Αρχική Πρόγραμμα «Καλλικράτης»1. Οι Οικονομικοί Πόροι της ΑυτοδιοίκησηςΣχόλιο του χρήστη ΤΣΑΚΠΟΥΝΙΔΗΣ Μ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ | 20 Ιανουαρίου 2010, 12:08
  • Σχόλιο του χρήστη 'ΤΣΑΚΠΟΥΝΙΔΗΣ Μ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ' | 20 Ιανουαρίου 2010, 12:08

    Του Παναγιώτη Μ. Τσακπουνίδη Προέδρου του Συλλόγου Οικονομολόγων του Ν. Πιερίας ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΔΟΜΗΣ ΤΩΝ ΟΤΑ Στο πλαίσιο υλοποίησης της τέταρτης προγραμματικής περιόδου, όπου επίκεντρο αυτής θα είναι ο άνθρωπος και η επιμόρφωσή του, αλλά και σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας, η διοικητική και κυρίως οικονομική αυτοτέλεια των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης κρίνεται επιτακτική. Η παραδοχή, κοινά αποδεκτή για όλους μας, είναι ότι η διασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αποτελεί προαπαιτούμενο για την ανάδειξη σε μοχλό κοινωνικής και εν γένει περιφερειακής ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών. Όσο αφορά στην οικονομική αυτοτέλεια των ΟΤΑ, αυτό που απασχολεί πρωτίστως από την μιά είναι η αποδοτικότητα των ήδη θεσμοθετημένων πόρων, και από την άλλη η εύρεση νέων τρόπων άντλησης δημοσίων εσόδων. Χρόνιες παθογένειες, όπως το πρόβλημα των λεγόμενων μεταφερόμενων αρμοδιοτήτων, ο εξορθολογισμός των οικονομικών της διοίκησης με όρους διαφάνειας, η εξυγίανση των δημοτικών και κοινοτικών επιχειρήσεων που αποτελούν εστία οικονομικής καχεξίας και αιμορραγίας για πολλούς δήμους, ο οικονομικός και αναπτυξιακός προγραμματισμός, όσο και οι κοινωνικές δράσεις των ΟΤΑ, πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα και αποτελεσματικά, εάν θέλουμε να οδηγήσουμε τις κοινωνίες μας σε περιοχές κοινωνικής, πολιτιστικής και οικονομικής ευημερίας. Προαπαιτούμενο όλων αυτών είναι να αποτελέσουν όλες αυτές οι πολιτικές ζωντανό στοιχείο στη συνείδηση των ίδιων των πολιτών, έτσι ώστε να κυοφορηθούν και να αναπτυχθούν με τη φροντίδα όλων μέσα σε μία τοπική κοινωνία. Η εφαρμογή και η υλοποίηση τέτοιων μακρόπνοων πολιτικών για την τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί να στηριχθεί μόνο εάν τα οικονομικά των ΟΤΑ είναι σε θέση να ωθήσουν και να συντηρήσουν μία τέτοια αναπτυξιακή διαδικασία. Η κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ τοπικής και κεντρικής διοίκησης και οι δυνατότητες άσκησης πολιτικής από τις τοπικές διοικήσεις είναι δύο καίρια θέματα που συζητούνται διεθνώς. Τα θέματα αυτά δεν αφορούν μόνον στη σχέση τοπικής αυτοδιοίκησης και κεντρικής διοίκησης όπως συζητείτε στην Ελλάδα, αλλά και στη σχέση πολιτειών και ομοσπονδιακής κυβέρνησης όπως συζητείτε σε ομοσπονδιακά συστήματα (ΗΠΑ,Ελβετία,Βέλγιο κτλ.).