Αποδέκτες – υπεύθυνοι υποδοχείς σε επίπεδο σχολικής μονάδας των αναφορών για περιστατικά εκφοβισμού και ενδοσχολικής βίας που υποβάλλονται ψηφιακά είναι στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση ο Διευθυντής ή ο Προϊστάμενος της σχολικής μονάδας και ένας (1) εκπαιδευτικός που ορίζεται από εκείνον για τον σκοπό αυτό. Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ο Διευθυντής σε κάθε σχολική μονάδα συνεπικουρείται από έναν (1) Σύμβουλο Σχολικής Ζωής που είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση κρίσεων και την πρόληψη κάθε τύπου αντικοινωνικών συμπεριφορών. Η επεξεργασία των αναφορών γίνεται με δική τους ευθύνη και ο χειρισμός αυτών λαμβάνει υπόψη κατά προτεραιότητα τις αναφορές για σοβαρές αντικοινωνικές και παραβατικές συμπεριφορές που πλήττουν μαθητές και διαταράσσουν την εκπαίδευση.
Στο άρθρο 7 οι υπεύθυνοι αποδέκτες αναφορών στη σχολική μονάδα, δεν μπορεί να ορίζονται μόνο δύο εκπαιδευτικοί (διευθυντής ή ο Προϊστάμενος της σχολικής μονάδας και ένας (1) εκπαιδευτικός που ορίζεται από εκείνον για τον σκοπό αυτό (πρωτοβάθμια) ή ένας (1) Σύμβουλος Σχολικής Ζωής που είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση κρίσεων και την πρόληψη κάθε τύπου αντικοινωνικών συμπεριφορών (δευτεροβάθμια). Δηλαδή μόνο εκπαιδευτικοί να καλούνται να αναλάβουν την πρωταρχική ευθύνη ανίχνευσης και προτεραιοποίησης, έναν ρόλο για τον οποίο δεν είναι επιστημονικά καταρτισμένοι και οποιαδήποτε επιμόρφωση σε περιοδική βάση δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ειδίκευση των ειδικοτήτων ΕΕΠ. Η πρόληψη, η ανίχνευση και η παρέμβαση πρέπει να πραγματοποιείται από εξειδικευμένους επιστήμονες σε θέματα ψυχοκοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξης παιδιών, καθώς και διαχείρισης κρίσεων. Μόνο το ΕΕΠ μπορεί να εμπλέκει τους γονείς και την κοινότητα για αυτό και είναι απαραίτητοι σε κάθε εκπαιδευτικό πλαίσιο και βαθμίδα.
Σε σχέση με το ποιο είναι το πρόσωπο που λαμβάνει τις αναφορές και διαχειρίζεται τα περιστατικά σε επίπεδο σχολικής μονάδας είναι απαραίτητο να προβλεφθούν -πέρα από τις υπάρχουσες ρυθμίσεις- πολιτικές παιδικής προστασίας και διασφάλισης σε επίπεδο σχολικής μονάδας που πέρα από τις βασικές αρχές, θα περιγράφουν ένα σύστημα διακυβέρνησης και υποβολής αναφορών που θα προβλέπει όλες τις πιθανές περιπτώσεις, επιτρέποντας στα παιδιά να υποβάλουν την αναφορά τους με ασφάλεια. Με άλλα λόγια είναι κεντρικής σημασίας ζήτημα το να μπορούν τα παιδιά να υποβάλουν ακώλυτα την αναφορά τους ακόμα και στις περιπτώσεις που η βία ή ο εκφοβισμός ενδέχεται να έχει ασκηθεί από πρόσωπο που κατέχει θεσμικό ρόλο εντός της σχολικής μονάδας.
