1. Τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα έχουν την ευθύνη για τον σχεδιασμό και την οργάνωση του δεύτερου κύκλου σπουδών, καταρτίζουν Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ) και απονέμουν Δίπλωμα Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΔΜΣ). Στα αυτοδύναμα Τμήματα των Πανεπιστημίων που λειτουργούν ΠΜΣ εκπονούνται διδακτορικές διατριβές (τρίτος κύκλος σπουδών) και τα Ιδρύματα στα οποία ανήκουν απονέμουν τον τίτλο του διδάκτορα. Ειδικότερα ζητήματα ρυθμίζονται στον Κανονισμό Μεταπτυχιακών Σπουδών και στον Κανονισμό Διδακτορικών Σπουδών κάθε Ιδρύματος, οι οποίοι αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του Εσωτερικού Κανονισμού στον οποίο ενσωματώνονται.
2. Τα ΠΜΣ εδρεύουν σε αυτοδύναμα Τμήματα, θεραπεύουν ίδιες ή συναφείς ειδικότητες με το επιστημονικό πεδίο του Τμήματος και αποσκοπούν στην προαγωγή της επιστημονικής γνώσης και των τεχνών, την ανάπτυξη της έρευνας και την υψηλού επιπέδου εξειδίκευση πτυχιούχων σε εφαρμογές, ειδικές θεματικές ενότητες ή επί μέρους κλάδους των επιστημών οι οποίοι θεραπεύονται στα προγράμματα πρώτου κύκλου σπουδών των ελληνικών ΑΕΙ.
3. Τα ΠΜΣ αντιστοιχούν κατ’ ελάχιστον στις εκάστοτε οριζόμενες από τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές ρυθμίσεις πιστωτικές μονάδες (ECTS). Τα ΔΜΣ που απονέμουν τα ελληνικά ΑΕΙ υπόκεινται στους περιορισμούς και τους κανόνες που απορρέουν από το εκάστοτε ισχύον στην Ελλάδα ευρωπαϊκό σύστημα μεταφοράς και συσσώρευσης πιστωτικών μονάδων.
Οι διδακτορικές σπουδές προτείνω να οργανώνονται σε αυτοδύναμα Τμήματα Πανεπιστημίων στα οποία είτε λειτουργούν είτε όχι Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών.
Σε ότι αφορά το άρθρο 1 Διάρθρωση της ανώτατης εκπαίδευσης Νομική μορφή των Α.Ε.Ι. του Ν. 4009/2011 εκ παραδρομής στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (Α.Ε.Ι.) δεν αναφέρονται οι Ανώτατες Εκκλησιαστικές Ακαδημίες.
Στην παρ. 2 του άρθρου 1 του Ν. 3442/2006 αναφέρεται ότι οι Ανώτατες Εκκλησιαστικές Ακαδημίας ανήκουν στην Ανώτατη Εκπαίδευση και ειδικότερα «2. Τα Εκκλησιαστικά Γυμνάσια και τα Ενιαία Εκκλησιαστικά Λύκεια ανήκουν στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, οι Ανώτατες Εκκλησιαστικές Ακαδημίες στην Ανώτατη Εκπαίδευση και τα Ιερατικά Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας αποτελούν φορείς δια βίου εκπαίδευσης».
Επίσης στην παρ. 3 του άρθρου 17 του ιδίου Νόμου αναφέρεται «3. Οι πτυχιούχοι των Ανωτάτων Εκκλησιαστικών Ακαδημιών, χειροτονούμενοι, κατατάσσονται στην Α΄ μισθολογική κατηγορία Εφημερίων και εξελίσσονται στα μισθολογικά κλιμάκια της κατηγορίας ΠΕ. Ειδικά οι κάτοχοι πτυχίου του Προγράμματος Ιερατικών Σπουδών μπορούν να εγγραφούν στον κατάλογο των προς Αρχιερατεία εκλόγιμων».
Επομένως, το άρθρο 1 του Ν. 4009/2011 θα πρέπει να τροποποιηθεί ώστε να συμπεριληφθούν οι Ανώτατες Εκκλησιαστικές Ακαδημίες στον Πανεπιστημιακό Τομέα της Ανώτατης Εκπαίδευσης .
Από το νομοσχέδιο λείπουν οι μεταβατικές διατάξεις που θα καλύπτουν ήδη υπάρχοντα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, και θα εξασφαλίζουν την ομαλή ολοκλήρωση όλων των τρεχουσών εκπαιδευτικών διαδικασιών πριν μια ενδεχόμενη μετάβαση των προγραμμάτων αυτών στο καινούργιο καθεστώς.
