Αρχική Πρόγραμμα «Καλλικράτης»Περιορίζονται Δραστικά τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου και Ιδιωτικού Δικαίου των ΟΤΑΣχόλιο του χρήστη Αχιλλέας Λεοντάρης | 15 Ιανουαρίου 2010, 11:40
  • Σχόλιο του χρήστη 'Αχιλλέας Λεοντάρης' | 15 Ιανουαρίου 2010, 11:40

    Το σχέδιο Καλλικράτης: ένα βήμα προς την «άμεση» δημοκρατία ; 1.- Η έννοια της κοινότητας παλαιότερα καθορίζονταν αυστηρά με γεωγραφικούς όρους. Οι άνθρωποι, δηλαδή, κυρίως κάτοικοι ενός συγκεκριμένου τόπου, διαμόρφωναν μια κοινότητα με κοινούς παρονομαστές την παράδοση, τις οικονομικές δραστηριότητες τις κοινωνικές σχέσεις κ.λ.π. Σήμερα οι παραπάνω λόγοι έπαψαν να είναι καθοριστικοί. Με τα νέα οδικά δίκτυα, τα κινητά τηλέφωνα, κυρίως όμως την αλληλοδιάδραση των οικονομικών δραστηριοτήτων, τη διαχείριση των χρήσεων της γης με ενιαία αντίληψη, τη διαχείριση και τον προσανατολισμό των πλουτοπαραγαγικών πηγών της περιοχής, το διαδίκτυο, και γενικότερα τις μη διαιρετές δομές, τις υπάρχουσες ή και τις εν δυνάμει να γίνουν, τα γεωγραφικά όρια, που άλλοτε καθόριζαν την έννοια της κοινότητας, διεράγησαν, γεγονός που οδήγησε στην ενοποίηση ευρύτερων κοινωνικών συνόλων. (Για να στηρίξουμε τα παραπάνω, αν πράγματι χρειάζεται, αρκεί να υπενθυμίσουμε ότι σήμερα, εξ αιτίας της αλματώδους τεχνογνωσίας και της δικτυακής κοινωνίας διαμορφώνονται μεταξύ αγνώστων κοινότητες ενδιαφερόντων και όχι κατ ανάγκη ομοεθνών με στόχο την επικοινωνία ή τη διαμαρτυρία κ.λ.π. Και μάλιστα σε αδιευκρίνιστα γεωγραφικά όρια. Που, αν και χαλαρής συνεκτικότητας, διαμορφώνουν, ωστόσο, ποικιλότροπη επιρροή, την οποία δεν πρέπει να παραβλέψουμε) 2.- Η αναζήτηση όμω των νέων διευρυμένων ορίων μιας νέας κοινότητας συναντάει ενστάσεις και αντιστάσεις. Και τούτο γιατί οι πολίτες, ενώ αρχίζουν προφανώς να διαισθάνονται ότι στα νέα διευρυμένα πλέον «τοπία» έχουν πολλά που τους ενώνουν, παραμένουν, ωστόσο, αγκυλωμένοι σε εκείνα που τους χωρίζουν. Πρέπει συνεπώς να πεισθούν ότι, για να δημιουργήσουν ένα νέο σταθερό, βιώσιμο και αποτελεσματικό κοινωνικό τοπίο, οφείλουν να δεχτούν τα κοινά που τους ενώνουν, αλλά και να ξεχάσουν εκείνα που μέχρι χτες αδίκως τους χώριζαν. Μόνον έτσι θα σχηματίσουν, όχι απλώς μια γεωγραφική ενότητα, όπως παλαιότερα, αλλά μια νέα γεο – οικονομική ενότητα, και άρα πολιτική και πολυτισμική οντότητα, που θα είναι λειτουργικά ικανή να αναλαμβάνει τις ευθύνες της για την αυτοδιαχείριση των κοινών της. Που θα μπορεί να διαλέγεται με το μέλλον της, να το προβλέπει και άρα να το προλαβαίνει. Που σημαίνει να οικοδομεί και ανοικοδομεί διαρκώς τον εαυτό της. 3.- Τα κριτήρια με τα οποία θα πρέπει να επανακαθοριστούν τα όρια των μελλοντικών δήμων θα πρέπει να στοχεύουν, κυρίως στην αναζήτηση της υπάρχουσας ήδη ανθρωπογεωγραφικής ενότητας στην περιοχή, στην ισόρροπη ανάπτυξη των μερών της περιοχής, στο πληθυσμιακό μέγεθος, το οποίο δεν πρέπει να είναι μικρότερο (ενδεικτικά) των 10.000, στο οδικό και επικοινωνιακό δίκτυο. Και ακόμη στην ανάδειξη των ήδη υφισταμένων και αλληλοεξαρτώμενων λειτουργιών της περιοχής, όπως για παράδειγμα είναι οι συγκοινωνίες, η χωροταξία, η πολεοδομία, η διαχείριση των απορριμάτων, η διαχείριση των υδάτινων πόρων οι οικονομικές και πολιτιστικές δραστηριότητες. Με άλλα λόγια στόχος της νέας διοικητικής αποκέντρωσης θα πρέπει να είναι