Τέλος τα ζητήματα αυτά αφορούν στη σχέση εθνικών κυβερνήσεων και υπερεθνικών συστημάτων όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση.Γίνεται λοιπών αντιληπτό ότι εμπειρίες από άλλα πολιτικά συστήματα (π.χ.ομοσπονδιακό,υπερεθνικό) μπορούν να εμπνεύσουν και τις λύσεις που θα δοθούν στο θέμα των αρμοδιοτήτων της τοπικής αυτοδιοίκησης. Γιατί όμως να δούμε μοντέλα κοινωνικοοικονομικής και πολιτικής αυτονόμησης των ΟΤΑ. Διότι πολύ απλά κάθε κοινωνία θα έχει την δυνατότητα άμεσα να εντοπίζει και κατεπέκταση να αντιμετωπίζει προβλήματα που ανακύπτουν από την λειτουργία της, εφαρμόζοντας τις αντίστοιχες πολιτικές.Δεν θα τους επιβληθεί γενική πολιτική από την Κ.Δ.,μια πολιτική που προφανώς θα έχει έναν ομοιόμορφο χαρακτήρα για όλες τις περιφέρειες. Η κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ τοπικής αυτοδιοίκησης και κεντρικής διοίκησης υποκρύπτει μεταξύ άλλων και το θέμα της χρηματοδότησης των αντίστοιχων πολιτικών δαπανών. Επιχορηγήσεις προς την αυτοδιοίκηση και εάν ναι τι είδους (υπό προϋπόθεσης, κατ’αντιστοιχία, κλειστές ,χωρίς προϋποθέσεις) ή τοπικές πολιτικές εξασφάλισης και είσπραξης πόρων; Δύο είναι οι άξονες που αφορούν στα οικονομικά των ΟΤΑ α)οι πολιτικές εσόδων (δημοτικά τέλη) – ΤΑΚΤΙΚΑ & ΕΚΤΑΚΤΑ ΕΣΟΔΑ Τακτικά έσοδα  Έσοδα από θεσμοθετημένους πόρους  Έσοδα κινητής και ακίνητης περιουσίας των Ο.Τ.Α.  Ανταποδοτικά τέλη και δικαιώματα  Φόροι, τέλη, δικαιώματα και εισφορές  Τοπικά δυνητικά τέλη, δικαιώματα και εισφορές ‘Έκτακτα Έσοδα  Δάνεια, δωρεές, κληροδοτήματα και κληρονομιές  Διάθεση και εκποίηση περιουσιακών στοιχείων  Συμμετοχή σε επιχειρηματική δραστηριότητα ( Ν.3463/2006)  Κάθε είδους πρόστιμα ή άλλες διοικητικές κυρώσεις  Κάθε άλλη πηγή Πρέπει να σημειωθεί ότι σήμερα δεν υπάρχει εννοιολογικός διαχωρισμός των τελών από τους φόρους. Η δυσδιάκριτη αυτή σχέση μεταξύ φόρων και τελών δημιουργεί ιδιαίτερα προβλήματα κατά την επιλογή και την άσκηση των τοπικών δημοσιονομικών πολιτικών, αλλά και κατά την διάρκεια διεθνών συγκριτικών αξιολογήσεων. β) οι πολιτικές δαπανών (η διάθεση των τοπικών πόρων).  Αμοιβές και έξοδα προσωπικού  Αμοιβές και έξοδα αιρετών αρχόντων & τρίτων  Παροχές τρίτων ( ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΑΣΦΑΛΙΣΤΡΑ κτλ)  Διάφορα έξοδα (μεταφορικά, έξοδα ταξιδίων, δαπάνες προβολής και διαφήμισης, συνδρομές, γραφική ύλη, υλικά άμεσης ανάλυσης, έξοδα εκθέσεων, προαιρετικές δαπάνες ΟΤΑ, υποχρεωτικές εισφορές Ο.Τ.