Συμφωνώ με τις θέσεις/σχόλια της Ένωσης Ελλήνων Ερευνητών για το σ/ν σχετικά με το ΠΜΣ και διδακτορικές σπουδές οι οποίες καλύπτουν σε μεγάλο βαθμό τις ανάγκες για αποτελεσματικό και βιώσιμο μοντέλο υλοποίησης του ενιαίου χώρου έρευνας και εκπαίδευσης στη χώρα.
Η διδακτορική έρευνα είναι μια πραγματική εργασία που απαιτεί ατελείωτες ώρες σε εργαστήρια, σε βιβλιοθήκες και σε εξωτερικά πεδία. Όταν ένας υποψήφιος διδάκτορας, δηλαδή ένας εργάτης-ερευνητής, επιτρέπεται να εργάζεται χωρίς να πληρώνεται αυτό δημιουργεί αυτομάτως μια αλυσιδωτή και πολυεπίπεδη αντίδραση. Οι καθηγητές μπορούν να προσλάβουν όσους εργάτες θέλουν χωρίς να έχουν καμία οικονομική υποχρέωση απέναντί τους, με αποτέλεσμα να μην έχουν ισχυρό κίνητρο να φέρουν κονδύλια για να τους συντηρήσουν, και αυτό με τη σειρά του συνεπάγεται ότι δεν αναγκάζονται να κάνουν κορυφαία έρευνα προκειμένου να πάρουν τα λιγοστά ανταγωνιστικά κονδύλια. Από την άλλη, αν δεν πληρώνεις τον εργάτη σου δεν μπορείς να έχεις απαιτήσεις για το πόσο παράγει, ούτε και μπορείς να πείσεις κάποιον καλό εργάτη σου να μην βρει άλλη δουλειά ή να μη φύγει στο εξωτερικό. Κι αν δεν κρατήσεις τους καλούς εργάτες που θα σου κάνουν την καλή έρευνα για να πάρεις τα ανταγωνιστικά κονδύλια τότε δεν θα κρατήσεις και τους καλούς καθηγητές που θα σου φτιάξουν τα καλά πανεπιστήμια… κι ο φαύλος κύκλος μεγαλώνει. Το νομοσχέδιο πρέπει να ΑΠΟΑΓΟΡΕΨΕΙ ρητά την εγγραφή σε διδακτορικό πρόγραμμα όταν δεν είναι εξασφαλισμένη η χρηματοδότηση του υποψήφιου διδάκτορα. Μόνον όσα τμήματα ή καθηγητές έχουν εξασφαλισμένη χρηματοδότηση θα πρέπει να έχουν το διακαίωμα να προσφέρουν θέσεις διδακτορικών φιτητών.
Ως μέλος ΔΕΠ, θεωρώ ότι, επιχειρώντας (ορθά) να ρυθμίσει το άναρχο τοπίο των μεταπτυχιακών σπουδών, το σχέδιο νόμου εισάγει τον ασφυκτικό έλεγχο των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών, ουσιαστικά αναιρώντας το αυτοδιοίκητο των πανεπιστημίων. Αναλυτικότερος σχολιασμός κατατέθηκε εκ μέρους της συνέλευσης του τμήματός μου.
ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ για το ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΠΜΣ
Η Συνέλευση του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης συζήτησε διεξοδικά στις 13-10-2016 το νομοσχέδιο για τις μεταπτυχιακές σπουδές που τέθηκε σε διαβούλευση. Θεωρούν, ότι με αυτό το Νομοσχέδιο, ορθά το Υπουργείο προσπαθεί να θέσει κάποιους κανόνες και να βάλει τάξη στο χώρο των Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ), όπου σε αρκετές περιπτώσεις έχουν παρατηρηθεί στρεβλώσεις. Κατέληξαν στις ακόλουθες παρατηρήσεις/ επισημάνσεις/ προτάσεις:
• Τα ΔΠΜΣ να χορηγούν διδακτορικά.
• Τα διδακτορικά θα πρέπει να αντιστοιχούν σε ECTS.
• Η ποσόστωση του 75% ως προς την κάλυψη των διδακτικών αναγκών δημιουργεί προβλήματα στα μικρά τμήματα. Προτείνεται η μείωση του ποσοστού στα 2/3 των μελών του ΔΕΠ των τμημάτων.
• Δεν υπάρχει αναφορά στα διακρατικά ΠΜΣ. Προτείνεται να μην υπάρξει το σχετικό πλαφόν στα συγκεκριμένα ΠΜΣ.