η αποκατάσταση μιας λειτουργικής αντιστοιχίας μεταξύ της διοίκησης μιας περιοχής και των ηδη υφισταμένων κοινωνικών και οικονομικών πραγματικοτήτων που σήμερα λειτουργούν ουσιαστικά σε ένα θεσμικό κενό ή, το χειρότερο, σε ένα θεσμικό αναντίστοιχο των αναγκών του. Που σημαίνει ότι η λεγόμενη αποκέντρωση οφείλει πλέον να είναι και ποσοτική και ποιοτική. Και επιπλέον να στοχεύει στη μεγαλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση των πολιτών και κυρίως του κοινού αγαθού της τοπικής κοινωνίας, με το μικρότερο δυνατό κόστος λειτουργίας. 4.- Οι νέοι διευρυμένοι δήμοι, οφείλουν συνεπώς να αναζητήσουν τα νέα όριά τους στη γεο – οικονομική έκταση που ήδη περιλαμβάνει ή που πρόκειται να περιλάβει μια σειρά από οικονομικές δραστηριότητες που συνδέονται μεταξύ τους και δημιουργούν δεσμούς συνυποστήριξης και αλληλοδιάδρασης. Τέτοιες δραστηριότητες προφανώς είναι οι παραγωγικές κατηγορίες γεωργία κτηνοτροφία, βιομηχανία, βιοτεχνία κ.λπ., καθώς και οι ανάλογες υπηρεσίες, όπως Νοσοκομεία, κέντρα Διοίκησης, σχολεία κ.λπ., αλλά και η ανάγκη δημιουργίας ενός μεγέθους εντόπιας αγοράς, ώστε να μπορούν στη συνέχεια να λειτουργούν αυτοτελώς πολιτικά, διοικητικά, οικονομικά, τεχνικά κ.λπ. Όλα τα παραπάνω - και όχι μόνο – οφείλουν να συμπεριληφούν σε μια αναδιάταξη στο ενιαίο ρυθμιστικό πλαίσιο που θα προβλέπει τις αντίστοιχες χρήσεις γης, καθώς και τις εν δυνάμει προβλεπόμενες εξελίξεις. 5.- Για το ποσοτικό και ποιοτικό αυτό άλμα να σημειώσουμε κατ αρχή το αυτονόητο : Η κάθε διοίκηση σε κεντρικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο στόχο και υποχρέωση έχει να προσαρμοστεί εκείνη στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική πραγματικότητα και όχι το αντίστροφο. Ειδικότερα για τους δήμους η διοίκηση οφείλει να προάγει το τοπικό δημόσιο συμφέρον σε καθεστώς όμως δημοκρατικής νομιμοποίησης και βεβαίως δημοσίου απολογισμού και ελέγχου. Στη βάση αυτού του γενικού πλαισίου αρχών η αποσυγκέντρωση αρμοδιοτήτων αποτελεί κορυφαία εθνική επιταγή. Η επιτυχία της όμως θα εξαρτηθεί άμεσα από την τήρηση ή μη συγκεκριμένων προυποθέσεων που θα διασφαλίζουν τη λειτουργικότητα, την αποτελεσματικότητα τη δημοκρατική νομιμότητα και βεβαίως τον δημόσιο απολογισμό και έλεγχο. 6.- Να σημειώσομε και μια ακόμη προϋπόθεση ώστε να διασφαλιστεί η αυτοτελής έκφραση των τοπικών κοινωνιών, που είναι ταυτόχρονα στόχος και προϋπόθεση της αποκέντρωσης. Μέχρι τώρα τα όρια του κράτους και της τοπικής κοινωνίας ήταν και παραμένουν γκρίζα και αδιευκρίνιστα, και οι διοικητικοί μηχανισμοί δεν παρέχουν - όταν δεν εμποδίζουν – την απαραίτητη στήριξη που οφείλουν. Το αποτέλεσμα είναι η αναντιστοιχία αυτή ανάμεσα στην κοινωνική , πολιτιστική και οικονομική πραγματικότητα μιας περιοχής και στους πολιτικούς και διοικητικούς μηχανισμούς, που οφείλουν να υπηρετούν αυτή την πραγματικότητα, να οδηγεί σε ένα χαοτικό διοικητικό σύστημα, στο οποίο κοινωνία και θεσμοί να αποτελούν μη εφαπτόμενους κύκλους. Γεγονός που αναπόφευκτα οδηγεί στην αποδυνάμωση της λειτουργίας των τοπικών κοινωνιών. Η ανισορροπία αυτή ενισχύεται ακόμη περισσότερο από τον κατακεραματισμό των τοπικών κοινωνιών, που έγινε και εν πολλοίς παραμένει με βάση κυρίως κατεστημένες διαφοροποιήσεις του παρελθόντος ή εδαφολογικές ιδιαιτερότητες. 7.