Αρχική Τροποποιήσεις του νόμου 3907/2011 του ν. 4251/2014 προσαρμογή της Ελληνικής ΝομοθεσίαςΆρθρο 09Σχόλιο του χρήστη Ελληνικο Συμβουλιο για τους Προσφυγες | 10 Φεβρουαρίου 2016, 13:00
  • Σχόλιο του χρήστη 'Ελληνικο Συμβουλιο για τους Προσφυγες' | 10 Φεβρουαρίου 2016, 13:00

    Τροποπ. άρθρου 6 παρ. 2 ν. 3907/2011: Κρίνουμε ως θετικό το ότι προστίθεται ως αρμοδιότητα της πρώτης υποδοχής «ο εντοπισμός ευάλωτων» (μέχρι τώρα η αρμοδιότητά της ήταν εν γένει για «τη μέριμνα όσων ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες»). Γενικότερο σχόλιο για το σύνολο των διατάξεων του άρθρου 9 του σ/ν που τροποποιεί τις διατάξεις των άρθρων 6-15 του ν. 3907/2011 περί πρώτης υποδοχής: Από το σύνολο των διατάξεων που τροποποιούνται με το άρθρο 6 του σ/ν και ιδίως το προτεινόμενο νέο άρθρο 12 προκύπτει ότι συνεχίζουν οι διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης να λαμβάνουν χώρα υπό καθεστώς κράτησης (περιορισμός της ελευθερίας με απαγόρευση εξόδου από το κέντρο). Το άρθρο 12 (όπως και η προϊσχύουσα μορφή του ν. 3907/2011) θεσπίζει υποχρεωτική τριήμερη κράτηση με δυνατότητα παράτασης μέχρι 25 μέρες για όλους, συμπεριλαμβανομένων των ευάλωτων ομάδων (ασυνόδευτων οικογενειών κτλ.) και μοναδική εξαίρεση την περίπτωση συνδρομής σοβαρών λόγων υγείας οπότε μπορεί να χορηγηθεί άδεια εξόδου. Οι συγκεκριμένες διατάξεις αντιστρέφουν τον κανόνα καθιστώντας υποχρεωτική την κράτηση και εξαίρεση την ελευθερία. Αντίθετα, οι διαδικασίες υποδοχής πρέπει να λαμβάνουν χώρα επί της αρχής εν ελευθερία στο πλαίσιο ανοιχτών δομών, ενώ ο περιορισμός της ελευθερίας θα έπρεπε να είναι αποκλειστικά ένα κατ’ εξαίρεση και υπό αυστηρές προϋποθέσεις επιβαλλόμενο μέτρο. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι δύσκολα καταδεικνύεται η αναγκαιότητα της επιβολής περιορισμού της ελευθερίας ιδίως για την περίπτωση των διαδικασιών που λαμβάνουν χώρα στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου (βλ . ΕΔΔΑ, Louled Massoud v. Malta, No. 24340/08, 27 July 2010: «68. Moreover, the Court finds it hard to conceive that in a small island like Malta, where escape by sea without endangering one's life is unlikely and fleeing by air is subject to strict control, the authorities could not have had at their disposal measures other than the applicant's protracted detention to secure an eventual removal in the absence of any immediate prospect of his expulsion.» Η απόφαση περιορισμού της ελευθερίας (η οποία ισοδυναμεί με de facto μέτρο κράτησης) – τόσο για το αρχικώς επιβληθέν διάστημα (τριήμερο) όσο και για την παράταση αυτού – εκδίδεται από διοικητικό όργανο, χωρίς τη διαμεσολάβηση της δικαστικής εξουσίας (έκδοση απόφασης ή τουλάχιστον έγκρισης της έκδοσης/παράτασης) κατά παράβαση του άρθρου 2 παρ 1 του Συντάγματος (βλ. Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο (ΑΕΔ) 1/2010). Δεν προβλέπεται ένδικο μέσο κατά τον αρχικό τριήμερο περιορισμό (κράτηση). Δυνατότητα επιδίωξης δικαστικής προστασίας δια της κατάθεσης αντιρρήσεων προβλέπεται μόνο σε περίπτωση παράτασης του περιορισμού μετά το τριήμερο, κατά παράβαση του άρθρου 5 παρ 4 της ΕΣΔΑ. Δεν προβλέπεται δωρεάν νομική συνδρομή για την αμφισβήτηση της κράτησης (παρά μόνο “πρόσβαση σε καθοδήγηση και νομική συμβουλή και συνδρομή σχετικά με την κατάστασή τους” άρθρο 12 παρ 5 στ). Σημειωτέον ότι ενώ προβλέπεται μέριμνα για επαφή με οργανώσεις (άρθρο 12 παρ. 5 ζ), γεγονός θετικό, δεν προβλέπεται ρητώς η δυνατότητα επίσκεψης / πρόσβασης στις εγκαταστάσεις Υποδοχής και Ταυτοποίησης από εθνικές και διεθνείς Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, όπως ήδη προβλέπεται σε ό,τι αφορά τα κέντρα κράτησης (βλ. άρθρο 31 παρ. 4 ν. 3907/2011, «Οι σχετικές και αρμόδιες εθνικές, διεθνείς και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και όργανα έχουν τη δυνατότητα να επισκέπτονται τις εγκαταστάσεις κράτησης που αναφέρονται στην παράγραφο 1, στο βαθμό που χρησιμοποιούνται για την κράτηση υπηκόων τρίτων χωρών σύμφωνα με το παρόν κεφάλαιο»), ενώ στην ουσία προβλέπεται καθεστώς διαμονής ανάλογο της κράτησης. Κατά μείζονα λόγο η πρόσβαση αυτή θα πρέπει να εξασφαλισθεί και για τις εγκαταστάσεις Υποδοχής και Ταυτοποίησης. Σύμφωνα με την σε ισχύ (άρθρο 11 παρ. 1 ν. 3907/2011) διάταξη: “Αν μετά την παρέλευση των προθεσμιών αυτών δεν έχει περατωθεί η εξέταση του αιτήματος διεθνούς προστασίας το αρμόδιο Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου χορηγεί στον ενδιαφερόμενο δελτίο αιτήσαντος άσυλο και τον παραπέμπει σε κατάλληλες δομές φιλοξενίας για τη λειτουργία των οποίων μεριμνά το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης”. Στο παρόν σχέδιο προβλέπεται ότι σε συνέχεια της κατάθεσης αιτήματος ασύλου σε ΚΥΤ, μετά την πάροδο του 25ημέρου, χορηγείται δελτίο αιτήσαντος άσυλου μόνο «υπό την επιφύλαξη εφαρμογής του άρθρου 12 του π.δ. 113/2013”. Μέχρι σήμερα ο κανόνας που έθετε το ελληνικό δίκαιο ήταν ότι αιτών άσυλο μπορεί να κρατηθεί υπό τον όρο ότι καταθέτει αίτημα ασύλου υπό κράτηση και εφόσον συνέτρεχαν και οι λοιπές προϋποθέσεις για τη νομιμότητα της κράτησης. Το σ/ν με την τροποποίηση στο σχετικό άρθρο 12 παρ 7 του ν. 3907/2011, εισάγει πλέον τη δυνατότητα (παράτασης της) de facto κράτησης αιτούντα άσυλο ο οποίος καταθέτει αίτημα ασύλου ενόσω βρίσκεται σε διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης και θεσμοθετείται η δυνατότητα το σύνολο των διαδικασιών ασύλου νεοεισερχομένων πολιτών τρίτης χώρας να λάβουν χώρα υπό καθεστώς κράτησης. Έτσι, για παράδειγμα, νεοεισερχόμενος πολίτης τρίτης χώρας που με την άφιξη του στην Ελλάδα υπάγεται σε περιορισμό της ελευθερίας στο πλαίσιο των διαδικασιών υποδοχής και ταυτοποίησης και εν συνεχεία καταθέτει αίτημα ασύλου στο ΚΥΤ (ήδη υπό περιορισμό), μετά το 25ήμερο ‘περιορισμού’ δύναται να παραπεμφθεί σε κέντρο κράτησης όπου και θα συνεχιστεί η κράτησή του με την επίκληση της συνδρομής των προϋποθέσεων του αρ. 12 ΠΔ 113/2013, μεταξύ άλλων “για την ταχεία ολοκλήρωση του αιτήματος ασύλου”. Η συγκεκριμένη τροποποίηση οδηγεί εμμέσως σε παραβίαση του κανόνα του άρθρου 8 της Οδηγίας 2013/33/ΕΚ “Τα κράτη μέλη δεν υποβάλλουν σε κράτηση ένα πρόσωπο απλώς και μόνο διότι είναι αιτών σύμφωνα με την