- Δύο ή περισσότερα Τμήματα του ίδιου ή άλλου Α.Ε.Ι. δύνανται να διοργανώνουν διπλά Ξ.Π.Σ., τα οποία οδηγούν στην απονομή δύο ισότιμων τίτλων σπουδών πρώτου κύκλου του ίδιου ή διαφορετικού γνωστικού αντικειμένου.
- Η χρονική διάρκεια ενός Ξ.Π.Σ. της παρ. 1 είναι προσαυξημένη κατ’ ελάχιστον κατά δύο (2) έτη από τη χρονική διάρκεια των λοιπών προγραμμάτων σπουδών πρώτου κύκλου.
- Το πρόγραμμα σπουδών ενός Ξ.Π.Σ. της παρ. 1 είναι ένα ενιαίο πρόγραμμα σπουδών, το οποίο διαχωρίζεται σε δύο επιμέρους μη αυτοτελή προγράμματα σπουδών, το καθένα εκ των οποίων διαρθρώνεται σύμφωνα με τα στοιχεία της περ. η΄ της παρ. 2 του άρθρου 76 Στην απόφαση της παρ. 2 του άρθρου 76 ορίζονται οι πιστωτικές μονάδες που απαιτούνται για την απονομή του κάθε ενός τίτλου σπουδών του διπλού Ξ.Π.Σ. σύμφωνα με το άρθρο 30 του ν. 4009/2011.
- Για την ίδρυση διπλών Ξ.Π.Σ., τα συνεργαζόμενα Τμήματα του ίδιου ή άλλου Α.Ε.Ι. συντάσσουν σχετικό μνημόνιο συνεργασίας, στο οποίο περιγράφονται οι ειδικότεροι όροι της συνεργασίας τους και εξειδικεύονται τα στοιχεία της απόφασης της παρ. 2 του άρθρου 76. Για θέματα σχετικά με την ίδρυση, οργάνωση, διοίκηση και λειτουργία του προγράμματος του παρόντος άρθρου εφαρμόζονται αναλογικά οι διατάξεις του παρόντος Κεφαλαίου.
Προτείνω ώστε να αντιμετωπιστούν τεχνικές δυσκολίες μελλοντικά κατά την εφαρμογή των Διπλών Ξενόγλωσσων Προγραμμάτων Σπουδών η χρονική διάρκεια ενός Ξ.Π.Σ. της παρ. 1 να είναι προσαυξημένη κατ’ ελάχιστον κατά τρία (3) έτη από τη χρονική διάρκεια των λοιπών προγραμμάτων σπουδών πρώτου κύκλου. Να προβλεφθούν και να ιταλόφωνα προγράμματα.
Τα συγκεκριμένα τμήματα (όπως και τα διπλής κατεύθυνσης) θα μπορούσαν να αποτελέσουν τον τρόπο συμμετοχής της Ελλάδας στα μεγάλα Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια που δημιουργούνται με τη συνεργασία Πανεπιστημίων από όλη την Ευρώπη, εάν, δέχονται Ευρωπαίους και Έλληνες, χωρίς τέλη λόγω άρθρου 16 και με ένα σύστημα επιλογής αντίστοιχο με τα προγράμματα σπουδών επιλογής που δημιουργήθηκαν επι υπουργίας αείμνηστου Γ. Αρσένη.