• Προτείνεται να υπάρχει δυνατότητα διαφορετικών διδάκτρων σε διακρατικά μεταπτυχιακά, ειδικά στους φοιτητές εκτός ΕΕ.
• Δεν αναφέρονται μεταβατικές διατάξεις. Προτείνεται να προβλεφθούν.
• Δεν αναφέρεται η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, καμία μνεία.
• Δεν υπάρχουν αναφορές στις μεταδιδακτορικές σπουδές. Προτείνεται να υπάρχουν σχετικές ρυθμίσεις στο νομοσχέδιο.
• Αυξάνεται η γραφειοκρατία και τα καθήκοντα των καθηγητών, έτσι όπως θεσπίζεται ο θεσμός του Συμβούλου καθηγητή. Προτείνεται να απαλειφθούν διατάξεις που αυξάνουν την γραφειοκρατία στα ιδρύματα, κυρίως λόγω έλλειψης προσωπικού, διοικητικού και διδακτικού.
• Υπάρχουν πλείστες, μη ξεκάθαρες αναφορές σε ερευνητικά ιδρύματα και δεν καθίσταται σαφές ότι τίτλους σπουδών απονέμουν μόνο τα Ιδρύματα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.
• Καθηγητές μη αυτοδύναμων τμημάτων και μη μόνιμοι επίκουροι καθηγητές δεν έχουν δικαίωμα επίβλεψης διατριβών, ενώ το έχουν καθηγητές των ΤΕΙ (και καθηγητές εφαρμογών;) και διάφορα ερευνητικά κέντρα. Προτείνεται η απαλοιφή των σχετικών ρυθμίσεων.
• Στις συνελεύσεις των τμημάτων, οι όποιες αποφάσεις για το ΠΜΣ να λαμβάνονται με αυξημένη πλειοψηφία επί των παρόντων και όχι με απόλυτη πλειοψηφία επί των μελών της συνέλευσης. Αναφορές σε αυξημένες πλειοψηφίες περιπλέκουν την λειτουργία των τμημάτων και δημιουργούν αγκυλώσεις και δυσανεξίες.
• Προτείνεται η διάρκεια λειτουργίας ενός ΠΜΣ να είναι τουλάχιστον 8 χρόνια (όχι 6).
• Αναφέρεται ότι το υπόμνημα της διατριβής να γράφεται υποχρεωτικά σε 2 γλώσσες. Δεν κατανοείται η σκοπιμότητα της συγκεκριμένης διάταξης.
• Θα πρέπει να υπάρξει αξιολόγηση όλων των ΠΜΣ, και αυτών χωρίς δίδακτρα.
Ακολούθως εκφράζονται οι θέσεις του τμήματος σε επιμέρους ρυθμίσεις του υπό διαβούλευση νομοσχεδίου:
1. Δεν είναι δυνατόν μόνο τα αυτοδύναμα τμήματα να απονέμουν διδακτορικούς τίτλους (Άρθρο 1 παρ. 1).
2. Το νομοσχέδιο εισάγει εξαιρετικά μεγάλο όγκο γραφειοκρατίας, κυρίως εργασιών οι οποίες ανατίθενται στα μέλη ΔΕΠ του Τμημάτων και στο διοικητικό προσωπικό. Σε συνδυασμό με τις συνθήκες έλλειψης προσωπικού και τις υπεραυξημένες υποχρεώσεις είναι αδύνατο να ανταποκριθούν (Άρθρο 2 παρ. 3).
3. Το ποσοστό 75% των μελών ΔΕΠ του Τμήματος που απαιτείται για να λειτουργήσει το μεταπτυχιακό κρίνεται πολύ υψηλό και αντιπροτείνεται ο λόγος των 2/3 (Άρθρο 3 παρ. 1).
4. Στο Άρθρο 3 παρ. 7 αναφέρεται συνεργασία με αναγνωρισμένα ερευνητικά ιδρύματα και ινστιτούτα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο υπονοείται ή σε κάθε περίπτωση ενδέχεται να δίνεται η δυνατότητα σε ιδρύματα πλην των ΑΕΙ να απονέμουν τίτλους. Στο σημείο αυτό εκφράζουμε την έντονη διαφωνία μας. Παρόμοια διάταξη αναφέρεται και στην παρ.7 του Άρθρου 6.
5. Στο Άρθρο 4 παρ. 1 αναφέρεται ότι το ΥΠΠΕΘ χρηματοδοτεί κατά 100% Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών, τα οποία εντάσσονται σε συγκεκριμένους άξονες προτεραιότητας. Αντιπροτείνεται η χρηματοδότηση κατά 70% των συγκεκριμένων ΠΜΣ και η χρηματοδότηση των υπολοίπων μεταπτυχιακών κατά 30% εκ μέρους του ΥΠΠΕΘ.