οδηγία 2013/32/ΕΕ” και καθιστά εφικτή τη γενίκευση των πολιτικών κράτησης εις βάρος αιτούντων άσυλο. Συνεπώς με βάση τα παραπάνω προτείνουμε: 1. Οι διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης δεν πρέπει να λαμβάνουν χώρα εξ ορισμού υπό περιορισμό της ελευθερίας (κράτηση). Ο κανόνας πρέπει να είναι η υλοποίηση τους στο πλαίσιο ανοιχτών δομών φιλοξενίας. Σε κάθε περίπτωση, για τις ευάλωτες περιπτώσεις (ασυνόδευτοι, οικογένειες, θύματα βασανιστηρίων κτλ) οι διαδικασίες αυτές θα πρέπει να λαμβάνουν χώρα αποκλειστικά στο πλαίσιο ανοιχτών δομών φιλοξενίας και να απαγορευτεί ρητώς η δυνατότητα κράτησης τους στο πλαίσιο των διαδικασιών υποδοχής και ταυτοποίησης (περιορισμός σε ΚΥΤ). 2. Η απόφαση επιβολής de facto μέτρου κράτησης (περιορισμός σε ΚΥΤ) θα πρέπει να εκδίδεται και ελέγχεται από Δικαστήριο, σύμφωνα και με το άρθρο 2 παρ 1 του Σ. 3. Αποτελεσματικό ένδικο μέσο πρέπει να είναι διαθέσιμο καθ’ όλη τη διάρκεια που πολίτης τρίτης χώρα υπόκειται σε de facto μέτρο κράτησης (περιορισμός σε ΚΥΤ) σε συμφωνία με το άρθρο 5 παρ 4 της ΕΣΔΑ. 4. Διασφάλιση δωρεάν νομικής συνδρομής για την αμφισβήτησή της κράτησης. 5. Διασφάλιση της πρόσβασης στις εγκαταστάσεις Υποδοχής και Ταυτοποίησης, εθνικών και διεθνών ΜΚΟ, κατ’ ανάλογη εφαρμογή του άρθρου 31 παρ. 4 ν. 3907/2011. 6. Κατάργηση της τροποποίησης του άρθρου 12 παρ 7 του ν. 3907/2011 (άρθρο 9 σ/ν), με την οποία προβλέπεται η δυνατότητα παραπομπής για κράτησης αιτούντα άσυλο που κατέθεσε αίτημα ασύλου εντός ΚΥΤ, καθώς αυτή βρίσκεται σε αντίθεση με το άρθρο 8 της Οδηγίας 2013/33/ΕΚ. Γενικότερο σχόλιο σε σχέση με την κατάργηση της δυνατότητας κράτησης για λόγους δημόσιας τάξης που προβλέπεται στον ν. 3907/2011, σύμφωνα με την Οδηγία Περί Επιστροφής: Επ’ ευκαιρία της τροποποίησης διατάξεων του ν. 3907/2011, η Διοίκηση οφείλει να προχωρήσει περαιτέρω στην τροποποίηση της διάταξης του άρθρου 30, προκειμένου να ευθυγραμμίσει την εθνική νομοθεσία με της απαιτήσεις της Οδηγία περί Επιστροφής. Συγκεκριμένα το άρθρο 30 παρ. 1 στοιχείο γ προβλέπεται ως λόγος κράτησης μεταξύ άλλων οι λόγοι εθνικής ασφάλειας («γ) συντρέχουν λόγοι εθνικής ασφάλειας»). Η συγκεκριμένη διάταξη είναι αντίθετη με την οδηγία περί επιστροφών και πρέπει να καταργηθεί. Συγκεκριμένα όπως επισημαίνεται στο «Εγχειρίδιο περί Επιστροφής» (ΣΧΕΔΙΟ) (Council οf the European Union, Annexe to the Commission Recommendation Establishing a common "Return Handbook" to be used by Member States' competent authorities when carrying out return related tasks (11847/15), 6.10.2015, http://www.statewatch.org/news/2015/oct/eu-com-annex-to%20returns-handbook.pdf, το οποίο συντάχθηκε σε συνέχεια Σύστασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Σύσταση της Επιτροπής για την καθιέρωση κοινού «εγχειριδίου περί επιστροφής» προς χρήση από τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών κατά την εκτέλεση καθηκόντων που σχετίζονται με την επιστροφή, 1.10.2015, C (2015) 6250 final, http://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-11847-2015-INIT/el/pdf ):“Απαγόρευση της χρήσης της κράτησης για λόγους