Α κτλ)  Τόκοι και συναφή έξοδα  Παροχές, χορηγίες, Επιχορηγήσεις και δωρεές Για να μπορέσω να ασκήσω μια τέτοια πολιτική πρέπει οι ΟΤΑ να βρουν πρόσφορους τρόπους άντλησης των δημοσίων εσόδων αφενός και αφετέρου να είναι ικανοί να ασκήσουν πολιτικές δαπανών (το τεχνοοικονομικό μέρος του θεσμού). Στην Ελλάδα, η αύξηση των αρμοδιοτήτων της τοπικής αυτοδιοίκησης επιτρέπει την ανάδειξη των πλεονεκτημάτων της αποκέντρωσης.Ο αυξημένος ρόλος της αυτοδιοίκησης .εξασφαλίζει την προσαρμογή της πολιτικής στις προτιμήσεις των τοπικών κοινωνιών .ενισχύει τον ανταγωνισμό μεταξύ των περιφερειών, των νομών και των πόλεων . επιτρέπει τον πειραματισμό σε ρηξικέλευθες πολιτικές σε τοπικό-πιλοτικό επίπεδο προτού αυτές γενικευθούν Πολλοί οικονομολόγοι ανά την επικράτεια είναι υπέρμαχοι της πλήρης οικονομικής αυτονόμησης των ΟΤΑ.Δέν θα πρέπει να αγνοούμε βέβαια και το γεγονός της δημιουργίας κοινωνικών οργανώσεων που έχουν ως σκοπό τους, την κοινωνικοπολιτική πίεση προς τους Δήμους προκειμένω να επιτευχθεί αυτή η δημοσιονομική αυτονόμηση. Ποιό θα είναι το σημείο αναφοράς για μια τέτοια επιλογή.Το δημοσιονομικό ισοζύγιο του κάθε δημοτικού διαμερίσματος. Ορίζουμε ως δημοσιονομικό ισοζύγιο των ΟΤΑ το πηλίκο της διαφοράς μεταξύ δημοσίων δαπανών προς την περιφέρεια και των δημοσίων εσόδων από την περιφέρεια, προς το Α.Ε.Π. των περιφερειών. Υπάρχουν δηλαδή περιπτώσεις όπου ΟΤΑ δεν θα επιθυμούσαν την πλήρη δημοσιονομική τους αυτονόμηση; Σίγουρα ναι.Οι ΟΤΑ εκείνοι οι οποίοι έχουν αρνητικό δημ.ισοζύγιο. Στις περιπτώσεις αυτές η Κ.Δ. λειτουργεί ως ένας ελαστικός μηχανισμός διόρθωσης, ισορροπώντας την διανομή πλούτου σε ένα σημείο σταθερής ισορροπίας, μεταξύ των περιφερειών. Στα πλαίσια της δημοσιονομικής αυτονόμησης η αξιοποίηση των εργαλείων της οικονομικής πολιτικής θα πρέπει να έχει διακριτό ρόλο. Δέν θα πρέπει να μας παρασύρει η γοητεία της άσκησης εξουσίας. Θα είναι εξαιρετικά αμφίβολη η αποτελεσματικότητα των μέτρων της οικονομικής πολιτικής εκείνης, που θα έχει ως στόχο την μεταβολή μακροοικονομικών μεγεθών όπως ο πληθωρισμός, η ανεργία. Από την άλλη πλευρά η άσκηση οικονομικής πολιτικής με στόχο την ενίσχυση μικροοικονομικών μεγεθών όπως η εκπαίδευση, η υγεία , η ασφάλεια.θα έχει εφικτά αποτελέσματα. Μία αξιοσημείωτη παράμετρος που θα πρέπει να προσεχθεί ιδιαιτέρως είναι η σχέση μεταξύ δημοσιονομικού και οικονομικού οφέλους. Εν προκειμένω, υπάρχουν περιπτώσεις όπου δημοσιονομικά δεν είναι συμφέρουσα μία ενέργεια ,αλλά τελικά το οικονομικό όφελος να έχει θετικό αποτέλεσμα.Π.χ η μεταφορά οικονομικών πόρων από την ΚΔ.σε δημοτικά διαμερίσματα όπου δεν έχουμε αντίστοιχη μεταφορά πόρων προς την Κ.