Λαμβάνοντας υπόψιν τις αυξημένες αρμοδιότητες των Διευθυντών των σχολικών μονάδων είναι σημαντικό να συνεκτιμηθεί πως η πολυπλοκότητα των υποθέσεων βίας και εκφοβισμού σε συνδυασμό με τις αυξημένες αρμοδιότητές των Διευθυντών υποδεικνύουν την ανάγκη της όσο το δυνατό καλύτερης υποστήριξής τους. Τυχόν επιβάρυνση με αρμοδιότητες που είναι δυσχερώς διαχειρίσιμες σε πραγματικό χρόνο θα είχε αρνητικό αντίκτυπο τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα στην πρόληψη και την αντιμετώπιση των περιστατικών.
Σε ό,τι σχετίζεται με τον Σύμβουλο Σχολικής Ζωής θα ήταν χρήσιμη η προσθήκη παραγράφου με την οποία θα ορίζεται με σαφήνεια ο ρόλος και οι αρμοδιότητές του.
Τέλος, είναι σημαντικό να δοθεί μία κατεύθυνση αναφορικά με το ποια είναι τα κριτήρια που πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν κατά την προτεραιοποίηση της εξέτασης των αναφορών για περιστατικά βίας και εκφοβισμού.
Οι Αποδέκτες – υπεύθυνοι υποδοχείς σε επίπεδο σχολικής μονάδας των αναφορών για τον σχολικό εκφοβισμό πρέπει να είναι προηγουμένως κατάλληλα επιμορφωμένοι για τα είδη εκφοβισμού που υφίστανται τα ΛΟΑΤΚΙ παιδιά (ομο/τρανς/ιντερ-φοβικός εκφοβισμός), καθώς υπάρχει μεγάλος κίνδυνος επανατραυματισμού των παιδιών αυτών κατά τη διαδικασία της εξέτασης των αναφορών τους.
Ανάμεσα στους αποδέκτες είναι επίσης σημαντικό να υπάρχει και εκπρόσωπος (μαθητής/μαθήτρια) της μαθητικής κοινότητας, επίσης μετά από επιμόρφωση στα ΛΟΑΤΚΙ ζητήματα.
Για την αποφυγή ενδεχόμενης μετρίασης των περιστατικών σχολικού εκφοβισμού με αποδέκτες μαθητές/τριες με αναπηρία, που γνωστοποιούνται στην ψηφιακή πλατφόρμα σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 6 του νομοσχεδίου, εξαιτίας παραγόντων που σχετίζονται με την αναπηρία (λ.χ. μαθητές/τριες με νοητική αναπηρία που δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τον εκφοβισμό που βιώνουν ή ακόμα και αν τον αναγνωρίζουν να μην μπορούν να τον αναφέρουν), κρίνεται σκόπιμη η εισαγωγή περαιτέρω προβλέψεων / διασφαλίσεων αναφορικά με το περίγραμμα των αρμοδιοτήτων των υπεύθυνων για τη διαχείριση κρίσεων και την πρόληψη αντικοινωνικών συμπεριφορών στο επίπεδο της σχολικής μονάδας.
Προσθήκη στο τέλος της παραγράφου:
«Οι αποδέκτες – υπεύθυνοι υποδοχείς σε επίπεδο σχολικής μονάδας των αναφορών για περιστατικά εκφοβισμού και ενδοσχολικής βίας, διαχείρισης κρίσεων και πρόληψης φαινομένων εκφοβιστικών συμπεριφορών, προάγουν εντός των σχολικών μονάδων την κουλτούρα για την έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση περιστατικών εκφοβισμού σε βάρος μαθητών/τριών με αναπηρία. Στα καθήκοντά τους περιλαμβάνεται και η διερεύνηση, σε τακτά χρονικά διαστήματα, των συνθηκών του σχολικού βίου των μαθητών/τριών μαθητών/τριών με αναπηρία, αξιοποιώντας το φάσμα των πρακτικών, συστημάτων, στρατηγικών και εργαλείων επικοινωνίας που είναι αναγκαία/ες για την ουσιαστική εκπλήρωση του ρόλου αυτού, συμπεριλαμβανομένης της εναλλακτικής επικοινωνίας για περιπτώσεις μαθητών/τριών με αναπηρία, όταν κρίνεται αναγκαίος ο διαφορετικός τρόπος επικοινωνίας, καθώς και η αναφορά των περιστατικών εκφοβισμού για τις περιπτώσεις αυτές, όπου εντοπίζονται».
ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΣΥΝΗΓΟΡΟΥ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ
Ιωάννης Ελ. Κυμιωνής, Δικηγόρος*
Ι. Οταν ήμουν μαθητής (λίγο μετά την Εποχή των σπηλαίων – για τους αδιάκριτους!) μού είχε κάνει (κακή…) εντύπωση ότι δεν υπήρχε για τους μαθητές, αλλά και τους Γονείς, ένα σύστημα «άμεσης δράσης και επέμβασης» στην σχολική λειτουργία για ανακύπτοντα και επείγοντα θέματα. Ακόμα και σοβαρές περιπτώσεις, όπως κατάχρηση της θέσης του καθηγητή ή του δασκάλου στην σχέση με τον μαθητή, λόγοι, για να οδηγούνται οι μαθητές σε αποχές, «καταλήψεις» και κινητοποιήσεις, πλήρης αδράνεια ή και ανυπαρξία των Συλλόγων Γονέων, περιπτώσεις ατομικού ή συλλογικού σχολικού εκφοβισμού (bullying, όπως τό λέγαμε τότε στα Σφακιά…) και πολλές άλλες δεν υπήρχε, ούτε άλλωστε και σήμερα υπάρχει, τρόπος να αντιμετωπισθούν – ας πούμε – αυθημερόν. Κι όμως, από την εμπειρία όλων μας προκύπτει ότι απλή και αποτελεσματική λύση θα μπορούσε να είναι η άμεση χρονικά θεσμική καθιέρωση, ίδρυση, στελέχωση, οργάνωση και συντονισμένη λειτουργία στο Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων (ΥΠΑΙΘ) σε επίπεδο πλήρους και ευέλικτης Υπηρεσιακής Μονάδας υπαγόμενης απ’ευθείας στο Γραφείο Υπουργού ή Υφυπουργού ΥΠΑΙΘ του αρμόδιου για την Α’βάθμια και την Β’βάθμια Εκπαίδευση του θεσμού «Συνηγόρου του Μαθητή (και της Μαθήτριας)» κατά το παραπλήσιο επιτυχές, πλην άτολμο έως στιγμής, πρότυπο του «Συνηγόρου του Φοιτητή» ανά ΑΕΙ στην Χώρα. Δύσκολο να γίνει; Οχι!
ΙΙ. Ο προτεινόμενος θεσμός μπορεί (α) να συγκροτείται από δύο (α) άτομα και των δύο φύλων, άρα να μην είναι μονοπρόσωπος, (β) κατά το δυνατόν νεαρής ηλικίας αμφοτέρων με ανοικτούς πενυματικούς ορίζοντες, (γ) ισότιμα διοικητικώς και θεσμικώς ίσα μεταξύ τους, (δ) άμεσα και ελεύθερα προσβάσιμα στους μαθητές και τις μαθήτριες και άμεσα δρώντα επί των ζητημάτων τους σε 24ωρη βάση, καθώς και αυτεπαγγέλτως (όχι μόνο επ’αναφορά) και κατά ελεύθερη πρωτοβουλία τους δρώντα ενεργοποιούμενα – κατά σχήμα λόγου – ακόμα και με ένα … email ή ένα … sms (!). Οι αρμοδιότητες των δύο Συνηγόρων του Μαθητή θα πρέπει να διαπλασθούν ΟΧΙ γραφειοκρατικώς ούτε εξαντλητικώς διοικητικώς, αλλά απεναντίας να αποδώσουν το κλίμα και το μήνυμα της από κοινού με την Μαθητική Κοινότητα συν-νομοθέτησης και θέσπισής τους υπό το θερμό ενδιαφέρον του ΥΠΑΙΘ.