δημόσιας τάξης: Η δυνατότητα διατήρησης ή παράτασης της κράτησης για λόγους δημόσιας τάξης δεν καλύπτεται από την οδηγία και τα κράτη μέλη δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούν την κράτηση ενόψει απομάκρυνσης ως «ήπια» μορφή φυλάκισης. Πρωταρχικός σκοπός της κράτησης ενόψει απομάκρυνσης είναι να εξασφαλίζεται ότι οι επιστρέφοντες δεν θα υπονομεύσουν, διαφεύγοντας, την εκτέλεση της υποχρέωσης επιστροφής. Σκοπός του άρθρου 15 δεν είναι η προστασία της κοινωνίας από άτομα που συνιστούν απειλή για τη δημόσια τάξη ή τη δημόσια ασφάλεια. Ο –εύλογος– στόχος της «προστασίας της κοινωνίας» πρέπει να καλύπτεται από άλλες νομοθετικές πράξεις, ιδίως από το ποινικό δίκαιο, το ποινικό διοικητικό δίκαιο και τη νομοθεσία σχετικά με τη λήξη της νόμιμης παραμονής για λόγους δημόσιας τάξης. Βλέπε επίσης απόφαση του ΔΕΕ στην υπόθεση Kadzoev, C-357/09, σκέψη 70: «Η οδηγία 2008/115 δεν μπορεί να αποτελέσει έρεισμα για την κράτηση ενός ατόμου για λόγους δημόσιας τάξης ή δημόσιας ασφάλειας. Κανένα συνεπώς από τα στοιχεία που αναφέρει το αιτούν δικαστήριο (επιδεικνύει επιθετική συμπεριφορά, δεν διαθέτει βιοποριστικά μέσα ούτε κατάλυμα) δεν μπορεί, καθαυτό, να συνιστά λόγο κράτησης του ενδιαφερομένου δυνάμει των διατάξεων της οδηγίας αυτής». Η συμπεριφορά του προσώπου στο παρελθόν, η οποία έθεσε σε κίνδυνο τη δημόσια τάξη ή τη δημόσια ασφάλεια (π.χ. μη συμμόρφωση με το διοικητικό δίκαιο σε άλλους τομείς πέραν της μεταναστευτικής νομοθεσίας ή παραβιάσεις του ποινικού δικαίου), μπορεί, ωστόσο, να λαμβάνεται υπόψη κατά την αξιολόγηση του κινδύνου διαφυγής (βλέπε ενότητα 1.6 ανωτέρω): Εάν από την συμπεριφορά του ενδιαφερομένου στο παρελθόν προκύπτει το συμπέρασμα ότι είναι πιθανόν το πρόσωπο αυτό να μην ενεργήσει σύμφωνα με τον νόμο και να αποφύγει την επιστροφή, αυτό μπορεί να δικαιολογήσει την ύπαρξη κινδύνου διαφυγής” (http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-we-do/policies/european-agenda-migration/proposal-implementation-package/docs/return_handbook_el.pdf). Κατόπιν των ανωτέρω, το στοιχείο γ της παρ. 1 του άρθρου 30 του ν. 3907/2011 πρέπει να καταργηθεί. Επίσης κρίνεται σκόπιμο με τον παρόντα νόμο να αναθεωρηθεί η ενσωμάτωση του μέγιστου χρόνου κράτησης που προβλέπεται από την ίδια Οδηγία. Η συγκριτική πρακτική των κρατών μελών έχει πλέον αποδείξει ότι η μακροχρόνια κράτηση οδηγεί σε παραβιάσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου, χωρίς να διευκολύνει ταυτόχρονα τη διαδικασία επιστροφής. Αντίθετα, τα κράτη μέλη που εφαρμόζουν μικρότερα διαστήματα κράτησης επιτυγχάνουν μεγαλύτερο αριθμό επιστροφών και σε συντομότερο χρόνο. Τροποπ. Άρθρων 11 - 12 παρ. 6 ν. 3907/2011: Επισημαίνουμε ότι: Τα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης και οι Κινητές Μονάδες Υποδοχής και Ταυτοποίησης διαρθρώνονται σε διακριτά κλιμάκια, μεταξύ των οποίων και το «κλιμάκιο ταυτοποίησης και εξακρίβωσης ιθαγένειας, το οποίο είναι αρμόδιο για την εξακρίβωση της ταυτότητας και των λοιπών στοιχείων των πολιτών τρίτων χωρών καθώς και κλιμάκιο εξωτερικής φύλαξης και ασφάλειας (παρ. 1 αρ. 1). Προϊστάμενος των κλιμακίων αυτών ορίζεται αξιωματικός της ΕΛ.