Δ.,δεν γίνεται για συναισθηματικούς λόγους αλλά κυρίως για την τόνωση της πλευράς της ζήτησης, με επίδραση στην πλευρά της προσφοράς για αγαθά που παράγονται εκεί (ανακυκλωμένο αποτέλεσμα). Αυτή λοιπών η οικονομική αυτονόμηση προϋποθέτει την θεσμική ελευθερία, στις δομές των ΟΤΑ. Ας αναλογισθούμε λοιπόν τα ενδεχόμενα ευεργετήματα από την δημιουργία υπουργείων σε κάθε γεωγραφική περιφέρεια και την μετατοπίσει των εξουσιών από την Κ.Δ.σε αυτά. Η άμεση και σύμμετρη διάδοση των πληροφοριών θα μπορεί να εκμεταλλευτή από τους αρμόδιους φορείς, προς αξιοποίηση μιας επιταχυνόμενης ανάπτυξης.Το ερώτημα που ανακύπτει από την παραπάνω άποψη θα είναι σίγουρα πως μπορεί να καλυφθεί ένα τόσο σημαντικό κόστος. Τα περιφερειακά αυτά υπουργεία θα εδρεύουν σε ένα σημείο γειτνίασης με όμορους νομούς, επιμερίζοντας το λειτουργικό κόστος αναλογικά σε όλους, αξιοποιώντας έτσι τις οικονομίες κλίμακας. Απόρροια όλων αυτών των γεγονότων είναι να δημιουργηθούν μικρά κράτη (πολιτείες) όπου η ένωση αυτών θα συνθέτει το ενιαίο κράτος.Η προσδοκώμενη επίπτωση από μία τέτοια δράση θα επιφέρει και την γεωγραφική ανακατανομή του πληθυσμού σε όλη την επικράτεια. Τήν μεταφορά εργατικού δυναμικού από τα μεγάλα αστικά κέντρα προς την περιφέρεια, και την αποσυμφόρηση του υδροκέφαλου κράτους. Η ενδεχόμενη αυτονόμηση των ΟΤΑ οικονομική και θεσμική, θα επιφέρει και την λαϊκή απαίτηση για αλλαγή στην δομή και λειτουργία της δημόσιας διοίκησης. Μια μοναδική ευκαιρία για την πολυπόθητη αναγέννηση της άνευρης κρατικής μηχανής. -Αλλαγή του εργασιακού καθεστώτος -Εναρμόνιση στις νέες τεχνολογίες Επισημαίνουμε ότι απαραίτητο προαπαιτούμενο για τη νέα αρχιτεκτονική διοικητική μορφή των τοπικών κοινωνιών, είναι η θωράκιση όλων των ελεγκτικών μηχανισμών, γενικότερα του θεσμικού πλαισίου εκείνου διαφάνειας χρησιμοποίησης του δημοσίου χρήματος και κατ’ επέκταση της προστασίας των πολιτών. Οι τοπικές κοινωνίες αποτελούν σήμερα πεδίον λαμπρό για κατασπατάληση του δημοσίου χρήματος και άνθισης των πελατειακών σχέσεων. Μια δημόσια διοίκηση με τα χαρακτηριστικά της ελεύθερης αγοράς, διατηρώντας τον αμιγή κοινωνικό χαρακτήρα της. Ένα εγχείρημα ρεαλιστικό, αξιοποιώντας απλά τις δύο παραπάνω παραμέτρους. Μήπως τελικά είναι στις δυνατότητες της τοπικής κοινωνίας να δημιουργήσει ένα καθεστώς φορολογικού παραδείσου για τους πολίτες της; – Σχετική ερμηνεία: Φαινόμενα τα οποία δεν πολεμήθηκαν κοινωνικά και πολιτικά, τα οποία αναπτύχθηκαν και διογκώθηκαν μέσα στις ίδεις τις κοινωνίες των πολιτών εμφανίζονται όλο και πιο ισχυρά, με αποτέλεσμα η κορύφωση αυτών τα επόμενα χρόνια να έχουν δραματικά αποτελέσματα στις τοπικές οικονομίες και γενικότερα στην εθνική οικονομία της χώρας. Οι τοπικές