Αξιότιμη κυρία Κεραμέως,
Σεβαστέ κύριε Διγαλάκη,
Θα επιθυμούσα να παραθέσω στη δημόσια διαβούλευση τη δική μου πρόταση περί των Ξενόγλωσσων Προγραμμάτων Σπουδών (ΞΠΣ). Διευκρινίζω ότι γράφω την πρόταση μου στη σελίδα σχολίων του άρθρου 83 για τα διπλά Ξενόγλωσσα Προγράμματα Σπουδών αν και το θέμα ενδιαφέρει συγχρόνως το άρθρο 82 περί κοινών ΞΠΣ. Παρακολουθώ λοιπόν όσο καιρό είναι ανοικτή προς τους πολίτες η δημόσια διαβούλευση του νομοσχεδίου του Υπουργείου Παιδείας ότι όλα τα σχόλια απευθύνονται στον ξενόγλωσσο χαρακτήρα των υπό περιγραφή προγραμμάτων σπουδών. Πράγματι, αυτός είναι δυστυχώς και ο σκοπός του νομοσχεδίου. Προσωπικά θα επιθυμούσα να σταθώ περισσότερο στην έννοιες «διπλά» και «κοινά» του νομοσχεδίου. Διερωτώμαι λοιπόν κατά πόσον θα ήταν προτιμότερο και πιο ωφέλιμο για την ελληνική πραγματικότητα να θεσπιστούν ελληνόγλωσσα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών εξαετούς (ενδεικτικά κατ’ αναλογία των ρυθμίσεων για τα ΞΠΣ) διάρκειας τα οποία θα οδηγούσαν στην απονομή διπλών ή κοινών πτυχίων. Όμως, αντί να αναλώνομαι σε «φιλοσοφικούς» στοχασμούς ξεκινώ ευθύς αμέσως παρακάτω παραθέτοντας τα επιχειρήματα μου, σεβόμενος την ανάγκη συντομίας στο λόγο (όσο δύναμαι) την οποία θέτουν ως προϋπόθεση οι διαχειριστές της σελίδας.
Καταρχάς, ξεκινώ αναλύοντας την πρόταση μου επί του νομοσχεδίου. Προτείνω την θεσμοθέτηση ελληνόγλωσσων κοινών και διπλών πτυχίων για τους ημεδαπούς φοιτητές (με έναρξη ισχύος για όσους ήδη φοιτούν σε ελληνικό πανεπιστήμιο). Στηρίζω δε την παραπάνω πρόταση μου σε πέντε κυρίως άξονες: τον κοινωνικό, τον οικονομικό, την εθνική και διεθνή πρακτική καθώς και τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου και την προσωπική μου εμπειρία.
Πρώτον, όσον αφορά το κοινωνικό σκέλος της προτεινόμενης ρυθμίσεως αρκεί να ρίξουμε μια γρήγορη ματιά στην ελληνική πραγματικότητα. Ειδικότερα πολλοί φοιτητές σπουδάζουν σε τμήματα τα οποία δεν είναι η πρώτη τους επιλογή με αποτέλεσμα είτε να μην ολοκληρώνουν τις σπουδές τους εξαιτίας της μη ικανοποίησης τους από το αντικείμενο σπουδών τους και το αίσθημα της βαθιάς απογοήτευσης από το οποίο διακατέχονται είτε να μην αγαπούν το αντικείμενο με το οποίο θα ασχοληθούν όλη την υπόλοιπη ζωή τους. Πράγματι, όλοι γνωρίζουμε πολλούς τέτοιους φοιτητές τους οποίους προώθησε το σύστημα των πανελληνίων εξετάσεων σε τμήμα άλλο από αυτό της επιθυμίας τους είτε εξαιτίας των υψηλών βάσεων εισαγωγής είτε εξαιτίας μιας ατυχίας (γιατί συμβαίνει και αυτό) και οι οποίοι συμβιβάζονται συνήθως με την παρακολούθηση ενός συναφούς πανεπιστημιακού τμήματος (γνωστά ζεύγη τέτοιων συναφών τμημάτων αποτελούν τα εξής: δημόσια διοίκηση – νομική, πολιτικό νομικής – νομική, φαρμακευτική – ιατρική, οδοντιατρική – ιατρική, βιολογία – ιατρική, χημεία – φυσική και πολλά άλλα) . Έτσι, στην πρώτη περίπτωση των ανολοκλήρωτων σπουδών έχουμε μια κοινωνία με ανθρώπους χωρίς εφόδια ώστε να πορευτούν στη ζωή και με μη διευρυμένους πνευματικούς ορίζοντες οι οποίοι θα οδηγηθούν κατά ένα μεγάλο ποσοστό στην ανεργία (οικονομική επίπτωση συνυφασμένη με κοινωνικούς παράγοντες). Από την άλλη πλευρά, η δεύτερη κατηγορία φοιτητών η οποία αναφέρθηκε θα παραμένει μονίμως με το αίσθημα της στέρησης και του ανικανοποίητου ονείρου.
