαλλιέργειας.
4.5.1 Ορίζοντας 2020
Οι συνεργασίες στο πλαίσιο του Ορίζοντα 2020 αποτελούν τη σημαντικότερη κατηγορία διεθνών συνεργασιών και θα αναπτυχθούν σε δύο κατευθύνσεις ανάλογα με τις συγκεκριμένες ανάγκες:

Στόχος: Η Βελτίωση της εθνικής συμμετοχής στις θεματικές προκηρύξεις με την:
• Αξιοποίηση της συμπληρωματικότητας και των συνεργειών ανάμεσα στον Ορίζοντα 2020 και την εθνική Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης.
• Ενίσχυση συνεργειών μεταξύ των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων της νέας Προγραμματικής Περιόδου και του Ορίζοντα 2020 (μέσω του κατάλληλου σχεδιασμού των προτεραιοτήτων και των δράσεων)
• Απόδοση ιδιαίτερης σημασίας στα εργαλεία που αφορούν τις ΜΜΕ

• Υποστήριξη της συμμετοχής ελληνικών ομάδων σε προγράμματα και δραστηριότητες του Ορίζοντα 2020 που σχετίζονται με τους εθνικούς τομείς προτεραιότητας όπως αυτοί θα προσδιοριστούν και θα αναδειχθούν μέσα από τη Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης. Παραδείγματα αποτελούν προκηρύξεις σχετικές με Βασικές Τεχνολογίες Γενικής Εφαρμογής οι οποίες είναι σημαντικές για τους εθνικούς τομείς προτεραιότητας καθώς και η αξιοποίηση των ERA-nets, Joint Technology Initiatives, Joint Programming Initiatives, EUREKA/EUROSTARS και των Knowledge Innovation Communities (KICs) του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Καινοτομία και Τεχνολογία για τη διαμόρφωση και συγχρηματοδότηση ερευνητικών προτεραιοτήτων εθνικής σημασίας.
• Διάχυση των αποτελεσμάτων της έρευνας που διεξάγεται στο πλαίσιο του Ορίζοντα 2020 που μπορούν να αξιοποιηθούν στα τοπικά/περιφερειακά παραγωγικά συστήματα και στους τομείς αιχμής της χώρας.
Για την επίτευξη των παραπάνω θα επιδιωχθεί να αξιοποιηθεί και η δυνατότητα άμεσων συνεργασιών ανάμεσα σε έργα και δράσεις του Ορίζοντα 2020 και αντίστοιχων έργων και δράσεων του Ε.Σ.Π.Ε.Κ.
4.5.2 Διακρατικές συνεργασίες
Η χρηματοδότηση της έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης διά μέσου των διακρατικών ερευνητικών συμφωνιών θα περιοριστεί σε μεγάλες δράσεις και σε μικρό αριθμό χωρών και δραστηριοτήτων οι οποίες σχετίζονται άμεσα με τις ανάγκες των προτεραιοτήτων της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης. Η επιλογή των χωρών και της ερευνητικής ατζέντας θα βασιστεί στα συγκεκριμένα πλεονεκτήματα που μπορεί να προσφέρει η συνεργασία για την επίτευξη των εθνικών στρατηγικών στόχων.
Διακρατικά Προγράμματα μεγάλης χρηματοδοτικής εμβέλειας, τα οποία εκπονούνται με εταίρους στρατηγικής σημασίας για την Ελλάδα και απευθύνονται κυρίως στον ιδιωτικό τομέα της χώρας, ενθαρρύνοντας επιπλέον την συνεργασία του με τα Δημόσια Πανεπιστήμια ΑΕΙ/ΤΕΙ και τους Ερευνητικούς και Τεχνολογικούς φορείς. Τα προγράμματα αυτά, σε αντίθεση με εκείνα της προηγούμενης κατηγορίας, υλοποιούνται συνήθως από συνεργατικά σχήματα, έχουν αναπτυξιακό χαρακτήρα και στοχεύουν, σε μεταγενέστερο στάδιο, στη δημιουργία καινοτόμων προϊόντων/διαδικασιών/ υπηρεσιών, υψηλής προστιθέμενης αξίας και ανταγωνιστικότητας, ικανών να διεκδικήσουν μερίδιο της διεθνούς αγοράς.