- Για την επίτευξη αυτών των στόχων – και όχι μόνο – και για να είναι λειτουργικοί οι μελλοντικοί δήμοι, ως αυτόνομα υποσυστήματα του κράτους, θα πρέπει να ενταθούν και εκσυγχρονιστούν θεσμικά οι ελεγκτικές διαδικασίες σε όλα τα επίπεδα, ώστε να παταχτούν η σπατάλη και η διαφθορά, αλλά και οι πελατειακές σχέσεις που τώρα απομυζούν κάθε δυνατότητα της ΤΑ. Και βεβαίως να καθοριστεί με ακρίβεια ο τύπος της λειτουργίας τους: Να αποσαφηνιστεί, δηλαδή, με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια και χωρίς επικαλύψεις ή παραλείψεις, η οργάνωση των υπηρεσιών τους και οι επιμέρους αρμοδιότητες των μερών τους. Και επιπλέον, για την καλύτερη διαχείριση των πληροφοριών να εξοπλιστούν και αξιοποιήσουν τα μέσα και τις μεθόδους της σύγχρονης τεχνολογίας. Ακόμη να καθοριστούν θεσμικά οι σχέσεις των αιρετών αρχόντων με τους υπηρεσιακούς παράγοντες στη βάση της γενικής αρχής ότι οι αιρετοί παράγουν πολιτική και είναι υπεύθυνοι για τις κατευθύνσεις, η υπηρεσιακή δε πυραμίδα είναι υπεύθυνη για την εφαρμογή της. Ασφαλώς και οι δύο φορείς τελούν υπό καθεστώς αξιόπιστης λογοδοσίας. Η υπηρεσιακή όμως πυραμίδα της ΤΑ θα πρέπει να ενδυναμωθεί ποιοτικά και για το λόγο αυτό θα πρέπει να ισχύσει αδιάβλητο σύστημα προσλήψεων. Θα πρέπει όμως ακόμη να προηγηθεί αξιολόγηση των θέσεων, προκειμένου να επιλέγονται στη συνέχεια οι αντιστοίχως καλύτεροι, και επιπλέον θα πρέπει οι αμοιβές να συνδεόνται με το είδος της αξιολογημένης θέσης, και με την ποιότητα της συμβολής του υπαλλήλου που την καταλαμβάνει. 8.- Και το ίσως σημαντικότερο όλων: Η αποκέντρωση να συνοδευτεί με την καθιέρωση θεσμών που θα αναδεικνύουν την αρετή της συναίνεσης και της σύγκλισης των απόψεων των πολιτών και βεβαίως θα διασφαλίζουν τη συμμετοχή τους στις όποιες αποφάσεις, ώστε πράγματι, εκτός από το πρόταγμα «πρώτα ο πολίτης» να βρει την έμπρακτη εφαρμογή και το προηγούμενό του, δηλαδή το «κάθε μέρα πολίτης». 9.- Ιδιαίτερα όμως σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε η επανασυγκρότηση διευρυμένων αποσυγκεντρωμένων και αυτο – υπεύθυνων κοινωνιών είναι πολύ περισσότερο αναγκαία και για έναν ακόμη λόγο : Είναι κοινή η διαπίσρωση ότι ο κοινωνικός ιστός δέχεται καταστροφικές πιέσεις αποσύνδεσης από πολλές αιτίες, αλλά βεβαίως και εξαιτίας της τεχνογνωσίας. Όταν, για παράδειγμα, το σύνολο σχεδόν μιας ζωντανής κοινότητας ανθρώπων καθηλώνεται για ώρες ατέλειωτες μπροστά στην τηλεόραση, ανεπάισθητα, αλλά σταθερά αυτοεγκαταλείπεται στον ηρεμιστικό κατήφορο μιας μαζικής αποκοινωνικοποίησης. Γιατί πράγματι εκείνο που τελικά επιτυγχάνει είναι τα άτομα να απομακρύνονται από το ζωντανό κοινωνικό περιβάλλον τους για να «κοινωνικοποιηθούν» σε μια εξωτερική, απόμακρη, εικονική πραγματικότητα, ήτοι, σε μια ρευστή κοινωνία σκιών. Δηλαδή σε «ηλεκτρονικές κοινωνίες», ή, με άλλα λόγια, σε ένα φαντασιακό απόμακρο. Το γεγονός μάλιστα ότι σ΄αυτές τις ηλεκτρωνικές κοινωνίες εκείνοι που διολισθαίνουν ολοένα και περισσότερο είναι ιδιαίτερα οι νέοι μας, κίνδυνος που ήδη είναι πλέον «προ των πυλών», καθιστά επιτακτικότερη την ανάγκη να λάβουμε δραστικά μέτρα ώστε να διοχετεύσουμε την ορμή τους προς την κατεύθυνση της συμμετοχής τους στις ζωντανές κοινωνίες, όπου ταυτόχονα θα μπορέσουν να συμβάλλουν θετικά στην ενδυνάμωση των σχέσεων των τοπικών αλλά διευρυμένων πλέον κοινωνιών. Αχιλλέας Λεοντάρης