κοινωνίες, για να αναπτυχθούν, χρειάζονται νέες μεγάλες διαχειριστικές κατευθύνσεις, ανορθολογικές πολιτικές ενίοτε σε περιόδους κρίσεων (ρηξικέλευθες), καθώς και νέους διοικητικούς και αναπτυξιακούς νευρώνες. Σήμερα, με την πρότασή μας, επιδιώκουμε να ανατραπεί ένα σύστημα το οποίο συντηρείται από οικογένειες και ανθρώπους, τελματώνοντας τις ανοιχτές κοινωνίες των πολιτών. Ένα σύστημα που γεννά τοπικισμούς, μικροσυμφέροντα και καθηλώνει την τοπική ανάπτυξη, τροφοδοτώντας παρηκμασμένα πολιτικά πρότυπα και αντιλήψεις. Δε μιλάμε σήμερα απλώς για τη μετάβαση των συνειδήσεων των πολιτών από τη συνείδηση του χωριού στη συνείδηση της περιοχής – περιφέρειας. Σήμερα μιλάμε για τη μετάβαση στη συνείδηση της τοπικής κοινωνίας – κράτους. Επιδιώκουμε δηλαδή την ολοκληρωμένη θεώρηση των προβλημάτων της τοπικής κοινωνίας, με αποφάσεις που θα είναι επεξεργασμένες, τεκμηριωμένες και άμεσα υλοποιήσιμες. Ο ορθολογισμός και η διαβούλευση με την πρόταση που θα παρουσιάσουμε για τις τοπικές κοινωνίες θα λειτουργεί υποχρεωτικά – αναγκαστικά, όπως σε όλες τις σύγχρονες κοινωνίες στη θέση της άγνοιας, του θυμικού και της ιδιοτέλειας. Οι προτάσεις, οι ιδέες από την πιστοποιημένη διαδικασία που θα προτείνουμε, οι επιλογές για την ανάπτυξη και την ποιότητα ζωής των κατοίκων να αφορούν το σύνολο και να μην είναι ευάλωτες στο λαϊκισμό και τα μικροσυμφέροντα. Η συνολική σύγχυση που επικρατεί – κυριαρχεί στη δημόσια ζωή της τοπικής κοινωνίας θα δώσει τη θέση της στις προτάσεις αυτών που μπορούν. Σήμερα η πρόταση που καλούμαστε να υλοποιήσουμε γνωρίζουμε εκ των προτέρων τις λύσεις στις οποίες θα οδηγηθούμε. Βήμα – βήμα, σε πραγματικό χρόνο, με ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και όχι με φανταστικά άλματα σε μελλοντικούς χρόνους. Αμφισβητεί κανείς το γεγονός ότι η διάσπαρτη νομοθεσία, οι συνεχεία αλλαγές νόμων, οι τροπολογίες, ο ατελείωτος αριθμός εγκυκλίων και κοινών υπουργικών αποφάσεων έχουν δημιουργήσει το τέλειο περιβάλλον υπόθαλψης γραφειοκρατίας και αδιαφάνειας, στο οποίο τίποτα δε λειτουργεί, αλλά κανείς δε φταίει. Μοναδικό θύμα ο Έλληνας φορολογούμενος πολίτης, ο δημότης της τοπικής κοινωνίας. ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΣΗΜΕΡΑ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ ΠΟΥ ΠΑΝΕ ΤΑ ΛΕΦΤΑ ΤΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΖΗΤΗΣΕΙ ΕΥΘΥΝΗ; Μπορεί να αμφισβητήσει κανείς την πρόταση – διαπίστωση ότι οι ΟΤΑ είναι ανέλεγκτοι, οι λειτουργίες τους αδιαφανείς και τα πειθαρχικά τους συμβούλια απελπιστικά επιεική. Μπορεί να αμφισβητήσει κανείς το γεγονός ότι οποιοδήποτε αυστηρό θεσμικό πλαίσια του τώρα και