ΑΣ., ο οποίος «συνεργάζεται» με τον Διοικητή του Κέντρου για την εκπλήρωση των καθηκόντων των κλιμακίων και έχει την ευθύνη συνεργασίας με τη Frontex και το EASO. Κατά τις παραπάνω διατάξεις, δεν είναι σαφής ο τρόπος της προβλεπόμενης συνεργασίας του αξιωματικού της ΕΛ.ΑΣ. κατά την άσκηση των καθηκόντων του με τον Διοικητή του Κέντρου, δεδομένου ότι αυτονόητα ο αρμόδιος αξιωματικός υπάγεται σε άλλο πλαίσιο ελέγχου κατά την άσκηση των καθηκόντων του. Επίσης διαφαίνεται εμπλοκή του EASO σε διαδικασίες ταυτοποίησης (στο πλαίσιο της Υποδοχής) ενώ ο μόνος σχετικός ρόλος του θα μπορούσε να είναι η παραπομπή σε διαδικασία ασύλου –ρόλος που δεν αναφέρεται ρητά. Γενικότερα, δεδομένου ότι το σ/ν δίνει τη δυνατότητα στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (ΕΑSO) και στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για τη Διαχείριση της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα Εξωτερικά Σύνορα (Frontex) των Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όχι μόνο να παρακολουθούν, αλλά και να συμμετέχουν στις διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης, θεωρούμε ότι ο ακριβής προσδιορισμός αυτής της συμμετοχής δε θα έπρεπε να παραμένει αμιγώς αντικείμενο διμερών μνημονίων, όπως προβλέπεται στην παρούσα παράγραφο, αλλά θα πρέπει να θεσμοθετείται δια νόμου. Ειδικότερα αν λάβουμε υπόψη τις εκτεταμένες επιχειρησιακές δυνατότητες, τόσο σε επίπεδο εξοπλισμού, όσο και σε επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για τη Διαχείριση της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα Εξωτερικά Σύνορα των Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο βαθμός και ο τρόπος ανάμειξης του εν λόγω Οργανισμού στις διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης, θα πρέπει να είναι δημόσια γνωστός και ελέγξιμος. Τροποπ. Άρθρου 14 ν. 3907/2011: Στο (νέο) άρθρο 14 του υπό τροποποίηση νόμου με τίτλο Φύλαξη – Εγκαταστάσεις προβλέπεται (παράγραφος 6) ότι σε έκτακτες περιπτώσεις … δύναται να παραχωρούνται στις αρμόδιες υπηρεσίες της ΕΛ.ΑΣ. χώροι εντός των Κέντρων Υποδοχής και Ταυτοποίησης για την ίδρυση και λειτουργία Ειδικών Χώρων Παραμονής Αλλοδαπών (ΕΧΠΑ) σύμφωνα με το άρθρο 81 ν. 3386/05 ή ειδικών χώρων κράτησης σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 31. Στο σημείο αυτό εκφράζουμε τον προβληματισμό μας ως προς τη σύγχυση που μπορεί να δημιουργηθεί με την έκτακτη –με Υπουργική Απόφαση - ίδρυση διαφορετικού χώρου (κράτησης για επιστροφή) εντός του πλαισίου λειτουργίας των ως άνω Κέντρων και – εφόσον αυτό προβλέπεται με τη παραπάνω διάταξη - την ουσιαστική μεταβολή των συνθηκών παραμονής των κρατούμενων πλέον νεοεισερχόμενων εντός του ίδιου χώρου, χωρίς τη προσήκουσα ενημέρωσή τους. Θεωρούμε αυτονόητο ότι στη περίπτωση αυτή θα υπάρχει προσήκουσα ενημέρωση και η εφαρμογή εγγυήσεων και διατάξεων που προβλέπονται στο πλαίσιο διοικητικής κράτησης (π.χ. επίσκεψη οργανώσεων σε κέντρα κράτησης), η οποία δεν προβλέπεται ρητά για τα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης.