Το άρθρο 12 του ν. 4310/2014 αντικαθίσταται ως εξής:
Άρθρο 12
Επιλογή, διορισμός μελών, λειτουργία ΕΣΕΚ
«1. Τα ένδεκα (11) μέλη του ΕΣΕΚ που προβλέπονται στην περίπτωση γ της παραγράφου 3 του προηγούμενου άρθρου, επιλέγονται με την ακόλουθη διαδικασία:
α) Με απόφαση του αρμόδιου για θέματα έρευνας Αναπληρωτή Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων συγκροτείται εξαμελής επιτροπή η οποία αποτελείται από τα ακόλουθα μέλη: αα) έναν καθηγητή ΑΕΙ, διεθνώς διακεκριμένο σε θέματα έρευνας ή ερευνητή Α΄ βαθμίδας ερευνητικού κέντρου της ημεδαπής ή αλλοδαπής, ββ) έναν Πρύτανη ή Αναπληρωτή πρύτανη των Πανεπιστημίων γγ) έναν Πρόεδρο ΤΕΙ, δδ) έναν Πρόεδρο Ερευνητικού Κέντρου, εε) έναν εκπρόσωπο της ΓΓΕΤ και στστ) έναν εκπρόσωπο του παραγωγικού – επιχειρηματικού κόσμου.
β) Ο Γενικός Γραμματέας Έρευνας και Τεχνολογίας προκηρύσσει ανοιχτή πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος προς επιλογή των ένδεκα (11) μελών, μέγιστης χρονικής διάρκειας είκοσι (20) ημερών, η οποία δημοσιεύεται στους δικτυακούς τόπους της ΓΓΕΤ και του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων. Η επιτροπή της περίπτωσης α της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου αξιολογεί τις υποψηφιότητες και προεπιλέγει μεταξύ των υποψηφίων που έχουν υποβάλει υποψηφιότητα ή έχουν προταθεί ως υποψήφιοι είτε από μέλη της ίδιας της Επιτροπής, είτε από οποιονδήποτε τρίτο, φυσικό ή νομικό πρόσωπο, του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα. Προς τούτο, η επιτροπή της περίπτωσης α της παραγράφου 1 συντάσσει κατάλογο, τον οποίο υποβάλει στον Αναπληρωτή Υπουργό Παιδείας, Έρευνας. Ο εν λόγω κατάλογος περιλαμβάνει τριπλάσιο αριθμό μελών από επιστήμονες, οι οποίοι προέρχονται αναλογικά από τα γνωστικά αντικείμενα της έρευνας: αα) αγροτικής παραγωγής, διατροφής, τροφίμων, αγροβιοτεχνολογίας και υδατοκαλλιεργειών, ββ) φυσικών επιστημών, γγ) μαθηματικών και επιστήμης της πληροφορίας, δδ) κοινωνικών επιστημών, εε) τεχνών και ανθρωπιστικών επιστημών, στστ) περιβάλλοντος ζζ) ενέργειας, ηη) βιοεπιστημών και ιι) επιστημών μηχανικού.
γ) Ο Αναπληρωτής Υπουργός Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων ορίζει τον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο του ΕΣΕΚ, τους εκπροσώπους του παραγωγικού-επιχειρηματικού κόσμου, τους εκπροσώπους των ΠΣΕΚ και τα μέλη από τον κατάλογο της επιτροπής της περίπτωσης α της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου, ώστε να αντιπροσωπεύονται τα γνωστικά αντικείμενα της έρευνας, με θητεία, η οποία διαρκεί τέσσερα (4) έτη και μπορεί να ανανεώνεται για μία φορά. Με την ίδια απόφαση ορισμού των μελών του ΕΣΕΚ ορίζονται ο γραμματέας του ΕΣΕΚ με τον αναπληρωτή του. Κατ’ εξαίρεση, με την έναρξη ισχύος του παρόντος, το ήμισυ των μελών που ορίζονται με τη διαδικασία του παρόντος άρθρου έχουν διετή θητεία.
δ) Αν μέλος του ΕΣΕΚ παραιτηθεί, εκπέσει ή αδυνατεί να εκτελέσει τα καθήκοντά του, διορίζεται με απόφαση του Αναπληρωτή Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων για το υπόλοιπο της θητείας, αντικαταστάτης του, από τον κατάλογο των υποψηφίων, εφόσον το μέλος είναι ένα από τους ένδεκα (11) που έχουν επιλεγεί , και σε διαφορετική περίπτωση , σύμφωνα με τις διατάξεις της περίπτωσης γ της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου.
2. α) Μετά τη συγκρότηση του ΕΣΕΚ σε σώμα, τα μέλη του κατανέμονται σε δύο (2) επιτροπές με ευθύνη του Προέδρου: την Επιτροπή Έρευνας και Τεχνολογίας, η οποία αποτελείται από εννέα (9) μέλη και την Επιτροπή Καινοτομίας και Αναπτυξιακών Εφαρμογών, η οποία αποτελείται από οκτώ (8) μέλη. Στην πρώτη επιτροπή, που εστιάζεται σε θέματα βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας στους ερευνητικούς φορείς, συμμετέχει και προΐσταται ο Πρόεδρος του ΕΣΕΚ. Στη δεύτερη επιτροπή, που εστιάζεται σε ζητήματα καινοτόμων εφαρμογών σχετικών με τον παραγωγικό ιστό της χώρας, συμμετέχει και προΐσταται ο Αντιπρόεδρος του ΕΣΕΚ. Οι δύο επιτροπές εργάζονται και συνεδριάζουν ανεξάρτητα και εισηγούνται προς την ολομέλεια του ΕΣΕΚ, η οποία και λαμβάνει την τελική απόφαση.
β) Ο τόπος και ο χρόνος συνεδριάσεων, η απαρτία, ο τρόπος λήψης αποφάσεων και κάθε ειδικότερο θέμα λειτουργίας του ΕΣΕΚ ορίζονται με απόφαση του αρμόδιου Αναπληρωτή Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 13 έως 15 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας.
3. Ο ΓΓΕΤ και το ΕΣΕΚ υποστηρίζονται στο έργο τους από Τομεακά Επιστημονικά Συμβούλια (ΤΕΣ), τα οποία συνιστώνται με απόφαση του αρμόδιου για ζητήματα έρευνας Αναπληρωτή Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων μετά από τη σύμφωνη γνώμη του ΕΣΕΚ και με αντικείμενο τα επί μέρους γνωστικά αντικείμενα της έρευνας που ορίζονται στην περίπτωση β της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου. Με την ίδια απόφαση ο ως άνω Υπουργός ορίζει τον πρόεδρο και τον αντιπρόεδρο των ΤΕΣ.
4. Οι αποφάσεις του ΕΣΕΚ λαμβάνονται με απλή πλειοψηφία. Σε περίπτωση ισοψηφίας, υπερισχύει η ψήφος του προέδρου.
5. Η γραμματειακή και διοικητική υποστήριξη για τη λειτουργία του ΕΣΕΚ παρέχεται από τη ΓΓΕΤ. Η συμμετοχή υπαλλήλου στα έργα της γραμματείας δεν θεωρείται δεύτερη θέση ή απασχόληση στο δημόσιο τομέα.
6. Τα έξοδα μετακίνησης, διανυκτέρευσης και ημερήσιας αποζημίωσης των μελών του ΕΣΕΚ, και των ΤΕΣ για τη συμμετοχή στις συνεδριάσεις τους που προβλέπονται από τις κείμενες διατάξεις καταβάλλονται από τη ΓΓΕΤ».
Άρθρο 8, 9, 10
• Οι τροπολογίες που αφορούν το άρθρο 10 του ν. 4310/2014 αποτελούν θετικό βήμα προς την σωστή λειτουργία των ΠΣΕΚ, με την προϋπόθεση όμως να γίνει λελογισμένη χρήση των κονδυλίων έρευνας των περιφερειών.
• Χωρίς να αναφέρεται στον νόμο ο οποιοσδήποτε περιφερειακός σχεδιασμός στην εφαρμογή της ερευνητικής πολιτικής, η δημιουργία των ΠΣΕΚ είναι αποσπασματική.
• Το ΕΣΕΚ παραμένει ως ένα συμβουλευτικό όργανο με μάλλον ασαφείς αρμοδιότητες, αφού δεν συμμετέχει στο σχεδιασμό της πολιτικής αλλά απλώς παρακολουθεί την εφαρμογή της
• Πρέπει να διασφαλιστεί η εκλογή ικανού αριθμού μελών του ΕΣΕΚ από την ερευνητική κοινότητα, ώστε να διασφαλίζεται η έκφραση της άποψης αυτών που κυρίως δραστηριοποιούνται για την εφαρμογή της όποιας πολιτικής στο χώρο της έρευνας
• Τα Τομεακά Επιστημονικά Συμβούλια (ΤΕΣ) δημιουργούνται με απόφαση του Αναπληρωτή Υπουργού Παιδείας, Ερευνας και Θρησκευμάτων, ενισχύοντας την συγκεντρωτική και αναχρονιστική αντίληψη που διέπει το νομοσχέδιο σε θέματα διακυβέρνησης της έρευνας.
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΩΝ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΥ
Προτείνουμε τη δημιουργία ενός Εθνικού Συμβούλιου Έρευνας, Ανώτατης Εκπαίδευσης και Καινοτομίας ως ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο του ΥΠΠΕΘ και άλλων Υπουργείων στο οποίο θα ενσωματωθεί το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΚ).