Επομένως, όλοι αυτοί οι φοιτητές θα είχαν τη δυνατότητα με τα κοινά και διπλά πτυχία να επιλέξουν ένα πανεπιστημιακό τμήμα συναφές με το τμήμα επιθυμίας τους και στη συνέχεια αφού ολοκληρώσουν τη φοίτηση τους εκεί να προχωρήσουν στον τίτλο σπουδών της επιλογής τους με αυτόν τον τρόπο (φυσικά, θα μπορούσαν να τεθούν κάποιες προϋποθέσεις ως προς τον βαθμό του κύριου ή πρώτου πτυχίου για τη συνέχεια στο δεύτερο ώστε να μην ακυρωθούν κατ’ ουσία οι βάσεις εισαγωγής των άλλων ακαδημαϊκών τμημάτων). Βέβαια, η αντίθετη άποψη θα συνηγορούσε υπέρ του να δώσουν αυτοί οι φοιτητές μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του τμήματος που εκ των συνθηκών επέλεξαν κατατακτήριες εξετάσεις. Ωστόσο, εδώ τους παραθέτω το ακόλουθο ερώτημα: μπορεί άραγε η μικρο(μεσαία) οικογένεια να αντέξει το κόστος της προετοιμασίας του φοιτητή για άλλη μια κρίσιμη και κοστοβόρα αλλά και ψυχοφθόρα εξέταση τύπου «μίνι» πανελληνίων εξετάσεων;
Συνεχίζοντας, παραθέτω το οικονομικό όφελος για το ελληνικό κράτος από τη θεσμοθέτηση κοινών και διπλών πτυχίων για τους ημεδαπούς φοιτητές. Φοιτώντας στην πατρίδα μας σε ένα ελληνόγλωσσο πρόγραμμα προπτυχιακών σπουδών το οποίο απονέμει κοινό ή διπλό πτυχίο ενισχύεται με πολλούς τρόπους η ελληνική οικονομία και κοινωνία. Αναλυτικότερα, οι καλύτερα καταρτισμένοι πλέον πολίτες και επαγγελματίες πέραν του υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου και της αυξημένης πνευματικής καλλιέργειας τους έχουν την δυνατότητα απασχόλησης σε περισσότερους τομείς με αποτέλεσμα μακροχρόνια να καταπολεμάται η ανεργία σε μεγάλο βαθμό. Ακόμη, οι τοπικές οικονομίες απολαμβάνουν τα μέγιστα οφέλη καθώς όλοι οι φοιτητές οι οποίοι σπουδάζουν εκτός του τόπου μόνιμης κατοικίας τους συνεχίζουν να διατηρούν κατοικία στον τόπο σπουδών για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα ενισχύοντας την τοπική οικονομία. Μάλιστα, διαμένουν, σιτίζονται και πραγματοποιούν διάφορες άλλες δραστηριότητες οι οποίες αποφέρουν έσοδα στην οικονομία κάθε τόπου ανά τη χώρα μας. Επιπλέον, η Ελλάδα ωφελείται συνολικά καθώς οι εκροές «εγκεφάλων» που αποτελούν πάγιο αιμορραγικό επεισόδιο για την ελληνική οικονομία και κοινωνία θα ελαχιστοποιηθούν. Αντίθετα, οι αλλοδαποί φοιτητές θα συνδράμουν απλώς στη στιγμιαία ενίσχυση της ελληνικής οικονομίας μέσω των ενδεχόμενων διδάκτρων και του κόστους διαβίωσης (κατοικία και λοιπά έξοδα).
Μολαταύτα, ρωτώ, στις αργίες των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων θα βρίσκονται στην Ελλάδα ώστε να ενισχύσουν την ελληνική οικονομία και θα διαμείνουν μόνιμα στη χώρα μας μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους ώστε να αποδίδουν φόρους στο ελληνικό κράτος; Η απάντηση είναι σαφώς αρνητική (και φυσικά δεν αποτελεί μνησικακία των αλλοδαπών φοιτητών αλλά λογικό είναι να επιστρέψουν στην μόνιμη κατοικία τους στο εξωτερικό). Διαφορετική βέβαια θα ήταν η απάντηση για τους ημεδαπούς φοιτητές. Ακόμη, στην αιτιολογική έκθεση του νομοσχέδιου η θέσπιση των ΞΠΣ αιτιολογείται ότι γίνεται χάριν της εξωστρέφειας και της οικονομικής βιωσιμότητας των ελληνικών πανεπιστημίων. Θέτω λοιπόν ένα επιπλέον ερώτημα, μήπως είναι πιο αντιοικονομική για την Ελλάδα η έξοδος για σπουδές και η ενδεχόμενη μόνιμη εργασία αργότερα φοιτητών στο εξωτερικό δεδομένων των ανωτέρω ειρημένων; Όπως αντιοικονομική θεωρώ και την ανάγκη δημιουργίας καινούργιων δομών λόγω του ξενόγλωσσου χαρακτήρα των νέων προγραμμάτων σπουδών ενώ μπορούν να αξιοποιηθούν πρώτιστα οι υπάρχουσες δομές για αντίστοιχα ελληνόγλωσσα προγράμματα κοινών και διπλών πτυχίων. Ακόμη, λόγω αυτής της φύσεως των συναφών προγραμμάτων σπουδών δεν θα μπορούσαν πιο εύκολα να προωθηθεί ταχύτερα η απονομή κοινών και διπλών πτυχίων από απόψεως δομών και έμψυχου υλικού;
Εκ των προηγουμένως αναφερθέντων αισθάνομαι την ανάγκη να σας θέσω και το ακόλουθο επιχείρημα. Η Ελλάδα μη έχοντας εμπειρία στην κατάρτιση και απονομή κοινών και διπλών πτυχίων δεν θα τύχει αναγνώρισης από τους αλλοδαπούς φοιτητές με συνέπεια να εκταμιευθούν για αυτό το εγχείρημα κονδύλια τα οποία δεν θα αποσβεστούν άμεσα. Ωστόσο μια πιο συνετή πολιτική προστάζει την ανάγκη θεσμοθέτησης κοινών και διπλών πτυχίων πρώτα για τους Έλληνες φοιτητές ώστε να αποκτηθεί εμπειρία σε τέτοιου είδους προγράμματα σπουδών και παράλληλα την πιλοτική λειτουργία κοινών και διπλών ΞΠΣ σε θεματικές όπως η ιστορία, η φιλοσοφία, ο τουρισμός, η γεωπονία και η ιατρική για τις οποίες είναι ξακουστή η χώρα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα ωφεληθούν συγχρόνως τόσο η ελληνική κοινωνία (καλύτερα καταρτισμένοι πολίτες, πολύπλευρα πνευματικά καλλιεργημένοι πολίτες, λιγότερα κόστη προετοιμασίας για τις κατατακτήριες εξετάσεις της μέσης ελληνικής οικογένειας) όσο και η ελληνική οικονομία (από τα επιπλέον έσοδα των ημεδαπών και από τα έσοδα προερχόμενα εξ αλλοδαπών φοιτητών). Συν τοις άλλοις πρέπει να ληφθεί υπόψιν η ύπαρξη ήδη στην αλλοδαπή τέτοιων προγραμμάτων σπουδών όπως κοινά (joint), διπλά (double major), με ειδίκευση (major και minor) ακόμη και τριπλά (triple major). Ενδεικτικά αναφέρω τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής στις οποίες συναντώνται όλα τα παραπάνω είδη πτυχίων, την Ολλανδία για την ύπαρξη διπλών πτυχίων αλλά και την Αυστραλία για την ύπαρξη κοινών πτυχίων. Με άλλα λόγια ο ανταγωνισμός στην προσέλκυση φοιτητών του εξωτερικού (overseas students) θα είναι ένας πολύ ανταγωνιστικός τομέας στον οποίο θα συμμετέχουμε χωρίς την απαραίτητη τεχνογνωσία. Εξάλλου τα περισσότερα κυβερνητικά στελέχη της τωρινής ελληνικής κυβερνήσεως έχοντας σπουδάσει στο εξωτερικό γνωρίζετε καλύτερα τα οφέλη των κοινών και διπλών πτυχίων αλλά και τον τρόπο λειτουργίας τους.
Κλείνοντας, θα επιθυμούσα να εκθέσω την παρόμοια δική μου περίπτωση. Είμαι φοιτητής (δεν αναφέρω το τμήμα για λόγους προστασίας προσωπικών δεδομένων) και του χρόνου θα είμαι στο τέταρτο έτος σπουδών (επιμελής ως προς τις σπουδές μου) ακαδημαϊκού τμήματος με πρόγραμμα σπουδών αποτελούμενο από μαθήματα τα οποία είναι στην πλειονότητα τους «συναφή» (μαθήματα δικαίου, εξ’ ου τα εισαγωγικά αντί της λέξεως «ίδια» προς αποφυγή παρεξηγήσεων) με τα τμήματα νομικής της χώρας. Όταν έδωσα πανελλήνιες αν και αποφοίτησα με άριστα από όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης βίωσα μια μεγάλη ατυχία σε μάθημα με συντελεστή βαρύτητας. Δεδομένης της καταστάσεως αποφάσισα να φοιτήσω σε τμήμα με συναφές πρόγραμμα σπουδών κοντά στον τόπο μόνιμης κατοικίας μου. Το όνειρο μου είναι να φοιτήσω σε τμήμα νομικής ώστε μετέπειτα να έχω τη δυνατότητα γίνω δικαστικός λειτουργός τιμώντας την (ελληνική) δικαιοσύνη. Ρωτώ λοιπόν ευθέως, δεν είναι άδικο μετά από τόσα μαθήματα δικαίου εξετασμένα με άριστο βαθμό να δώσω κατατακτήριες εξετάσεις για λιγοστές θέσεις υπομένοντας (κυρίως ως προς την ψυχολογία και το οικονομικό σκέλος) και πάλι μια διαδικασία – κατατακτηρίων όπως λέγονται – «μίνι» πανελλαδικών; Θέτω δε το ερώτημα αυτό έχοντας υπόψιν αντίστοιχα με το τμήμα μου ευρωπαϊκά προγράμματα διπλών ή κοινών πτυχίων σε συνδυασμό με τη νομική επιστήμη και την δυνατότητα μου να σπουδάσω ελεύθερα σε μια τρίτη χώρα (Αυστραλία) λόγω της διπλής εθνικότητος μου. Επιπρόσθετα, θέτω το εξής ερώτημα, είναι δίκαιη αυτή η διάκριση ημεδαπών και αλλοδαπών φοιτητών στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και βάσει της συνταγματικά κατοχυρωμένης αρχής της ισότητας (παραπέμπω στα κάτωθι: άρθρο 4 παράγραφοι 1 και 2 [δεδομένης της μη ύπαρξης ανόμοιων καταστάσεων εν προκειμένω] αλλά και το συναφές άρθρο 5 παράγραφος 1 ισχύοντος συντάγματος αλλά και άρθρα 20 και 21 Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης);
Εν κατακλείδι, θα ήθελα να πιστεύω πως η παρούσα εισήγηση μου θα ληφθεί σοβαρά υπόψιν. Μάλιστα, θα χαιρόμουν επιτέλους να δω μια πραγματική αλλαγή και μεταστροφή του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος σε ένα φιλικότερο περιβάλλον για όλους μας, για τα παιδιά μας! Στην πένα σας είναι η δημιουργία ενός καλύτερου συστήματος εκπαίδευσης και παροχής της εν ελλείψει ούσης αλλά τόσο σημαντικής παιδείας. Ευχαριστώ θερμά όποιον ανέγνωσε τις γραμμές αυτές και ζητώ συγγνώμη εκ των προτέρων αν κατέστην δυσάρεστος καθώς κάθε άλλο παρά τούτο είχα ως σκοπό (προτίμησα τη χρήση ενός πιο λαϊκότροπου ύφους ώστε να αποδώσω πιο άμεσα το μήνυμα μου χωρίς ωστόσο να έχω πρόθεση να προσβάλω κανέναν)! Θα επιθυμούσα να απαντήσετε στα ανωτέρω ερωτήματα όπως ακριβώς θα απαντούσατε στο ίδιο σας το παιδί για ενδεχόμενους παρόμοιους προβληματισμούς του.
Με εκτίμηση,
Βασίλειος Δημόπουλος
Υ.Γ.: Θερμή παράκληση προς τους διαχειριστές της ιστοσελίδας να «ανεβάσουν» αυτήν την εισήγηση (αν φυσικά δεν τίθεται κάποιο άλλο ζήτημα κατά την διακριτική τους ευχέρεια) παρά την μεγάλη έκταση της χάριν της προβολής μιας διαφορετικής οπτικής του θέματος.
Όχι μόνο αγγλόφωνα αλλά και, γαλλόφωνα κ.α. για να προσελκύσουμε πολλούς φοιτητές από γαλλόφωνες χώρες.