του αύριο δε μπορεί να ενισχύσει τη διαφάνεια στον κρατικό προϋπολογισμό και στα δημόσια οικονομικά της τοπικής αυτοδιοίκησης, όταν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί εσωτερικού και εξωτερικού ελέγχου είναι ανύπαρκτοι και αυτοί που καθημερινά χειρίζονται όλα τα θέματα επιρρεπείς στα λάθη. Σήμερα και με την ψήφιση του τελευταίου νόμου 3697/2008, ο οποίος ευελπιστούμε ότι θα βάλει τάξη στα οικονομικά των ΟΤΑ και θα διαχέει τη διαφάνεια σε κάθε έκφραση αυτών, παρουσιάζει την εφαρμογή του διπλογραφικού συστήματος στα λογιστικά των ΟΤΑ και στα νοσοκομεία ως την ιδανική λύση. Είναι λύση αυτή για τη διαφάνεια, όταν οι ανύπαρκτοι ελεγκτικοί μηχανισμοί και οι αναθέσεις για λογιστική υποστήριξη κάνουν πάρτυ εις βάρος της τσέπης του φορολογούμενου δημότη, όταν η αδιαφάνεια του τρόπου εφαρμογής και παρακολούθησης αυτών ούτε θεσμοθετημένοι και πιστοποιημένοι είναι και από την άλλη επιλέγονται με πολιτική απόφαση. Με την εφαρμογή της πρότασής μας, εφαρμόζουμε την οικονομική διαφάνεια στους ΟΤΑ, δίνουμε τη δυνατότητα ελέγχου των εσόδων και δαπανών και αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά φαινόμενα κακοδιαχείρισης και σπατάλης, με στόχο την εξοικονόμηση πόρων. Σήμερα μιλάμε για συντονισμένη αντίδραση των πολιτών ή συντονισμένη δράση; Για εκρηκτική διαμαρτυρία των πολιτών ή εκρηκτική δράση; Σήμερα μιλάμε για διάθεση και δημιουργία και απομόνωση των οικογενειών εκείνων που κρατούν τις τοπικές κοινωνίες δεμένες σε συμφέροντα και ιδιοτελείς πρακτικές. Είμαστε έτοιμοι να στηλιτεύσουμε κοινωνικά φαινόμενα, όπου εμείς οι ίδιοι δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών και να πούμε τώρα τέλος πια. Στο μοντέλο οικονομικής και διοικητικής αυτοτέλειας στο οποίο θα καταλήξουμε θα δημιουργήσει και τη νέα διοικητική δομή των ΟΤΑ. Θα δημιουργήσουμε την πόλη κράτους, όπου θα στηρίζεται σε ποιοτικά χαρακτηριστικά και σε καινοτόμες ιδέες. – Παράδειγμα: Είναι δυνατόν μία τοπική κοινωνία να επιδοτεί θέσεις εργασίας σε μη παραγωγικούς και πρωτίστως σπάταλους τομείς της εθνικής οικονομίας (stage στο δημόσιο τομέα); Δήμοι και Νομαρχίες απορροφούν δις ευρώ, χωρίς να γνωρίζει κανείς πού πηγαίνουν. ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΦΤΙΑΞΟΥΜΕ ΕΝΑ ΚΡΑΤΟΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΙΔΙΟ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ, ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΕΝΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΚΑΘΕ ΤΟΠΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Μ. ΤΣΑΚΠΟΥΝΙΔΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ ΑΜΟΕ 56520 Τηλ.6977 821979