ΙΙΙ. Η θέσπιση του Συνηγόρου του Μαθητή (και της Μαθήτριας) μπορεί να γίνει σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, η λειτουργία του μπορεί να έχει άμεσα αποτελέσματα εκτόνωσης κατά περίπτωση φαινομένων στις κατά τόπους Εκπαιδευτικές Μονάδες (πχ καταλήψεις, αποχές), ενώ η σχετική διαδικασία νομοθετικής και κανονιστικής πρωτοβουλίας στο ΥΠΑΙΘ δεν θα διαρκέσει άνω του ημερολογιακού διμήνου κατά τρόπο, ώστε προ της έναρξης της αμέσως επόμενης σχολικής χρονιάς να ανακοινωθεί η λειτουργία του στην διάθεση της Σχολικής Κοινότητας.
Ποίος και γιατί θα είχε αντίρρηση σε κάτι τέτοιο;
*Ο Ιωάννης Ελ. Κυμιωνής είναι Δικηγόρος ΔΣΑ παρ’Αρείω Πάγω – Εμμισθος Δικηγόρος Τμήματος Δικαστηρίων ΔΝΥ ΔΥΠΑ/τ.ΟΑΕΔ, LL.M., LL.M., ΥΔ Παντείου Πανεπιστημίου, [ioanniskymionis@yahoo.gr]
Συμφωνώ με την πρόταση του κ. Αραμπατζή, καθώς είναι σημαντική η συμμετοχή – εμπλοκή των μαθητών. Ακόμη, κρίνω ότι δεν αρκεί η ανάθεση μιας τέτοιας αρμοδιότητας απλά σε έναν εκπαιδευτικό (ιδίως στην Αθμια όπου δε γίνεται αναφορά για Σύμβουλο Σχολικής Ζωής). Αν δεν υπάρξει έγκαιρη και συστηματική επιμόρφωση των συναδέλφων εκπαιδευτικών στο πλαίσιο λειτουργίας μιας διεπιστημονικής ομάδας (σχολ. ψυχολόγο και κοιν. λειτουργό) που θα αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς σε επίπεδο ομάδων σχολείων -το ιδανικό θα ήταν να υπάρχει σε κάθε σχολείο η παραπάνω δυάδα επαγγελματιών για τη διαχείριση ποικίλων ζητημάτων σε μικροεπίπεδο σχολικής μονάδας- οι πιθανότητες επιτυχούς εφαρμογής των όσων προτείνονται θα κυμανθούν σε χαμηλό επίπεδο. Πρέπει να επενδύσουμε σε προσωπικό με κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες, προκειμένου να ενισχύσουμε τη διεπιστημονικότητα και να έχουμε μακροπρόθεσμα αποτελέσματα στα σχολεία μας, όχι απλά να επιφορτίζουμε και με άλλες αρμοδιότητες το ήδη υπάρχον προσωπικό, ενώ δεν πληροί βάσει σπουδών τις απαραίτητες προϋποθέσεις που διαθέτουν πιο αρμόδιες ειδικότητες. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να συνεπικουρούν σε σημαντικό βαθμό ως συνυπεύθυνοι αλλά απαιτείται και η παρουσία των προαναφερθεισών ειδικοτήτων.
Θα ήταν χρήσιμο να συμπεριληφθεί στα άτομα εντός της σχολικής μονάδας και ένας εκπρόσωπος της μαθητικής κοινότητας που θα ορίζεται από το 15μελες συμβούλιο (πιθανότητα ο πρόεδρος) ο οποίος θα παράσχει συμβουλή και απόψεις για την ομαλή αντιμετώπιση περιστατικών βίας και εκφοβισμού, όντας συμμαθητής του θύματος που ενδέχεται να δέχεται εκβιασμό – ενδοσχολική βία. Άλλωστε, είναι στις αρμοδιότητες των οργάνων της μαθητικής κοινότητας η αναφορά παραπόνων και η παροχή γνώμης σε θέματα που αφορούν την ομαλή λειτουργία της σχολικής μονάδας σύμφωνα με την Υπ.Απόφαση 23.613/6/Γ2/4094/86.