Το ΔΣ του Συλλόγου Ερευνητών Δημοκρίτου
ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΩΝ
Παρατηρήσεις / προτεινόμενες ρυθμίσεις:
(α) Ο θεσμός του ΕΣΕΚ (Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας και Καινοτομίας) λειτουργεί εδώ και δύο δεκαετίες (ως Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας και Τεχνολογίας – ΕΣΕΤ) και αποτελεί μια θετική πρόνοια της νομοθεσίας. Η συγκρότησή του όμως με αποκλειστική ευθύνη της κυβέρνησης καθιστά τη λειτουργία του ευεπίφορη σε πολιτικές πιέσεις χωρίς να υφίστανται εξισορροπητικοί μηχανισμοί ελέγχου. Τούτο οδήγησε, σε ορισμένες περιπτώσεις, στην κατάχρηση από την πλευρά της πολιτικής ηγεσίας του συμβουλευτικού ρόλου του ΕΣΕΤ και στην εκμετάλλευση του υψηλού επιστημονικού κύρους των μελών του Συμβουλίου, προκειμένου να δικαιολογηθούν αποφάσεις ισχυρής μεν πολιτικής χροιάς, αμφιλεγόμενης δε επιστημονικής βαρύτητας.
(β) Η διαδικασία εκλογής των μελών έχει γίνει πιο περίπλοκη, χωρίς όμως ουσιαστική βελτίωση στην κατεύθυνση της ανεξαρτησίας του ΕΣΕΚ από την Κυβέρνηση.
(γ) Τα ΤΕΣ δημιουργούνται και καταργούνται κατά τη βούληση του εκάστοτε Αναπληρωτή Υπουργού, ενώ δεν υπάρχει κανένα κριτήριο για την επιλογή των μελών τους (βλ. άρθρο 7).
Πρόταση της ΕΕΕ:
Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο ποσοτικά τμήμα της ερευνητικής δραστηριότητας αναλογεί στα ΑΕΙ και προκειμένου να διαμορφωθεί ο Ενιαίος Χώρος Εκπαίδευσης και Έρευνας, προτείνουμε τη διεύρυνση του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας (ΕΣΥΠ, http://www.esyp.gr/) με την ενσωμάτωση σε αυτό του ΕΣΕΚ και τη μετονομασία του πρώτου σε «Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας, Έρευνας και Καινοτομίας» (ΕΣΥΠΕΚ), το οποίο θα συνεχίσει να λειτουργεί ως ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο της Πολιτείας, σε άμεση συνεργασία με τα συμβούλια τριτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Επιπλέον, θα πρέπει να προβλεφθεί μηχανισμός εκλογής των επιστημόνων, μελών του ΕΣΕΚ από την ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα.
Στο ΕΣΕΚ θα πρέπει να υπάρχει πρόνοια για την εκπροσώπηση όλων των γνωστικών αντικειμένων, δεδομένου ότι οι κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες συνήθως δεν εκπροσωπούνται.
Προτείνεται, τέλος, ο εκπρόσωπος του επιχειρηματικού κόσμου να προέρχεται από τομέα/τομείς με αποδεδειγμένη και έντονη -βάσει δεικτών- καινοτόμα δραστηριότητα στη χώρα.
Το ΔΣ της Ένωσης Ελλήνων Ερευνητών
Ολόκληρο το κείμενο θέσεων της ΕΕΕ επί του υπό διαβούλευση σ/ν για την ΕΤΑΚ είναι αναρτημένο στο: http://www.eee-researchers.gr/wp-content/uploads/2016/01/EEE_EX_487_Theseis-epi-tou-SN-EREYNAS_Jan2016.pdf
Ενώ, με βάση το προϋπάρχον θεσμικό πλαίσιο για την ΕΤΑΚ, η επιλογή των μελών του ΕΣΕΤ πραγματοποιούνταν απευθείας από τον αρμόδιο Υπουργό, στο Ν. 4310/2014 έγινε μια μάλλον κατ’ επίφαση απόπειρα να υπάρξει μια πιο «ανοικτή» διαδικασία επιλογής τους. Στο παρόν σ/ν η διαδικασία αυτή δεν αναβαθμίζεται, καθώς τελικά τα μέλη του ΕΣΕΤ επιλέγονται και πάλι ουσιαστικά από την πολιτική ηγεσία.
Για να είναι η επιλογή των μελών του ΕΣΕΚ αδιάβλητη και ανεξάρτητη από την εκάστοτε πολιτική ηγεσία του αρμόδιου Υπουργείου, θα πρέπει να προβλεφθεί μηχανισμός εκλογής των επιστημόνων, μελών του ΕΣΕΚ από την ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα.
Δρ Μ.Θ. Στουμπούδη,
Ερευνήτρια ΕΛΚΕΘΕ
πρώην Πρόεδρος ΔΣ Ένωσης Ελλήνων Ερευνητών
Η επιτροπή θα έπρεπε να περιλαμβάνει και ένα εκπρόσωπο της Ακαδημίας Αθηνών.