6. Στο ίδιο άρθρο προτείνεται η απαλοιφή της λέξης «εξαιρετικές» στην τελευταία φράση της 1ης παραγράφου, από τη στιγμή που η αυτοχρηματοδότηση των ΠΜΣ αποτελεί τον κανόνα.
7. Προτείνεται η αναδιοργάνωση των ποσοστώσεων που αναφέρονται στην παρ. 6 του άρθρου 4, γιατί δε λαμβάνονται υπόψη οι κρατήσεις του ΕΛΚΕ. Ειδικότερα, υπάρχει μια γενικότερη αντίφαση στον τρόπο που αντιμετωπίζονται τα δίδακτρα (τέλος εγγραφής) στο νομοσχέδιο. Προβλέπεται μείωση των διδάκτρων, που δεν μπορούν πλέον να υπερβαίνουν το τριπλάσιο του κατώτατου ακαθάριστου μηνιαίου μισθού (για όλα τα ΠΜΣ ανεξαρτήτως, χωρίς να υπάρχει καμία απολύτως αναφορά στην ποιότητά τους και στο ελάχιστο κόστος λειτουργίας τους). Ενώ λοιπόν, από τη μία πλευρά, προβλέπεται τέλος εγγραφής, όταν δεν υπάρχει δυνατότητα άλλης χρηματοδότησης, από την άλλη αυξάνονται οι κρατήσεις από τα έσοδα των ΠΜΣ που πλέον θα πρέπει να λειτουργούν με το 50% των εσόδων τους, αντί για το 65-75% που ισχύει τώρα. Αυτό, με το ισχύον νομικό πλαίσιο, θα σήμαινε αύξηση των διδάκτρων κατά 15-25% για να μπορέσουν να λειτουργήσουν. Προς την ίδια κατεύθυνση είναι και η αντιμετώπιση των υποτροφιών από το νομοσχέδιο. Προφανώς συμφωνούμε με τη χορήγησή τους. Όμως, αυξάνοντας τις υποτροφίες στο 25% των εσόδων, ουσιαστικά αυξάνεται το κόστος λειτουργίας χωρίς να υπάρχει καμία μέριμνα για το πώς θα λειτουργήσουν τα ΠΜΣ. Πως είναι δυνατόν σε ΠΜΣ που δεν έχουν άλλα έσοδα να μειώνουμε τα ελάχιστα δίδακτρα που απαιτούνται για τη λειτουργία τους, και ταυτόχρονα να αυξάνουμε τις υποτροφίες που θα πρέπει να χορηγούν; Αύξηση των υποτροφιών σημαίνει αύξηση των διδάκτρων ή αύξηση των εσόδων των ΠΜΣ από άλλες πηγές, που όμως αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν.
8. Διατηρείται το αποκλειστικό δικαίωμα του ΕΑΠ να παρέχει εξ αποστάσεως Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών. Ζητείται η εκχώρηση αυτού του δικαιώματος και στα άλλα Ιδρύματα της χώρας.
9. Σε ορισμένα σημεία του νομοσχεδίου απαιτούνται αυξημένες πλειοψηφίες για τη λήψη αποφάσεων, ρύθμιση η οποία ενδεχομένως προσκρούει σε γενικές και ειδικές αρχές του Διοικητικού Δικαίου.
10. Η εισαγωγή του θεσμού των Συμβούλων Σπουδών δημιουργεί τεράστιο όγκο γραφειοκρατίας, στον οποίο θα είναι αδύνατο να ανταπεξέλθουν τα μέλη ΔΕΠ, οι Γ.Σ. και οι Γραμματείες των Τμημάτων, ειδικά στις συνθήκες συρρίκνωσης προσωπικού που αντιμετωπίζουν.
11. Εκφράζουμε τον προβληματισμό μας για τη σύνταξη υπομνήματος διδακτορικής διατριβής και σε άλλη γλώσσα πέραν την ελληνικής.
12. Εκφράζουμε το προβληματισμό μας στην παρ.6 του Άρθρου 6, σύμφωνα με την οποία μπορεί σε ένα Τμήμα επιβλέπων καθηγητής μιας διατριβής να είναι μέλος ΔΕΠ άλλου Τμήματος.
13. Θα πρέπει να εξεταστεί και η περίπτωση οι διδακτορικοί τίτλοι σπουδών να αντιστοιχίζονται σε ECTS.
Η Πρόεδρος του Τμήματος
Καθηγήτρια Ζωή Μπαμπλέκου